Өнеркәсіптегі шағын кәсіпкерлікті дамыту жолдары

 ЖОСПАР
Кіріспе 2
1-бөлім. Кәсіпкерліктің теориялық негіздері 4
1.1 Кәсіпкерлік мәні, түсінігі және түрлері 4
1.2 Шағын кәсіпкерліктің құрылуы және дамуының ғылыми негізделуі
1.3 Қазақстандағы шағын кәсіпкерліктің құрылуының ерекшеліктері 13
ІI-бөлім. Қазақстан Республикасының шағын кәсіпкерлікті несиелендірудің ерекшелігі 21
2.1 Шағын кәсіпкерлікке қатысатын субъектілер 21
2.2 Қысқа мерзімді несие беру мен өшіру тәртібінің
2.3 Несиелік ресурстарды пайдаланғаны үшін сый ақылар есептеу
ІІІ-бөлім. Өнеркәсіптегі шағын кәсіпкерлікті дамыту жолдары 29
3.1 Шағын кәсіпкерлікті дамытуда мемлекеттік қолдау тетіктері
Қорытынды 34
Қолданылған әдебиеттер тізімі 36
Кіріспе
Шағын кәсіпкерліктің дамуына көптеген теориялық жұмыстар арналған. Онда
Нарықтық экономикаға өткенге дейін бұрынғы Кеңес Одағының құрамындағы
Осы орайда Қазақстан Республикасының Президенті осы жылдағы жолдауында
1990 жылдардың басында жаңа экономикалық жүйеге өтуге байланысты
Қазақстанда шағын кәсіпорындардың даму тенденциясы мынадай:
• шағын кәсіпорындардың және онда жұмыс істейтіндердің санының
• өнеркәсібі дамыған аудандардағы шағын кәсіпорындардың шоғырландыруы;
• шағын кәсіпкерліктің сауда мен қызмет көрсетудегі үлесінің
• осы уақытқа дейін шағын кәсіпорындардың салық салу,
Шағын кәсіпкерлік - бәсекелестік ортаны қалыптастыратын, нарықты отандық
Осыған байланысты шағын кәсіпкерлікті қолдауға Қазақстан Республикасы жыл
Курстық жұмысымыздың мақсаты - өнеркәсіпте шағын кәсіпорындарды дамыту
Курстық жұмыстың мақсатына байланысты мынадай мәселелер қаралады:
• өнеркәсіп пен шағын кәсіпорындардың ролі;
• бүгінгі күнгі өнеркәсіптегі шағын кәсіпорындардың жағдайын талдау,
• осы салада шағын кәсіпорын болашағы.
1-бөлім. Кәсіпкерліктің теориялық негіздері
1.1 Кәсіпкерлік мәні, түсінігі және түрлері
Транзиттік экономика жағдайында нарықтық орта құрудың басты факторы
Кәсіпкерліктің және кәсіпкердің мәнін анықтауға атақты шетел ғалымдары
“Кәсіпкерлік” түсінігін қазіргі кездегі мәнінде XVII ғасырдың аяғы
Кейіннен Адам Смит (1723-1790) кәсіпкердің сипаттамасына көңіл аударды.
Давид Рикардо (1772-1823) кәсіпкерлік қызметті тиімді шаруашылық жүргізудің
Йозеф Шумпетер (1883-1950) 1911 жылы алғаш рет шыққан
Осы проблемаға ағылшын экономисті Экономика бойынша Нобель сыйлығының
“Кәсіпкер” және “кәсіпкерлік” терминдерінің эволюциясын қарастыру қызық болар.
