Мазмұны
Кіріспе..........................................................................................................................3
1 Банктің ресурстары мен капиталдық базасын қалыптастырудың теориялық
1.1 Нарықтық экономикадағы банктердің атқаратын ролі және ресурстық
1.2 Банктің меншікті капиталын қалыптастыру қажеттілігі және оның
1.3 Екінші деңгейлі банктің тартылған қаражаттарын жинақтау тәсілдері........18
2 Нарықтық қатынастар жағдайындағы екінші деңгейлі банктердің ресурстарын
2.1 «Қазақстан Халық Банкі» АҚ-ның құрылуы мен қызмет
2.2 «Қазақстан Халық Банкі» АҚ-ның ресурстық базасын және
2.3 Қазақстандағы банктер қызметінің тиімділігін және капиталдың жеткіліктілігін
3 Банктегі меншікті капиталдың жеткіліктілігін анықтау әдістемесін жетілдіру
Қорытынды..............................................................................................................64
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі........................................................................67
Қосымшалар............................................................................................................70
Кіріспе
Банктер нарықтық экономикадағы маңызды қаржы делдалдары болып табылады.
Жоспарлы экономиканы әкімшіл және әміршіл басқару жүйесі жағдайында
«Банк ресурстары» термині «несиелік ресурсы» былай қарағанда кең
Бүгінгі таңдағы банк ресурстары нарығының құрылуында көптеген ерекшеліктер
Банк ресурстары нарығының пайда болуымен қатар бағалы қағаздар
Сонымен, бүгінгі күні банктік қатынастарының тереңдеуі мен жандану
Дипломдық жұмыстың мақсаты – банк ресурстарын қалыптастыру мен
Осы мақсатқа жету үшін дипломдық жұмыста мынадай міндеттер
- банк ресурстарының мәнін, атқаратын қызметі мен ролін
- меншікті капиталды қалыптастыру көздерін және капиталдың жеткіліктілік
- банктік ресурстарының қаржы-экономикалық көрсеткіштерге тигізетін ықпалын ашып
- коммерциялық банктердің тартылған қаражаттарын жинақтауға кедергі келтіріп
- Қазақстандағы банктер қызметінің тиімділігін және капиталдың жеткіліктілігін
Зерттеу пәні болып банктер қызметін қамтамасыз ететін ресурстық
Зерттеу объектісі ретінде «Қазақстан Халық Банкі» АҚ алынды.
Дипломдық жұмыс құрылымы кіріспеден, үш тараудан, қорытындыдан, пайдаланылған
Дипломдық жұмыстың бірінші тарауында нарықтық экономикадағы банктердің атқаратын
Дипломдық жұмыстың екінші тарауында нарықтық қатынастар жағдайындағы екінші
Дипломдық жұмыстың үшінші тарауында банктегі меншікті капиталдың жеткіліктілігін
Дипломдық жұмысты жазу барысында отандық және шетелдік экономист
1 Банктің ресурстары мен капиталдық базасын қалыптастырудың теориялық
1.1 Нарықтық экономикадағы банктердің атқаратын ролі және ресурстық
Банк жүйесі нарықтық экономиканың аса маңызды және ажырамас
Банктер нарықтық экономикадағы маңызды қаржы делдалдары болып табылады.
Жаңа міндеттемелер мен жаңа талаптар туғызудың осынау процесі
Түрлі көздердегі ақша капиталын жинақтай отырып, банктер ақша
Шаруашылық ұйымдары, халыққа қаржы-кредиттік қызмет көрсетуді ұйымдастыру мен
Нарықтық экономикада банктер монополистерге айналып, барлығы дерлік қаржы
Банк жүйесінің мақсаттары мен міндеттері негізінен алғанда экономиканы
Экономиканы басқару процесінде банктер экономикалық қатынастарды білдіретін басқарудың
Банктер өз функцияларын орындау барысында функционалдық (экономикалық), салалық
Банктер экономикалық басқару органдары болып табылатындықтан, олардың өз
Банктердің экономикалық жауапкершілігі меншік түрі мен ведомстволық қатыстылығына
Банктер өзге басқару органдарында болмайтын ағымдағы ақпаратқа ие.
Ақша айналымы біртұтастықпен ерекшеленеді. Қолма-қол және қолма-қол ақшасыз
Банк жүйесінде қоғамның барлық ақша қорлары: мемлекеттің қаржысы,
Қазақстан экономикасының нарыққа көшуіне байланысты Банктердің алдынан жаңа
Кәсіпкерлер, коммерсанттар пайда болып, тиісінше қоғамда ауқатты тап
Осындай жағдайда экономикадағы инфляцияны кемітіп, оны нарық жолына
1993 жылғы 15 қарашадан бастап республика өзінің ұлттық
Инфляцияның кемуі нәтижесінде қайта қаржыландырудың мөлшерлемесі 300-ден 250%-ға
Ұлттық банк Үкімет шығындарына кредит беруді барынша шектеуде.
Мемлекеттік меншікті реформалауда банктердің рөлі өлшеусіз. Банктердің активтері
Банк реформасы жекешелендірілетін кәсіпорындарды қайта құруға және шығынға
Банк реформасы инвестициялық қорлардың рөлін көтеруге және Демеуші
Кредит жүйесінің төменгі буыны халық шаруашылығына тікелей қызмет
«Коммерциялық банк» термині банктер негізінен алғанда саудаға, тауар
Бүгінгі таңда коммерциялық банк өз клиенттеріне 200-ден астам
Қайсыбір операцияның шығындары осындай қиын ахуалда қолайлы жағдай
Депозиттік-ссудалық операцияларды орындай отырып, коммерциялық банктер барлық мүдделі
Әлбетте, банктер де бұл операциялардан пайда көреді, Олар
Жалпы қоғамға қатысты алғанда ол банктердің ссудалық операцияларынан
Коммерциялық банктер өз клиенттеріне ақшаны сақтаудың алуан депозиттер
Банк кредиті – қаржы қызметтерінің неғұрлым оңтайлы және
Коммерциялық банктің оны банк жүйесіне қосатын базалық функциялары
Коммерциялық банктердің сирек кездесетін қабілеттерінің бірі және оны
Коммерциялық банктер осы мәселені шешуде маңызды рөл атқарады.
Әлбетте, өз қызметі барысында банктер ақшаның бір бөлігін
Өз қызметінде коммерциялық банктер нақты принциптерді басшылыққа алады:
- мерзімдері бойынша банк активтерінің құрылымына сәйкес келетін
- банктер экономикалық дербестікке ие болуға тиіс, яғни
- коммерциялық банктің өз клиенттерімен қарым-қатынасы кәдімгі нарықтық
- мемлекет банк қызметін тек жанама әдістермен ғана
Банктер мемлекеттің міндеттемелері бойынша жауап бермейді, сондай-ақ мемлекетте
Коммерциялық банктер бір жағынан, шаруашылық субъектілердің уақытша бос
«Банк ресурстары» термині «несиелік ресурсы» былай қарағанда кең
Жоспарлы экономиканы әкімшіл және әміршіл басқару жүйесі жағдайында
Бүгінгі таңдағы банк ресурстары нарығының құрылуында көптеген ерекшеліктер
Банк ресурстары нарығының пайда болуымен қатар бағалы қағаздар
Демек, коммерциялық банктер ерекше бір кәсіпорын ретінде делдалдық
Банк ресурстары – бұл банктің пассивтік операциялары негізінде
Нарықтық қатынастарға өту барысында банктік ресурстарының құрылымында біршама
Коммерциялық банктердің ресурстарының құрылымы олардың мамандануы, әмбебаптығы және
Банк ресурстарының құрылымына мыналар жатады:
Банктің меншікті капиталы.
Банктің заемдық және тартылған қаражаттары.
