Мазмұны
Кіріспе
I. Қазақстан Республикасы – ХВҚ1 миссиясының алдын ала
I.1 Ақша-несие саясатының 2006 – 2008 жылдарға
арналған негізгі бағыттары
I.2 Ақша- несие саясатының 2007-2009 жылдарға
II. Макроэкономикалық үрдістер
II.1 Монетарлық шолу
II.2 Қаржы нарықтарына шолу
III. Қазақстан Республикасының банкноттары
Қорытынды
Кіріспе
«Біздің банк жүйесі – керемет» деген қате пікір. Өйткені,
Ал оны ел экономикасына тиімді ету үшін қазіргі қолданыстағы
Жылда өзгерістер болып жатады. Ал Ұлттық банктің ақша-несие саясатын
Ертең кедендегілер «бұл жақсы нәрсе екен, бізді де тек
мақұлдауымен тексерсін» деп шығуы әбден ықтимал.
Айналып келгенде мұның бәрі Конституциямызға қайшы келеді.
Бізде «прокуратура барлық заңның орындалуын ешкімнен сұрамай
тексеруі керек» деген заң бар. Бұл – дұрыс. Бірақ
аппарат әлдеқашан құрылуы керек еді ғой... Тіпті заңдық тұрғыда
I.Қазақстан Республикасы – ХВҚ1 миссиясының алдын ала тұжырымдары
ХВҚ миссиясы ІҮ бабына сәйкес жыл сайынғы консультация жүргізу
2. Банк секторында күшейіп отырған тәуекелдерге және соңғы айлардағы
3. Тәуекелдерді азайту және инфляцияны төмендету үшін ақша-кредит саясаты
4. Сол уақытта теңгенің номиналдық нығаюы инфляциялық қысымды
5. Ақша-кредит талаптарын күшейту кейін бюджеттен толықтырылатын ҚҰБ балансына
6. Банктердің несие портфельдеріне байланысты тәуекелдерді тежеу үшін өткен
Жылжымайтын мүлікке бағаның тез өсуін және ипотекалық кредиттеу
7. Сондай-ақ сыртқы қаржыландыруды тежеу үшін одан әрі пруденциалдық
8. Реттеу жөніндегі шаралар оларды банктердің сақтауын қамтамасыз
саласына білікті мамандарды тарту және ұстау үшін тиісті
9. Ақша- несие саясатын тиісті қатайту әлеуметтік қажеттілікті
10. Қазақстан экономикасының орта мерзімді перспективалары қолайлы болып
әкелуі тиіс.
11. Инвестициялық климатты және экономикалық басқаруды жақсарту бойынша маңызды
12. Мұнай секторының өсу перспективасында тұрақтылықты қамтамасыз етумен
13. Мұнай және мұнайға жатпайтын секторлардағы ұлттық шоттар
министрлігі арасында тығыз ынтымақтастық қажет болады.
I.1 Ақша-кредит саясатының 2006 – 2008 жылдарға
арналған негізгі бағыттары
2005 жылдың алдын ала қорытындылары. Соңғы жылдары Қазақстанның
2005 жылғы алдын ала бағалау бойынша өткен жылдың тиісті
Қазақстан Республикасының Статистика агенттігінің деректері бойынша 2005 жылы ЖІӨ-нің
2005 жылы 2004 жылмен салыстырғанда халықтың ақшалай кірісінің
2005 жылы инфляция 7,5% жетті (2004 жылғы желтоқсанға қарағанда
2005 жылы азық-түлік тауарлары – 8,1%, азық-түлікке жатпайтын
Бірқатар факторлар, оның ішінде экономикалық белсенділіктің артуы 2005 жылы
2005 жылы өнеркәсіп өнімін өндіруші кәсіпорындардың бағалары (2004 жылғы
Тұтыну бағаларының қалыптасуына кірістердің ұлғаюы мен экономикалық белсенділіктің артуымен
Ақшаға сұраныстың өсуі ақша агрегаттарының кеңеюіне себеп болды.
