Банк мекемесінде кассалық жұмысты ұйымдастыру тәртібі

 Банк Ісі Академиясының колледжі
Курстық жұмыс
тақырыбы: «Екінші деңгейлі банктердің клиенттерге есеп-кассалық қызмет көрсетуі.
Орындаған Қоңқабаева Ұ.
ІІІ курс 31 топ студенті
«Банк ісі» мамандығы
Тексерген: оқытушы
Тұрғанбаева Г.С. (Банк операциясы)
Қалығұлова Р.Ж (Банк есебі)
Қорғауға жіберілді:
«_________»_________«______»
Алматы 2004 жыл
Мазмұны
Кіріспе 6
1-бӨлім БАНК МЕКЕМЕСІНДЕГІ КАССАЛЫҚ жұмысты ҰЙЫМДАСТЫРУ
1.1. Банк мекемесінде кассалық жұмысты ұйымдастыру, ақша қаржылары
1.2. Есеп айырысу операциялары, олардың жіктелуі 9
1.3. Есеп айырысу формалары мен құралдары 11
1.4. Ақша мен касса тексеруі, оның қорытындысын безендіру
1.5. Банктік шотты ашуды ұйымдастыру және жабу тәртібі
2-тарау. Ақша құндылықтармен есеп айыру операцияларының есебі 17
2.1. Ақша қаржылары мен құндылықтарды қабылдау жене беру
2.2. Кешкі касса жұмысын ұйымдастыру және түсімді инкассациялау
2.3. Кассалық операциялардың есебі, реттеу тәртібі 22
ҚОРЫТЫНДЫ 26
ҚОЛДАНЫЛЄАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 29
Кіріспе
Қазіргі кезде, нарықтық экономика шартында нақтылық, сенімділік және
Екінші деңгейлі банктердің орындайтын операцияларының түрлерінің бірі болып
Барлық коммерциялық банктер клиенттерге кассалақ қызмет көрсету бойынша
Бұл курстық жұмыстың маңыздылығы – банк қызметіндегі есеп
Қазіргі кезде банктердің клиенттерге есеп – кассалық қызмет
Қолма-қол ақшалармен есеп айырысулар – бұл нақты ақшалармен
Қолма-қолсыз ақшалар чектер, пластикалық карточкалар, электрондық аударымдар көмегімен
Курстық жұмыстың мақсаты – осы есеп – кассалық
Әдістемелік негіздері – осы курстық жұмыстың орындалуында есеп
Бұл курстық жұмыс екі бөлімнен тұрады:
І- бөлім “Банк мекемесінде кассалық жұмысты ұйымдастыру тәртібі”
ІІ- бөлім “Ақша құндылықтарымен есеп айыру операцияларының
І-бөлімде кешкі касса жұмысын ұйымдастыру және түсімді инкассациялау
ІІ- бөлімде ақша құндылықтарын касса қабылдау және кассадағы
1-бӨлім БАНК МЕКЕМЕСІНДЕГІ КАССАЛЫҚ жұмысты ҰЙЫМДАСТЫРУ
1.1. Банк мекемесінде кассалық жұмысты ұйымдастыру, ақша қаржылары
Қазақстан Республикасының "Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкі туралы" заңына
Кассалық жұмыстың дұрыс ұйымдастырылуы мен есептің дұрыс жүргізілуі
1. Банк басшысы
2. Бас бухгалтер
3. Касса меңгерушісі.
Кассалық операциялар бойынша жұмыс кассалық жоспарға сәйкес ұйымдастырылады
1. Құндылықтармен орындалатын жұмысты басқа адамдарға тапсыруға және
2. Банктегі шоттары бойынша тікелей нақты ақшаны алу
3. өз ақшалары мен құндылықтарын банк ақшасымен, құндылықтарымен
Әрбір кассирге жеке іс жүргізіледі, онда жүмысқа қабылдау
Орындалған жұмыс көлеміне байланысты келесі кассалар құрылуы мүмкін:
1. Кіріс кассасы
2. Шығыс кассасы
3. Кешкі касса
4. Қайта есептеу кассасы
5. Айырбас кассасы
6. Кітапша беру бойынша кассалар.