Банк ресурстарының құрамындағы меншікті капитал үлесі тартылған қаражаттарға
1.2 Банктің меншікті капиталын қалыптастыру қажеттілігі және оның
Коммерциялық банктердің меншікті капиталының рөлі мен шамасы, басқа
Банктің меншікті капиталы банктің тұрақтылығын қамтамасыз етуде маңызды.
Меншікті және тартылған коммерциялық банк ресурстары Ұлттық Банкте
Банктің меншікті капиталы – банктің қаржылық тұрақтылығын, коммерциялық
Банктің меншікті капиталының құрылымы бірдей емес, себебі, оларға
Сонымен, қазіргі коммерциялық банктердің меншікті капиталы мынадай баптар
жарғылық капитал;
резервтік капитал;
қосымша капиталдар;
банк операциялары бойынша тәуекелдерді төмендету мақсатында құрылған қорлар
бөлінбеген банк пайдасы.
Банктің жарғылық капиталы банктің заңды тұлға ретінде міндетті
Қазақстанда екінші деңгейлі банктер төмендегідей екі ұйымдық нысандарда
акционерлік банк нысанында;
пай қосу арқылы, яғни жауапкершілігі шектеулі серіктестік нысанында;
Пай қосу арқылы құрылған банктің жарғылық капиталы құрылтайшылық
Меншікті капиталдың құрамдас бөлігі – акционерлік капитал. Бағалы
Акционерлік капиталдың құрылымы әр банктерде әр түрлі келеді.
а) меншікті акционерлік капитал, яғни бұл жай және
б) банктік резервтер, яғни алдағы уақыттағы әр түрлі
в) банктің ұзақ мерзімді міндеттемесі (ұзақ мерзімді вексельдері,
Ашық типтегі банктің акциясы қолдан-қолға басқа да акционерлердің
Банктің жай акциясын иеленушілер, банктің таза табысынан дивидент
Банктің артықшылығы бар акцияларын иеленушілер тұрақты пайыз түрінде
Сонымен қатар, банктер қаражат тарту мақсатында облигацияларды шығарады.
Жалпы, банктің акционерлік капиталының құралуы төмендегідей кезеңдерден тұрады:
бағалы қағаздардың проспект эмиссиясын дайындау және оны сараптамадан
бағалы қағаздарды эмиссиялауды тіркеу;
эмитент-банктің бағалы қағаздарын тіркеу;
шығарылатын және орналастырылатын бағалы қағаздардың нәтижелерін тіркеу.
Акционерлік банктер акцияларды төмендегідей жағдайларда шығарылады:
банкті акционерлік нысанда құру;
банктің жарғылық қорын ұлғайту үшін қосымша акциялар шығару.
Банктің меншікті қаражатының түріне резервтік қор жатады. Резервтік
Сондай-ақ, резервтік қор банктің тұрақты қызмет етуін қамтамасыз
Қосымша капиталдар – негізгі құралдардың тозуына байланысты аударылған
Арнайы қорлар – негізгі қорларды қайта бағалау негізінде,
Келесі қорға жекелеген банктік операциялар бойынша тәуекелді төмендету
Бөлінбеген пайда – акциялар бойынша дивидентті төлегеннен кейін
Банктің меншікті капиталын ұлғайту жолдарына мыналар жатады:
банк пайдасы;
акциялар шығару;
құрылтайшылар және пай қосушылар санын арттыру;
облигациялар шығару жатады.
Банк капиталы банктің дербестігін қамтамасыз ете отырып, оның
қорғаныс қызметі;
шұғыл қызметі;
реттегіштік қызметі;
айналым қызметі;
резервтік қызметі.
Банктің меншікті капиталының қорғаныс қызметі, оның капиталының шамасының
Банк капиталының қорғаныс қызметі – банктің салым иелеріне
Банк капиталының шұғыл қызметі қорғаныс қызметіне қарағанда екінші
Қаржы және салым иелерінің мүдделерін қамтамсыз етуден басқа
Банктің меншікті капиталына қатысты ережелер, оның ең төменгі
Айналым қызметі. Кез келген банк капиталы банкроттыққа қарсы,
Олардың басты мақсаты коммерциялық қызмет көрсету болып табылады.
Резервтік қызметі. Тәуекелдер тек активтік операцияларға ғана емес,
Банктердің төлем ресурстарының мүмкін болар тапшылығына байланысты міндетті
1.3 Екінші деңгейлі банктің тартылған қаражаттарын жинақтау тәсілдері
Банк ресурстарының құрылымында тартылған қаражаттар үлесі меншікті қаражаттармен
Банктік тәжірибеде барлық тартылатын қаражаттарды жинақтау тәсілдеріне байланысты
депозиттік қаражаттар;
депозиттік емес тартылған қаражаттар.
Тартылған қаражаттар ішінде ең көп бөлігін депозиттер құрайды.
Депозит – бұл клиенттердің (жеке және заңды тұлғалардың)
Депозиттік емес тартылған қаражаттар – бұл банктің алған
Депозиттік емес банктік ресурс көздері мен депозиттер өзара
Депозиттік емес тартылған ресурстармен кебіне ірі коммерциялық банктер
Депозиттік операциялар активті және пассивті болып бөлінеді. Активті
Пассивті депозиттік операциялар — бұл клиенттердің уақытша бос
Қазіргі банктік тәжірибеде салымдардың, депозиттердің және депозиттік емес
талап етілетін депозиттер;
мерзімді депозиттер;
жинақ салымдары;
бағалы қағаздар түріндегі (депозитік және жинақ сертификаттары) депозиттер.
Сондай-ақ, оларды төмендегідей белгілеріне байланысты жіктеуге болады:
мерзімдеріне қарай;
салым иелерінің категорияларына қарай;
қаражаттарды салу және қайтарып алу шартына қарай;
пайыз төлеу тәсіліне қарай;
банктің активтік операциялары бойынша жеңілдіктер алуына қарай;
басқа.
Салым иелерінің категорияларына байланысты депозиттік шоттар мынадай түрлерге
жеке тұлғалардың шоттарына;
кәсіпорындар және акционерлік қоғамдардың шоттарына;
жергілікті билік ұйымдарының шоттарына;
қаржылық мекемелердің шоттарына;
шетелдік азаматтарының шоттарына.
Талап етілетін депозиттер — бұл салым иелерінің бастапқы
Отандық банктік тәжірибеде талап етілетін депозиттерге мыналар жатады:
мемлекеттік, акционерлік кәсіпорындардың, сондай-ақ әр түрлі шағын коммерциялық
әртүрлі мақсатқа тағайындалған қорлардын, қаражаттары;
есеп айырысудағы қаражаттар;
жергілікті бюджеттер қаражаттары және олардың шоттарындағы қаражаттар;
басқа банктердің корреспонденттік шоттарындағы қаражат қалдықтары.
Талап етілетін депозиттік шоттардың артықшылығы олардың иелері үшін
Ал, кемшілігі — бұл шот бойынша пайыз мүлде
- ақша салу және оны алу кез келген
- шот иесі банктен осы шотты пайдаланғаны үшін
- банктер талап етілетін шоттарда ақшалай қаражаттарды сақтағаны
- талап етілетін депозиттер бойынша, коммерциялық банк Орталық
Қазақстандық көптеген коммерциялық банктерде талап етілетін депозиттердің үлесі
1. Талданатын мерзім ішінде ресурстық базаның өсімін көрсететін
2. Орташа сақталу мерзімі. Талап етілетін депозиттерде сақталатын
3. Талап етілетін депозиттердің азаймайтын (тұрақты) қалдығы немесе
Мерзімді депозит – бұл банктерде белгілі бір мерзімге
Бұл депозит түрі алдын ала хабарлаудан кейін немесе
Бұл салымның ерекшелігі – талап еткенге дейінгі депозитке
Депозиттің бұл түрін алдын ала хабарлау негізінде немесе
Мерзімді депозиттер мынадай түрлерге бөлінеді:
меншікті-мерзімді депозиттер;
алдын ала алуы ескертілетін мерзімді депозиттер.
