М А З М ? Н Ы
М А З М Ұ Н Ы
SamLab.ws
Admin
28
М А З М Ұ Н Ы
бет
Кіріспе 5
1. Негізгі құралдардың теориялық түсінігі 8
1.1 Кәсіпорынның негізгі құралдары туралы түсінік және олардың жіктелуі
1.2 Кәсіпорынның негізгі құралдарын бағалау және қайта бағалау 11
1.3 Негізгі құралдарының қозғалысының құжаттарын жүргізу және түгендеу 15
1.4 Негізгі құралдардың тозуы және оларға амортизациялық аударым мөлшерін
1.5 Қаржылық есеп берудің ұлттық стандарттағы негізгі құралдарының негізі
2. «Oil Services Сompany» ЖШС негізгі құралдарының бухгалтерлік есебін
2.1 «Oil Services Сompany» ЖШС жалпы сипаттама және есеп
2.2 Негізгі құралдарының қозғалысының құжаттарын жүргізу және түгендеу 33
2.3 Кәсіпорынның негізгі құралдардың жалға алу және беру есебі
3 «Oil Services Сompany» ЖШС негізгі құралдарын қолдануына талдау
3.1 Кәсіпорынның негізгі құралдармен қамтамасыз етілуінің және тиімді қолданылуының
3.2 «Oil Services Сompany» ЖШС өндіріс күшінің қолданылуы және
3.3 Кәсіпорындағы негізгі құралардың бухгалтерлік есебін ұйымдастырудың жетілдіру жолдары
Қорытынды 65
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 67
Қосымшалар 68
КІРІСПЕ
Диплом жұмысының өзектілігі. Қоғамдық даму нәтижесінде бухгалтерлік есептің ұйымдастырылуына
Нарықтық экономика жағдайында бухгалтерлік есепке жүктелетін міндеттер қай кездегіден
1995 жылдың 26 желтоқсанында Қазақстан Республикасы Президентінің «Бухгалтерлік есеп
Өндіріс процесінде өнім өндіру және қызмет көрсету үшін керекті
Елімізде 1997 жылы 1 қаңтардан бастап 2003 жылдың 1
Негізгі құралдар кәсіпорынның қаржылық шаруашылық қызметін жүргізудегі ең негізгі
Бухгалтерлік есепке негізгі құралдар деп өндіріс үдерісінде ұзақ уақыт
Осыған орай кәсіпорын негізгі құралдарының есебін жүргізу және оларды
Дипломдық жұмыс тақырыбының мақсаты - негізгі құралдардың бухгалтерлік есепбін
Осы мақсатқа жету үшін келесідей сұрақтар қарастырылды:
1. Негізгі құралдар, олардың жіктелуі, түгенделуі және бағалануы;
2. Негізгі құралдарының қозғалысының құжаттарын жүргізу және түгендеу
3. Ұлттық стандарттағы негізгі құралдарының теориясы
4. Негізгі құралдардың бухгалтерлік есебін ұйымдастыру;
5. Негізгі құралдардың жағдайын, құрамын, динамикасын және оның қолданылуына
6. Кәсіпорындағы негізгі құралардың бухгалтерлік есебін ұйымдастырудың жетілдіру жолдары
Дипломдық жұмыста:
Бірінші бөлімде негізгі құралдар туралы түсінік беріп, олардың түрлерін
Екінші бөлімде негізгі құралдардың тозуы және оларға амортизациялық аударым
Үшінші бөлімді негізгі құралдардың жағдайын, құрамын және динамикасын талдау.
Диплом жұмысымды жазу барысында Қазақстан Республикасы Азаматтық Кодексі, Ел
Диплом жұмысы кіріспеден, үш бөлімнен және қорытынды мен пайдаланылған
1 Негізгі құралдардың теориялық түсінігі
1.1 Кәсіпорынның негізгі құралдары туралы түсінік және олардың жіктелуі
Кез-келген өндіріс өз қызметіне құрал – жабдықтарын тартса ғана
Осы негізгі құралдарға: жер; үйлер; ғимараттар; көп жылдық екпе
Негізгі өндіріс құралдарына өндіріс процесіне тікелей қатысатын объектілер жатады,
Өндірістік емес негізі құрал – жабдықтар – тұтынуға арналған
Пайдалану сипатына қарай негізгі құралдар жұмыс істеп тұрған, істемей
Заттық сипатына қарай негізгі құралдар мүліктік және мүліктік емес
Келтірілген негізгі құралдардың әрқайсынының құрамына енетіндер:
жер – кәсіпорын меншігіне сатып алған жердің көлемі мен
үйлер – халыққа еңбек етуге, тұруға, әлеуметтік – мәдени
ғимараттар – еңбек заттарын өзгертуге қатысы жоқ белгілі бір
өткізгіш тетіктер (қондырғылар) - электр, жылу немесе механикалық энергияны
машиналар мен жабдықтар – күш беретін машиналар және жабдықтар;
күш беретін машиналар және жабдықтар – жылу және электр
жұмыс машиналары мен жабдықтары – еңбек өнімдерін жасау процесінде
өлшеу және реттеу приборлары, қондырғылар және лабораториялық жабдықтар -
есептеу техникасы – процестерді жылдамдату және автоматтандыруға арналған машиналар,
басқадай машиналар мен жабдықтар – машиналар, аппараттар және басқа
көлік құралдары – адамдар мен жүктерді тасымалдауға арналған қозғалыс
құрал – сайман – қол еңбегінің механикаландырылған немесе механикаландырылмаған
өндірістік мүлік және соған жататын заттар - өндірістік операцияларды
шаруашылық мүлік – кеңсе және шаруашылық мекемелерінің заттары (орындықтар,
жұмысқа пайдаланылатын және өнім беретін мал – ат, өгіз,
көп жылдық өсімдіктер- қолдан егілген, көп жылдық өсімдіктер (жеміс
жерді жақсартуға байланысты күрделі шығындар (ғимаратсыз) - ауыл шаруашылық
басқа да негізгі құралдар – кітапхана қорлары, спорт мүлкі
Негізгі құрал –жабдықтардың бастапқы, ағымдағы, баланстық, сату, жою, тозу
Бастапқы (тарихи) құны – негізгі құралды сатып алуға немесе
1.2 Кәсіпорынның негізгі құралдарын бағалау және қайта бағалау
Негізгі құралдардың есебін ұйымдастыруда оларды бағалаудың маңызы зор болып
Негізгі құралдардың бастапқы құны мынадай жолмен анықталады:
- жер учаскелері бойынша меншік немесе тұрақты пайдалану құқығы
- қозғалмайтын мүліктер бойынша агенттерге берілетін сыйақы;
- сатып алу - сату келісімін рәсімдеу бойынша
- жерді мақсатты пайдалануға дайындау бойынша (ескі үйлерді бұзу,
- құрылыстарды және орналастыруды қажет ететін немесе қажет етпейтін
Машиналар мен құрал – жабдықтарды құрастыру кезінде олардың бұзылғандарына
Егер негізгі құралдар несие арқылы сатып алынған болса, онда
Негізгі қорларды бағалау
Негізгі құралдардың бастапқы құны
Негізгі құралдардың ағымдағы құны
Негізгі құралдардың баланстық құны
Негізгі құралдардың қалдық (жойылу) құны
Негізгі құралдардың келісілген құны
Негізгі құралдардың қайта өндіру құны
Негізгі құралдардың амортизацияланған құн
Сызба 1. Негізгі қорларды бағалаудың түрлері
Бір – біріне ұқсас негізгі құралдар: тракторлар жүк автомобиліне