Кассирдің жұмыс орны міндетті түрде сейф, есептеу техникасымен,
Әрбір банк мекемесінде кассадан тыс басқа да қоймалар
1. Операциялық күннің соңындағы ақша қалдығы
2. Шетел валютасы. Құнды металдар
3. Ағымды жылдағы кассалық құжаттар
4. Баланс, жылдық есеп беру формалары
5. Ұзақ мерзімді несие бойынша міндеттемелер
6. Қатаң есеп беру бланкілері.
1.2. Есеп айырысу операциялары, олардың жіктелуі
Отандық банк тәжірибесінде банктердің есеп айырысу-кассалық операциялары мынадай
банктік шоттар ашу;
ұлттық немесе шетел валютасында аударым операциялары;
алдағы уақытта валюталау күні қойылуға тиісті, ұлттық валютадағы
төлемнің шартын өзгерту не қайтару;
валюталық операцияларға бақылау жасау;
шоттың архивін беру;
шоттан қолма-қол ақша беру;
ұсақ ақшаларды ірілеп беру;
банктен кеңсеге дейін немесе керісінше қолма-қол ақшаларды инкассациялау;
құндылықтарды жеткізіп беру.
Отандық банктер есеп айырысу операцияларын ұйымдас-тырушылар болып табылады.
Есеп айырысу операциялары мынадай белгілеріне байланысты жіктеледі:
Есеп айырысу субъектілеріне қарай:
банктік емес секторлар (шаруашылық субъектілері) арасындағы банктер арқылы
жеке сектор — үй шаруашылықтарының банктер арқылы есеп
банктік сектор — банкаралық есеп айырысулар.
Есеп айырысу объектілеріне қарай:
тауарлы операциялар бойынша есеп айырысулар;
бюджет және басқа бюджеттен тыс қорлармен аударымдар;
банк несиелері, вексельдері және басқа да міндеттемелері бойынша
Есеп айырысу аумағына қарай:
I. Мемлекет ішіндегі есеп айырысулар, оның ішінде:
бір қаланың ішінде;
қаладан тыс жерлерде, аудандарда, ауылда және т.с.с.
II. Мемлекет арасында (халықаралық) есеп айырысулар.
Есеп айырысу уақытына қарай:
сауда операциясы басталғанға дейінгі (аванстык) төлемдер;
мәміле жасалған соң, мерзімді төлемдер;
коммерциялық несие шартында, яғни мәміле жасалған соң белгілі
мерзімінен бұрын, яғни келіскен мерзімге дейін;
ашық шот бойынша (жоспарлы), яғни тауарларды алған сайын
мерзімі кейінге қалдырылған, яғни бастапқы белгіленген мерзімін ұзарту
мерзімі өтіп кеткен төлемдер, яғни төлем уақыты кешіктірілген.
Есеп айырысу жүйелеріне қарай:
пошта байланысы арқылы;
телеграф-телетайп байланысы арқылы;
телефон байланысы арқылы;
электрондық байланыстар арқылы
СВИФТ (Дүниежүзілік банкаралық телекоммуникация қоғамы) жүйесі арқылы.
Есеп айырысу формаларына қарай:
I. Қолма-қолсыз аударымдар (банктік), оның ішінде:
кредиттік;
дебеттік;
ашық шот арқылы;
аккредитив;
инкассо.
II. Қолма-қол ақшалар (банкнота және монеталар) арқылы;
Есеп айырысу тәсіліне қарай:
толық есеп айырысулар;
жартылай есеп айырысу;
өзара талаптар мен міндеттемелерді есепке алу (клиринг) арқылы
Есеп айырысу құралдарына қарай:
I. Кредиттік аударымның құралдарымен есеп айырысулар, оның ішінде:
төлем тапсырмасымен.
II. Дебеттік аударымдар құралдарымен есеп айырысулар, оның ішінде:
төлем талап-тапсырмасы;
чек;
вексель;
инкассалық өкімдер;
IІІ. Аралас құралдар арқылы есеп айырысулар, яғни бірде
Есеп айырысу шамасына қарай:
ірі төлемдер;
ұсақ төлемдер.