1725 жыл. Ричард Кантильон: кәсіпкер – тәуекел жағдайында
1797 жыл. А.Бодо: кәсіпкер – кәсіпкерлік іс үшін
1876 жыл. Ф.Уокер: капиталды ұсынып, сол үшін пайыз
1934 жыл. Й.Шумпетер: кәсіпкер – жаңа технологияларды жасайтын
1961 жыл. Д.Макклеланд: кәсіпкер – бір қалыпты тәуекел
1964 жыл. П.Друкер: кәсіпкер – бұл ынта білдіретін,
1965 жыл. Р.Хизрич: кәсіпкерлік – құны бар қандай
Біздің күндеріміздің американдық ғалымдарының түсінігі бойынша, кәсіпкер –
Батыс елдерде осы замандық кәсіпкерлік шаруашылықтың ерекше, жаңашыл,
Америка ғалымы Р.С.Ронстадтың ойынша, кәсіпкерлік – бұл байлықты
Өз кезегінде, белгілі американ ғалымдары профессорлар Р.Хизрич пен
Ресейлік ғалым-экэномист А.О.Бусыгиннің ойынша, кәсіпкерлік – іскерлік белсенділікті
Көрнекті экономисттердің ұсынған анықтамаларынан қорытынды жасай отырып, айтарым:
Кәсіпкерлік – кәсіпорын иелерінің инновациялық мінез-құлқына, идеяларды табу
Қазақстан Республикасындағы кәсіпкерліктің негізгі фукнциясы – нақты тұтынушыларға
Кәсіпкерліктің ең маңызды белгілеріне мыналарды жатқызуға болады:
шаруашылық субъектілерінің дербестігі мен тәуелсіздігі. Кез-келген кәсіпкер қандай
экономикалық қызығушылық. Кәсіпкерліктің негізгі мақсаты – мүмкіндігінше максималды
шаруашылық тәуекел мен жауапкершілік. Ең нақты деген есептеулердің
Кәсіпкерліктің ұйымдық-құқықтық формалары .
Кәсіпкерліктің ұйымдық-құқықтық формасын дұрыс таңдау көптеген факторларға, атап
Кәсіпкерлік қызметтің алуан түрлілігін көптеген белгілері бойынша: қызмет
Түрі немесе арналымы бойынша кәсіпкерлік қызметті өндірістік, коммерциялық,
Меншік формаларына байланысты кәсіпорын мүлігі жеке меншік, мемлекеттік,
Кәсіпкерлік формалары.
Кәсіпкерлікті мүше-меншік иелерінің санына байланысты келесі формаларға: индивидуалды
Кәсіпкерліктің индивидуалды формасы артықшылықтарға ие, бұл артықшылықтар минималды
Бірақ қаржылық ресурстардың көп бөлігін иеленуге ұмтылыс, сонымен
Кәсіпкерліктің формаларын өз кезегінде ұйымдық-құқықтық және ұйымдық-экономикалық деп
Серіктестік – бұл кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыру үшін
Серіктестіктердің қатысушылары 2 топқа бөлінеді: толық серіктестер (жауапкершілігі
Қоғам шаруашылық қызметті жүзеге асыру мақсатында екіден кем
Ең кең тараған болып акционерлік қоғамдар табылады. Айырмашылығы
Біріккен өндірістік немесе басқа шаруашылық қызмет үшін тұлғалар
Кәсіпкерліктің негізгі ұйымдық-экономикалық формаларына мыналарды жатқызуға болады: концерндер,
Концерн – бұл кәсіпорынды қатысу жүйесі арқылы бақыланатын
Ассоциация – экономикалық дербес кәсіпорындардың, ұйымдардың ерікті бірігуінің
Консорциум – ірі қаржылық операцияларды (мысалы ірі өнеркәсіптік
Синдикат – бір сала кәсіпкерлерінің олардың өздерінің арасындағы
Картель – бір сала кәсіпорындарының өнім, қызметтердің бағалары
Кәсіпкерліктің жаңа ұйымдық-экономикалық формасы болып қаржылық-өнеркәсіптік топтар табылады.
Кәсіпкерлік түрлері.
Кәсіпкерлік қызмет алуан түрлі болады. Кез-келген бизнес белгілі
Өндірістік кәсіпкерлікті кәсіпкерліктің жетекші түрі деп айтсақ та
Коммерциялық кәсіпкерлік қызметінің өрісі болып тауар биржалары мен
Коомерциялық кәсіпкерліктің негізгі мазмұнын сатып алу-сату, басқа сөзбен
Қаржылық кәсіпкерліктің қызмет етуінің негізгі өрісі болып коммерциялық
Коммерциялық банк – бұл ақылы негізде несиелеуді, ақша
Қор биржасы ретінде капиталдың шоғырлануын жоғарылату және активтердің
Консультациялық кәсіпкерлік. “Консультант” сөзі латын тілінен аударғанда, кеңес
проблемаларды анықтау (диагностика);
жоба шешімін жасау;
жоба шешімін жүзеге асыру.
Соңғы кезең жоба объектісіне қарай бірнеше күннен бірнеше
Қазіргі кезде Қазақстанда кәсіпкерлік әртүрлі түрлерінде дамуда. Қызмет
1.2 Шағын кәсіпкерліктің құрылуы және дамуының ғылыми негізделуі
Бүгінгі күні экономикалық өсудегі негізгі бағыт шағын кәсіпкерліктің
Шағын кәсіпкерлік ескі мәдениеттің барлық кезеңінде болған. Соның
Шағын кәсіпкерліктің қиыншылықтары ХХ-ғасырдың бастапқы жылдары Гильфердинг, И.