Негізгі құралдардың бастапқы құны өзгертілуі мүмкін; қосымша салынған күрделі
Ағымдағы құн – бұл негізігі құралдардың белгілі бір мерзімдегі
Баланстық құн – бұл бугалтерлік есепте және қаржылық есеп
Сату (өткізу) құны – бірін – бірі жақсы білетін
Жою құны- тиімді қызмет ету мерзімі біткен негізгі құралдарды
Амортизацияланған құн – негізгі құралдардың бастапқы және болжанған жою
- пайдалы кезең қызметі –бұл кезең ішінде негізгі құралдарды
- нормативтік қызмет кезеңі- бұл кезең ішінде белгіленген нормаға
Бухгалттелік шоттарда есептелген негізгі құралдардың бастапқы құндары тек мына
- Негізгі құралдардың пайдалы қызмет атқаратын мерзімін ұзартатындай немесе
- Қазақстан Республикасы Үкіметінің шешімдері бойынша негізгі құралдарды қайта
Негізгі құралдардың есебі әрбір бөлек объекті бойыншк бүтін сомада
Негізгі құралдарды қайтадан бағалау (индексациялау) екзінде оның осы кездегі,
Негізгі құралдарлың бастапқы бағасын белгілі бір күндегі қолданылып жүрген
Дт: Негізгі құрал – шоты
Кт: Негізгі құралдарды қайта бағалаудан түскен қосымша төленбеген капитал
Қайта бағалау жүргізілген күні ұйымда негізгі құралдарға есептелінген тозу
1.3 Негізгі құралдарының қозғалысының құжаттарын жүргізу және түгендеу
Кәсіпорынінің шаруашылық іс - әрекетінде бедгілеу бойынша пайдалану мақсатымен
Кәсіпорынілер пайдалы қызмет ету мерзімін ( негізгі құралдарды қолданудан
Негізгі құралдарды тұрғызу, салу немесе алу жөніндегі барлық нақты
Негізгі құрал объектілері кәсіпорынінің бухгалтерлік балансынан мыналардың нәтижесінде есептен
• физикалық немесе сапалық тозу;
• шаруашылық қызметінде пайдаланылмайтын объектілерді өткізуде;
• басқа кәсіпорынілерге негізгі құралды жарғы капиталына салым түрінде
• басқа заңды немесе жеке тұлғаларға өтеусіз беру;
• объектілерге ұзақ мерзімді (қаржыландыратын) жалға беру;
• кем шығу, табиғи апат және басқа себептер.
Негізгі құрал объектілерін өтеусіз беру туралы шешім шаруашылық жүргізуші
1.4 Негізгі құралдардың тозуы және оларға амортизациялық аударым мөлшерін
Негізгі құралдар өндіріс үдерісінде бірте-бірте тоза бастайды, яғни өзінің
Негізгі құралдардың тозуын «табиғи» және «сапалық» тозу деп екіге
Негізгі құралдардың сапалық тозуы олардың толық табиғи тозуы жетпей-ақ
Осы жоғарыда айтылғандарды қорыта келе, негізгі құралдардың тозуы дегеніміз,
Негізгі құралдардың сапалық тозуының бірінші себебі - өндіріс салаларында
Негізгі құралдардың сапалық тозуының екінші себебі - ғылыми-техниканың өркендеуіне
- жерге;
- кітапхана қорларына;
- фильм қорларына;
- архитектуралық және өнер ескерткіштеріне;
- өнімді малдарға;
- мұражайлық құндылықтарға (заттарға).
Сонымен қатар амортизациялық аударым мынадай жағдайларда есептелмейді:
- қайта құру, жаңарту (реконструкция) және техникалық қайта
қорландыру (перевооружения) жұмыстары жүргізіліп жатқан уақытта;
- негізгі құралды уақытша тоқтатып қойған мезгілде.
Негізгі құралдар өндіріс үдерісінде пайдаланылған кезде өздерінің бірте-бірте тозуларына
Амортизациялық аударым мөлшері дегеніміз негізгі құралдардың бастапқы құнынан белгіленген
Ұйымдарда негізгі құралдағы ай бойы есептелген амортизациялық аударым сомасы
Кәсіпорындарға жаңадан келіп түскен, кіріске алынған негізгі құралдарға амортизациялық
Қаржылық есеп берудің ұлттық стандарттарына сәйкес негізгі құралдарға амортизациялық
1. Құнды бірқалыпты (тура жолды) есептен шығару әдісі.
2. Құнды орындалған жұмыстың, өндірілген өнімнің көлеміне тепе-тең
мөлшерде есептен шығару әдісі (өндірістік әдіс).
3. Жылдамдатып есептен шығару әдістері:
а) қалдық құнының кему (қалдықты азайту) әдісі;
ә) сандардың жиынтығы бойынша құнын есептен шығару (коммулятивтік әдіс)
Амортизациялық аударым есептеудің таңдап алынған әдісі кәсіпорынның есеп саясатында
Құнды бірқалыпты (тура жолды) есептен шығару әдісі бойынша объектінің
Құнды орындалған жұмыстың көлеміне тепе-тең мөлшерде есептен шығару әдісі
Жылдамдатып есептен шығару әдісі. Жеделдетілген амортизациялық аударым әдістері негізгі
Сандардың жиынтығы бойынша құнын есептен шығару әдісі (коммулятивтік әдіс).
Мұндағы, S - сандардың қосындысы;
N - негізгі құралдардың пайдалану мерзімі (жыл).
Қалдық құнының кему әдісі. Бұл әдіс бойынша негізгі құралдарға
Амортизациялық аударым негізгі құралдарды қайта құру және техникалық қайта
1.5 Қаржылық есеп берудің ұлттық стандарттағы негізгі құралдарының негізі
Негізгі құралдар – бұл материалды активтер, өндірісте қолдану үшін
Сақталым қоры бөлімі және қызмет көрсететін жабдықтар әдетте сақталым
Негізгі құралдардың кейбір бөлімдері тең аралықтағы уақытта ауыстыруды талап
Негізгі құралдар объектісі пайдаланылуының жалғасуы шартымен ақауы бар заттарды
Жер мен ғимарат бөлек актив болып табылады және бөлек
Негізгі құралдар объектісінің бірінші мойындауы кезінде кәсіпорын объектінің деректерін
Өзіндік құнның элементі және өлшеуі. Негізгі құралдар объектісінің өзіндік
1) оның сатып алу құны, оған қоса импорттау бажы
2) кез келген шығын, активтің орналасқан жеріне жеткізілуі және
3) шығынның бастапқы есепті құны бөлшектеу және объектінің әкетілуі
Төмендегі шығындар шығындар болып табылмайды, негізгі құралдар объектісінің өзіндік
1) шығындар, жаңа өндіріс күшінің ашылуымен байланысты;
2) нарыққа жаңа тауар мен қызмет (жылжу мен жарнамаға
3) жаңа орында бизнестің жұмыс жасауы немесе жаңа клиенттермен
4) әкімшілік және басқа да жалпы жөнелтпе құжат шығындары.
Пайда және олармен кездейсоқ операция бойынша шығындар, яғни негізгі
Негізгі құралдар объектісінің құны, өзімен бірге мойындау күнінің мерзімін
1) айырбас бойынша операция жеткілікті көлемде коммерциялық мазмұнды қамтымайды;
2) сатып алынған активтің дұрыс құны да, айырбасталған активтің
Бастапқы тану күнінен кейінгі өлшеу.