Есеп айырысу кезектілігіне қарай:
1) жалақы, бюджет, сақтандыру және т.с.с төлемдер;
2) материалдық құндылықтар үшін төлемдер;
3) несиелер үшін төлемдер;
4) сот шешімі бойынша төлем құжаттарымен есеп айырысулар.
1.3. Есеп айырысу формалары мен құралдары
Банктің есеп айырысу-кассалық операциялары екі формада жүзеге асады:
Қолма-қол aқшалармен есеп айырысулар - бұл нақты ақшалармен
Мұндағы нақты ақшаларға: банкноталар және монеталар жатады. Қолма-қол
Есеп айырысу операцияларының басым бөлігі қолма-қолсыз түрде жүреді.
Қолма-қолсыз ақшалармен есеп айырысулар -клиенттердің банкте ашқан шоттары
Мұндағы, қолма-қолсыз ақшалар — чектер, пластикалық карточкалар, электрондық
Қолма-қол ақша мен қолма-қолсыз ақшалар арасында тығыз байланыс
- банк клиенттерінің ақшалай қаражаттарына аудару және есептеу;
- банк клиенттерінің бюджетпен, зейнетақы қорларымен және басқа
- клиенттерге қолма-қол ақша беру және қабылдау;
- банкаралық займдар және депозиттер, бағалы қағаздар;
- ҰБ-пен кассалық операциялар;
- берілген несиелер үшін алынған пайыздар және басқа
- депозиттік шоттар бойынша пайыздар төлеу;
- банктің өзінің бюджетке төлемдері (салық);
- банктің басқару аппаратын ұстауға жұмсалатын шығындар т.б.
1.4. Ақша мен касса тексеруі, оның қорытындысын безендіру
Ақша мен құндылықтардың сақталуын бақылау мақсатында әрбір банк
Тексеру міндетті тәртіпте және кенеттен жүргізілуі мүмкін. Міндетті
Тексеруді банк басшысының бұйрығымен тағайындалған комиссия жүргізеді және
Егер міндетті тексеру кезінде есеп берілгендерінде ешқандай қателіктер
Дт-1860
Кт-1001.
Кінәлі тұлғадан міндеттеме алынады, онда қарыздың қандай жолмен
Дт-1001, 2211, 1854 "Банк кызметкерлерімен есеп айыру".
Кт-1860.
Егер тексеру қорытындысында акша артығы жабылса, онда касса
Дт-1001
Кт-4920 "Басқа да кірістер"
Ақша құндылықтарымен қатар құжаттар мен әр түрлі құндылықтардың
Дт-10100, 10200
Кт-70900 "Қайта санау кезіндегі артықшылықтан кірістер".
Егер Ұлттық Банк бөлімшесін тексеру кезінде жетіспеушілік табылса
Дт-27710
Кт-10100, 10200
Егер кассир кінәсі анықталмаса, онда жетіспеушілік сомасы себептер
19611 -"Касса жетіспеушілігінен анықталған сомалар".
19612 -"Кассадағы төлемге жарамайтын және жалған банкноталар есебінен
19613 -"Кассадағы жымкыру мен жетіспеушіліктен болған сомалар".
Дт-19611, 19612, 19613
Кт-10100, 10200
Ұлттық Банк бөлімшесі жетіспеушілік сомасын банк шығынына қайтару
Ұлттық Банктен банк шығынына қайтару туралы рұқсат алған
Дт-90600 "Қабылданған төлемге жарамайтын жалған банкноталар бойынша шығындар".
Кт-19612.
Аныкталған жетіспеушілік сомасына:
Дт-90700 "Кассада аньщталған жетіспеушілік сомасына"
Кт-19611.
Банкноталардың жымқырылған жөне жетіспеген сомасына:
Дт-90800 "Жымқырылған сомаға". Кт-19613.