Меншікті-мерзімді депозиттер сақталу мерзіміне қарай жіктеледі:
30 күнге дейінгі;
30 - 90 күнге дейінгі;
90 - 180 күнге дейінгі;
180 күннен 360 күнге дейінгі;
360 күннен жоғары.
Мерзімді депозиттер бойынша, салым иесінен алдын ала хабарлау
Мерзімді депозиттердің мынадай ерекшеліктері болады: есеп айырысу үшін
Тағы бір кеңінен таралған депозиттердің түрі – жинақ
Банктер үшін мұндай шоттар қосымша жұмыстарды талап етеді:
Мерзімді депозиттер және жинақ салымдары депозиттік ресурстардың біршама
Жинақ салымдарының тұрақты мерзімі болмайды. Бұл салымдардың түрі
Жинақ салымдарының, төмендегідей ерекшеліктері болады:
ақшалай қаражаттар сақтауда тұрақты мерзімі болмайды;
шоттағы қаражатты алдын ала алу барысында ешқандай да
ақшаны шотқа саларда немесе шоттан аларда міндетті түрде
Отандық банктік тәжірибеде жеке тұлғаларға ашылатын жинақ салымдары
мерзімді жинақ салымдары;
қосымша жарна қосатын мерзімді жинақ салымдары;
ұтыс салымдары;
ақшалай-заттай ұтыс салымдары;
мақсатты және ағымдық салымдар;
алдын ала алуын хабарлайтын салымдар;
валюталық салымдар.
Мерзімді жинақ салымдарға тұрақты мерзімі белгіленетін және сол
Қосымша жарна қосатын салымдар – бұл шоттағы қаражатқа
Ағымдық жинақ салымдар негізінен жалақы, зейнетақы, үздіксіз төлемдерді
Мерзімді депозиттер мен жинақ салымдарының бір түріне депозиттік
Депозиттік сертификат – заңды тұлғаның банкке салған қаражатын
Жинақ, сертификаты – жеке тұлғаның банкке салған қаражатын
Депозиттік және жинақ сертификаттары иемденуіне қарай екі түрлі
атаулы сертификаттар;
мәлімдеуші сертификаттар.
Атаулы депозиттік және жинақ сертификаттары бұл салым иелерінің
Депозиттік және жинақ сертификаттары сатылған тауарлар және көрсетілген
Әлемдік банктік тәжірибеде депозиттік сертификаттардың мынадай екі түрі
аударылатын;
аударылмайтын.
Аударылмайтын депозиттік сертификаттар салым иелерінің қолдарында болып, уақыты
Аударылатын депозиттік сертификаттар басқа бір тұлғаларға екінші нарықта
Жинақ сертификаты жеке тұлғаларға арналып шығарылады. Жинақ сертификатының
Мерзімді депозиттік және жинақ сертификаттары мерзімінен бүрын төлеуге
Коммерциялық банктер үшін бұл сертификат ресурсты жинақтау тиімділігімен,
Осындай жағдайда, коммерциялық банктердің активтік операцияларын қаржыландырудың басты
Депозиттік операцияларды ұйымдастыру барысында коммерциялық банктер баланс өтімділігін
депозиттік ресурстардың қаржыландыратын активтік операциялардың мерзімдері мен сомасына
депозиттік операциялар банк пайдасын ұлғайтуға немесе болашақта пайда
депозиттік операцияларды ұйымдастыру процесінде мерзімді депозиттер мен мерзімді
салым иелерінің саның өсіру мақсатында, депозиттік операциялар түрлерін
Банк депозиттік емес ресурстары банктің қысқа мерзімді өтімділігін
Банкаралық несие – бұл коммерциялық банктердің бір-біріне беретін
Банкаралық несие бұл басқа ресурстармен салыстырғанда өте қымбат
Банкаралық несиенің негізін банкаралық депозиттер құрайды. Банкаралық депозиттер
Депозиттік емес қаражаттардың бір түріне Ұлттық Банктің коммерциялық
Овернайт – банктердің Ұлттық Банктегі корреспонденттік шотында дебеттік
Мысалға, оны бүгін кешке алған жағдайда, ертеңіне кешке
«Овернайт» заемдары бойынша сыйақы мөлшерлемесі – Қазақстан Республикасы
Овердрафт – банктік жұмыс күні ішінде банктердің Ұлттық
Овердрафт заемдары бойынша Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкі сыйақы
Бұл аталған несиелер қысқа мерзімді. Ұлттық Банк екінші
Бағалы қағаздарды қайта сатып алу негізінде сату келісімі
Мұндағы қарыз алушының міндеттемесі, яғни ол келісілген күні
Банктердің мемлекеттің бағалы қағаздарымен жасайтын РЕПО және кері
Қазақстан Республикасы Ұлттық банктерде вексельдерді қайта есепке алу
Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкі вексельдерді қайта есепке алуда
Банктік ресурстарды тартудың жаңа бір нысанына банктің вексельдерін
Коммерциялық банктер өздерінің меншікті капиталы мен банктік ресурстар
2 Нарықтық қатынастар жағдайындағы екінші деңгейлі банктердің ресурстарын
2.1 «Қазақстан Халық Банкі» АҚ-ның құрылуы мен қызмет
«Қазақстан Халық Банкі» АҚ - өз клиенттерінің игілігі
«Қазақстан Халық Банкі» АҚ бұрынғы Қазақстан Республикасы Жинақ
2001 жылы жүргізілген Халық банкін жекешелендіру рәсімі нәтижесінде
Банк Visa International және MasterCard International төлем жүйесінің
Қазіргі уақытта «Қазақстан Халық Банкі» АҚ №10 2008
Жалпы, Қазақстан Халық Банкінің тарихы - Қазақстан аумағындағы
Еліміздегі алғашқы жинақ кассасы 1923 жылы, төңкеріс жылдарынан
Ақтөбедегі жинақ кассасы ашылғаннан кейін небәрі 4 жылдың
Социалистік қоғамда қалыптасқан әлеуметтік-экономикалық және қаржылық қатынастардың өзі
Жинақ кассалары сонымен қатар мемлекеттік заем облигацияларының, басқа
Бұл кезеңдегі жинақ ісінде мемлекеттік кредит беру қалыптасып,
1960 жылдың аяғына қарай жинақ кассаларындағы салымшылар саны
Қазақстандағы жинақ ісі мен жинақ кассалары желісінің кеңінен
1960-жылдардың басында жинақ кассаларында тұрғындардан пәтер, коммуналдық және
Жинақ жүйесінің одан әрі дамуы үшін ақша бірлігін
1988 жылғы банктік реформа бойынша банк жүйесін екі
Қазақстан Республикасының мемлекеттік тәуелсіздік пен егемендікке қол жеткізуімен
1990 жылдың желтоқсанынан бастап Қазақстан өзінің нарықтық экономика
1993 жылы Жинақ банкі Қазақстан Республикасының Үкіметіне қарайтын
Ал 1995 жылы Банк жабық тұрпаттағы Акционерлік қоғам
1995 жылдың аяғында-ақ Қазақстан Халық Банкі республикадағы аса
1998 жылдың шілдесінде акционерлердің жалпы жиналысының шешімімен Банк
Сол жылы Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулыларына, оның ішінде
2001 жылдың қараша айында өткен сауда-саттық аукционында Қазақстан
Халық Банкінің бүгінгі тарихы – бұл оны жекешелендіру
«Қазақстан Халық Банкі» АҚ өзінің барынша кеңейтілген филиалдар
Кесте 1.
«Қазақстан Халық Банкі» АҚ өзінің барынша кеңейтілген филиалдары
2010 ж.
30 маусым 2010 ж.
31 наурыз 2009 ж.