Бастапқы танудан кейін кәсіпорын негізгі құралдардың барлық объектісіне кейінгі
1) қаржылық есеп берудің ұлттық стандартың 279 бабына сәйкес
2) қаржылық есеп берудің ұлттық стандартың 280 бабына сәйкес
Нақты шығын бойынша есеп моделі. Кәсіпорын негізгі құралдар объектісінің
Құнды қайта бағалау бойынша есеп моделі. Кәсіпорын, құнды қайта
Негізгі құралдардың амортизациясы. Кәсіпорын соманы бөле білу керек, негізгі
Амортизациялық шегерім әрбір кезеңде пайдада немесе шығында танылуы керек,
Амортизацияланған құн және амортизация кезеңі. Активтің амортизацияланған құны оның
Кәсіпорын жойылу құнын және пайдалы қолдану мерзімін талдау керек,
Актив амортизациясы басталады, актив пайдалануға дайын болған кезде, яғни
Активтің пайдалы қолдану мерзімі анықталған кезде кәсіпорын келесі факторларды
1) актиті (жүктемені) қолданудың болжалды режимі. Жүктеме болжалды күштен
2) болжалды физикалық тозу, өндіріс факторларынан тәуелді, ауысым мөлшері
3) техникалық және коммерциялық көзқарасынан моральды тозу , өндірістің
4) активті қолдануға заңды немесе осындай шек қою, жал
Амортизация әдістері. Субект амортизация әдістерінен активтен болашақта экономикалық пайда
Кәсіпорын аз мөлшерде амортизация әдісін қолдануды талдауы керек, әрбір
Құнсыздану. Әрбір есепті кезеңнің соңында кәсіпорын шаралар қабылдауы керек,
Кәсіпорын пайдасының немесе шығының құрамына тәркілеу, негізгі құралдар объектісі
Мойндауды тоқтату
Кәсіпорын негізгі құралдар объектісін мойндауды тоқтатады:
1) объектінің істен шығу кезінде; немесе
2) оның қолданылуынан немесе істен шығуынан болашақ экономикалық пайда
Пайда және шығын, негізгі құралдар объектісінің мойындау тоқтатылған кезде
Кәсіпорын объектінің істен шығарылу күнін анықтау кезінде критериді қолдану
Пайда және шығын, негізгі құралдар объектісін мойындауды тоқтанқан кезде
Негізгі құралдар, сату үшін қаржылық есеп берудің ұлттық стандартталған.
Ақпараттарды ашу.
Кәсіпорынінің қаржылық есебімен негізгі құралдардың әрбір сыныбы үшін келесі
1) өлшеу базасы, балдық баланс құнын анықтау үшін қолданылады;
2) амортизатцияны есептеуге қолданылатын әдістер;
3) пайдалы қолдануға немесе амортизатция нормасына қолданылатын мерзіміне;
4) кезеңнің басымен аяғына балдық баланс құны және амортизатциядан
5) кезең басы мен аяғында баланс құнын келесі көрсеткіштер
Ш түсім;
Ш актитің істен шығуы, бұған қоса актив сияқты сыныпталған
Ш бизнестің бірігуінен сатып алынған;
Ш Қаржылық есеп берудің ұлттық стандартның 26 бөліміне сәйкес
Ш амортизатция;
Ш таза курстық айырмашылық, атқарымдық валютадан қаржылық есеп берудің
Ш басқада өзгерістер.
Кәсіпорыні сонымен қатар ашуы керек:
1) міндеттемелерді қамтамасыз ету сапасында жалға берілген, жеке меншікке
2) негізгі құралдарды сатып алу бойынша келісілген міндеттемелер сомасы;
3) негізгі құралдар объектісі бойынша үшінші жақтан тәркілеудің сомасы,
Сату үшін қаржылық есеп берудің ұлттық стандартталған негізгі құралдар
2. «Oil Services Сompany» ЖШС негізгі құралдарының бухгалтерлік есебін
2.1 «Oil Services Сompany» ЖШС жалпы сипаттама және есеп
«Oil Services Company»ЖШС жеке дербес шаруашылық есептегі ұйым болып
ЖШС өз міндеттемелері бойынша өзіне қарайтын барлық мүлкімен жауап
ЖШС қызметінің мақсаттары болып табылады:
· нарықтық қарым-қатынастарының дамуына қатысу;
· экономика балама секторын дамыту;
· тұтынушылар рыногін тауарлармен және қызмет түрлерімен толықтыру;
· пайда түсіру негізінде құрылтайшы мен ЖШС еңбек ұжымының
ЖШС өз мақсаттарын жүзеге асыру үшін:
· халық тұтынатын тауарларды өндіреді және өткізеді;
· ауыл шаруашылық өнімдерді өсіріп, өндеп өткізеді;
· сауда-саттық қызметін көрсетеді;
· комиссионды-коммерциялық сауда өткізеді;
· қоғамдық тамақтандыру орындарын үыймдастырады;
· жүк тасымалдау автокөлік-экспедициялық қызметтерін көрсету;
· коммерциялық және делдалдық қызметін көрсету.
ЖШС-ті басқару, Жарғыға сәйкес, өз мүлкін шаруашылықты меншік құқығы
ЖШС мүлкі бекітілген тәртібімен жеке мүлкі есебінен құрылған Жарғы
ЖШС мүлкінің құрылу көзі болып мыналар табылады: құрылтайшының ақшалай
Таза пайда ЖШС салықтарды төленгеннен кейін, заңда көрсетілгендей өз
ЖШС қорларын, резервтері мен олардың түрлерін пайдалану мен жасақтаудың
Қордан түскен пайданы бөлу, ЖШС құрылтайшысының айрықша құқығы болып
ЖШС келесі қорларды белгілейді:
· өндірісті дамыту қоры;
· еңбек ақы төлеу және материалдық көтермелеу қоры;
· құрылтайшы қоры;
· резерв қоры.
ЖШС шығыны резерв қоры есебінен, бұл қаражат жеткіліксіз болғанда,
ЖШС қызметінің негізгі бағыты қолданылып жүрген заңдарды бұзбай ЖШС
Қолданып жүрген заңдарда көрсетілгендей, сатылған өнімдерден, тауарлардан, көрсеткен қызметінен,
ЖШС материалды-техникалық ресурстарды сатып алады, сонымен қатар өзінің өнімін
ЖШС қаржы және шаруашылық қызметі жөнінде есеп жүргізеді, мемлекеттік
Өнімдерді (жұмыс, қызмет көрсету) түскен пайдадан, өндіріс пен өнімдерді
ЖШС өзінің ақшалай қаражаттарын банк шоты мен ЖШС кассасында
Қолданып жүрген заңды есепке ала отырып, ЖШС директоры контракт
1 - Кестеден көріп отырғандай алғашқы көрсеткіш кәсіпорынның өнімді
«Oil Services Сompany» ЖШС-нің қаржылық - шаруашылық қызметтер деңгейінің
Кәсіпорынның нақты шығындар көлемі жоспарлық көлемнен аз, яғни материалдық
Соның ішінде шикізат пен материалдарға, реогенттерге, дисперсоген, додискейл, диодиген,
1- кесте
«Oil Services Сompany» ЖШС-нің негізгі технико-экономикалық көрсеткіштері
(мың тенге)
№ Көресткіштер 2006ж 2007ж 2008ж Ауыт
қушы
лық (+,-), 2007/ 2006 Өсу темпі (%), 2007/ 2006
қушы
лық (+,-), 2008/ 2007 Өсу темпі (%), 2008/ 2007
1 Өнімді өткізуден пайда, мың тенге 160420 164770 174140
2 Өнімнің өзіндік құны, мың тенге 84210 84390 92070
3 Жалпы табыс, мың тенге 80000 80990 99000
4 Таза табыс, мың тенге 8501 8769 9554 268
5 Негізгі құралдардың орташа жылдық құны 20187 21300 22660
6 Қор қайтарымдылығы 4,0 4,05 4,24 -0,05 +1,2 +0,19
7 Қор сыйымдылығы 4,99 5,01 6,02 +0,02 +0,4
8 Жұмысшылардың орташа тізімдік саны (адам) 800 853
9 Еңбек өнімділігі. тг/адам 50,8 65,2 66,1 +14,4 +28,3
10 Орташа айлық жалақы 45,2 46,6 50,1 +1,4 +3,0
11 Жалақы қоры 30342,2 30550 34221 +207,8 +0,6 +3671
Сонымен қатар тасымалдау шығыны, жалақы шығындары, жанар-жағар майлар бағасының
Басқа да шығын көздері негізгі қорларды игеруге, телемеханикаға, жаңа
Жалпы табыс - бұл кәсіпорынның қандай да бір игілік
Таза табыс - кәсіпорынның өзінде қалатын пайдасы, яғни барлық
Жалақы шығындарын қарастыратын болсақ орташа көлемі 2006 жылы 45,2
Кәсіпорынның өндірістік-шаруашылық қызметінде маңызды орынды негізгі өндірістік қаражаттар алады.