Ақша массасының кеңею қарқындарымен салыстырғанда номиналды ЖІӨ өсуінің барынша
2005 жылы артық өтімділік деңгейін төмендету үшін ақша-кредит саясатын
Ақша-кредит саясатының инфляцияға әсерін күшейту үшін ақша-кредит саясатының құралдары
Қысқа мерзімді ноталар эмиссиясының көлемі 3,5 есе ұлғайған кезде
Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің екінші деңгейдегі банктерден депозиттерді тарту
Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің 2006-2008 жылдарға арналған қызметінің
Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі бағалардың тұрақтылығын қамтамасыз етуге
Негізгі макроэкономикалық көрсеткіштердің болжамы 2006 жылы іске асыруға
2006-2008 жылдарға арналған ақша-кредит саясатын әзірлеу кезінде Қазақстан Республикасының
Болжамдарды дайындау кезінде Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі әзірлеген ақша-кредит
Мұнайға қалыпты бағалар сценарийі 2006-2008 жылдары «Брент» сортты мұнайдың
Мұнайға жоғары бағалар сценарийі алдағы үш жылдық кезеңде
Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің ақша-кредит саясатының негізгі мақсаты
Екі сценарийдің ішінде Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі мұнайға қалыпты
Мұнайға жоғары бағалар сценарийі іске асырылған жағдайда ақша-кредит саясатының
Ақша-кредит саясаты саласында Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі 2006-2008
Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі ақша нарығындағы ахуалға және инфляцияның
Қаржы нарығындағы сыйақы ставкаларын реттеудің, сондай-ақ банктердің артық өтімділігін
Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің сыйақының нарықтық ставкаларына әсерін ставкалардың
Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі валюта бағамының қысқа мерзімді
Қаржылық емес корпорациялар секторының даму үрдістерін және бағыттарын,
Инфляцияны ұстау жөніндегі шаралар Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі мен
Төлем жүйелері саласында төлем жүйелерінің тиімділігін және қауіпсіздігін арттыру,
Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі Қазақстан Республикасының Қаржы нарығы мен
1-кесте
Ақша-кредит саясатының 2006 - 2008 жылдарға арналған негізгі көрсеткіштерінің
2005 2006 2007 2008
Инфляция (орташа алғанда кезең ішінде), % 7,6 5,7-7,3 5,0-7,0
Қайта қаржыландыру ставкасы, % 8,0 8,0 7,5 7,5
Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің жалпы алтынвалюта резервтері,
өзгеруі %-бен -23,8 37,7 15,4 11,7
Ақша базасы, млрд. теңге 663 939 1184 1416
өзгеруі %-бен 14,7 41,7 26,1 19,6
Ақша массасы, млрд. теңге 2065 2789 3561 4413
өзгеруі %-бен 25,2 35,0 27,7 23,9
Резиденттердің депозиттері, млрд. теңге 1654 2228 2830 3525
өзгеруі %-бен 30,1 34,7 27,0 24,6
- 17 -
I.2 Ақша- несие саясатының 2007-2009 жылдарға
2006 жылы инфляциялық қысымның күшею үрдісі жалғасты. Қазақстан Республикасы
Елдің экономикасындағы инфляциялық үрдістерді айқындайтын негізгі факторлардың күші бірнеше
1.1. 2006 жылғы инфляцияның негізгі факторлары.
Ел экономикасындағы инфляциялық үдерістерге қысым көрсететін негізгі факторлардың ішінде
1) жиынтық сұраныстың жоғары қарқынмен өсуі;
2) шетел валютасының әкелінуі;
3) жалақының жоғары өсуі;
4) өндіріс шығасыларының жылдам өсуі;
5) тауарлар және көрсетілетін қызметтер нарықтарындағы бәсеке деңгейінің төмен
1) Жиынтық сұраныстың жоғары қарқынмен өсуі
Бөлшек сауда айналысы, кәсіпорындардың инвестициялық сұранысы, мемлекеттің шығыстары жиынтық
2) Шетел валютасының әкелінуі. Шетел валютасы Қазақстан Республикасына үш
3) Жалақының жоғары өсуі. 2006 жылдың қорытындысы бойынша 2005
4) Өндіріс шығасыларының жылдам өсуі. Қазақстан Респубикасы Статистика агенттігінің
5) Тауарлар мен көрсетілетін қызметтер нарықтарындағы бәсекелестік деңгейінің төмен
1.2. Ұлттық Банктің қабылдаған шаралары және 2006 жылғы ақша-кредит
шаралар топтарынан тұрады:
Ұлттық Банктің операциялары бойынша ставкаларды көтеру жөніндегі шаралар («қымбат
екінші деңгейдегі банктердің артық өтімділігін алуға бағытталған шаралар;
айырбас бағамы саясаты жөніндегі шаралар.