31 желтоқсан 2009 ж.
30 қыркүйек 2009 ж.
30 маусым
Филиалдар саны 628 622 622 625 623
Банкоматтар саны 1,682 1,682 1,690 1,689 1,704
POS-терминалдар саны 3,672 3,502 3,422 3,467 3,654
Ақпараттық және транзакц. терминалдар (мультикиоскілер) 569 572
Ескерту - «Қазақстан Халық Банкі» АҚ мәліметтері негізінде
Бүгінгі күні Банк халыққа, оның ішінде жалпы тұрғындарға
2009 жылы Банк халықаралық қаржылық басылымдардың «Қазақстандағы үздік
2.2 «Қазақстан Халық Банкі» АҚ-ның ресурстық базасын және
«Қазақстан Халық Банкі» АҚ мен «Халық» қаржылық тобына
Ескерту - «Қазақстан Халық Банкі» АҚ статистикалық деректері
Диаграмма 1. 01.01.2010 жылғы «Қазақстан Халық Банкі» АҚ-ның
2010 жылдың тоғыз айының ішіндегі таза пайда 9,3
Сыртқы қарыздар берешегінің көлемі 1,2 млрд. АҚШ долларға
2011 жылдың 1 қаңтарындағы жағдай бойынша Банктің нарықтағы
Ескерту - «Қазақстан Халық Банкі» АҚ статистикалық деректері
Диаграмма 2. 2011 жылдың 1 қаңтарындағы жағдай бойынша
Жалпы, 2010 жылдың алғашқы 6 айындағы негізгі
- таза табыс көлемі 285,1 %-ға, 2009 жылдың
- активтер өсімі 7,8 %-ды құраған;
- клиенттер қаржысы 15,8 %-ға ұлғайған;
- жеке тұлғалардың қаражаты 7,5 %-ға артқан;
- ағымдағы шоттар саны 27,7 пайызға өскен;
- клиенттер қарызының көлемі (брутто) 1,4 %-ға азайған;
- капитал көлемі 4,3 %-ға өскен.
2010 жылдың алғашқы 6 айында таза пайыздық табыс
01.07.2010 жылғы жағдай бойынша пайыздық емес өзге табыстың
Операциялық шығыс көлемі 2010 жылдың 6 айында 12,8
01.07.2010 жылғы жағдай бойынша депозиттер мен клиенттер қарыздарының
Сонымен, 2010 жылдың алғашқы 6 айы бойынша банктің
Кесте 2.
«Қазақстан Халық Банкі» АҚ-ның негізгі қаржылық көрсеткіштері
2010 ж.
30 маусымда (аудит жасалм.) 2009 ж.
30 маусымда
(аудит жасалм.)
аяқталған алты ай үшін
Құнсыздану резервіне ақша аударылғанға дейінгі операциялық шығыстар /
Орташа меншікті капиталға қайтарым (ROAE) 11.7% 3.9%
2-кестенің жалғасы
Орташа активтерге қайтарым (ROAA) 1.6% 0.5%
Таза пайыздық маржа 4.7% 5.8%
Операциялық шығыстар /орташа активтер 1.9% 1.9%
Ескерту - «Қазақстан Халық Банкі» АҚ статистикалық деректері
Банктің тапқан таза табысы 2009 жылдың бірінші жартыжылдығындағы
Пайыздық табыс 2009 жылдың 1-ші жартыжылдығындағы 102,3 млрд.
Пайыздық шығыс көлемі 15,1 пайызға немесе 45,9 млрд.
2009 жылдың бірінші жартыжылдығымен салыстырғанда, құнсыздану резервінің
Көрсетілген қызметтер бойынша таза табыс пен комиссиялар (зейнетақы
Зейнетақы қорының инвестициялық табысынан ұсталатын комиссия көлемі 63,2
Өзге пайыздық емес табыс көлемі 6,9 пайызға
Шетел валютасымен жүргізілетін операциялар бойынша таза
Операциялық шығыстар 12,8 пайызға немесе 2009 жылдың алғашқы
2010 жылдың бірінші жартыжылдығында заңды тұлғалардың мерзімдік депозиттері
2010 жылдың 18 маусымында Банк «Самұрық-Қазына» Ұлттық
Шығарылған борыштық бағалы қағаздар 3,1 пайызға қысқартылды, бұл
Банктің меншікті капиталы 4,3 пайызға ұлғайып, 293,1 млрд.
Кесте 3.
«Қазақстан Халық Банкі» АҚ-ның меншікті капиталының негізгі көрсеткіштері
2010 ж.
30 маусым
(аудит жасалм.) 2010 ж.
31 наурыз
(аудит жасалм.) 2009 ж.
31 желт.
(аудит жасалм.) 2009 ж.
30 қыркүйек
(аудит
жасалм.) 2009 ж.
30 маусым
(аудит жасалм.)
Клиенттер қаржысы / барлық міндеттемелер 78.2% 76.0% 73.1%
Қарыздар/ депозиттер 0.74x 0.80x 0.89x 0.86x 1.02x
Өтімді активтер / барлық активтер 38.0% 36.3% 33.1%
Мерзімі өткен қарыздар / жалпы несиелік портфель
Резервтер / Жалпы несиелік портфель 17.5% 16.4% 15.5%
Резервілеудің реттеуіш мөлшерлемесі 21.5% 20.2% 18.8% 18.8% 16.5%
Бірінші деңгейлі капитал жетімділігінің коэффициенті 17.4% 17.9% 16.9%
Капитал жетімділігінің коэффициенті 21.0% 21.9% 20.6% 20.2% 18.5%
Бірінші деңгейлі капитал жетімділігінің коэффициенті (k1-1) 10.4% 10.9%
Бірінші деңгейлі капитал жетімділігінің коэффициенті (k1-2) 14.2% 14.9%
Капитал жетімділігінің коэффициенті (k2) 18.7% 19.0% 18.0% 16.9%
Ескерту - «Қазақстан Халық Банкі» АҚ статистикалық деректері
Активтер көлемі 7,8 пайызға өсті, негізінен, бұл
Корпоративтік клиенттерге қарыз беру 2,3 пайызға артты, дегенмен,
2.3 Қазақстандағы банктер қызметінің тиімділігін және капиталдың жеткіліктілігін
Бүгінгі күні Қазақстандық банктердің сыртқы міндеттемелерін қайта құрылымдауды
2010 жылдың 9 айының қорытындылары бойынша банк жүйесінің
Меншікті капиталдың өсуі банктердің берешегін есептен шығару, борыштың
Мәселен, қайта құрылымдалған банктердің берешегін берешекті есептен шығарудың
2010 жылғы 1 қазандағы жағдай бойынша 1-топқа қайта
Ескерту: ҚРҰБ, ҚҚА мәліметтері бойынша автормен құрастырылған.
Диаграмма 3. Банктердің меншікті капиталының құрылымы
Өз кезегінде 01.01.2007-01.10.2010 ж.ж. аралығындағы кезеңде банк секторының
Сонымен қатар, банк жүйесінің меншікті капиталының ағымдағы қол
Меншікті капитал деңгейінің бірнеше жылдар бойы айтарлықтай көтерілмеу
Ескерту – ҚРҰБ, ҚҚА мәліметтері бойынша автормен құрастырылған.
Диаграмма 4. «Провизиялардың банктің капиталына қысымы» көрсеткіші
Алайда қайта құрылымдауды аяқтаған үш банкке қатысты 2010
Екінші жағынан, қалыптастырылған провизиялардың деңгейін және оларды ішкі
Сыртқы міндеттемелердің төмендеуі аясында депозиттердің банк жүйесін қорландырудың
Капиталдандыру бойынша банктер квартильдер бойынша былайша бөлінді: 1-топ
Ескерту – ҚРҰБ, ҚҚА мәліметтері бойынша автормен құрастырылған.