Кәсіпорынның бастапқы бақылауын жүзеге асыру үшін таңдап алынған тәсілдер
Бухгалтерлік есеп жүйесін жүргізудің жалпы қағидасы мен ережесі нормативтік-құқықтық
Пайдаланатын есеп саясатының басты міндеті мен негізгі арналымы –
Есеп саясатының әдістемелік бөлігі нақты шаруашылық ахуалынан, олардың қолдану
Кәсіпорын бухгалтерлік есептің келесідей ережелерін өз бетінше шешуіне болады:
- келіп түскен негізгі құралдар обьектісін бағалау;
- негізгі құралдың амортизациясы – бухгалтерлік есептің №6-шы «Негізгі
- негізгі құралдарды жөндеу;
- материалдық емес активтердің амортизациясы;
Есеп саясатының техникалық бөлігін әзірлеген кезде келесідей мәселелер қарастырылуы
- негізгі құралдарды жөндеу есебі. Негізгі құралдарды жөндеу бухгалтерлік
- материалдардың есебі. Өндіріске жатқызылатын, материалдық ресурстарының нақты өзіндік
- Басқарушы есеп. Есептің бұл түрі сыртқы пайдаланушылардың кең
- өндіріске кеткен шығындар мен өнімнің өзіндік құнын калькуляциялау
2.2 Негізгі құралдарының қозғалысының құжаттарын жүргізу және түгендеу
Негізгі құралдардың есебі кәсіпорынның бухгалтериясында. Олардың аналитикалық есебі әрбір
Кәсіпорындарда негізгі құралдардың есебін дұрыс жүргізу үшін және оларды
Негізгі құралдар бұзылуына, басқа ұйымдар мен адамдарға берілуіне, сатылуына
Кәсіпорындарды бухгалтериясында негізгі құралдардың әрбір объек-тісіне типтік ведомстволық түгендеу
Негізгі құралдары көп емес шағын ұйымдар бірлестіктер өздерінің негізгі
Кәсіпорындарда түгендеу карточкалар немесе түгендеу кітапшалар қабылдау-тапсыру, ауыстыру актілері,
Түгендеу карточкалар мен кітапшалар аналитикалық есептің негізгі түрі болып
Негізгі құралдардың сақталып және жұмыс істеп тұрған жері бойынша
Халық шаруашылығының қай саласында болмасын өндірістік өнімнің өсуі ондағы
Кәсіпорындарға негізгі құралдар сатып алу, салу, құрылтайшылардың үлес қосуы,
Келіп түскен, кіріске алынған негізгі құралдарға кәсіпорын үлгілі түрі
· объектінің аты;
· объектіні қабылдап алушы мен тапсырушы ұйымның аты;
· салынып біткен құрылыстың қабылданған кездегі жағдайы;
· құрылыстың салынып біткен уақыты;
· амортизатциялық аударым мөлшері;
· бастапқы құны;
· басқа да шарты белгілері;
Негізгі құралдардың салынып біткен аса ірі объектілеріне ұйымдағы бас
2- кесте
Негізгі құралдарды кіріске алғанда жөнініде шоттар корреспонденциясы
Операциялар мазмұны Дебет Кредит
1 Ұйымның салынып жатқан құрылысы аяқталып кіріске алынады 2412
2 Үлес қосушылардан жарғылық қорды толтыру мақсатымен машиналар мен
-келісілген құнына;
-тозу құнына
2413
2413
5020
2424
3 Жеке немесе заңды тұлғалардан сатылып алынған негізгі құралдарға:
-қалдық құны бойынша;
-қосылған құн салығы сомасына.
2400
1420
3310
3310
4 Тәуілді, еншілес және бірлесіп бақылантын заңды тұлғалардан алынған
-қалдық құны бойынша;
2400
4420
-қосылған құн салығы сомасына; 1420 3130
5 Заңды тұлғалар мен жеке адамдардан келіп түскен, әзірге
-бастапқы құны бойынша; 2413 3310
-қосылған құн салығы сомасына. 1420 3330
6 органдардан субсидия ретінде келіп түскен негізгі құралдары кіріске
-қалдық құны бойынша;
2400
6250
-тозу құнына 2400 2420
7 Тексеру немесе түгендеу кезінде артық шыққан немесе бұрын
-ағымдағы құны бойынша;
2413
6280
-есептелген тозу сомасына 2413 2424
8 Ұйымның өзінде өндіріп, кіріске алынатын негізгі құралдар
-негізгі өндірістен;
2400
8010
-көмекші өндірістен 2400 8030
Негізгі құралдарға толтырылатын төлжұжаттарда олардың пайдалануға берілген уақыты, техникалық
Негізгі құралдарға толтырылатын қабылдау тексеру актісі кейіннен ұйымның бухгалтериясына
Кәсіпорындар өздерінің пайдалануындағы, яғни меншігіндегі негізгі құралдарын есептен басқа
- кәсіпорынның басшысы немесе оның орынбасары (комиссияның төрағасы ретінде);
- бас бухгалтер немесе бухгалтерияның басқа қызметкерлері;
- негізгі құралдың сақталуына жауапты адам;
- негізгі құрал қызмет ететін бөлім немесе цех басшысы;
- мемлекеттік көлік инспекциясы өкілі (егер көлік құралын есептен
- тағы да басқа жұмысшы – қызметкерлер болуы мүмкін.
Комиссия жұмысының нәтижесінде жасалған негізгі құралдарды есептен шығару актісін
Кәсіпорынның негізгі құралдарды сатқаннан емесе бұзғаннан алынған материалдар мен
Заңды немесе жеке тұлғаларға тегін берілетін негізгі құралдарға үлгілі
3-кесте
Негізгі құралдардың есептен шығарылуы жөніндегі шоттар корреспонденциясы
№ Операция мазмұны Дт Кт
1 Негізгі құралдарды
2 Объектіні бөлшектеу үшін еңбекақымен
3 Жойылған объектіні
4 Негізгі құралдар объектісін
5 Негізгі құралдарды сату кезінде 2423 2413
6 Сатылған негізгі құралдардың сомасына 1210 3130
Бухгалтерлік есеп пен есеп беру тәртібі (ережесі) бойынша барлық
Негізгі құралдарды жоғарыда көрсетіліп жазылған мерзімдерден бұрын, яғни жиі
- негізгі құралдарға жауапты адам қызметінен ауысқанда;
- негізгі құралдар үрланған, жоғалған жағдайда;
- өрт немесе басқа да кенеттен болған табиғи апат
- ұйым бір бағынышты органнан екінші орган қарамағына
ауыстырылғанда және т. б. жағдайларда.
