Жоспар
Кіріспе 2
1-тарау. Шаруашылық жүргізуші субъектісінің инвестиция 4
есебі 4
1.1. Инвестицияны жіктеу және оның негізгі міндеттері 4
2-тарау. Кәсіпорындағы инвестицияның аудиті 20
2.1. Инвестиция аудитінің міндеттері және ақпараттық қоры 20
2.2. Инвестиция аудиті: түсінігі 22
2.3. Инвестицияланатын кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығын талдау 31
Қорытынды 38
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР 40
Кіріспе
Қазақстан экономикасының нарықтық қатынастарға көшу барысында қаржылық ресурстар,
Экономика - әрбір қоғамдық құрылыстың негізгі іргетасы, ол
Қазақстан Республикасында нарықтық қатынасқа көшу барысында тиянақты, қатаң
Шаруашылық субектісіне қазіргі уақытта тиімді жұмыс істеу үшін
Осыған байланысты бұл курстық жұмысымның тақырыбы қаржылық инвестиция,
1-тарау. Шаруашылық жүргізуші субъектісінің инвестиция
есебі
1.1. Инвестицияны жіктеу және оның негізгі міндеттері
Инвестициялар, оларды жіктеу және бағалау. Инвестициялар ретінде,
Инвестициялардың көзі жаңадан жасалған құн немесе, басқаша
Инвестициялар қаржылық және нақты болып бөлінеді.
Қаржылық инвестицияларға – акционерлік кәсіпорындар немесе мемлекет шығарған
Нақты инвестициялар - кәсіпорынның негізгі капиталына және
Инвестициялардың технологиялық құрлымы негізгі капиталдың активті элементтердің (құрал
Қаржылық инвестициялар мерзіміне байланысты келесі категорияларға жіктеледі:
қысқа мерзімдi қаржылық инвестициялар – 1 (бір) жылға
ұзақ мерзімді қаржылық инвестициялар – 1 (бір) жылдан
Қозғалмайтын мүлікке инвестицияларды иемденген субъктілер, бұл инвестицияларды ұзақ
Қаржылық инвестицияларды сатып алғанда, брокерлік сыйақы және банктік
Алуға дейін есептелінген пайыздарды (%), дивидентерді құрылған құны
Сатып алу құны мен бағалы қағаздарға инвестицияларды өтеу
Қысқа мерзімде қаржылық инвестициялар бухгалтерлік баланста: ағымдағы құны;
Егер қысқа мерзімді қаржылық инвестициялар сатып алу мен
Қысқа мерзімді қаржылық инвестициялардың ағымдағы құнның өзгеруінен, алынған
Ұзақ мерзімді қаржылық инвестициялар – бухгалтерлік баланста: сатып
Ұзақ мерзімді қаржылық инвестицияларды қайта бағалау соммасы меншіктік
Ұзақ мерзімді қаржылық инвестициялардың құны, төмендеу кезінде
Қаржылық инвестициялардың шығуы кезінде, сатудан алынған табыс пен
Ұзақ мерзімді қаржылық инвестицияларды қысқа мерзімді категорияға ауыстыру
Сатып алу мен баланстық құнының ең аз бағалануы
Баланстық құны бойынша, егер қысқа мерзімді қаржылық инвестициялар
Қысқа мерзімді қаржылық инвестицияларды ұзақ мерзімді категорияға ауыстуру
сатып алу мен ағымдағы құнынның ең аз бағалануы
ағымдағы құн бойынша бейнеленедi.
Табысқа келесілер кіреді: қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді
Инвестициялардың тиімділігі әдетте белсеңді элементтердің үлесі өскенде артады.
Негізгі капиталдың заттай элементтердің (негізгі қор, тауарлы –
Әлемде өндірістің халықаралық өзгерістер байқалуда, ол капитал экспортының
- Тура инвестициялар кәсіпорынды басқаруға қатысу құқығын береді;
Портфельді – бұл құқықты бермейді.
Инвестициялар – экономика дамуының жоғары және тұрақты қарқынын
Даму мәселесінде маңызды орын алатын кәсіпорындарды қаржыландыру мен
Ішкі, сондай - ақ сыртқы инвестицияларда инвесторлар үшін
Қаржы инвестициялар тек қана техникалық – экономикалық есептер
Қазақстан Республикасының заңдамасы экономика саласындағы инвестицияны қолдауға бағытталған.