Диаграмма 5. Провизияларды қалыптастыру бойынша жүктемені бөлу және
Сыртқы нарықтардың ресурстарына шектеулі кіру, сырттан тарту мүмкіндігінің
Мәселен, 01.01.2008-01.10.2010 ж.ж. аралығындағы кезең үшін банк жүйесі
Ескерту – ҚРҰБ, ҚҚА мәліметтері бойынша автормен құрастырылған.
Диаграмма 6. Екінші деңгейдегі банктердің резидент еместер алдындағы
Резидент еместер алдындағы міндеттемелер құрылымында негізгі өзгерістер заем
Жалпы, банк жүйесінің сыртқы міндеттемелерінің төмендеуі аясында қорландырудың
Кесте 4.
Қазақстан банктерінің депозиттік базасы, (млрд. теңге)
Атауы 01.01.09
жыл 01.10.09 жыл 01.01.10 жыл 01.04.10 жыл 01.07.10
Заңды тұлғалардың салымдары, млрд.теңге 3 088 4 165
Заңды тұлғалар салымдарының өсу қарқыны (жылдан жылға) 26
4-кесетінің жалғасы
Жеке тұлғалардың салымдары, млрд. теңге 1 500 1
Жеке тұлғалар салымдарының өсу қарқыны (жылдан жылға) 4
Ескерту – ҚҚА, ҚРҰБ мәліметтері бойынша автормен құрастырылған.
Депозиттердің тұрақты түрде өсуі, бірінші кезекте, банктерге өзінің
Жеке тұлғалар тарапынан салымдардың ұлғаюы халықтың қаржы жағдайын
Ескерту – ҚҚА, ҚРҰБ мәліметтері бойынша автор құрастырып,
Диаграмма 7. Жеке тұлғалардың кірістері және жылжымайтын
мүлік бағалары
2008 жылдың аяғында қабылданған депозиттерге кепілдік беру сомасын
Ескерту – ҚҚА мәліметтері бойынша автор құрастырып, әзірлеген.
Диаграмма 8. Жеке тұлғалардың салымдары және банктердің
клиенттерінің саны
Алайда, абсолюттік мәндердегі банк салымдарының тұрақты өсуіне қарамастан
Депозиттер бойынша кірістіліктің төмендеуі және ұзақ мерзімді инвестициялау
Депозиттік база құрылымында 2010 жылғы 3-тоқсанның аяғындағы жағдай
Ескерту – ҚҚА, ҚРҰБ мәліметтері бойынша автор құрастырып,
Диаграмма 9. Банктердің депозиттік базасының құрылымы
Мемлекеттен бөлінген қаражаттың негізгі мақсаты өтімділіктің оңтайлы деңгейін
Халықтың тарапынан қайта құрылымдауды аяқтаған үш банкке қатысты
Ескерту – ҚҚА, ҚРҰБ мәліметтері бойынша автормен
Диаграмма 10. Банктердің топтары бойынша жеке тұлғалардың депозиттерінің
Тұтастай алғанда банк жүйесі бойынша тиімді кірістілік және
Экономиканы кредиттеудің негізгі көзі ретінде депозиттердің ролін бағалай
Ескерту – ҚҚА, ҚРҰБ мәліметтері бойынша автормен
Диаграмма 11. ГЭП қорландыру және кредиттердің депозиттерге қатынасы
Сонымен, 1-топ бойынша гэп қорландыру қорландырудың жоғары тәуекелін
Жоғары кірістілікті көздейтін қор нарығы, пай қорлары немесе
Өз кезегінде депозиттерге кепілдік беру институты тарапынан қайта
3 Банктегі меншікті капиталдың жеткіліктілігін анықтау әдістемесін жетілдіру
Банктің меншікті капиталының жеткіліктілігі ұзақ уақыт бойы ғылыми-зерттеу
Банктер өздерінің активтерін арттыру үшін капиталдың төменгі мөлшерде
«Капиталдың жеткіліктілігі» термині банктің жалпы тұрақтылығын және оның
Кез келген коммерциялық банктің меншікті капиталының мөлшерін мынадай
МК = А - М (1)
Мұндағы:
МК – банктің меншікті капиталы;
А – банктің активтерінің жалпы сомасы;
М – банктің міндеттемелері.
Банк ресурсындағы меншікті капиталдың өте төменгі үлесінде болуы
Банк меншікті капиталын ұлғайтуға негіз болатын төмендегідей факторларды
банктердің дивидендтері өнеркәсіптік кәсіпорын активтеріне қарағанда, пайыз мөлшерлемесінің
банк көбіне тұрақсыз қысқа мерзімді қарыз көздеріне көңіл
Сондықтан, кез келген саяси немесе экономикалық өмірдегі жағдайлар
Демек, банк капиталының жиынтық деңгейінің жеткіліктігі банк жүйесін
Банктердегі немесе жалпы банктік жүйедегі капитал көлемін тура
Банк меншікті капиталын бағалау әдістемесі туралы сұрақ 80-жылдардың
Кук коэффициенті, банк капиталы мен оның баланстан тыс
Мұндай тәсіл баланстан тыс операциялардың іске қосылуын қамтамасыз
Базель келісіміне сәйкес, банктің капиталы екі деңгейге бөлінеді:
I деңгейлі капиталға: қарапайым акциялар, бөлінбеген пайда, сол
II деңгейлі (қосымша) капиталға: ссудалар бойынша зияндарды жабуға
Базель келісімінің бекіткен нормативтік коэффициентіне сәйкес, екінші деңгейдегі
Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі халықаралық банктік тәжірибеде қолданылатын
Қойылған талаптарға банктің қаржылық жағдайының сәйкестігі туралы мәселені
Пруденциялық нормативтер немесе орындауға міндетті басқа да нормалар
Банктік қызметті жүзеге асырумен байланысты шығындарды табу мақсатында
Банктер жүргізетін операцияларының түрлері мен көлеміне байланысты өздерінің
Банк қызметін реттеу шараларының ішіндегі ең маңыздысы пруденциялық
жарғылық қордың ең төменгі мөлшері;
меншікті қаражаттардың жеткілікті коэффициенті,
бір қарыз алушыға келетін тәуекелдің ең жоғары мөлшері;
өтімділік коэффициенті
ашық валюталық ұстаным лимиті;
негізгі қорларға және басқа қаржылай емес активтерге жұмсалынған
Қазақстан Республикасының бейрезиденттерінің алдындағы міндеттемелерге қатысты банктердің капиталдануы.
1. Банктің жарғылық капиталының ең төменгі мөлшері. Банктің
2. Меншікті қаражаттардың жеткілікті коэффициенті. Меншікті капитал (К)
Банк инвестициясы бұл заңды тұлғаның акцияларына жұмсалымдары (жарғылық
Нарықтық тәуекелдерді жабуға арналған бірінші деңгейлі капиталдың бір
Бірінші деңгейлі капитал (КІ) мыналардан құралады:
сатып алынған акциялардың сомасын шегергенде қалатын төленген жарғылық
қосымша капитал;
өткен жылдардағы бөлінбеген таза табыс (өткен жылдардағы таза
мерзімсіз келісімшарттар нәтижесінде туындайтын қаржылық активтер мен қаржылық
шегерілген (-):
материалдық емес активтер (Халықаралық қаржы есебіне Халықаралық стандартына
өткен жылдардағы зиян;
ағымдық жылдағы шығыстардың ағымдық жылдағы табыстардан артық сомасы.