1.5. Банктік шотты ашуды ұйымдастыру және жабу тәртібі
Есеп айырысу-кассалық операциялар негізінен клиенттердің банктердегі ашқан ағымдық
Қазіргі кездегі екінші деңгейдегі банктерде шоттар ашу тәртібі
Клиенттердің меншікті қаржыларын сақтауы мен есебі үшін оларға
- клиенттердің нақты ақшасын сақтауға және клиенттердің кез-
- шот иесінің есебіне ақша сомасын қабылдау (қосу);
- шот иесінің тапсырысы бойынша немесе үшінші тұлғаның
Жоғарыдағы ережеге сәйкес Қазақстан Республикасындағы екінші деңгейдегі банктерде
I. Резидент-заңды тұлғалар үшін:
-Жарғысының көшірмесі (нотариалды куәландырылған);
- Статистикалық карточка;
- Мемлекеттік тіркеу (қайта тіркеу) туралы куәліктің көшірмесі;
-СТТН көшірмесі;
-Филиалдар мен өкілеттік үшін резидент-заңды тұлғаның олардың басшыларына
-Мемлекеттік бюджеттен қаржыландырылатын мемлекеттік мекемелер үшін ҚР Қаржы
- Қол қою және мөр басу үлгісі бар
- Қол қоюшы тұлғаларға арналған бұйрықтың көшірмесі мен
- Банктік шот ашу туралы етініш;
Банктік шот туралы келісімшарт.
ІІ. Бейрезидент-заңды тұлғалар үшін;
- Мемлекеттік немесе орыс тілінде дайындалған, Филиал немесе
- Статистикалық карточка;
- Мемлекеттік тіркеу (қайта тіркеу) туралы куәліктің көшірмесі;
- СТТН көшірмесі;
- Филиалдар мен өкілеттік үшін, бейрезидент-заңды тұлғаның басшыларына
- Қол қою және мер басу үлгісі бар
- Жеке куәлігі (кешірмесі);
- Банктік шот ашу туралы өтініш;
- Банктік шот туралы келісім шарт.
ІІІ. Шаруа (фермер) шаруашылығы:
- Мемлекеттік тіркеу (қайта тіркеу) туралы куәліктің көшірмесі;
- СТТН көшірмесі;
- Жерді пайдалануға жер бөлімшесіне беру туралы құжаттың
- Қол қою және мер басу үлгісі бар
- Жеке куәлігі (көшірмесі);
- Банктік шот ашу туралы өтініш;
- Банктік шот туралы келісім шарт.
ІV. Жеке кәсіпкерлер үшін
- Жеке кәсіпкерді мемлекеттік тіркеу (қайта тіркеу) туралы
- СТТН көшірмесі;
- Қол қою және мөр басу үлгісі бар
- Жеке куәлігі (көшірмесі);
- Банктік шот ашу туралы өтініш;
- Банктік шот туралы келісім шарт.
V. Шетелдік дипломатиялық және консулдық өкілеттіктер үшін;
- ҚР Сыртқы істер министрлігінен берілген, оның аккредитациясын
- Қол қою және мөр басу үлгісі бар
- Жеке куәлігі (көшірмесі);
- Банктік шот ашу туралы өтініш;
- Банктік шот туралы келісім шарт.
VІ. Жеке тұлғалар үшін:
- Жеке куәлігі (көшірмесі);
- СТТН көшірмесі;
- Қол қою және мер басу үлгісі бар
- Банктік шот ашу туралы өтініш;
- Банктік шот туралы келісім шарт.
Шот ашу үшін клиенттің әкелген құжаттары банкте әрбір
Банктік шоттар бойынша, кіріс операцияларынан басқа операцияларды тоқтату
Банктік шоттардың жабылуы, клиентпен жасалған банктік шот туралы
2-тарау. Ақша құндылықтармен есеп айыру операцияларының есебі
2.1. Ақша қаржылары мен құндылықтарды қабылдау жене беру
Ұлттық Банктің орталық басқармалары екінші деңгейлі банктер ұсынған
- франт-офис
- бэк-офис
- бас бухгалтерия.
Франт-офис банкнот пен монеталарды дайындауға байланысты шығындар сметасын,
Бэк-офис бастапқы құжаттар негізінде нақты ақшаны ұсыну мен
Бас бухгалтерия эммиссионды-кассалық операциялардың бэк-офисте дұрыс жүргізілуін бақылайды
Банкке нақты ақша заңды тұлғалардан нақты ақша жарнасының
Дт-1001
Кт-2203, 2211.
Банк мекемелері байланыс бөлімшелері арқылы қатаң есеп бланкілері
7339 — "Әр түрлі құндылықтар мен құжаттар".
7345 — "Сақтаудағы бағалы металдар".