Түгендеу жұмысы басталмас бұрын әрбір объектіге жауап беретін түлғадан
Кәсіпорындарда негізгі құралдарға түгендеу жұмысын жүргізу үшін тағайындалған комиссия
- түгендеу (инвентарлық) карточкалардың, түгендеу кітапшалардың, түгендеу тізімінің түгелдігін
- негізгі құралдардың төлжұжаттарының немесе техникалық құжаттарының түгелдігін және
- жалға алынған немесе жалға берілген, уақытша пайдалануға және
Егер ондай тиісті құжаттар болмаған жағдайда негізгі құралдарға жауапты
Кәсіпорындарда негізгі құралдарға түгендеу жұмысы жүргізілген уақытта басқа жақта
Біртектес, құндары бірдей, бір уақытта кәсіпорынға келіп кіріске алынған
Д-т: «Негізгі құралдар» шоттарының тиістісі,
К-т: «Негізгі емес қызметтен алынған басқадай кірістер» шоты түріндегібухгалтерлік
Д-т: «Негізгі құралдар» шоттарының тиістісі,
К-т: «Негізгі құралдардың тозуы» шоттарының тиістісі түріндегі бухгалтерлік жазуы
Түгендеу барысында жоғалған, бұлінген негізгі құралдарға жауапты (кінәлі) адам
Д-т: «Жұмыскерлер мен басқа да тұлғалардың борышы» шоттарының
тиістісі,
К-т: «Негізгі құралдар» деп аталатын шоттың тиістісі түріндегі бухгалтерлік
2.3 Кәсіпорынның негізгі құралдардың жалға алу және беру есебі
Көсіпорындар өздеріне керекті, яғни уақытша қажет болған негізгі құралдарды
- қысқа мерзімді жалдағы негізгі құралдар;
- орта мерзімді жалдағы негізгі құралдар;
- ұзақ мерзімді жалдағы негізгі құралдар.
Кәсіпорындарда негізгі құралдарды қысқа мерзімді жалға алу немесе беру
Кәсіпорындарда негізгі құралдарды үш жылдан артық уақытқа жалға алу
Ұйымдар негізгі құралдарды ұзақ мерзімге жалға алғанда «Негізгі құралдар»
Негізгі құралдарды ұзақ мерзімге жалға бергенде «Негізгі құралдарды есептен
Кәсіпорындар негізгі құралдарды ұзақ мерзімге жалға алғанда оларға есептелетін
Ал бұрын пайдаланылған негізгі құралдарды ұзақ мерзімге жалға бергенде
Ұйымдардың ұзақ мерзімге жалға алған негізгі құралдарына жасалған келісімшарттағы
Жалгерде: Келісімшарт бойынша әзірге төленбеген жал төлеміне «Жалдау бойынша
Жалға берушіде: Жалгер қайтарып берген негізгі құралдардың қалдық сомасына
Шаруашылық жасаушы кәсіпорын үшін өзінің қаржылық жағдайын және төлем
Жалға жасалатын келісім шартта: жалға берілетін мүліктің құрамы мен
Негізінен алғанда, жалға алу нысаны оның мәнін белгілейді, демек,
Жал келісім-шарты қол қойылған күннен бастау алады.
Жал мерзімі - көпке дейін өзгертуге жатпайтын кезеңімен ерекшеленеді
Ағымдағы жалгерлік.
Ағымдағы деп қаржыландырылатын жалгерліктен басқа кез келген жалгерліктің түрін
Алынуға жататын жал ақысы келісілген келісім шартқа сәйкес 2160
Жалақысы келіп түссе тиесілі ақша қаражаттарынң шоттары дебеттеліп, 2160
Жалға алынған негізгі құралда жалға алушышың талаптарына сай келе
Жалға алушының жүргізген күрделі жөндеу жұмыстарының есебі жалға алған
Қаржыландырылған жалгерлік.Қаржыландырылатын жал өз мәні бойынша жалға алушының есебінен
Қаржыландырылатын жал-мүлікке меншіктік қүқымен байланысты, жалға берүшінің олжасымен қоса,
Жалға алушының қаржылық есебінде келесі жайттар айқын көрсетілуі тиіс:
Жалға берүшінің қаржылық есебінде келесі жайттар айқын көрсетілуі тиіс.
Жалға берілген мүліктің пайдалану қүқының басым бөлігінің мынадай жағдайда
• Егер де жалға берілген мүліктің пайдалану қызметінің мерзімі
• Егер де негізгі құралдың жал мерзімі біткен кезде
• Бүкіл жал кезеңінде оның дисконтталған құны төленетін
жалақысының 90% қүраса;
• Жал мерзімі біткен соң жалға алушы жалға берушіден
Қаржыландырылатын жал мерзімінің ішінде жалға берілген мүлік баланста бір
Жал төлемі екі төлемнен тұрады: қаржыландырудан және жалгерлік міндеттемсінен,
Жалгерлік төлем ағымдағы бағасы бойынша немесе дисконтталған құн бойынша
Жалға алушының қарыз капталына өсіп отыратын пайыздық мөлшерлеме -
Жалгерлік мерзімнің барысында келісім шартқа сәйкес жалға берушіге минималды
Минималды жалақысы - бұл төлем түрі оны жалгерлік мерзімнің
Қаржыландыратын жал жағдайында қабылданған жалгерлік актив 12 бөлімшенің тиесілі
Жалгерлікке берілген активтер үшін пайыздар сомасына 7310 «пайыздар бойынша
Қаржыландырылатын жалдың жағдайы бойынша жалға алушы жалға алынған активтердің
Жал мерзімінің барысында жалға алушы жалға алынған активтерді мерзімінен
• 1260 Басқа да шоты, «Түсетін жал міндеттемесі» субшоты
• 2170 «есептелген пайыздар»,
• 6120 «акция бойынша дивиденттер мен пайыз түріндегі табыстар»
Егер де жалға алушы жалға берілген активті өз мерзімінен
Қаржылық лизинг - бұл мүліктің толық құнын төлеп алатын
• лизинг беруші
• лизинг алушылар болып табылады
Басқа сөзбен айтқанда, қаржылық лизинг - бұл инвестициялық қызметтің
мерзіммен шамалас немесе оның 80% бөлігіне сәйкес келуі тиіс.
Лизинг бұйымдарына: ғимараттар, қондырғылар, машиналар, құрал-жабдықтар, транспорт құралдары, жер
Лизингтік мәмілеге қатысушылардың қарастырған жағдайына байланысты және олар әр
• Қайтарылатын лизинг - лизингтің бір түрі, онда сатушы
• Банк лизингі - лизингтің бір түрі, онда лизингті
• Толық лизинг - лизингтің бір түрі, онда лизинг
• Таза лизинг - лизингтің бір түрі, онда лизинг
Лизинг өз нысаны бойынша ішкі және халықаралық болып бөлінуі
Қозғалмайтын мүліктер бойынша жасалатын келісім шарттары міндетті түрде заң
Лизинг бойынша марапаттау өз кезегінде екі әдісті пайдаланады: не
Бухгалтерлік есепте қаржылық есеп бойынша жасалатын операциялар онда қарастырылған
Енді біз бір мысал келтіріп көрейік. Бұл мысалдың шарты
3 «Oil Services Сompany» ЖШС негізгі құралдарын қолдануына талдау
3.1 Кәсіпорынның негізгі құралдармен қамтамасыз етілуінің және тиімді қолданылуының
Талдау негізгі өндірістік қорлардың құрамы мен құрылымын зерттеуден бастайды.