60-шы жылдарығы батыс экономикасы сол кездегі экономиканың «екі
Барлық нарықтық елдерде шағын кәсіпорынсыз нарықтық қатынастың дұрыс
1. Мәселе тереңінен зерттелді, яғни жалпы жоспарға ғана
2. Шағын кәсіпорын мәселесі барлық монографияға қосыла бастады.
3. Елдердің ерекшелігі ары қарай зерттеле бастады.
Біздің еліміз бұл жылдары Кеңес Одағының құрамында болғандықтан
Шағын кәсіпорынның анықтамасы оған қойылатын критерийлерімен анықталады. Оған
Жоғарыдағы айтқандарды қорытындылай келе мыналарды айта
- шағын кәсіпорындарды анықтау әртүрлі елдерде ғана ерекшеленіп
- анықтамалар тәжірибедегі мұқтаждықтарға байланысты анықталады және белгілі
- анықтамалардың көп болып
Шағын кәсіпкерлікке қойылатын екі критерийді бөліп қарастыруға болады
Сапалық көрсеткіштеріне кәсіпорын иесінің меншік қүқығы мен кәсіпорынды
Шағын кәсіпкерліктің шегін анықтау мәселесі бұдан ертеректе де
Қалай дегенменде шағын кәсіпорындар жоғалып немесе ірі кәсіпорындарға
«Шағын кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау туралы» жөніндегі заң бойынша
Бұдан басқа салалық ерекшеліктері бойынша өнеркәсіпте, құрылыста және
Келесі маңызды категория- шағын кәсіпорындардың сыртқы ортасы. Бұл
1.3 Қазақстандағы шағын кәсіпкерліктің құрылуының ерекшеліктері
Еліміздегі қалыптасқан жағдай тиімді жұмыс істейтін шағын кәсіпорынды
Кәсіпкерлікке деген қоғамдық пікір де дұрыс болмады, оларды
Бүкіл кеңестік кеңістікте соның ішінде Қазақстанда да «шоковая
1992 жылдың басындағы экономикалық реформа немесе шоковая терапия
90-шы жылдардың басында ҚР-да шағын кәсіпорын ресми анықтама
Реструктуризация мен мемлекеттік ірі кәсіпорынды реформалау өндіріс көлемінің
Бұл кездердегі шағын кәсіпорын маызды функцияның бірі әлеуметтік
Шағын кәсіпкер сауда делдалдық жаққа ығысуы Қазақстан Республикасы
Жұмыс істеуші шағын кәсіпорын субъектілерінің саны 1992 жылы
Сонымен бірге 1995 жылы сауда делдалдық қызметтегі нарықтың
Егер 1992-94 жылдар Қазақстанда барлық экономика соның ішінде
Осы жылдары шағын кәсіпорын өндірістік секторларының ЖІӨ-не үлесі
Шағын кәсіпорындармен өндірген ішкі жақты өнім 1995 жылы
Өнеркәсіп және электроэнергия - 0,7%, көмір - 1,4%,
1996 жылы бюджетке төлем 8569,9 млн теңге болса,
Алынған мәліметтерді талдағаннан шыққан қорытынды 1998 жылғы жұмыс
Көптеген шағын кәсіпорындар 38 1994-95 жылдары құрылды. Бұл
1997-98 жылдардағы шағын кәсіпорынның кризистік үрдісі. Сол кездегі
Бұл жерден шығар жол шағын кәсіпорындармен республиканың өндірістік
Қазақстанда кәсіпкерлікті қорғау мәселесі бірінші рет 1992 жылы
Бұдан кейін шағын кәсіпкерлікті қолдау белсендірек жүрді. Үкіметтің
Осы бүйрық бойынша мыналар жүзеге асты:
шағын кәсіпкерлікті қолдаудың мемлекеттік институты құрылды;
- «шағын кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау туралы», «жеке
- шағын кәсіпкерлікті дамыту жөніндегі
- 2-ші деңгейдегі барлық банктердің шағын кәсіпкерлік субъектілерін
- бақылаушы және инспекторлық мемлекеттік
- шағын кәсіпорынның жұмыс істеуіне жағдай жасалуда (өндірістік
- шағын кәсіпорындарға жеңілдік
- шағын кәсіпкерлікті қолдаудағы әкімдердің жұмыстарын қатаң бақыланған.