Мерзімсіз қаржылық құралдар мынадай шарттарға сәйкес келуі қажет:
айналыс мерзімі белгісіз және депозит болып табылмайды;
мерзімсіз қаржылық құралды шығарушы банктің инициативасы бойынша ғана
мерзімсіз қаржы құрал бойынша негізгі қарызды және пайызды
мерзімсіз қаржы құралы қамтамасыз етілмеуге тиіс;
қаржы құралы бойынша пайыз мөлшерлемесін өзгерту келісімшарт жасаған
Екінші деңгейлі капитал (КІІ) мыналардан құралады:
ағымдық жылдағы табыстардан ағымдық жылдағы шығыстардың артық сомасы;
бағалы қағаздар мен негізгі құралдарды қайта бағалау мөлшері;
тәуекелді есепке алып өлшенген активтер сомасының 1,25%-ынан аспайтын
бірінші деңгейлі капитал сомасының 50%-ынан аспайтын сомадағы банктің
Банктің екінші деңгейлі субординарлық қарызы бұл банктің меншікті
Облигация субординарлық қарызға және меншікті капиталға жатуы мүмкін
Банктің субординарлық қарызы меншікті капитал ретінде есепке алынады
1-жылы – субординарлық қарыздың 100% сомасы;
2-жылы – субординарлық қарыздың 80% сомасы;
3-жылы – субординарлық қарыздың 60% сомасы;
4-жылы – субординарлық қарыздың 40% сомасы;
5-жылы – субординарлық қарыздың 20% сомасы.
Банктердің субординирленген қарызына Еуропа қайта құру және Даму
Меншікті қаражаттардың (меншікті капиталдың) жеткіліктігі төмендегідей екі коэффициенттің
Банктің бірінші деңгейлі капиталының барлық активтер сомасына қатынасы
к1 = КІ – ИК
(2)
А
Мұндағы:
К I – бірінші деңгейлі меншікті капитал;
ИК – банктің акцияға жұмсаған инвестициялары және басқа
А – банктің жиынтық балансына сәйкес барлық активтерінің
Банктің меншік капиталының тәуекел дәрежесіне қарай топтасқан активтерге
к2 = К
(3)
Ат - Па
Мұндағы:
К – банктің меншік капиталы;
Ат – тәуекел дәрежесіне қарай топтасқан активтер және
Па – арнайы резервтер (күмәнді және үмітсіз активтер
Үшінші деңгейлі капитал (К III) үшінші дегейлі субординирленген
қамтамасыз етілмейді:
депозит немесе ұсынылатын міндетеме болып табылмайды;
Нұсқаулыққа сәйкес нормативтерді орындаған жағдайда банкпен алдын ала
бастапқы қайтару мерзімі екі жылдан жоғары болуға тиіс.
Меншікті капиталға жатпайтын екінші деңгейлі субординирленген қарызы банктің
Екінші деңгейдегі банктердің субордынарлық қарызы — бұл мынадай
1) депозит немесе міндеттеме болып табылмауға тиіс;
2) банктің немесе онымен байланысты аффилирленген тұлғалар талаптары
3) алдын ала (толық немесе жартылай) өтелмеуге тиіс;
4) банктің таратылуы барысында соңғы кезекте қанағаттандырылуға тиіс
Банктің субординарлық карызы - бастапқы қайтару мерзімі 5
Облигация субординарлық қарызға және меншікті капиталга жатуы мүмкін
Банктің II деңгейлі субординарлық қарызы меншікті капитал ретінде
1-жыл – субординарлық қарыздың 100% сомасы;
2-жыл – субординарлық қарыздың 80% сомасы;
3-жыл – субординарлық қарыздың 60% сомасы;
4-жыл – субординарлық қарыздың 40% сомасы;
5-жыл – субординарлық қарыздың 20% сомасы,
3. Бір қарыз алушыға келетін тәуекелдің жоғарғы мөлшері.
банк балансында есепке алынатын, карыз алушыға қатысты банк
соңғы бес жыл ішінде банк балансынан шегерілген, карыз
3) Қазақстан Республикасының зандарында немесе жасалған келісімшартта көзделген
(-) шегерілген, қарыз алушының міндеттемелері бойынша қамтамасыз ету
банк қарамағына берілген депозиттегі ақшасы, Қазақстан Республикасының Үкіметі
ҚР Үкіметі және Ұлттық банкіне қатысты талаптары;
Standard & Poors және басқа халықаралық рейтингтік агенттіктердің
Бір қарыз алушыға келетін тәуекел мөлшері қарыз алушының
к3 = Т
(4)
К
Мұндағы:
Т – тәуекел мөлшері (несие лимиті);
К – банктің меншік капиталы.
к3-тің мәні мынадай екі жағдайда қарастырылады:
банкпен ерекше қарым-қатынастағы қарыз алушылар үшін, — 0,10-ден
басқа да қарыз алушылар үшін – 0,25-ден аспауы
4. Ағымдағы өтімділік коэффициенті. Өтімділікті бақылап отыру мақсатында
банктің ағымдағы өтімділік коэффициенті (к4);
банктің қысқа мерзімді өтімділігінің коэффициенті (к5);
ағымдағы валюталық өтімділік лимиті (к7.1);
қысқа мерзімді валюталық өтімділік лимиті (к7.2);
орта мерзімді валюталық өтімділік лимиті (к7.3).
Бір ескертетіні соңғы үш лимит 2006 жылдың I
Ағымдағы өтімділік коэффициентінің ең төменгі мәні 0,3-тен кем
к4= Аор
(5)
Мор
Мұндағы:
Аор – өтімді активтердің орташа айлық шамасы;
Мор – талап етілетін міндеттемелердің орташа айлық шамасы;
к4 – ағымдағы өтімділік коэффициенті
Өтімділігі жоғары активтерді есептеуге мыналар жатады:
қолма-қол ақшалар;
мемлекеттің бағалы қағаздары және «Қазақстан ипотекалық компаниясы» АҚ-ның
құйма қымбат бағалы металдар;
Ұлттық Банктегі, Қазақстан Республикасындағы банктердегі;
Ұлттық Банктегі Standard & Poors және басқа рейтингтік
Standard & Poors және басқа рейтингтік агенттіктердің «ВВВ-»
Standard & Poors және басқа рейтингтік агенттіктердің «ВВВ-»
Қазақстан Республикасының қаржылық қадағалау агенттігі тарапынан бекітілген деңгейден
Қазақстан Республикасының Қаржылық қадағалау агенттігінің тізіміне жататын халықаралық
Қазақстан Республикасыныц Қаржылық қадағалау агенттігі тарапынан бекітілген рейтингтік
Ағымдағы және қысқа мерзімді өтімділік коэффициенттерді есептеуде талап
барлық талап етуге дейінгі міндеттемелер;
«овернайт» банкаралық несиелері;
банктерден бір түнге тартқан салымдар;
есеп айырысу мерзімі көрсетілмеген басқа да талап етуге
Банктердің қысқа мерзімді өтімділік коэффициенті (к5) үш ай
Ағымдағы өтімділік коэффициентінің ең төменгі мәні 0,5-тен кем
к5= Аор
(6)
Мор
Мұндағы:
Аор – өтелу мерзімі үш айдан аспайтын активтердің
Мор – үш ай мерзімге дейін тартылған талап
к5 – қысқа мерзімді өтімділік коэффициенті
Банктердің ағымдағы валюталық өтімділік лимиті (к7.1) шетел валютасындағы
Бұл жерде өтімділігі жоғары активтерге жоғарыда аталғандардың құйма
Банктердің қысқа мерзімді валюталық өтімділік лимиті (к7.2) шетел
Банктердің орта мерзімді валюталық өтімділік лимиті (к7.2) шетел
Қысқа мерзімі және орта мерзімді валюталық етімділікті есептеген
Ағымдағы, қысқа мерзімді және орта мерзімді валюталық өтімділік
Сонымен қатар Қазақстан Республикасының бейрезиденттер алдындағы талап етілетін
Қазақстан Республикасының бейрезидент алдындағы міндеттемелердің сомасына мыналар жатады:
Қазақстан Республикасының бейрезидент алдындағы талап етілетін міндеттемелер, соның
бір жылға дейінгі қайтару мерзімі бар Қазақстан Республикасының
жеке және заңды тұлғалардың мерзімді және шартгы депозиттерінен
Банктер ағымдағы өтімділік коэффициентін есебімен қатар активтер мен
Активтердің, міндеттемелердің және шартты міндеттемелердің графаларының барлық мәліметтері