Негізгі қорлардың орташа жылдық саны мына төмендегілерге байланысты болады:
- жылдан басынан бергі қолда бары;
- жыл бойына әрекетке енгізу;
- жыл бойына негізгі қорлардың шығып отыруы;
- негізгі қорлардың құрылымы және жаңа өндірістік қуаттылықтарды игеру
Талдау мәліметтері бойынша, тұтас алғанда қандай өзгерістер болып
Негізгі қорлардың жалпы құнындағы машиналар мен жабдықтардың үлесінің
4-кестеде ғимараттардың көрсеткіші 2008 жылды 2007 жылмен салыстырғанда +1%-ға
4-кесте.
«Oil Services Сompany» ЖШС-ның негізгі құралдар құрылымының талдауы
Негізгі құралдардың түрлері 2007 2008 Өзгерістер
Сома, мың тг. Үлес салмағы, % Сома, мың тг.
Ғимараттар 4900 25 6500 26 +16000 +1
Жүк көліктері 210 1,4 250 1,0 +40 -0,4
Жұмыс көліктер 10850 62 16000 64,0 +5150 +2,0
Өлшейтін құралдар 280 1,3 400 2,5 +120 +1,2
Есептейтін техника 420 2,4 750 6,5 +330 -4,1
Транспортық құралдар 490 2,8 650 8 +160 +5,2
Аспаттар 350 2 450 3 +100 +1
Барлық өндіріс қоры 17500 100 25000 109 +7500 +9
Бухгалтерлік есептеме деректері бойынша жүргізілетін негізгі өндіріс қорларының техникалық
Жаңару коэффициенті (Кжаң): Кжаң= келіп түскен негізгі құралдардың
кезең соңындағы негізгі құралдардың құны
Өсу коэффициенті (Кө): Кө = негізгі құралдардың
олардың кезең басындағы құны
Тозу коэффициенті (Кт): Кт =
негізгі қордың бастапқы құны
Жарамдылық коэффициенті (Кж): Кж = негізгі
негізгі қордың бастапқы құны
Негізгі құралдардың жөнделуі, жаңа объектінің қолданысқа енуі және жаңа
Қорлар моральды тозу және өсу құрамының сипаттпмасы үшін пайдалану
5-ші кестеде жаңғыру коэффицентін алатын болсақ, 2008 жылы 2007
5-кесте
Кәсіпорын негізгі құралдарының техникалық жағдайы және қозғалысының көрсеткіштері
Көрсеткіштер Көрсеткіштер деңгейі
2007
жыл 2008 жыл Өзгерістер
Жаңару коэффиценті, % 12,6 15,1 +19,8
Жаңару мерзімі, жыл 7,4 6,1 -17,5
Істен шығу коэффицеті, % 5,0 7,0 +40
Өсу коэффиценті, % 8,6 9,3 +8,1
Тозу коэффиценті, % 38,0 36,5 -3,9
Жарамдылық коэффиценті, % 62,0 63,5 +2,4
Жабдықтың орташа уақыты, жыл 4,2 4,0 -9,9
Жаңғыру мерзімі, мұнда -17,5 %-ға төмендегенін көреміз, яғни негізгі
Жалпылама қорытындылап айтатын болса, бұл кәсіпорын негізгі құралдарының техникалық
Ұйымның әртүлі түрдегі машиналармен, механизмдермен (тетіктермен), жабдықтармен, үй-жаймен қамтпмасыз
Жалпы еңбектің қормен жарақтандырылуының көрсеткіші орташа жылдық құнның ең
Еңбектің техникамен жарақтандырылуының деңгейі өндірістік жабдықтардың құнының ең көп
Динамикадағы негізгі қорлардың құндық көрсеткіштерін зерттей келе, негізгі қорлардың
Негізгі өндіріс қорларын қолданудағы қарқындылық пен тиімділіктің талдауы. Негізгі
· Қор пайдалылығы (пайданың негізгі құралдардың орташа жылдық құнына
· Негізгі өндіріс қорының қор қайтарымы (өндірілген өнім құнының
· Негізгі өндіріс қорының актив бөлімінің қор қайтарымы (өндірілген
· Қор сийымдылығы (негізгі өндіріс қорының орташа жылдық құнының
· Негізгі қордағы салыстырмалы үнем:
Мұндағы, НОҚ 0 , НОҚ1 - базистік және есепті
ІВН – өнім өндіру көлемінің индексі.
Талдау процесінде аудару серпінінің көрсеткіші, олардың деңгейі бойынша жоспардың
Негізгі қорларды пайдаланудың тиімділігінің ең жинақтаушы көрсеткіші қор пайдалылығы
Өнімнің пайдалылығы мен қор қайтарымдылығы есебінен қалай өзгергенін анықтау
Қор пайдалылығының өзгерісі:
НӨҚ қор қайтарымы есебінен:
Өнімнің пайдалылығынан:
НОҚ қор қайтарымына әсер ететін бірінші деңгейлі фактор болып
6-кесте
Ұйымның қор қайтарымдылығы мен қор пайдалылығын талдау
Көрсеткіштер 2007 2008 %
Тауарды сатудан түскен пайда, мың.тг. 15477 17417 +12,5
Шығарылған өнім көлемі, мың.тг. 80000 100320 +25,4
Орташа жылдық құн, мың.тг.
НӨҚ
20000
23660
+23,8
Олардың актив бөлімі (НӨҚа) 13600 16562 +21,7
Қолданыстағы жабдық (НӨҚқ) 12500 14906 +19,2
Жабдықтың бірлігі, мың.тг. (Ө) 250 276 +10,4
НӨҚ актив бөлімінің үлес салмағы (Үла) 0,68 0,7 +2,9
НӨҚ актив бөліміндегі қолданыстағы жабдықтың үлес салмағы (Үлқ)
0,919
0,9
-2,06
Қор пайдалылығы (Rнөқ), % 77,38 73,61 -4,7
Өнімнің пайдалылығы (RВП), % 19,346 17,361 -10,3
НӨҚ қор қайтарымдылығы (ҚҚнөқ), тг. 4,0 4,24 +6
Қордың актив бөлімінің қор қайтарымдылығы (ҚҚқ)
6,4
6,73
+5,1
Қолданыстағы жабдықтың орташа жылдық мөлшері (М), дана. 50 54
Жыл ішінде жабдықтармен жұмыс істелді (Т), машина-сағ 175500 165240
Сонымен бірге жабдық бірлігі:
Сағат (Тбір)
3510
3060
-12,8
Ауысым (Ау) 450 408 -9,3
Күндер (Кү) 250 240 -4
Жабдықтың жұмыс ауысымының коэффициенті (Кау)
1,8
1,7
-5,5
Ауысымның орташа ұзақтығы (Ұ), сағ 7,8 7,5 -3,8
Өнім шығару 1 машина-сағ (ВЧ), тг. 455,84 607,12 +33,1
6-кестеде талдауды сатудан түскен пайда 2008 жылдан 2007 жылмен
3.2 «Oil Services Сompany» ЖШС өндіріс күшінің қолданылуы және
Технологиялық жабдықтауды қолданудың талдауы. Жабдықтаудың жұмысын талдау кезінде оның
Жабдықтау келесі топтарға бөлінеді:
- қолда бар (белгіленген және белгіленбеген );
- белгіленген (пайдалануға берілген);
- өндірісте нақты қолданатын;
- жаңғыртудағы және жөндеудегі;
- сақталым қорындағы;
Егер басындағы үш топ өсуі бойынша шамамен бірдей болса,
Өндірске қолда бар жабдықтауды жұмылдыру деңгейі келесі көрсетіштермен сипаталады:
қолда бар жабдықтау жиынтығының қолдану коэффициенті (Кқб):
Кқб = қолданыстағы жабдықтың саны
қолда бар жабдықтың саны
белгіленген жабдықтау жиынтығының қолдану коэффициенті (Кб):
Кб= қолданыстағы жабдықтың саны
белгіленген жабдықтың саны
Қолда бар мен белгіленген жабдықтаудың мөлшері арасындағы айырмашылық, орташа
Жабдықтаудың экстенсивті жүктеу деңгейін сипаттау үшін оның жұмыс уақытының
- уақыттың күнтізбелік қоры – жабдықтың жоғарғы жұмыс жасау
- уақыттың атаулы қоры (белгіленген жабдық бірлігінің мөлшері есепті
- жопарлы қор – жабдықтың жұмыс уақыты жоспар бойынша.
