ЖОСПАР
Кіріспе 2
1-тарау. Стратегиялық жоспарлаудың экономикалық мәні және орны 3
1.1 Кәсіпорынның мәні және алатын орны 3
1.2 Кәсіпорынның бәсекелік стратегиясы 8
2-тарау. “Ақсай нанның” ЖШС-ның стратегиялық жоспарды талдау 14
2.1 “Ақсай нанның '' негізгі техника-экономикалық көрсеткіштерін
2.2 “Ақсай нанның” бәсекелестік стратегиясын құру 20
3-тарау. Стратегиялық жоспарлаудың дамуының алғы шарттары 23
3.1. Стратегиялық жоспардың даму жолдарына талдау жүргізу 23
Қорытынды 27
Қолданылған әдебиеттер тізімі 28
Кіріспе
Нарықтық қатынастар жағдайында қоршаған ортадағы өзгерістер жылдамдығы, сондай-ақ
Стратегия - ол бейнені біртұтас түрде бейнелейді экономикада
Кәсіпорынның стратегиясы оның нақты жағдайына қызмет ету ерекшеліктеріне
Кәсіпкерлікке кең ауқымды мемлекеттік қолдауда іске асыру, шағын
Стратегия сала ерекшелігін, қызмет аясы мен өндірілген өнімді
нарықтағы позицияларын күшейту. Мұнда кәсіпорын бірлігін нарықты белгілі
Нарықты дамыту стратегиясы. Мұнда өндірілген өнімге жаңа нарыққа
өнімді дамыту стратегиясы, мұнда берілген нарыққа жаңа өнімді
Негізі осындай тенденцияларды қарастырады.
Шағын кәсіпкерлікті дамыту қоры халықтық кәсіпкерлік әлеуеті
Сонымен қатар, металургияда, банк саласында, сақтандыру, химия
1-тарау. Стратегиялық жоспарлаудың экономикалық мәні және орны
1.1 Кәсіпорынның мәні және алатын орны
Стратегия “грек” тіліннен аударылғанда “генерал өнері немесе жетекшілік
Стратегиялық жоспарлау дегеніміз – бұл жоспарлау мен бақылау
Нарықтың болашақ конъюктурасында кәсіпорын мақсатты орынға мақсаттарды тіркеу
Мақсаттары - критерийлердің нақты дәлме-дәл түсіндірілуі және оларға
Кез-келген стратегия әсерлесуге ұшырауы мүмкін тәуелділік факторлары
Факторлардың әсерлесуін бейтараптандыру шаралары міндетті түрде факторлардың өздерін
Кәсіпорын стратегиясының негізі.
Стратегияға көз қарастың екі қарама қайшы түрі бар.
Ұзақ уақыт мерзімі көлемінде қол жеткізілуі тиіс соңғы
Соңғы жылдарда нарықтақ, экономикалық жүйелердін дамуы ортаның өзгеруі
Стратегия бұл - қоршаған орта мен, оның қызмет
Жалпы түрде стратегия кәсіпорын іс-әрекетінің ғажайып бағыты оған
Қандай бизнесті тоқтату.
Қандай бизнесті жалғастыру.
Қандай бизнеске көшу.
Осы жағдайда негізгі мән кәсіпорын не жасайды және
Әдетте, эталондық (базистік) деп аталатың көп тараған стратегияны
Өнім
нарық
сала
сала ішілік кәсіпорынның жағдайы
технология.
Осы 5 құраушылардың әрқайсысы орын алған 2 жағдайдын
1. тобы. Эталандық стратегияның
Шоғырланған өсу стратегиясы.
Нарықтың қалпын күшейту стратегиясы
Нарықтың даму стратегиясы
Өнім дамуының стратегиясы
2 тобы. Біріктірілген өсу стратегиясы
- кері вертикальді біріктірудін стратегиясы (қандай да бір
- Алға бағытталған вертикальды біріктіру стратегиясы .
3 тобы. Әртараптандырылған өсу стратегиясы.