Республикада «Шағын кәсіпорын» статусын алған ұйымдар мен кәсіпорындарға
Шағын кәсіпорындар командалық істің келесі түрін жүзеге асырады;
- тұрғын үй, өндірістік, әлеуметтік және табиғатты
- өнімді өткізумен айналысады;
- әртүрлі қызметтер көрсетеді;
1997 жылы 17,5 мың шағын және - орта
Кесте 1. Қазақстан Республикасындағы шағын кәсіпорындардың
Салалар 1997 1998 1999 2001 2001/1997ж
1 .өнеркәсіп 2526 3668 5633 12474 4,97
2. құрылыс
2142 3007 4680 10165 4,75
3. сауда, авто
құралдарды жөндеу 7587 11959 17531 46690 6,15
4. мейманхана мен
мейрамханалар 227 490 789 1854 8,17
5. транспорт
байланыс
670 1152 1952 5000 7,46
6.
денсаулық сақтау 3130 2892 4549 2422 0,77
7.
қызмет
1257 1680 1961 2329 1,85
ҚР барлығы 17539 24848 37095 98300 5,61
Шағын кәсіпорындар экономиканың көптеген салдаларында ұйымдастырылған, бірақ олардың
Ондағы жұмыс істейтіндердің саны үнемі өсіп отыр. Егер
Экономика саласындағы еңбектің тиімділігін, пайдалы жақтарын ондағы өндірілген
Шағын кәсіпорындарда өндірілген өнім мен көрсетілген қызметтер сапасы
Кесте 2. Шағын кәсіпорындағы 1 жұмысшының жылдық өндірген
Салалар 1997 1998 1999 2001 2001/1997ж
І.өнеркәсіп 197,8 331,8 352,6 753,2 380,8
2. құрылыс 230,7 396,4 325,1 822,4 365,5
3. сауда, авто
құралдарды жөндеу 1691 1240 2000 1985 117,4
4. мейманхана
мейрамханалар 5,5 191,9 197,6 383,8
5. транспорт
байланыс 344,7 357,6 415,9 963,9 279,6
6 .коммуналдық 341,7 519,1 299,3 341 100
қызмет
ҚР барлығы 651,9 737,1 967,3 1058,6 162,4
Шағын кәсіпорындағы 1 жұмысшыға шаққандағы өндірілген өнім немесе
Өнеркәсіптегі кәсіпорында олар өзгермелі түрде өскен. Орта жылдық
Экономиканың маңызды саласындағы еңбек өнімдерінің өсу қарқынының жоғарғы
Өнеркәсіптегі шағын кәсіпорынның еңбек өнімділігі 1997 жылдың деңгейімен
Еңбек өнімділігі өнеркәсіпте 3,8 есе, құрылыста-3,6 есе, сауда
Шағын кәсіпорындағы жұмыс істеудің жалақысы үнемі өсіп отырған,
Статистикалық агенттердің мәліметтері бойынша елімізде 01.09.2002 жылы 112,2
Тіркелген кәсіпорынның 75%-і нақты жұмыс істейді. Олардың әрбір
Үкіметтің шараларына қарамастан шағын кәсіпкерлікке ең салалар болып
Республикадағы шағын кәсіпорындардағы жұмыс істейтіндердің саны бір жыл
Қазақстанда шағын кәсіпорын тез қарқынмен өсуде. Жыл ішінде
Біз Қазақстан Республикасында шағын кәсіпорынның құрылуына және дамуына
Қазақстандағы шағын кәсіпкерліктің ерекшелігі «көлеңкелі сектордың» жоғарғы деңгейде
ІI-бөлім. Қазақстан Республикасының шағын кәсіпкерлікті несиелендірудің ерекшелігі
2.1 Шағын кәсіпкерлікке қатысатын субъектілер
Шағын және орта бизнесті несиелендіру бағдарламасы бұрын жүргізілген
─ Банктің шағын және орта бизнеске көрсететін кешенді
─ Экономиканың өндірістік салаларында сауда және делдалдық қызметке
─ Халыққа қызмет көрсету сомасын кеңейту. Жеке кәсіпкерлер
Шағын және орта бизнесті несиелендіру бағдарламасының қағидалары:
─ Банктің тұрақты және сенімді базасын кеңейту.
─ Қазақ халықтық жинақ банктегі ішкі несиелік саясаты
─ Әлеуметтік қарызшыға сапалы деңгейде талдау жасау жобаны
Шағын және орта бизнестің бағдарламасының субъектілері болып табылатындар.
─ Өнеркәсіп, құрылыс, ауыл шаруашылығы ─ 50 адамға
─ Сауда және тұрмыстық қызмет ─ 300 адамға
Бұл тұлғаға қойылатын талаптар.