7360 — "Сақтаудағы акциялар және басқа да бағалы
Кассадан нақты ақшаларды босату, занды түлғалардың чектері мен
Дт-2203 клиенттің ағымды шоты
Кт-031(1001).
Байланыс мекемелері арқылы банк мекемелері келесілерді жіберуі мүмкін:
1. Төлем қабілетін анықтауға белгіленген ақша белгілерін
2. Бастапқы құны бойынша бағаланған ақша белгілерін
3. Бір теңге есебімен бағаланған ақшалай немесе есеп
4. Инкассоға қабылданған шетел валютасын.
Құндылықтарды бухгалтер пошта бойынша жіберу үшін әр сәлемдемеге
Дт-5920
Кт-2203
Шығын 9959, 9961 (7339).
Құндылықтар мен сәлемдемені алу үшін банк мекемесі кассирге
Банк мекемесі байламның, мөрдің, тығынның (пломба) бүтіндігін және
Күн соңында касса қызметкері операциялық бөліммен салыстыру үшін
Шығыс касса кассирі өз мәліметтерін бақылаушы қорытындысымен салыстырады.
2.2. Кешкі касса жұмысын ұйымдастыру және түсімді инкассациялау
Ақша түсімін инкассациялаумен екінші деңгейлі банктің келісімі бойынша
Ақша қаржыларының инкассациясы нақты ақшаны сақтау мақсатында және
Инкассациялау үшін банк пен шаруашылық ұйым арасында келісім
Әрбір шаруашылық ұйымға ай сайын келу (явочная) карточкасы
Оны клиент толтырады, сондай-ақ клиент инкассациялық түсім сомасына
1 -данасы — сөмкенің ішкі қалтасына салынады.
2-данасы — "жөнелтпе құжат (наклодная)" — инкассатор қолына
3-данасы — шаруашылық ұйымда қалады.
4-данасы — темір жол басшылығына жіберіледі.
Инкассациялық сөмкелер ақша түсімімен бірге қолхат бойынша кешкі
Дт- 031(1001)
Кт - Ағымды шот (2203).
Егер операциялық күнінің басында нақты ақша кайта саналмаса,
Транзитті 729 "Инкассациялық түсім" (1870 "Басқа да транзиттік
Дт-729 (1870)
Кт-Корреспонденттік шот (1051), 2203.
Нақты ақшаны қайта санаудан кейін мәліметтер операциялық бөлімге
Дт-031 (1001)
Кт-729 (1870).
Егер қайта санау кезінде жөнелтпе құжат берілгенінен қате
Дт-ағымды шот (2203)
Кт-729 (1870).
Қайта санау бойынша артықтар қосымша клиент шотына есептелінеді:
Дт-729 (1870)
Кт-2203.
Келісім шартқа сәйкес банк клиенттен нақты ақшаны инкассациялау
Дт-2203
Кт-960 (4608 “Банктің басқа да комиссиондық кірістері”).
2.3. Кассалық операциялардың есебі, реттеу тәртібі
Қазақстан Республикасындағы екінші деңгейдегі банктер өздерінің кассалық операцияларын
Осы ережеге сәйкес, кассалық операция — бұл құндылықтарды
Касса жұмысын ұйымдастыру, яғни клиенттерге кассалық операциялар бойынша
- кіріс кассасы;
- шығыс кассасы;
- кіріс-шығыс кассалары;
- қайта санау кассасы;
- кешкі касса;
- сыртқа шығатын касса;
Банк кассасына клиенттерден қолма-қол ақшаларды қабылдау және оларды
1) қолма-қол ақшаны салатындығының хабарламасы;
2) кіріс кассалық ордер бойынша.