Өтімділік коэффициентін есептеуде мынадай баптар есепке алынбайды:
стандартты активтерден басқа активтер;
сенім туралы келісімшартына сәйкес және кастодиандық келісімшарт негізінде
Ұлттық банктің оффшорлық аймақ тізіміне енбеген, оффшорлық аймақта
Есептік мерзім ішінде банкте кредиторлар мен депозиторлар алдында
5. Ашық валюталық ұстаным лимиті Ұлттық Банк Басқармасы
Ашық валюталық ұстаным – осы уақытта немесе алдағы
Ұзын волюталық ұстаным – белгілі бір шетел валютасында
Қысқа валюталық ұстаным – белгілі бір шетел валютасында
Әрбір шетел валютасы бойынша ашық валюталық ұстаным жеке-жеке
Шетел валюталарына қатысты ашық валюталық ұстаным лимиті талаптар
Жекелеген шетел валюталарына қатысты ашық валюталық ұстаным лимитін
Банктің валюталық нетто-ұстанымы барлық шетел валютасындағы банктің ұзын
Шетел валютасында бейнеленген талаптар мен міндеттемелер сондай талаптар
Ашық валюталық ұстаным лимитінің нормативтік мәндері төмендегідей болып
ашық валюталық ұстаным (ұзын және қысқа) лимиті Standard
ашық валюталық ұстаным (ұзын және қысқа) лимиті Standard
валюталық нетто-ұстанымының мөлшері банктің меншікті капиталының 25 пайыз
Шетел валютасында операциялар жүргізуге лицензиясы бар банктер, аптаның
6. Негізгі қорларға және басқа қаржылай емес активтерге
к6= И
(7)
К
Мұндағы:
И – негізгі қорларға және басқа да каржылай
ғимарат және құрылғылар;
салынып жаткан негізгі құралдар;
банктің жалға алған ғимараттары бойынша капитал шығындары;
компыотерлік жабдыктар;
көлік құралдары;
жалға беруге арналған негізгі құралдар;
каржылық лизингке қабылданған негізгі құралдар;
басқа негізгі құралдар;
Қаржылық есептің №38 халықаралық стандартына сәйкес
банктің негізгі қызметінің максатына сай сатып алынған, лицензиялық
басқа материалдык запастар;
капитал жұмсалымдары бойынша дебиторлық карыздар.
7. Қазақстан Республикасының бейрезиденттерінің алдындағы міндеттемелерге қатысты банктердің
к8 коэффициенті бұл Қазақстан Республикасының бейрезиденттерінің алдындағы банктің
к8 коэффициентін есептеу барасында Қазақстан Республикасының бейрезиденттерінің алдындағы
Қазақстан Республикасының бейрезиденттерінде қолындағы банктің айналыска шығарған бағалы
Банктің кепілдігімен өзінің арнайы еншілес ұйымдары аркылы шығарылған
Қазақстан Республикасының бейрезиденттері және резиденттері болып табылатын заңды
Қазақстан Республикасы мүшесі болып табылатын Халықаралық ұйымдар сияқты
к9 коэффициенті бұл Қазақстан Республикасының бейрезиденттерінің алдындағы банктің
К9 коэффициентін есептеу барасында Қазақстан Республикасының бейрезиденттерінің алдындағы
Қазақстан Республикасының бейрезиденттеріне арналып банктің айналысқа шығарған қарыздық
Қазақстан Республикасының бейрезиденттері және резиденттері болып табылатын заңды
Қазақстан Республикасы мүшесі болып табылатын Халықаралық ұйымдар сияқты
Банктердің пруденциалық нормативтерді орындауына Қаржылық қадағалау агенттігі бақылау
Пруденциялық реттеу жүргізу нәтижесінде анықталған банк зандарының бұзылуына
Банктер пруденциалық нормативтер мен орындалуы міндетті басқа да
а) міндеттеме-хатты талап ету;
ә) банкпен жазбаша келісім жасау;
б) ескерту жасау;
в) орындауға міндетті буйрық хат беру.
Міндеттеме хаты – банк қызметінде жіберілген кемшіліктерді мойындап,
Жазбаша келісімі – анықталған кемшіліктерді дереу жою және
Ескерту хаты – Қазақстан Республикасының Қаржылық қадағалау агенттігінің
Бұйрық хат – Қазақстан Республикасының Қаржылық қадағалау агенттігінің
Қазақстан Республикасының Қаржылық қадағалау агенттігі тәртіп бұзушылықтың түріне
Қазақстан Республикасының Қаржылық қадағалау агенттігі шектелген ықпал ету
Банкке шектелген ықпал ету шараларының бір түрін қолдану,
Егерде банк өзіне қолданған шектейтін ықпал ету шаралары
Санкциялар. Қазақстан Республикасының Қаржылық қадағалау агенттігі банкке қолданған
а) Қазақстан Республикасы заң актілерімен белгіленген негізде
айыппұл салу және өндіріп алу;
ә) барлық немесе жеке бір банктік операцияларды жүргізуге
б) банкті консервациялау;
в) белгілі бір негіз бойынша банктің ашылуына рұқсатты
Қазақстан Республикасының Қаржылық қадағалау агенттігі тарапынан екінші деңгейдегі
Банктік операцияларды жүргізуге лицензиясы қайтарылғаннан кейін, Қазақстан Республикасы
Банкті консервациялау – банктің қаржылық жағдайын сауықтандыру және
Банк мынадай жағдайларға байланысты консервациялауға жатуы мүмкін:
- меншікті капиталдың жеткіліктігі коэффициенті жүйелі түрде (соңғы
- «Қазақстан Республикасындағы банктер және банктік қызмет туралы»
Банкті консервациялау шаралары сол банктің меншікті қаражаты есебінен
Банктің қаржылық жағдайы нашарлаған жағдайда, Қазақстан Республикасы Қаржылық
депозиттерді қабылдауды шектеу туралы;
жарғылық капиталды көбейту туралы;
дивиденттерді төлеуді тоқтату және провизияларды көбейту туралы;
жеке филиалдар мен өкілдіктерді жабу және қызметкерлерді қосымша
банктің кез келген лауазымды тұлғалары мен қызметкерлерін жұмыстан
жоғары тәуекелдік деңгейіндегі банктік операциялардың кейбір түрін шектеу
Депозиттерді айналымға жіберу жөніндегі іс-шаралар шеңберінде заңды тұлғалардың
Сонымен қатар заңға сәйкес, банктердің ерікті түрде қайта
бірігу;
қосылу;
бөліну;
қайта түрлену.
Банк акционерлерінің жалпы жиналысында қабылданған шешім банкті ерікті
Ерікті түрде қайта ұйымдастырылуына рұқсат алу үшін мынадай
банкті ерікті түрде қайта ұйымдастырылуы туралы ең жоғары
банктің ерікті түрде қайта ұйымдастырылуының шартын, нысанын, тәртібін
банктің ерікті түрде қайта ұйымдастырылуынан кейін жасалатын есеп
Банктің несиелік серіктестікке айналуына байланысты жоғарыда аталған құжаттарға
Ерікті түрде қайта ұйымдастырылуына рұқсат алуға ұсынылған құжаттар
Жалпы банктер мынадай жағдайларда таратылады:
құзыретті ұйымның рұқсатының болуына байланысты оның акционерлерінің шешімі
Қазақстан Республикасының заң актілерінде көзделген жағдайларға сәйкес соттың
Мәжбүрлі түрде банкті таратуды арнайы құрылған тарату комиссиясы
Банкті тарату туралы шешім шығарған күннен бастап, оның
Қазақстандық банктік тәжірибеде жоғарыда аталған екі жағдай бойынша
Қорытынды
Нарықтық қатынастар жағдайында коммерциялық банктер өз қызметі процесінде
Бүгінгі таңда коммерциялық банк өз клиенттеріне 200-ден астам
Коммерциялық банктер осындай операциялар отырып, өзінің ресурстық базасын
Коммерциялық банктердің ресурстарының құрылымы олардың мамандануы, әмбебаптығы және
Банктің меншікті капиталы.