Инвестициялардың соңғы мақсаты болып: жаңа технологияларды, алдыңғы қатарлы
Қазақстан Республикасының экономика салаларын көтеру және дамытуда шетелдік
Шетелдік инвестициялар - пайда (табыс) табу мақсатында
Инвестициялармен байланысты қызмет, бiрлескен және шетелдік кәсіпорындарды, сондай–ақ
Қазақстан Республикасының шетелдік инвесторы ретінде келесілер болады: шетелдік
Қазақстан Республикасының территориясында келесілер құрылуы мүмкін:
шетелдік кәсіпорын - Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес құрылған,
бірлескен кәсіпорын - Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес құрылған,
Қазақстан Республикасының заңдарына қайшы келмейтін кез-келген шетелдік инвестициялар
Шетелдік инвесторлар өзінің қызметі барысында алған табыстарын Қазақстан
Заңдамадағы өзгерістер және (немесе) халықаралық келісім – шарттардың
Заңнамадағы өзгерістер және (немесе) халықаралық келісім – шарттардың
Шетелдік инвестициялардың есебі ішкі инвестициялардай синтетикалық есеп шоттарында
1.2. Инвестициялық жобаны бағалау және оны анықтау
Инвестициялардың инвентаризациясы. Инвентаризациялауды жүргізу, әр кәсіпорындардың бағалы қағаздарына
Бағалы қағаздардың нақты барын тексерген кезде (бағалы қағаздар
Кәсіпорында бағалы қағаздарды сақтаған кезде, кәсіпорында бекіткен, сондай-ақ,
Бағалы қағаздарды инвентаризациялау актіде атаудың, серияның, номердің, номиналдық
Әр бір бағалы қағаздың реквизиттері, кәсіпорынның бухгалтериясында сақталатын
Банкке немесе депозитарийге, (бағалы қағаздардың арнайы қоймасы) өткізілген
Кәсіпорынға тиісті бағалы қағаздарды инвентаризациялау кезінде, олардың құнының
Ел ішінде және шетелде құрылған, басқадай кәсіпорындардың жарғылық
Қаржылық инвестицияларды инвентаризациялау нәтежелері “Қатаң есеп беру құжаттар
Егер инвентаризациялау кезінде, әр түрлі дебиторлар мен есептесулер,
Инвентаризациялау кезінде, банкрот болып жарияланған, немесе жойылған (инвестор
Инвентаризациялық комиссия (түгендеу комиссия) инвестицияланған кәсіпорындардың түрленуі; меншік
Инвестицияларды қайта бағалау. ғзақ мерзімді қаржылық инвестицияларды қайта
Ұзақ мерзімді қаржылық инвестициялардың, қосып бағалау соммасы, меншіктік
Берілген инвестицияларының, қосып бағалау соммасы жетпеген кезде, оның
Құны бұрын азайтылған инвестицияның қосып бағалау соммасы, сол
Ұзақ мерзімді қаржылық инвестициялардың құны, қайтарымсыз төмендеуі жағдайында,
Инвестицияларды есеп беруде ашып көрсету.
Шаруашылық жүргізуші субъектінің қаржылық есеп беруінде, келесі анықтамалармен
Сондай-ақ, ашылуға келесілер бойынша табысқа кірген соммалар:
Кеткен дайын өнім қорлары, жатып қалған қорлар, өтімсіздер
Жоғары тәуекел категориясына түскен активтерге неғұрлым қаражаттар көп
Жүргізілген талдауды дамытуға, қиын өткізілетін активтердің, жалпы активтердің
Жоғарыда аталған қатынастар аралық, өсу тенденциясы өтімділіктің төмендегенің
Осындай талдауды жүргізгенде, айналым қаражаттарын қиын және
Төлем қабылеттілік - өзінің активтерін
Бұл көрсекіш, қаржылық тәуекелділікті өлшейді; яғни банкроттық мүмкіндігі.
Кәсіпорының төлем қабілеттілігі деп, оның активтері сыртқы міндеттемелерден
Төлем қабылеттілік деңгейін өлшеу үшін, кәсіпорынның меншікті капиталының,
КП= меншіктік қаражаттар көздері
жалпы міндеттемелер (баланс пассивінің 2 бөлімі).