- Горизантальды
- Орталықтандырылған
- Конгломератты (тікелей өндірістік кооперациялау мен байланысыз өнер
4 тобы. Қысқарту стратегиясы
-Жою стратегиясы
-Өнімді жинау
-Қысқарту
-Шығындарды қысқарту
Кәсіпорынның стратегииялық ресурстары кез келген кәсіпорын құрамына (цех,
Техникалық
Технологиялық
Кадрлық ресурстар
Кеңістік
Ұйымдастырушылық құрылымдық структурасы (басқару жүйелері, басқару жүйенің сипаты,
Ақпарат ресурстары (фирма туралы ақпарат, оның растылығы)
Қаржылық ресурстар (Актив жағдайы, несие алу мүмкіндіктері)
Көрсетілген ресурстар түрлерінің әр біреуі кәсіпорын мақсатына жетудің
Кәсіпорынның стратегиясы ресурстардын мақсатқа жету мүмкіндігін анықтай отырып,
Мүмкіншілік бұл белгілі қажеттілікті жүзеге асыру құралы, шарты,
Бұл сұрақтардың пайда болуына 2 зандылық жүйенің әрекетін
Коммуникативтік
Эквифиналдық
Коммуникативтік салдарынан мақсат таңдау мен оған жетуіне әсер
Эквифиналдық кәсіпорынның шекті мүмкіндіктеріне ішкі орта шарттарының сәйкес
Сыртқы орта (шаралар шақыруларына жауап беретін кәсіпорын)
Кәсіпорынның мемлекеттегі және одан тыс жердегі жағдайларды макро
Потенциялды сатып алушылардың сұраныстардың, қажеттіліктерін және ахуалды мұқтаждықты
Нарықтық экономикалық конъюктураларын өндірістік факторлардың, сонымен қатар стратегиялық
Анықталған сұранысты мұқтаждықты тиімді дер кезінде сапалы қанағаттарға
Тауар нарығында сұранысқа ие технологияларды және тауар өндірісі
Конструкторлау саласында бәсекеге қабілетті идеялар
6. Бәсекеге қабілетті идеяларды тауар өндірісі мен қызмет
Кәсіпорынның стратегиясын тандау келесі негізгі қадамдарды қосады.
Ағымдағы стратегияны айқындау
Бизнес портфеліне талдау жасау
Фирма стратегиясын талдау және таңдалған стратегияны бағалау.
1-ші қадам
Бұл болашақ бойынша шешімдерді қабылдау, яғни ұйым қандай
Сыртқы факторлар
кәсіпорын қызметінің өрісі, өндірілген өнімнің әртүрлі денгейі, фирманың
Фирманың жақын арадағы алынған табиғи заттары мен жалпы
Соңғы кезендегі фирма қызметінің құрылымы мен бағыты.
Соңғы уақытта фирма бағдарының мүмкіндіктері
Сыртқы қауіп-қатерге қатынасы
Ішкі факторлар
Фирма мақсаты
Ресурстарды үлестіру критерийі және өндірістің өнімдері бойынша капитал
Басшы жақтарынан, сонымен қатар нақты тәжірбиеден, жүргізілетін қаржы
Ниокр саласында күшті шоғырлану
Жеке функционалды сфералары, ғылыми зертеулер мен өңдеулер.
-ші қадам
Бизнес портфельді таңдау. Кәсіпорын қызметінің жеке бөліктеріне өте
Бизнес стратегиясын тандау кезінде бизнес- портфельге тандау жүргізудін
Бизнес портфеліне талдау жүргізу үшін ұйымда деңгейлерді теңдеу
Бизнес портфельін таңдау матрицасында тандау бірліктерін позициялау үшін
Бизнес стратегиясының бірлігі ұқсас қажеттілікті қанағатандыратын бір немесе
Бизнес портфельін тандау матрицасының параметрлерін анықтау ол қажетті
Мәліметтерді жинау және талдау мынадай бағыттар бойынша жүргізіледі
Бизнес портфель матрицасын құрастыру және талдау. Ол портфельдің
Үміт еткен бизнес портфельін анықтау
3.-ші қадам Стратегияның талдау негізгі факторларды талдау негізінде
1.2 Кәсіпорынның бәсекелік стратегиясы
Кәсіпорынның бәсекелік стратегиялары - Еліміз «Қазақстан – 2030»
Әдебиеттерде көп қарастыратын, тәжірибеде өзін-өзі ақтай білген бизнес
1. Эталондық стратегиялар ұйымның төрт түрлі тәсілдерімен өсіп
2. Эталондық стратегияның бірінші тобын шоғырландырылған өсу стратегиялары
3. нарықтағы позициясын күшейту.