- нақты қор істелген жұмыс уақыты (есептегі деректер бойынша).
Жабдықтаудың жұмыс уақытының қолдануы сипаттау үшін келесі пайдаланылады:
Уақыт күнтізбелік қорының қолданылу коэффициенті (Кукқ):
уақыттың атаулы қорының қолданылу коэффициенті (Куақ ):
Жоспарлы қор уақытының қолданылу коэффициеті (Кжқу):
Мұндағы, Уқ, Уж, Уа, Ук – жабдықтаудың жұмыс уақытындағы
Ұйымның өндіріс күшінің қолданылуының талдауы. Негізгі қорды тиімді қолданудың
Өндіріс күшіндегі ұйым өндіріс ұйымының, технология және техниканың жоспарланған
Өндіріс күшінің қолданылу дәрежесі (Ккүш) келесідей болып анықталады:
Ккүш = Нақты (жоспарлы) өнім өндіру көлемі
ұйымның орташа жылдық өндіріс күші
Оның жоғарылау өзгерісінің факторын, ұйымның толық және шығарылатын өімнің
Мұндағы, Ка , Кб – кезеннің басы мен аяғындағы
7- кесте
Мекеменің өндіріс күшінің қолдалануының талдауы
Көрсеткіштер 2007 2008 Өзгерістер
Салыстырымдық бағадағы өнімнің шығарылуы, мың тг.
73940
78375
+6
Салыстырымдық бағадағы өніріс күші, мың тг.
8500
9200
+1,9
Күштің қолдану деңгейі, % 87,0 85,2 -2,1
Өндіріс алаңы, м2 500 540 +8
1м2 өндіріс алаңына шығарылған өнім, мың тг.
147,88
145,1388
-2
7-кестеде өндіріс алаңы 2008 жылы 2007 жылға қарағанда +8
Қордың пассив бөлімінің қолдану деңгейін сипаттау үшін 1м2 өндіріс
Осы бойынша ұйымның тек қана актив бөлімін емес, сонымен
Осыдан кейін жабдықтар мен машиналардың жеке түрлерлерін қолдану анық
3.3 Кәсіпорындағы негізгі құралардың бухгалтерлік есебін ұйымдастырудың жетілдіру жолдары
Негізгі қорларды жай және кеңейтілген қайта өндіруінің әр түрлі
Негізгі қорлардың кеңейтілген қайта өндіру нысанына жаңа құрылыстар, жұмыс
Бұл нысандар әрқайсысы белгілі-бір мақсаттарды шешеді, олардың әрқайсысының артықшылықтары
Негізгі қорларды қайта өндірудің кеңейтілген нысаны болып жаңғырту (модернизация)
Негізгі қорларды терең түрде қолдану, сондай-ақ өндірістің көлемі өзгерткенде,
Негізгі қорларды үнемді қолдану, сондай-ақ олардың басқа түрге ауысуын
Негізгі капиталдың процесіне негізгі өндірістік қорлар мен жабдықталған жұмысшылар
Құрал-жабдықты жаңғырту бірнеше бағыттарда жүргізілуі мүмкін
• Қолданыстағы машиналардың тәртіптемелік сипаты мен техникалык мүмкіндігін жоғарлататын
• Құрал-жабдықтың өнімділігін жоғарлатуға мүмкіндік беретін механизмдер мен станоктарды
• Құрал-жабдықтарды бағдарламалық басқаруға ауыстыру.
• Егер құрал-жабдықты жаңғырту нәтижесінде жылдық өндіріс көлемі өссе,
Бұнымен қоса өндіріс тиімділігі жоғарылап отыруы керек. Соңғысына былай
жерплікті халықтың қажеттіліктерш толық түрде қамтамасыз ету, елде негізгі
Негізгі қорлардың жетісті түрде қызмет етуі оларды қолданудың экстенсив
Құрылғы жұмысының уақытын көбейтудің негізгі бағыттары келесілер:
• жөндеу жұмысының сапасын көтеру, жұмыс күшімен, шикізатпен,
жартылай фабрикаттармен, негізгі өндірісті қамтамасыз етумен, ішкі аралас
құрылғының істен шығуын азайту мен жою;
• құрылғының, мақсатты бағыттың істен шығуын азайту: оның
жұмысының өзгеруінің коэффициентін көтеру.
Еңбек құралдарының үлкен көлемінің істен шығуы өндірістің өсу мүмкіндіктерін
Негізгі капиталды пайдалану жақсарса елдің еңбек ресурстары толылғырақ қолданылады
Негізгі өндірістік қорларды пайдалану тиімділігін арттыру :
- бұл құралдар жұмысын ұйымдастыру, негізгі капитал қуатын, негізгі
- жабдықты пайдаланудағы экономикалық негіз болып есептелетін жабдық бірлігін
- өндірістік есептер жүргізу.