Ұлттық Банктің операциялары бойынша ставкаларды көтеру шаралары («қымбат ақша»
Жыл басынан бері қайта қаржыландырудың ресми ставкасы екі рет:
Жаңа өзгерістерге сәйкес ЕРТ нормативтерін орындау үшін екінші деңгейдегі
Айырбас бағамының саясаты жөніндегі шаралар.2006 жылғы 1 шілдеден бастап
Ұлттық Банк Қызметінің 2007-2009 жылдарға арналған негізгі бағыттары
«Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі туралы» Қазақстан Республикасы Заңының 29-бабына
2.1. Инфляцияға орта мерзімді кезеңге болжам және 2007-2009 жылдарға
- «капиталдың қалыпты әкелінуі жағдайындағы мұнайға қалыпты баға» сценарийі
- «капиталдың көп әкелінуі жағдайындағы мұнайға қалыпты баға» сценарийі
- «мұнайға жоғары баға» сценарийі (мұнай бағасы бір баррель
Барлық үш нұсқада да нақты сектордың негізгі көрсеткіштерінің болашақтағы
28,1%-ға артады деген болжам бар.Сондай-ақ екінші деңгейдегі банктер тартатын
«Капиталдың қалыпты әкелінуі жағдайындағы мұнайға қалыпты баға» сценарийі бойынша
«Капиталдың көп әкелінуі жағдайындағы мұнайға қалыпты баға» сценарийі қарыз
Тауарлар мен көрсетілетін қызметтер экспортының өсу қарқыны капиталдың әкелінуіне
Капиталдың көп әкелінуі жағдайындағы мұнайға қалыпты баға сценарийі үшін
«Мұнайға жоғары баға» сценарийі барысында тауарлар және көрсетілетін қызметтер
Ұлттық Банктің 2007-2009 жылдарға арналған ақша-кредит саясатының негізгі мақсаты
«капиталдың қалыпты әкелінуі жағдайындағы мұнайға қалыпты баға» сценарийін іске
«капиталдың көп әкелінуі жағдайындағы мұнайға қалыпты баға» сценарийін іске
«мұнайға жоғары баға» сценарийін іске асыру кезінде 2007 жылы
ІЖӨ, мемлекеттік шығыстар және Орта мерзімді жоспарда көзделген басқа
2.2. Мұнайға қалыпты баға сценарийі іске асырылған жағдайда ақша-кредит
Ұлттық Банк теңгенің еркін айырбас бағамы режимін ұстанатын болады,
Макроэкономикалық үрдістер
Өндіріс (2007 жылғы қаңтар-қазан). 2007 жылғы қаңтар-қазанда өнеркәсіп өндірісінің
Өңдеу өнеркәсібіндегі өндірістің өсуіне химия өнеркәсібін өндіру көлемінің 30,8%,
Тау-кен өнеркәсібінде өндіріс көлемінің ұлғаюы, негізінен, шикі мұнайдың және
Газ күйіндегі отын өндіру мен бөлу көлемінің 10,8%, электр
Ауыл шаруашылығының жалпы өнімінің көлемі 2007 жылғы қаңтар-қазанда 921,0
2007 жылғы қаңтар-қазанда құрылыс жұмыстары мен көрсетілген қызметтердің көлемі
Негізгі капиталға инвестициялар көлемі 2453 млрд. теңгені құрады, бұл
Инфляция (Қазан 2007ж). Қазақстан Республикасы Статистика агенттігінің ресми деректері
Монетарлық шолу
Халықаралық резервтер және ақша агрегаттары (қазан 2007ж). 2007
Елдің халықаралық резервтері тұтастай алғанда, яғни Ұлттық қордың ақшасын
2007 жылғы қазандағы ақша мультипликаторы ақша массасының төмендеу қарқынының
Қаржы нарықтарына шолу
Депозит нарығы (2007 жылғы қазан). 2007 жылғы қыркүйекте банк
Халықтың (резидент еместерді қоса алғанда) банктердегі салымдары осы айда