Төлем қабілеттіліктің жоғарғы коэффициентті, минималды қаржылық тәукелді
Төлем қабылеттілік анықтаған кезде, меншікті қаражаттар (меншікті капитал)
Төлем қабылеттілікті талдау кезінде меншікті капиталдың ұзақ мерзімді
Ко = Меншікті қаражаттар көздері
Ұзақ мерзімді міндеттемелер (пассивтің 2-ші бөлімінен)
Қаржылық талдауды жүргізген кезде, табыс алуды қамтамасыз еткен
1. Жалпы инвестицияға табыс =
Салық салынғанға дейінгі табыс + Төлейтін пайыздар
Ұзақ мерзімді міндеттемелер + Меншікті капитал.
Бұл коэффицент инвестицияланған қаражаттарды басқарудан табыстылықты және жанама
Бұдан басқа табыс ішіне ұзақ мерзімді міндеттемелер бойынша
2. Меншікті капиталға табыс =
меншікті капитал
Бұл көрсеткіш, меншіктік қаражаттардың қаншалықты тиімді қолданғанын көрсетеді,
Берілген көрсеткіш акционерлерге өте маңызды, өйткені қаражаттарды табысты
3. Жалпы активке табыс =
барлық активтер
Бұл көрсеткіш, кәсіпорынның барлық активтерін қолдану тиімділігін (қор
2-тарау. Кәсіпорындағы инвестицияның аудиті
2.1. Инвестиция аудитінің міндеттері және ақпараттық қоры
Қаржылық инвестициялар аудиті, аудитті жүргізу бағдарламасын (жоспарын) құрастырудан
Аудитор қаржылық инвестициялар туралы жеткілікті нақты материал
Инвестициялар тізімін алу және дайындау.
Инвестицияларды алумен байланысты құжаттарды тексеру.
Инвестициялар, айналымнан тыс активтер ретінде қарастырылғанда, қарастырылған есепті
Акция сертификаттары (акционерлер реестр мәлеметтерімен растап), облигация
Инвестициялар тиімділігі мен инвестициялау туралы шешімдерге баға беру:
а) Инвестицияланатын кәсіпорынның қызмет ету аясы мен бағалы
б) Инвестицияланатын кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығына талдау жүргізу;
в) Инвестицияның тиімділігіне баға беру және олардың құнын
Есеп және есептік құжаттардың дұрыс жүргізілуін, есепте операцияны
а) бағалы қағаздарды сатып алу мен басқа кәсіпорындардың
б) ұсынылған зайымдардың есебін жүргізудің дұрыстығын тексеру;
в) зайымдарды өтеу мен бағалы қағаздарды сату есебі
г) бағалы қағаздармен операцияларға салықты есептеудің және олардың
Инвестициялардың нәтежесін аңықталудың дұрыстығын тексеру:
а) инвестициялаудан тиісті табыстың толық түсуін тексеру;
б) инвестициялаудан алынған табыстың (зиян) бухгалтерлік есепте дұрыс
Аудиттің әр бір сәті мәліметтерді арифметикалық тексерумен, ағымдағы
2.2. Инвестиция аудиті: түсінігі
Қойылған мақсаттарға жету және құжаттармен жұмысты жеңілдету үшін,
Бағалы қағаздар түрлері бойынша (акция, облигация, және т.б.);
Ұсынылған зайымдар мерзімдері және басқа ұқсас баптары
Сондай-ақ, дидактикалық материал ретінде клиенттегі бағалы қағаздарды санау,
Инвестициялар аясында міндеттердің нақты бөлінуі тиіс. ғзақ мерзімді
Қызметкерлер өзінің өкілеттілік шеңберінен аспауын және ұйымға жоғары
Клиенттегі меншікті иелену құқығы туралы, инвестициялық құжаттар мен
сақтау немесе тасымалдау кезде пайда болуы мүмкін жоғалтуларды
егер ұйым осындай бағалы қағаздардың үлкен
құжаттардың сақталатын жеге кіру, шектелген болуы керек. Олар
осындай құжаттардың барлық сейфтері немесе сақтау орындары қажетті
бір бөлмеден басқаға бағалы қағаздардың қозғалысы үлкен соммадағы
Бөлмеден шығарылған бағалы қағаздар кәсіби кеңес берушілерде
Жоғары өтімді бағалы қағаздар жағдайында, коммерциялық негізде қызмет
Егер бағалы қағаздар ұйымның өзінде болса, онда есептік
Жыл соңында аудитор, баланстағы мәліметтерді жалпы тексеру элементі
Бағалы қағаз - белгіленген нысан мен міндетті реквизиттерді
Бағалы қағаздар мемлекетпен (облигациялық зайымдар) және заңды тұлғалармен
Бағалы қағаздардың бірнеше түрлері бар, оларға бекітілген
Бағалы қағаздар атаулы, ордерлі және ұсынушыға деп бөлінеді.