Төлем қабілеті болуы керек.
─ Кірісі мол бизнеспен айналсуы:
Несиелерін өршіте алатын ақша ағымының болуы керек.
Жобаның уақтылы өткізілуі.
Бұл бағдарлама бойынша қарыз ұсыну әр келесі шарттарының
─ Сауда деталдық операциялар үшін ─ 6.0
─ Халық қызмет ету саласы бойынша ─ 4.0
─ Ауыл шаруашылық өнімінің өңдеуі ─ 3.0
─ Өндірістік қызметте ─ 2.0.
Бұл бағдарлама бойынша қарыз келесілерге ұсынылады.
Қайта құру, тарату немесе күйзеліс жағдайындағы мекемелерге.
Жалға немесе сенімсіз ақпараттар ұсынылған мекемелер.
Жағымсыз қаржылық мекемелер.
Құжаттарын толық өткізбеген немесе қаржылық міндеттемесі жоқтарға.
Тұрақсыз қаржылық жағдайлары барларға.
Қарызшылары немесе мерзімі ұзартылған қарыздары барларға.
№2 картотекада құжаты барларға.
Бюджет алдында қарызын көтеруге.
Шағын және орта бизнесті несиелендіру құжаттары.
Шағын және орта бизнес бағытындағы несие алушы тұлғалар
─ Несиелік өтініш.
─ Қарызшының ақпараттық сауалнамасы.
─ Жарғы, құрылтай келісімі мемлекеттік тіркелуі туралы құжаттардың
─ Статистикалық басқарма ұсынған РНН да бекітетін тіркеу
─ Соңғы 2 жылдағы бухгалтер есеп берулер формасы
№1 №2 №3 қосымшалары дебиторлық көрсете отырып.
─ Шот тіркелген банктен қарыз берешегі және №2
─ Жобаның техника-экономикалық негізі немесе бизнес жоспар.
─ Келісім шарттар (технология, құралдар шикізат материалдар жеткізу
─ Залогтық және кепіл құжаттары.
─ Несие тарту және залог ұсыну туралы өкілетті
─ Қол үлгісі мен мөр басылым құжат.
Заңды тұлға болып саналмайтын тұлғаларға мына құжаттарды ұсынады.
─ Несиелік өтініш.
─ Мемлекеттік тіркегендігі туралы куәлік.
─ Кәсіпкерлердің жеке басын куәландыратын құжат.
─ РНН берігендігі туралы салық мекемесінен анықтамасы.
─ Салық төлейтіндігі туралы құжат.
─ Шаруашылық келісім, накладной кассалық журнал және басқа
─ Рұқсат немесе лицензияның нотариалды куәландыратын көшірмесі.
─ Өндіріс құралдарын жалдау келісімі.
─ Жабдықтаушының тұтынушылар мен жасаған келісім көшірмесі.
─ Залог және кепіл құжаттары.
─ Қол үлгісі мен мөр басылымы құжаттары.
5 Шағын бизнеске қатысатын субъектілер.
Қолда бар ақпаратты талдау жүргізу, шағын бизнес субъектілеріне
2.2 Қысқа мерзімді несие беру мен өшіру тәртібінің
Коммерциялық банктердің бірі мерзімділік, төлемділік, қайтарымдылық, қамтамасыз ету
Несиелік келісім шартта көрсетілген мерзім ішінде өтелген қысқа
Мерзімі сәйкес келмесе, мына шоттар ашылады:
6125 - «Ұсынылған несиелер мен депозитер бойынша болашақ
6625 - «Болашақта депозиттер мен қарыздарды ұсыну бойынша
6075 – «Қабылданған кепілдер бойынша мүмкін талаптар»
6575 – «Қабылданған кепілдер бойынша талаптардың азаю мүмкіндіктері».
Шұғыл міндеттеме, банктің қарызды өшіру үшін қаржыны іздестіретін
Несие ұсыну туралы барлық іс-құжаттар несиелік басқармада қалады,
Операциялық бөлім бухгалтері несие ұсыну туралы банк бастығының
Несие ұсыну кезінде:
Дт -1411.
Кт- 2203, 1051, 2221, 1350
Шығын 7339 (1 теңге)
Кіріс 7339 (несие сомасы)
Дт- 6075
Кт -6575
Егер өтініш алған кезде құжаттар 6125-6625 шотында есептелсе,
Дт- 6625
Кт -6125.
Қарызшы төлем тапсырысы бойынша, ағымды шотындағы бос ресурстар
Дт-2203
Кт-1411
Шығын 7339.