Мұнда кәсіпорын берілген нарықты белгілі бір өніммен жаулап
4. нарықты дамыту стратегиясы. Мұнда өндірілген өнімге жаңа
5. өнімді дамыту стратегиясы, мұнда берілген нарыққа жана
Бизнесті дамытудың эталондық стратегиясының екінші тобын әртараптандырылған өсу
Мұндай стратегиялардың негізгі түрлері мынадай:
6. өндірісте жаңа өнім түрін өндіруге жаңа мүмкіндіктерді
Бұл жерде жұмыс істеп тұрған өндіріс бизнестің ортасында
7. Көлденең әртараптандыру, нарықта жаңа технология мен өндірілген,
8. Конгломеративті әртараптандыру стратегиясының мәні компанияның қолданыстағы тауарға
9. Эталондық стратегияның үшінші тобы жаңа құрылымдарды қосу
10. Сатылып біріктіретін кері стратегиясы, жабдықтаушылардың үстінен қатаң
Стратегияның бұл түрін қолдау кәсіпорынның жабдықтаушылардың бағасы мен
11. алға ұмтылатын сатылас біріктіру стратегиясының мәні -
Эталондық стратегияның төртінші түрі қысқарту стратегиясы деп аталады.
12. кәсіпорын бизнесін ары қарай жүргізе алмайтын жағдайда
13. кәсіпорын өзінің қызмет ету аясына ұзақ мерзімді
14. өндірістік шығындарды көлемін азайту бойынша іс-шаралар
Іс жүзінде ұйым бірнеше стратегияларды бірге қолдануы (әсіресе
Кәсіпорынның ерекше стратегияларын іске асыратын бірнеше амалдардың өз
15. Стратегиялық жоспарлау жалпы бағдарлау мен белгілі шектеулермен
16. Жоспарлауда сценарийлерді қолдану. Оптимистік тұрғыдан келешектегі оқиғаларды
Жоғарыда айтылғандарды назарға ала отырып, стратегияны кәсіпорын саясатынан
Кәсіпорын стратегиясы мен саясаты өзара байланысты болады. Бір
Жалпы алғанда кәсіпорын стратегиясы - барлық негізгі
Кәсіпорынның негізгі қызметі мен бөлімшелеріне жабдықтау, өндіріс, қаржы,
Стратегияны таңдау - бүкіл ұйым бойынша жинақталған өндірістік
Кәсіпорынның міндетін (миссиясын) анықтаған басқарушы кәсіпорынның атқарар қызмет
Нарықты мақсаттарды анықтау кәсіпорынға миссиясын жалпы тұжырымдаудан
Әрбір бөлімшенің нақты міндеттері болу керек және ол
Кәсіпорын мақсаттары екі түрлі болады: қаржылық және стратагиялық.