Бағалы қағаздар нарығының болуы, оларды қор нарығында сату-
Бағалы қағаздар бланкілер (құжаттық, шығару нысаны) түрінде немесе
Бағалы қағаздар функционалды мақсатына қарай үлесті (капиталды) және
Үлесті бағалы қағаздарға акциялардың барлық түрлері жатады. Олар
Қарыздық бағалы қағаздар зайымның қатыстығын куәландырады. Белгілі
Мүліктіқ есептік бағалы қағаздарға: вексельдерді, чектер мен тауарлы
Акция - дивидент түрінде акционерлік қоғам табысының
Акциялар инвесторларға олардың құның толық өтегеннен кейін ғана
Акцияда келесі реквизиттер болуы керек:
эмитенттің аты және оның орналасқан жері;
ұлттық идентификациялық нөмірі;
реттік номірі және шығарылу мерзімі;
акцияның түрі (егер атаулы акция болса, оның иесінің
акцияның номиналы және теңгеде акцияны шығару күнгі
түрі мен теңгеде номиналын көрсете отырып шығарылған теңгедегі
артықшылығы бар акциялар бойынша дивидендтің қалыпты мөлшері;
дивидендетерді төлеу мерзімі;
акцияларды шығару кіммен тіркелді және тізімдік номірі;
эмититенттің мөрімен расталған, (шығарудың құжаттық нысанында) бірінші басшы
иеленушінің және тіркеушінің есімдері атталған индоссамент, олардың қолдары
эмитенттің заңды мекен – жайы.
Акцияның нарықтық бағасы – курстық баға деп, ал
Акциялардың жіктелінуі:
Атаулы (меншік иесінің аты бар) және ұсынушыға.
Екі түріде басқа тұлғаға берілуі мүмкін.
Табыстардың нысанына қарай акциялар жай және артықшылығы бар
Қарапайым акциялар иесіне, акционерлік қоғамды басқаруға қатысуға және
Артықшылығы бар акциялар қоғамды басқаруға қатысуға құқық бермейді,
Акционерлік қоғамдарда, жарғылық капиталды құруда және дивиденд алуды
Сондай-ақ қарыздық капиталдың бағалы қағаздарға жататын облигациялармен банктік
Облигация - ұстаушы тұлғаның, облигация шығарған
Акциялар сияқты облигациялар 2-ші ретті қаржылық нарықта
Облигацияны өтеу мерзімдері бойынша қысқа мерзімді (өтеу мерзімі
Ұзақ мерзімді (5 жылдан – 10 жылға дейін);
Банктік сертификат – салымының белгіленген мерзім біткеннен кейін
Бағалы қағаздарды құжаттағы мәліметерімен қолда нақты барын түгендеу;
Бағалы қағаздар атауымен реквизиттері;
Эмитенттің атауымен реквизиттері;
Бағалы қағаздар ұстаушының атауымен реквизиттері;
Әр бағалы қағаздардың қатысу үлесімен негізгі көлемі;
Табыс (пайыз (%) ставкасы немесе дивиденд);
Бағалы қағаздардың биржалық бағамы.
Сонымен қатар, инвестициялардың сатып алу құны олардың нарықтық
Аудитор қаржылық инвестициялардың жүргізілгеннін растайтынын бағалы-қағаздар бланкілері немесе
Депозитарийдегі сақтаудағы бағалы қағаздар болса, онда бағалы қағаздардың
Ұсынылған зайымдарымен, несиелер борышқормен тікілей расталуы қажет. Зайымды
Егер зайым сомасы үлкен болса, онда аудитор кепіл
Егер кепіл зат сақтаушыда болса, онда аудитор оған
2.3. Инвестицияланатын кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығын талдау
Инвестициялау жобалауды бағалау кезінде 1-ші қадам болып қызмет
Кәсіпорын қызметінің ерекшеліктерімен танысқаннан кейін аудитор инвестицияланатын кәсіпорынның
Кәсіпорынның қаржылық жағдайын алдын-ала бағалау кәсіпорынның балансы (№1-
Қаржылық жағдайды алдын ала бағалауда 3 (үш) кезеңге
1-ші кезеңде: бухгалтерлік есеп беру көрсеткіштерін нақты және
есеп беру формаларын толтырылуының түсініктілігі мен дұрыстығы
2-ші кезеңде: қажет аналитикалық бөлімдерде (қозғалмайтын мүлік, ағымдағы
кәсіпорынның мүлкі мен оның бөлек құрамдастардың құндылық көлемінің
кәсіпорынның активтер құрлымында және олардың қалыптасу көздерінің өзгеруі.