Қарызшы міндеттеме бойынша несие мерзімі жеткенде, қарызды толық
Дт - 2203 бос қалдық самасына
Дт– 1424 өшірілмеген бөлігіне
Кт - 1411
Жартылай өшіру кезінде мемориалдық ордер жазылады және артқы
Ұлтық банктің талантарына сәйкес несие бойынша мерзімі өткен
Дт- 5455
Кр- 1469
1469 –«Резервтер».
5455- «Клиентерге ұсынылған несиелер бойынша арнайы резервтер (провизия)
Ағымды шотқа қаржы түскен жағдайдан және мерзімі өткен
Дт -2230
Кт -1424
Шығын 7339
Егер 90 күн ішінде мерзімі өткен
Дт-1427
Кт-1424
Егер 90 күн ішінде шектелген берешек өшірілмесе онда
Дт-1469
Кт-1427
Кіріс 7130 « Зиянға есептелген қарыздар»
Баланстан тыс шотта қарыздар 5-жыл мерзімде есептеледі және
Дт-2203
Кт -1469
Шығын 7130
Н1469 –«Резервтер».
5455 - «Клиентерге ұсынылған несиелер бойынша арнайы резервтер
Ағымды шотқа қаржы түскен жағдайдан және мерзімі өткен
Дт -2230
Кт -1424
Шығын 7339
Егер 90 күн ішінде мерзімі өткен қарыз өшірілмесе
Дт-1427
Кт-1424
Егер 90 күн ішінде шектелген берешек өшірілмесе онда
Дт-1469
Кт-1427
Кіріс 7130 «Зиянға есептелген қарыздар»
Баланстан тыс шотта қарыздар 5-жыл мерзімде есептеледі және
Дт-2203
Кт -1469
Шығын 7130
Заңды тұлғаға қысқа мерзімді несие алу үшін төмендегі
Бекітілгіен үлгіде несеие алу туралы банк басшысына жазылған
Бизнес жоспар немесе техника-экономикалық негіз. Мұнда қарызды қандай
Бухгалтерлік және статистсикалық есеп берулер кірісімен шығындары туралы
Несиені мерзіміне қайтаралуы туралы қамту формасы (кепіл, тапсырыс,
Содан банк құжаттарды қабылдап оны тіркейді. Банк қажет
Қарызшының қаржылық шаруашылық қызметі туралы аудиторлық ұйымдардың қортындысы
Белгілеген тауарлық, материалдық құндылықтар немесе басқада басқа да
Жұмыс жобасы және т.б.
2.3 Несиелік ресурстарды пайдаланғаны үшін сый ақылар есептеу
Несиелендіру принцптерінің бірі ретінде төлемділік табылады. Ол банктің
Сыйақы мөлшері несиелік келісім шартта көрсетіледі және іздестіру
Мысалы, Болатовадан қысқа мерзімді несиені өшіру үшін 1000
Дт –1001 1000 тг
Кт –960 100 тг
Кт – Қарыз шоты 900 тг
Есептеу кезінде сәйкес кірістерді есептеу үшін, төлемдерді түсуіне
1730- “Басқа да банктерге ұсынылған несиелер бойынша
1740 - “Клиенттерге ұсынылған несиелер бойынша қосылған кірістер”.
Несиені пайдаланғаны үшін сыйақылар қарыз шотындағы қарыз қалдығына
Әрбір есеп айыру кезеңі үшін пайыздық нөмір анықталынады,
Дт- 1730
Кт-4051(4942)
Сый ақыны іздестіру кезінде:
Дт-1411
Кт 1740
Аналитикалық есепте 4051 - шотқа кіріс статьялары бойынша
4300-“Басқа банктерге ұсынылған несиелер мен аванстар бойынша сыйақы
4400- “Клиенттерге ұсынылған несиелер бойынша сыйақы алумен
Егер қарызшы шотында есептелген сыйақыларды іздестіруге қаржысы болмаса,
Мерзімі ұзартылған шотқа іздестірілмеген сыйақыларды енгізгенде:
Дт –1424, 1427
Кт –1730
Мерзімі ұзартылған сыйақы бойынша берешекті өшіруге қаржы түскенде:
Дт-2203 1051
Кт-1424, 1427
Есептелген мрзімі ұзартылған сыйақылар сомасын баланстан өшіру банк
Тоқсан күнге ұзартылған сыйақылардың айып сомасы бірден
Дт-2203
Кт-960
Шығын 9972
Егер қарызшыда сыйақылар, несиесінің сомасын төлеуге несиелік келісім
Ал жаңа шот жоспары бойынша “Алдын-ала төленген кірістер”.