Сонымен, ұйымның мақсатын белгілеу жақсы қаржылық көрсеткіштерге қол
Кәсіпорынның стратегиясын айқындау үшін оның сыртқы және ішкі
Кәсіпорын стратегиясы - ойланып іс- телген мақсатты іс-әрекеттерден
Кәсіпорын стратегиясы - ойланып істелген мақсаты іс- әрекеттерден
Стратегияны қалыптастыру тек жоғары басшылықтың ғана міндеті
Бірінші деңгейде корпаративтік стратегия әзірленсе,
Екінші деңгейде- компанияны әртараптандыруға себеп болған бизнес бірліктеріннің
Үшінші деңгейде бизнес ішіндегі әрбір атқару қызметтерінің стратегиясы
Ал төртінші деңгейде негізгі жұмыс бөлімшелеріне бағытталған оперативті
Әрбір кәсіпорын өзінің дамуына қолайлырақ болған стратегияны әзірленуіне
Кәсіпорынның стратегиялық миссиясын әзірлеу, мақсаттарды белгілеу мен стратегияны
Стратегиялық жоспарлау үдерісі басқару шешімдерін қабылдауға көмектесетін құрал
Ресурстарды бөлу - қор, басқарушылық қабілет пен технологиялық
Стратегиялық сипатағы барлық әрекеттерді қамтитын сыртқы ортаға бейімделу
Талданатын объиектіге сыртқы факторлардын әсер үлкен. Бұлар сала
Ішкі үйлесу тиімді біріктіру мен ішкі операциялардын он
Стратегиялық жоспарлау басқару апараты қызметкерлердің жұмысына өзіндік талпатарын
Бірінші элемент - жағдайды үлгілей білу. Ол үшін
Екінші элемент- өзгерістер қажет екендігің анықтай білу қабілеті.
Басқару апараттары қызметкерлерінің берілген саладығы белгілі факторлардын әсерінен
Белгілі және белгісіз факторлардын жиынтығын есепке алу негізінде
Үшінші элемент - өзгерістер стратегиясынның қалыптастыру. Онтайлы стратегияны
Төртінші элемент - стритегиялық жоспар әзірлеуде пайдаланатың әр-
Бесінші элемент - стратегияны жүзеге асыра білу қабілеті.
Кәсіпорын стратегиясын жүзеге асырудын құралы ретінде оны дамытудың
2-тарау. “Ақсай нанның” ЖШС-ның стратегиялық жоспарды талдау
2.1 “Ақсай нанның '' негізгі техника-экономикалық көрсеткіштерін
Сондықтан шикізат пен материялдарды сатып алу, сақтау,
“Ақсай”НТК ЖШС -нің қаржылық экономиклық қызмет талдауда оның
Басқару қызметінің тиімділігін анықтауда ұйымның қаржылық экономикалық көрсеткіштеріне
1- кесте “Ақсай” НТК ЖШС-нің негізгі технико-экономикалық көрсеткіштері
Көрсеткіштер өл. Бір 2003 2004 2005
Өнімнің шығарылуы Тт 17857,5 19674,1 18124,3
ҚҚС -сыз тауарлы өнім Т.н. 566645 691301 514850
ҚҚС- мен тауарлы өнім Т.т 655273 765424 617820
Тауарлы өнімнің өзіндік құны Т.т. 469690 614598 454624
Табыс Т.т. 96955 75703 60226
Рентабельділік % 20,6 12,5 13,2
Дайын өнімнің 1. тг.шығындар Т. 0,829 0,889 0,883
Еңбек қоры Т.т. 76635,2 106207 44580,3
Жұмыскерлердін жалпы саны Ад. 501 556 370
1 жұм. Орташа айлық еңбек ақы Т 13683
1 жұмыскерге еңбек өнімділігі Т 104667 117329 11545
“Ақсай”НТК ЖШС-ның жылдық есептермелері негізінде.
2004 жылы “Ақсай” НТК-ы 775825,0 мың теңге табыс
2- кесте “Ақсай- нан” ЖШС -нің 2004 жылғы
№ Көрсеткіштер өлш. Бір. Жоспар Нақты Ауытқуы
1. Өндірілген өнім көлемі (көтерме бағада), ҚҚС- мен
2. Өндірілген өнім көлемі (көтерме бағада)
3 Өткізілген 1өнім көлемі (көтерме бағада) Мың тг.
4 Жұмыскерлердің жалпы саны Адам 601 587 -14
5 Еңбек ақы қоры Мың тг. 115512,7 115512,7
6 1 жұмысшының 1 жылдағы өнімділі Мың тг.
7 Дайын өнімнің 1 теңгесіне шығындар Мың тг.