3-ші кезеңде: кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығын сипаттайтын аналитикалық коэффициенттер
Кәсіпорынның қаржылық тұрақтылықтың маңызды шарттарының бірі оның өтімділігін
Кәсіпорын үлкен немесе аз дәрежеде өтімді болуы мүмкін,
Абсолютті өтімділік коэффициенті;
Жалпы өтемділік коэффиенті.
Абсолютті өтемділік коэффициенті (жедел коэффицинті) – ақша қаражаттары
Нақтылыланған (жалпы) өтімділік коэффициенті ақша қаражаттары, бағалы қағаздар
Жалпы өтімділік коэффиценті (жабу коэффиценті) Барлық ағымдағы активтердің
Егер ағымдағы активтер мен қысқа мерзімді міндеттемелердің қатынасы
Кәсіпорынның кредиторларына айналым құралдарын қалыптастырудың бұл варианты ұтымды
Кәсіпорынның өтімділікті сипаттайтын тағы бір көрсеткіш болып айналым
Қаражаттардың меншікті көздерінің қандай бөлігі қозғалмалы активтерге салынғанын
КМ = Айналым капиталы
меншікті қаражаттарынның көздері.(баланс-нетто пассивтің I)
Баланс мәлеметтері бойынша кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығының көрсеткіштерін есептеу
Айналым активтерімен қысқа мерзімді міндеттемелер жағдайы туралы алынған
Талдау жобасында, активтерді тәуекелді категориялары бойынша сыныптау:
Минималды тәукелді - ақша қаражаттарынның тез өтетін қысқа
Төмен тәуекелді – қаржылық жағдайы тұрақты кәсіпорында дебиторлық
Ортанша тәуекелді - өндірістік техникалық бағыттағы өнім, аяқталмаған
Жоғары тәуекелді – күрделі қаржылық жағдайларындағы кәсіпорындардың дебиторлық
Қорытынды
Қазақстан Республикасында нарықтық қатынастардың дамуы мен қалыптасуы жобасында,
Қаржылық жағдайы туралы бухгалтерлік есеп беруді жариялаған фирма,
Сонымен, Қазақстан Республикасының заңдамасы, экономика саласындағы инвестицияны қолдауға
Инвестициялардың соңғы мақсаты болып:
- жаңа технологияларды, алдыңғы қатарлы техника мен ноу-хауды
отандық тауар өндірушілерді мемлекеттік қолдау мен ынталандыру;
экспортқа бағытталған және импортты ауыстырушы өндірістерді дамыту;
менеджмент пен маркетинктің жаңа әдістерін енгізу;
жергілікті кадрлерді үздіксіз оқыту жүйесін енгізу;
олардың мамандық деңгейін арттыру;
өндірісті интенсификациялауды қамтамасыз ету;
және қоршаған табиғи ортаны жақсарту.
Осы мақсаттармен, зейнетақы жүйесін реформасы мемлекеттің зейнетақымен қамтамасыз
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
1. К.Ш.Дюсембаев “Анализ финансового положения предприятия” Алматы
2. Әубәкіров Я. «Экономикалық теория негіздері» Алматы., 1998
3. Закон РК “О государствнной поддержке прямых инвестиций”
4. Белынбаев К.М.., Альмуханов С. “Мобилизирующая роль инвестиции”
5. Макажанова Ж.С., Парашутин Н.В. “Бухгалтерский учет”, Москва
6. “Инвестиции” Библиотека бухгалтера и предпринимателя, -№13, №14
7. “Инвестиции в предприятие” Аль-Пари – 1988г. апрель.
8. Лоренс Дж, Петман, Майкл Д.Джонс. “Основы инвестирования”
9. “Народный пенсионный фонд” Панорама 1999г – 26
10. “Народный пенсионный фонд” Экспресс К 2000г. 16
11. “Республика” газета №42 - 01.11.2001г. Финансы
12. Қ.Р. Президент 98ж. Қ.Р-да бухгалтерлік есеп пен
13. Қаржы –қаражат 97№2 стр.10.
14. Жас-Алаш 96-22 маусым.
15. Л.З. Шнейдман “Рекомендации по переходу к новым
16. Энтони Р. Фис.Дж. “Учет: ситуации и примеры”.
3