Банктердің шағын кәсіпкерлік субъектілеріне берген кредиттері қыркүйекте тамызбен салыстырғанда
Валюта нарығы (2007 жылғы қазан). 2007 жылғы қазанда ішкі
2007 жылғы қазанның аяғында айналыстағы ноталардың көлемі 2007 жылғы
2007 жылғы қыркүйекте кері репо операциялары 90,7 млрд. теңгені
Қазақстан Республикасының банкноттары
Қазақстан Республикасының банкноттары 2006 жылғы үлгідегі банкноталар бірыңғай стильде
Банкноталардың бет жағында орталық бөлігінде "Астана-Бәйтерек" монументі - қазіргі
Сериялық нөмірлері бет жағына жазылған және банкноталардың қарама-қарсы екі
Банкноталардың сырт жағында ландшафтардың және елдің аумағындағы қазіргі
Банкноталарды қорғау тұрғысынан алғанда жаңа дизайн түпнұсқалылықты қарапайым және
банкноталарда арнайы құралдарсыз анықталатын, яғни визуалды және жарыққа көрінетін,
Банкноталарда мынадай қорғаныш элементтері пайдаланылған:
Сутамғы белгілер. Сутамғы белгілерінің бейнесі банкнотаны жарыққа тосып қарағанда
Қорғаныш жіп: Бір қорғаныш жіп қағаздың құрылымына енгізілген және
Мөлдір орын. Банкнота жарыққа тосып қарағанда жақсы көрінетін ашық
Қосарланған бейнелер. Банкнотаның беткі және сыртқы жақтарында басылған бейнелердің
Алтын интаглио. Тығыз жоғары рельефті қабатты алтын түстес металл
Көзі нашар көретін адамдарға арналған белгі. Банкнотаның бет жағында
Бояудың оптикалық өзгеріп тұратын түсі. Банкнотаның көлбеу бұрышы өзгерген
Микроқаріптер. Микромәтіндер, бірнеше есе ұлғайтқан кезде оқуға болатын қайталанатын
Көшіруге қарсы элемент. Көшірген кезде түрлі бағытта растр түріндегі
Көшіруге қарсы элемент (тартан, пирамида). Көшірген кезде түрлі бағытта
Сериялық нөмір. Магниттік сериялық нөмір құрамында магнит бар қара
Иридесцентті жолақ. Алтын түстес жылтырағы бар арнайы бояумен басылған
Жасырын бейне (лифт). Купюраны көз деңгейінде қисайта ұстап тұрған
Иристік басу: Бір бояудан басқасына өтуі кезінде түстің біртіндеп
Ультракүлгін қорғаныш: Ультракүлгін сәулелердің негізгі көздері болып табылатын құралдардың
Қағазға ендірілген талшық. Банкноталардың жоғары номиналдарына қызғылт талшық қағазға
Ескі үлгідегі банкноталардың ауыстыруы ескі және жаңа дизайндағы банкноталардың
Егер қатар жүру кезеңінде қандай да бір заңды тұлға
Қорытынды
Елбасымыз көктемде бір топ қаржыгерлерді қабылдап, инфляцияны ауыздықтауға, сыртқы
– Иә, бұл ретте мемлекет тарапынан қандайда бір әрекеттер
Елбасымыз «Сендер қымбат пайызбен ақшаны неге экономикаға жіберіп жатырсындар?
Сырттан алған қарызымыз 75 миллиард долларға жетіп жығылады. Ал
Сол секілді ақша-несие саясатына байланысты құқықтық құжаттың 29-бабында «Қазақстанның
функцияларын шетелдік банктер орындап жатыр. Бұл – мән беретін
-- Сонда қазіргі банк секторының жағдайымен инфляцияны ауыздықтау
– Қазіргі жағдайда базарда отандық көлемді тауарлар жоқ. Бәрі
Жалпы, біздің банк жүйесі халықтан алға озып кетпеуі керек,