Үлттық байлықты пайдалануды жақсарту маңызды мэнге ие, өйткені ол
Негізгі өндірістік капиталды жақсы пайдалану қосымша капиталдар өндіріс көлемін
Негізгі қорларды қолдануды экстенсивті жақсарту жолы қазіргі уақытта толық
машиналар мен механизмдерді модернизациялау, олардың қызмет етушщ оптимальды режимін
Технологиялық процестің оптимальды режимінде жұмыс негізі қорлар құрамын өзгертусіз,
Негізгі қорларды қолданудың интенсивтілігі келесі жолдармен көрсетіледі: еңбек құралдарын,
Техниканың дамуы мен осыған байланысты процестердің интенсификациясы шектеусіз. Сондықтан
Негізгі қорларды қолданудың сипатын көтерудің маңызды бағыттарына олардың құрылымын
Сондықтан мекемедегі негізгі қорлардың оптимальды өндірістік құрылымын іздеу -
Кәсіпорындарды дербес басқару еркіндікті, ынталықты және жауапкершілікті, берік болуды
Осының бәрінен қалған пайдадан мынадай қорлар жасалады: өндірісті, ғылым
Екінші, шаруашылық таратылуы былайша жүргізіледі: біріншіден, өнімнен (қызмет көрсетуден)
Енді шаруашылық қордан мынадай қорлар құрылады: өндірісті, ғылымды, техниканы
Қазақстан өзінің министірлік табиғи қорларымен өзін-өзі отын-энергетикалық заттарымен толық
Негізгі кұралдарды жұмыс жағдайында ұстау үшін оларды мерзім сайын
Экономикалық құрамдылық техникалық және ұйымдастыру - шаруашылық жағынан қайта
Кәсіпорында өндірілетін әрбір өнім, жұмыс, қызмет бірлігінің құны оның
Негізгі қорлардың жекелеген бөлшектерін қалпына келтіру. Бір жылдан артық
Ұсынылып отырған дипломдық жұмыста кәсіпорынның негізгі капиталының күрамы мен
Амортизацияны есептеу нормативтері мен әдістерін, негізі қорларды кайта бағалау
Кәсіпорынның негізгі өндірістік қорлары экономикалық потенциалдың материалдық базасын, олардың
Кәсіпорынның техникалық потенциалын пайдалану тиімділігін арттырудың негізгі жолдары -
Негізгі капиталды жаңарту жолдары
әрекет етуші жабдықты модернизациялау және ескі жабдықты жаңарту
Ғылыми-зерттеу және тәжірибелі конструкторлық жұмыстар
Ғылыми ұйымдастыруды енгезу
Басқаруды, жоспарлауды және ұйымдастыруды жетілдіру
Сызба 2. Негізгі капиталды жаңарту жолдары
Кәсіпорынның негізгі каптиталдарын жоспарлаудың, оларды пайдалану тиімділігін арттырудың негізгі
Техникалық даму және өндірісті ұйымдастыру жоспарында негізгі өндірістік қорларды
Өндіріске неғұрлым жетілген және үнемді машина, жабдық, үй мен
Жыл бойы әрбір айдағы амортизациялық аударымдардың мөлшерін анықтау негізгі
Біріншіден, негізгі өндірістік капиталды жақсы пайдалану қосымша капитал салымдарынсыз
Екіншіден, негізгі капиталды пайдалану жақсарса елден, еңбек ресурстары толығырақ,
Қайтадан пайдалануға берілген негізгі құралдар бойынша амортизация есептеу енгізілген
Негізгі капиталды пайдалануды жақсарту нәтижесінде өнімнің өзіндік күны төмендейді,
Капиталды пайдалануды жақсарту еңбек құралдарының айналымын күшейтеді. Негізгі қорлар
Негізгі капиталды пайдалануды жақсартудың факторлары :
1. Жабдықтың жыл ішіндегі жұмыс уақытын арттыру.
2. Өндірістегі процестерді барынша механикаландыру және автоматтандыру жолымен мұнайды
3. жабдықтарды және резервтік жабдықтың, шектен тыс запастарын жою.
Капиталды пайдалануды жақсарту, олардың айналымдылығын күшейтуді білдіреді. Бұл физикалық
Негізгі капиталды тиімді пайдалану қазіргі заманғы экономикалық реформа кезеңінің
Негізгі құралдардың моральдық тозуы техникалық прогреспен, өндіріс әдіс терінің
Негізгі капиталға мүліктік құндылығы бар жабдықтар түріндегі және басқа
Негізгі қорлардың заттық мазмұны - бұл құрал, заттық түрдегі
Бұл көрсеткіштерді жақсарту ғылыми - техникалық прогресс, негізгі қорлардың
Негізгі қорлардың кез-келген объектілері табиғи және сапалық тозуға ұшырайды,
Сондықтан негізгі қорлардың активті бөлігін әр уақытта ауыстырып отырудың
“Қазақстан үшін 1С: бухгалтерия 8.0” – есептің автоматтандырылған жаңа
Әртүрлі үлкен программалардың ортасында, бухгалтрлік есеп жүргізу үшін бекітілген,
ҚОРЫТЫНДЫ
Жалпы қорыта келе қарастырылған дипломдық жұмыстың тақырыбы қазіргі таңда
Нарықтық заманда кәсіпорынның тұрақты қызмет атқару үшін бәсекеге түра
Техника мен технологияны жаңартып отыру үлкен қаржыны талап етеді.
Жалпы, негізгі құралдар - бұл еңбек құралдары ретінде материалдық
Негізгі құралдар өндіріс үдерісінде пайдаланылған кезде өздерінің бірте бірте
Кәсіпорын капиталы тозатын, ескіретін, моральдық жағынан артта қалатын болғандықтан
Кәсіпорын капиталының деңгейі жалпы нарықтағы бәсеке қабілетті кәсіпорындар қатарына
Жалпы алғанда Қазақстанның ғылыми-техникалық жетістіктер деңгейі оның өндіріс құрылымын
Көп жылдар бойы кәсіпорындардың құрал-жабдықтары күрделі жаңартылмайды. Негізгі қордың
Қорытындылай келе, кәсіпорын негізгі капиталының құрамы жоғары жеткілікті екендігін,
Дипломдық жұмыста кәсіпорын қызметінің негізгі көрсеткіштеріне талдау жасау арқылы,
Қарастырылған диплом жұмысының объектісі болып табылатын «Oil Services Сompany»
Дегенмен, осы кәсіпорынның алдағы уақытта өз пайдасын жоғарылатып және
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
1. «Генеральный план
хозяйственной деятельности субъектов», «Бюллетень бухгалтера» 2006 г,
2. Дүйсенбаев К.Ш., Төлегенов Э.Т., Жұмағалиева Ж.Г. Кәсіпорынның
қаржылық жағдайын талдау / Оқу құралы. - Алматы: Экономика,
3. Радостовец В.В.,
бухгалтерлік есеп. - Алматы, 2002. - 656 б.
4. Радостовец В.К., Радостовец В.В., Шмидт О.И. Бухгалтерский учет
предприятии: Алматы, 1998. - 771 с.
5. Кеулімжаев Қ.К., Қүдайбергенов Н.А. Бухгалтерлік есеп теориясы және
6. Назарова В.Л. Шаруашылық жүргізуші субьектілердегі бухгалтерлік есеп: Оқулық.
7. Укашев Б.Е., Ажибаева З.Н. Бухгалтерлік есеп теориясы: Оқу
8. Баймұханова С.Б., Балапанова Ә.Ж. Бухгалтерлік есеп: Оқу құралы.
9. Савицкая Г.В. Анализ хозяйственной деятельности предприятия. Минск, 2000.
10. Төлегенов Е.Т. Бухгалтерлік ақпарат жүйелері: Оқу құралы -
11. Любушин Н.П, Лещева.В.Б, Дьякова В.Г. Анализ финансово-экономической деятельности
12. Абрютина.М.С, Грачев.А.В. Анализ финансово-экономической деятельности предприяти. Учебно- практическое
13. Богдановская Л.А., Виноградов Г.Г.,Мигун О.Ф. Анализ хозяйственной деятельности
14. Савицкая Г.Л., Анализ хозяйственной деятельности - М.:Инфра,1999г
15. Экономика предприятия. Под ред. Горфинкеля В.Я. Купрякова Е.М.,М:
16. В.К. Радостовец, В.В. Радостовец, О.Н. Шмидт - Кәсіпорындағы
17. Т.А. Тасмағанбетов, А.Ш. Омаров, Б.А. Әлібеков, О. Рабатов,
18. Ә.Ә. Әбдіманапов - Бухгалтерлік есеп теориясы және принциптері.