ЖОСПАР
КІРІСПЕ 3
1. Тарих бастауының сақ дәуірі 3
Жазу тілі - түріктік. 6
2. Дарий I -дің Скифияға жорығы 9
3. Аңдық стиль 13
4. Есік қорғанының Алтын адамы 16
ҚОРЫТЫНДЫ 22
ҚОЛДАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР 23
КІРІСПЕ
Көшпенді халықтар тарих сахнасына өзінің ұлы көш жолының
1. Тарих бастауының сақ дәуірі
Біздердің көпшілігіміз еуропаша білімдар болсақ та, бұл пікірдің
Соңғы кездері скифтерді, сақтарды, ғұндарды ежелгі түріктік тамырынан
Бірінші - скифтер бастауын Азиядан алады, мұнда олар
Негізін қалаушы: Афрасиаб - Алып ер Туна, Тонның
Империяның өмір сүрген уақыты: біздің дәуірімізге дейінгі YII
Империяның шекарасы: Сібірдің Шығыс (күншығыс) бөлігі (Енесей-Ертіс-Тобыл өзендерінің
Жазуы - түрік сына жазуы (ертедегі түрік сына
Жазу тілі - түріктік.
Саяси және мәдени роль - осызаманғы түрік мемлекеттерінің
Қытайлар оларды "сай", ирандар "саха", индустер "сакуа-секуа", юнанилер
Ертедегі қытай ғалымдары Сыма-Сян мен Бань-Гудың "Жылнама" және
"Аракстың шығыс жағалауында юечжи ("иауши" деп оқылады) халқы
Солтүстігінде шекара жоқ ... Табиғат және климаттық жағдайы,
Амударияның оң, солтүстік жағалауларына өздерінің астаналарын орнатып, сонда
Бұл құжаттық куәлікке, келіңіз, тереңірек үңілейік. "Кітап патшалығы"
Сақтар, массагеттер, исседондар, астиагтар - бір тамырдан тараған
2. Дарий I -дің Скифияға жорығы
Парсы патшасы Дарий І (Ахеменид) б.д. дейінгі 520
Скифтерге жорыққа аттануға дайындалған Дарий қарамағындағы халықтарға хабаршылар
Дарий әскерлерінің келе жатқанын білген скиф көсемдері кеңеске
Ақыры үздіксіз тақымдап қуудың нәтижесінде жауласқан екі әскер
Осылайша соғыс созыла береді және оның соңы көрінбейді.
Бұл соғыста ұсақ қақтығыстар болмай тұрмайды. Дарий әскері
Ақыры Дарий әскерінің саны едәуір сирейді, скифтік тактика
Парсы патшасына сыйлықтарын тапсырғаннан кейін скиф отрядтары -
Күн батқанда, Дарий әлгі айтылғандарды орындайды. От жағып,
Жолдан парсылар адасып, скифтер олардан бұрын өзенге жетеді
3. Аңдық стиль
Сақ кезіндегі тайпалардың көркем шығармашылығының неғұрлым айқын және
Ертедегі суретшілердің шығармашылығы жануарлар әлемінің нақты бейнесімен жанды
Сақ қорғандарын қазу біздерді Қазақстанның ертедегі көшпенділерінің "аң
Б.д.дейінгі 5 ғасырда, әсіресе 4 ғасырда скиф мәдениетіне
"Далалардың ұлы белдеуінің" барлық барысында "аңдық стиль" ішкі
4. Есік қорғанының Алтын адамы
Жетісудағы сақ патшаларының ең жарқын ескерткіші Есік қорғаны
"Есік" қорғанындағы бейіт, сірә, былайша тұрғызылса керек: алдымен
Сірә, өлген адамға арналған еденнің учаскесіне ұсақ алтын
Оң жақ беліне ағаш қынапты темір қылыш байланған.
Сол қолының шынтағында алтын ұшты символикалық жебе, одан
Бөлме еденіне өлгендер азығымен ыдыстар қойылған. Рәсімдік ыдыстар
Ыдыстарды орналастыруда белгілі тәртіп сақталған. Саз және ағаш
Жерлеу рәсімінен кейін мүрде қысқа бөренелермен жабылған, шұңқырға
Өкінішке қарай, сақ тайпаларының жерлеу рәсімін көз алдыңа
Антропологтардың айқындауынша, "Есік" қорғанында жерленген адам 17-18 жаста
Есік жауынгерінің бүкіл киімі мұқият ойластырылған. Ол шебердің
Есік қорғанының, сондай-ақ Жетісудың басқа сақ ескерткіштерінің торевтикасында
Жануарлар түрлерінің ерекшеліктері атап көрсетіледі. Жыртқыштарды бейнелегенде торевт
Есік қорғанынан жануарлар бейнесінен басқа өсімдікті және геометриялық
Көптеген заттардың арасында жалғыз олжа болып табылатын антропоморфты
Есік бұйымдарының көпшілігі металдан құю, қалыптау және нақыштау
Есік металл өңдеушілері өндірісте түрлі материалдарды: металды, ағашты,
Қазақстан аумағындағы жазудың ертедегі ескерткіші деген жазуымен күміс
Бұл этнографиялық олжаның басқа астары - б.д.дейінгі 4-6
Есік қорғаны бейнелеу өнерінің шығармалары өнердің әлемдік тарихындағы
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
1. С. Н. Руденко - “Алтайдағы скиф өнері”
2. А. Н. Бернштам - “Жетісу және Тянь-Шань
3. Геродот - “Тарих”
4. Қазақ энциклопедиясы 1 т.
5. «Қазақстан әйелдерi» журналы 1994 жыл №2. 2бет
6. «Заман Қазақстан» газетi 1992 жыл 25 желтоқсан
7. К.Р. Аманжолов “Түркi халықтарының тарихы” Алматы. 2002
8. Ч. Мусин “Қазақстан тарихы” Алматы. 2003.
3