Дт-1411
Кт-960
ІІІ-бөлім. Өнеркәсіптегі шағын кәсіпкерлікті дамыту жолдары
3.1 Шағын кәсіпкерлікті дамытуда мемлекеттік қолдау тетіктері
Статистикалық тіркелу деректері бойынша республикада 2004 жылдың 1-қаңтарында
Белсенді кәсіпорындардың басым көпшілігі сауда, автомобиль және үйде
Өңірлер бөлінісінде белсенді кәсіпорындардың басым көпшілігі Алматы және
Халықтың кәсіпкерлік белсенділігі Алматы мен Астана қалаларында, сондай-ақ
2004 жылдың 1 қаңтарында есптік деректер бойынша республиканың
2003 жылдың желтоқсанында өнімді өткізуден түскен табыс 48292,1
Ауыл шаруашылық саласында шаруа қожалықтарының өркендеуімен сипатталады. Республикадағы
Сонымен шағын кәсіпкерлікті мемлекеттік келесідей принциптерді ұстанады:
- шағын кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдаудың кешенділігі;
- шағын кәсіпкерлікті қолдау инфрақұрылымының және жүзеге асатын
- шағын кәсіпкерлікті қолдау мен дамыту саласында халықаралық
Жүйелі мемлекеттік қолдау екі бастамадан тұрады: жабдықтау және
Шағын кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау жүйесінің құрылымы 3 деңгейден
Шағын кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау мына негізгі бағыттарын қамтиды:
- шағын кәсіпорындарының сыртқы ортадағы факторларын басқару;
- нақты шағын
- қолдаушы жүйенің
ІІІағын кәсіпкерлерді мемлекеттік қолдаудың бірінші фунциясында шағын кәсіпорындарға
Екінші функциясы әрқашан шағын кәсіпорын субъектілеріне ресурстардың қозғалу
А) қаржылық инситуттар;
Б) бизнес инкубаторлары, технопарктер, өнеркәсіптік алаңдар және т.б.
В) лизингтік компаниялар;
Г) шағын кәсіпкерлікті дамыту орталықтары мен агенттіктер;
Д) технологияны тарату орталықтары;
Е) ақпаратпен қамтамасыз ету орталықтары;
Ж) оқыту орталықтары;
3) бухгалтерлік, аудиторлық, жарнамалық, маркетингтік, транспорттық және басқа
Үшінші функция қолдау жүйесін құрумен оның стратегиясын анықтаумен,
Елбасының биылғы жолдауында өткен жылғы тапсырмалардың күшінде қалатындығын
Енді біз шағын кәсіпорындарды дамытудың сапалық деңгейін көтеруге
Бүгінгі күні негізгі кедергілердің бірі заңдық базаның жетілмегендігі.
- Қазақстандағы кәсіпкерлікті дамыту жөніндегі заңдық-нормативтік актілердің жетілмегендігін;
- жекелеген заңдық актілердің нарықтық экономика талаптары
- заңға өзгерістер мен толықтырулар шағын кәсіпкерлік
- қабылданатын нормативтік-зандық құжаттардың нәтижеге ешқандай талдаусыз,
- заңдық-нормативтік құжаттарды тексеру қажетті деңгейде емес.