Басқа да құндылықтарды қабылдау баланстан тыс ордерлер арқылы
Кассадағы қолма-қол ақшаны өткізу үшін клиент кіріс кассалық
Операциондық жұмыскер кіріс кассалық құжаттың дұрыс толтырылғандығын тексереді
Бақылаушы-бухгалтер, кассалық құжатты алғаннан соң, ондағы операциондық жұмыскердің
Бақылаушы-бухгалтер болмай қалған жағдайда, банктегі бұйрыққа байланысты, оның
Кассир кіріс кассалық құжаттарды тексеріп болғаннан соң, клиентті
Қабылдау барысында кассирдің үстелінде тек қана қолма-қол ақшаны
Қолма-қол ақшаны қабылдап алғаннан кейін, кассир қабылдаған соманы,
Егер қолма-қол ақшаны тапсырушының тапсырған сомасы мен кіріс
Күмәнді ақша белгілерін кассир, касса меңгерушісінің және клиенттің
Банк клиентінің ағымдық және корреспонденттік шотынан қолма-қол ақшаны
1) ақшалай чекпен;
2) шығыс кассалық ордермен.
Басқа да құндылықтарды беруде баланстан тыс ордерлер рәсімделеді.
Банк клиенті қолма-қол ақша алуға арналған кассалық құжаттарын
Шығыс құжатын алған бақылаушы-бухгалтер (кассир) мынадай жүмыстарды жүргізуге
1) қолма-қол ақшаны беруге құқығы бар банктің жауапты
2) құжатта көрсетілген соманың саны мен жазба түрдегісін
3) клиенттің лауазымды тұлғаларының шығыс құжатында қолдарының болуын
Содан соң барып кассир қолма-кол ақшаны алушыны кассаға
Қайта есептеу кассасы клиенттің инкассацияланған ақшалай түсімдерін қайта
Инкассаторлардан қолма-қол ақшасы бар сөмкелерді кассирлер қабылдау барысында
1) келіп түскен сөмкелердің түтастығын (жыртығының жоқтығын, жамалмағандығын,
2) сөмкедегі қойылған пломбының банктегі пломбының үлгісімен сәйкестігін;
3) инкассаторлар тапсыратын сөмкелердің құжаттағы сөмкенің номерімен сай
4) қабылдайтын соманың құжатта көрсетілген сомамен сәйкестігін.
Инкассаторлық сөмкені қабылдап алған соң, бақылаушы-кассир және бригаданың
Егер де қабылдаған сөмкелердің бір жері жыртылып немесе
ҚОРЫТЫНДЫ
Халықшаруашылығы мен банктің баскару жүйесіндегі есеп-кассалық операцияларының ролін
Уақтылы, толық және обьективті есеп банк жұмысын үнемді
және қайтарудың әдістері мен ережелері, төлемнің ерекшеліктері, тағы
Банктегі кассалық есептің міндеттері болып мыналар табылады:
1) Республиканың банк жүйесінің кызмет етуі туралы толық
2) Ұлттық Банктің банк жүйесін жедел басқаруына және
3) Қажеттілігі болган жағдайда есеп беру мәліметтерін Үкіметке,
4) Банк мүлігінің нактылыгы мен қозғалысын бақылауды, акша
5) Банктердің меншікті және тартылған ресурстарын дұрыс қолдану,
6) Банктер есеп операция жұмысын дұрыс ұйымдастыруға, Қазакстан
7) Банктегі бухгалтерлік есеп пен есеп беру бойынша
Қазіргі кезде банктердің клиенттерге есеп – кассалық қызмет
Осы берілген курстық жұмыстың бөлімдерінде қарастырылған сұрақтардың мазмұнын
ҚОЛДАНЫЛЄАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
«Ақшалай төлемдер мен аударымдар туралы» ҚР заңы 29.06.1998
ҚР-ның «Банктер мен банк қызметі» туралы заңы 1995
Ұлттық Банк Басқармасы қаулысымен бекітілген «ҚР- ның екінші
Ұлттық Банк Басқармасы бекіткен «ҚР- ның банктеріндегі клиенттерінің
«Бюллетень бухгалтера» № 12 (310), март 2000г., №42
Закон РК «О бухгалтерском учете и финансовой отчетности»
Қалғұлова Р.Ж., Єұмар Н.Ә. «Банктегі бухгалтерлік есеп және
Дюсембаев К.Ш. «Аудит и анализ финансовой отчетности» –
Радостовец В.К. «Финансовый и управленческий учет на предприятии»
С.Б. Мақыш «Коммерциялық банктер операциялары» -Алматы, 2004 ж.
9. Сейткасимов Г.С. «-Алматы, 2000г.
10. Мыржакипова С.Т. «Бухгалтерский учет в банках» -Алматы,