Банктің заемдық және тартылған қаражаттары.
Банк ресурстарының құрамындағы меншікті капитал үлесі тартылған қаражаттарға
Коммерциялық банктердің меншікті капиталының рөлі мен шамасы, басқа
Банктің меншікті капиталы банктің тұрақтылығын қамтамасыз етуде маңызды.
Меншікті және тартылған коммерциялық банк ресурстары Ұлттық Банкте
Банк ресурстарының құрылымында тартылған қаражаттар үлесі меншікті қаражаттармен
Тартылған қаражаттар ішінде ең көп бөлігін депозиттер құрайды.
Тартылған қаражаттарды тиімді басқару банктің депозиттік саясатының жасалуын
Сонымен, дипломдық жұмысты қорытындылай келе екінші деңгейлі банктердің
банктің депозиттік базасын нығайтып, депозиттік нарықтағы үлесін кеңейту;
меншікті капиталға қатысты нормативтерді сақтай отырып, банктің депозиттік
банктің активі мен пассивін басқаруға байланысты шешімдерге сәйкес
барлық салым иелеріне қатысты өлшемді және икемді саясат
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
«Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі» туралы ҚР Заңы, 30.03.1995
«Қазақстан Республикасындағы банктер және банктік қызмет туралы» ҚР
Инструктивные материалы, положения и методические рекомендации по вопросам
Қазақстан Республикасының «Валюталық реттеу туралы» 1996 жылдың 12
«Ақшалай төлемдер мен аударымдар туралы» ҚР заңы 29.06.1998.
Закон Республики Казахстан от 13 июня 2005 года
Правила проведения валютных операций в Республике Казахстан. Утверждены
Үкіметтің, Ұлттық Банктің, Қаржы нарығын қадағалау агенттігінің 2009-2010
Қазақстан Республикасы Президентінің «Дағдарыстан жаңару мен дамуға» атты
Қазақстан Республикасы Президентінің «Жаңа онжылдық – Жаңа экономикалық
Мақыш С.Б. Банк ісі: Оқулық. – Алматы: Жеті
Зейнельгабдин А.Б. Финансовая система Казахстана: становление и развитие:
Искакова З.Д: Банк ісі: Оқу құралы. Қарағанды, 2006.
Мақыш С.Б. Коммерциялық банктер операциялары. Оқу құралы. 2-ші
Успанова А.Ж. Банковский надзор и аудит. Учебное пособие.
Умарова К.А. Ыбыраева М.А. Ақша, несие, банк.
Сейткасымов Г.С., Маулетов К.М. Финансовый анализ в коммерческом
Ақша, несие, банктер: Оқулық/Жалпы редакциясын басқарған Ғ.С. Сейітқасымов.
Ілияс А.Ә., Сәулембекова Ә.Қ. Төлем жүйесі: теория және
Ілиясов Қ.Қ., Құлпыбаев С. Қаржы: Оқу құралы. –
Ғ.Сейітқасымов, Ж.Бекболатұлы, С.Кәрімжанов. Қазақстанның банк жүйесі. Оқу құралы.
Хамитов Н.Н. Банк ісі: Лекциялар курсы. Алматы, 2006.
Сейткасымов Г.С., Ильяс А.А. Банк менеджменті: Астана, 2008.
Роуз Л.С. Банковский менеджмент, предоставление финансовых услуг. Пер.
Г.С. Сейткасымов, К.М. Маулетов, А.А. Мусина. Банковское дело:
Методическая разработка для практического изучения курса «Банковское дело».
С.Б.Мақыш., А.Ә. Ілияс. Банк ісі: Оқу құралы. –
Көшенова Б.А. Ақша. Несие. Банктер. Оқу құралы
Хамитов Н.Н. Қазіргі кезеңдегі кредиттік іс: Оқу құралы.
Сейітқасымов Ғ.С. Банк ісі. Оқу құралы – Алматы:
Шалабай С.И., Шалабаев М.И. Финансовый менеджмент и конкурентоспособность
Саниев М.С. Ақша, несие, банктер. Оқу құралы –
Омурчиева Э.М., Осипов Е.Б. Қазақстан Республикасының банк құқығы:
«Қазақстан Халық Банкі» АҚ 2009-2010 жылдардағы жылдық есебі.
«Қазақстан Халық Банкі» АҚ 2009-2010 қаржылық қызметі туралы
Қазақстанның қаржы тұрақтылығы туралы Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі
Қазақстан Республикасы Қаржы нарығын жəне қаржы ұйымдарын реттеу
Қазақстан 2010 жылы. Статистикалық жинақ: Астана, 2011.
Қазақстан Республикасы Ұлттық банкісінің 2009-2010 жылдардағы статистикалық бюллетені.
Қазақстан Республикасы Ұлттық банкісінің 2009-2010 жылдардағы хабаршысы. Алматы.
Қазақстан Республикасы Ұлттық банкісінің 2010 жылғы Жылдық
Банковское дело. Учебник / Под. ред. В.И. Колесникова.
Мақыш С.Б. Ақша айналысы және несие. Оқу құралы/
Ходжаниязова Ж.Т. Нарықтық экономика негіздері: Оқулық. Астана: Фолиант,
Сейітқасымов Ғ.С. Ақша, несие және банктер. Оқу құралы.
Искаков У.М., Бохаев Д.Т., Рузиева Э.А. Финансовые рынки
Мақыш С.Б., Керімбекова Н.Н., Супугалиева Г.И. Ақша, несие,
Мадиярова Д.М. Основы современного банковского дела. Алматы, 1997.
Ілияс А.Ә. Ақша-кредит саясаты: Оқу құралы. Алматы: Экономика,
Жуков Е.Ф. Менеджмент и маркетинг в банках. М:
Искаков Ұ.М., Бохаев Д.Т., Рузиева Э.А. Қаржы нарығы
Банки Казахстана// Некоторые предложения методов управления активами и
Смағұлова Р.О., Мәдіханова Қ.Ә., Тұсаева Ә.Қ., Сатыбалдиева Ж.Ш.
Шаяхметова К.О. Банктік тәуекелдер: Оқу құралы. – Алматы:
А қосымшасы
Банк ресурстарының құрылымы
Ақпарат көзі: Мақыш С.Б. Банк ісі: Оқулық. –
Б қосымшасы
Меншікті капиталдың жеткіліктілік коэффициенттері
Ақпарат көзі: Қазақстанның қаржы тұрақтылығы туралы Қазақстан Республикасының
В қосымшасы
Қазақстан Республикасының резидент еместері алдындағы міндеттемелердің құрылымы (млрд.
Ақпарат көзі: Қазақстанның қаржы тұрақтылығы туралы Қазақстан Республикасының
3
1) 2010 жылғы 1 қазандағы жағдай бойынша «Басқалар»
2) банктердің 1-тобына қайта құрылымдау барысынан өткен
бөлінбеген банк пайдасы
банк операциялары бойынша тәуекелдерді төмендету мақсатында құрылған қорлар
қосымша
капиталдар
депозиттік емес тартылған қаражаттар
депозиттік қаражаттар
резервтік
капитал
жарғылық
капитал
Банктің заемдық және тартылған қаражаттары
Банктің
меншікті капиталы
Банк
ресурстары
276, 2
1,151 8