Сонымен бірге салық жүйесі жетілдірілмеген. Оны есеп беру
- Өндірістік инновациялық кәсіпорындарға салық салудың жаңа
- Шағын кәсіпорыдарды несиелендіруді жүзеге асыратын салықтық
- Салық жүйесі шағын кәсіпорындарды ынталандыратын экономикалық
Бүгінгі күні үкімет пен шағын кәсіпорындардың арасындағы қатынас
Бұл салада ең маңызды шешім 2003 ж 1
Бұл жағдайды шешуге мемлекет кірісті. 2003 - 2015
Қазақстанның бүгінгі ғылыми техникалық және инновациялық саясаты инновациялық
Мемлекет инновациялық іс-әрекеттерді дамыту үшін ғылыми-техникалық салада кәсіпкерлік
Осыған байланысты индустриалды-инновациялық бағдарламада монополистердің негізгі қызметіне кірмейтін
Қазақстандық өндірушілерге ғылыми жобаларды нарықтық товарларға айналдыруға дейінгі
Шағын инновациялық кәсіпкерлікті дамыту үшін Қазақсандағы венчурлық инвестициялардың
Венчурлық инвестициялардың негізгі тиімділігіне мыналарды айтуға болады:
- шағын инновациялық кәсіпкерлікті экономиканың
- инновациялық іс-әрекетті инвестициялауды
- Қазақстандық товарлардың әлемдік нарықта бәсекеқабілеттілігін көтеруге
Сонымен шағын кәсіпкерлікте инновациялық іс-әрекеттің дамуына келесі бағыттарды
- венчурлық капиталды ғылыми-техникалық және инновациялық ортаға
- мемлекеттің қатысуымен арнайы венчурлық
- мемлекеттік, салааралық, салалық және аймақтық
- өнеркәсіптік салада жаңа технологиялық
Қорытынды
Шағын кәсіпкерлік елдің экономикасының дамуына айтарлықтай әсер ететін
Шағын кәсіпорындардың дамуының бүгінгі кезеңі өндірістік үрдіске жаңа
Шағын кәсіпорындардың ісінде өндірістің мүмкіндігін білу маңызды: өнім
Жүргізілген талдаудан кейін келесідей қорытынды шығаруға болады:
Шағын кәсіпорындардың тиімділігі олардың өздерінің тұрақты экономикалық өсуіне
Тауар өндірушілердің негізгі мақсаты кәсіпорын жұмысшыларының жеке қызығушылығына
Өнеркәсіптік өндірістің тиімділігі - кәсіпорыннның өзіне потенциямен және
Өндірістің тиімділігін көтеретін жалпы стратегия жоқ және әрбір
Нарықтық жағдайда әрбір кәсіпорын баламалы стратегияға
- шығарылған өнімнің жаңа және сапалы түрін
- нарықты дамыту;
- диверсификация
Шағын кәсіпорынның өндірістегі тиімділігін көтеру жолдары тек жекелеген
Қазақстанның құрылыс нарығы бүгінгі күні кеңейіп, бұл сала
Қолданылған әдебиеттер тізімі
Бусыгин А.В. Предпринимательство, Москва-1999ж.
Подред. Горфинкеля Л. Курс предпринимательства, Москва-1998г.
Пелиха А.С. Основы предпринимательства, М.-1996ж.
Окаев К.О. Предпринимательство в РК, Алматы-1999ж.
Бердалиев К.Б. Қазақстан экономикасын басқару А-2001ж.
Қазақстанда шағын және орта кәсіпкерлікті дамыту проблемалары: халықаралық
Бердалиев К.Б., Тұрсынбаева А.А. Менеждмент теориясы мен тәжірибесі,
Под ред. Жатканбаева Е.Б. Малое предпринимательство: теория, мировой
Битемиров Қ.Т. Қазақстан Республикасындағы кәсіпкерлік қызметтің даму жолдары
Кантарбаева А. Экономические регуляторы политики поддержки предпринимательства
ҚР-ның Шағын кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау заңы, Алматы-1997ж.;
Дауранов И. Проблемы развития малого бизнеса в
Токсанова А.Развитие малого предпринимательства: концептуальный подход с позиции
Государственная программа развития и поддержки малого предпринимательства в
“Банки Казахстана” журналы, №10, 2003
“Банки Казахстана” журналы, №3, 2005
“Банки Казахстана” журналы, №3, 2006
“Основы экономики” журналы, №3 (9), 2005
“РЦБК” аналитикалық журналы, №6, 2005
“РЦБК” аналитикалық журналы, №11, 2005
Основы предпринмательства: Учебное пособие. /Н.К.Мамыров, Н.Т.Смагулова, О.А.Яновская, Е.Б.Бикетова,
Предпринимательство: Учебник./ под-ред. проф. В.Я.Горфинкеля, 175-бет
Основы пердпринмательства: Учебное пособие./Н.К.Мамыров, Н.Т.Смагулова, О.А.Яновская, Е.Б.Бикетова, Д.Я.Брлибаева./КазГАУ,
Предпринимательство: Учебник./ под-ред. проф. В.Я.Горфинкеля, 178-бет
Предпринимательство: Учебник./ под-ред. проф. В.Я.Горфинкеля, 191-бет
Предпринимательство: Учебник./ под-ред. проф. В.Я.Горфинкеля, 194-бет
Битемиров Қ.Т. Қазақстан Республикасындағы кәсіпкерлік қызметтің даму жолдары
Битемиров Қ.Т. Қазақстан Республикасындағы кәсіпкерлік қызметтің даму жолдары
Дауранов И. Проблемы развития малого бизнеса в
Бердалиев К.Б. Қазақстан экономикасын басқару А-2001ж. 47 б.
Токсанова А.Развитие малого предпринимательства: концептуальный подход с позиции
1