8 Өндірілген өнімнінің өзіндік құны Мың тг. 608715,4
9. Бағалы қағаздар Мын тг, 1111,0 1111,0
10 Негізгі құралдар Мын тг. 220800 267827,3 +47027,3
11 Сон. Іш. Негізгі өнірістік қорлар
120000 12723,5 +7235,5
12 Табыс салығы 30% Мың тг. 34653,8 34653,8
13 Бюджетпен өзге де есеп айырысулары Мын. Теңге
14 Рентабельділік % 12,0 12,5 +0,5
“Ақсай”НТК ЖШС-нің жылдық есептемелері негізінде.
Дайын өнімнің 1 теңгесіне шығындар есепті жылы негізгі
Негізгі өндірістік құралдарды толық талдау үшін бірнеше көрсеткіштерді
А) пайдалану коэффиценті -0,847;
Б) негізгі құралдардың жаңару коэффиценті -4,62%;
В) қор қайтымдылығы - 0,481 теңге;
Г) интенсивтілік коэффиценті -1,1%
Келтірілген мәлеметтер негізгі құралдардың пайдалану тиімділігін көрсетеді. Ол
Рентабельділік жоспарға қарағанда -8,1 %- ке кеміді, рентабельділігің
“Ақсай” ЖШС -нің таза табысының өсуі келесі факторлардың
өнімнің сапасы мен ассортимент құрылымынның жақсарту ;
негізгі өндірістік құралдардың тиімді пайдалануы;
өткізілген өнім қалдықтарының азаюы;
еңбек өнімділігінің көбейюі.
Жалпы алғанда “Ақсай” ЖШС- нің негізгі технико- экономикалық
Негізгі техника-экономикалық көрсеткіштерді талдау көрсетіп отырғандай (2-
2005 жылы жұмыскерлердін орташа тізімдік саны 587 адам
2005 жылы тауарлы өнімнің 1теңгесіне - 0,89 тиын
Өзіндік құнның көбеюі ұнның бағасының өсуіне, сондай-ақ энергия
3-кесте. “Ақсай нанның” ЖШС-нің экономикалық жұмысына
№ Көрсеткіштер өлшем бірлігі 2004ж. 2005ж. Ауытқуы Өзг.
1 Өнім көлемі Теңге 17858,0 19674,0 +1816,0 1,10
2 еңбек ақы қоры Мың тг. 79218,9 115512,7
3 Жұмыскерлердің жалпы саны Адам 437 587 +150
4 1 жұмыскерге шығындылық Теңге 121078 117329
5 Орташа айлық еңбек ақы Теңге 14000
6 ҚҚС- сыз жалпы табыс Мың тг. 566645
7 Шығындар (өз. құн) Мың тг. 469690 614598
8 1 теңге пропорцияға шығындар Тиын 0,86 0,89
9 Рентабельділік % 20,6 12,5 -8,1 0,61
10 Бағалы қағаздар Мың тг. 1110,0 1110,0 -
11 Негізгі құралдар Мың тг. 200020,3 267827,3
12 Сон. Іш. Негізгі өндірістік қорлар Мың
13 Негізгі өндірістік қорлардың амартизациясы Мың тг. 25266,6
14 Бюджетке аударымдар Мың тг. 17658,6 12462,0
15 Таза табыс Мың тг. 82717,3 44602,2
“Ақсай” НТК ЖШС -нің жылдық есептемелері негізінде
Жоғарыдағы кестеде “Ақсай” НТК-ның қаржылық-экономикалық жағдайын талдау үшін
Қаржылық тұрақтылықты сипаттау үшін кәсіпорынның меншіктік айналым құралдарының
2004 жылы: 96343,2+156624,0-175330,1-77637,1 мың теңге
2005 жылы: 133409,0+100684,8-234699-605,2 мын теңге.
Есептеулер көрсетіп отырғандай, меншіктік айналым құралдары біршама азайған.
Меншіктік айналым құралдары материялды - өндірістік қорларды жабу
ТМД < Меншіктік айналым құралдары 30827,5 мың теңге
Осылайша, барлық қорлар меншіктік айналым құралдарымен жабылады және
2005 жылы кәсіпорынның меншіктік айналым құралдарының жоқтығынан абсолютті
Меншіктік айналым құралдары < ТМД < Қорлардың қалыптасуы
0 < 51080.2 мың теңге