МАЗМҰНЫ
Кіріспе……………………………..……………………………………... 10
1 Кәсіпорын қызметінде бәсекелестік стратегияны қалыптастырудың теориялық
12
1.1 Кәсіпорын экономикалық стратегиясы және оның түрлері .....
1.2 Тауар стратегиясы және бәсекеге қабілеттілігін басқару ....
2 «Ердес-Нан» ЖШС-нің қазіргі экономикалық жағдайын және оның
36
2.1 «Ердес-Нан» ЖШС-нің жалпы сипаттамасы және өндірістік-өткізу қызметі.......................
36
2.2 «Ердес-Нан» ЖШС-нің сапаның басқарылуын және инновациялық
48
3 Кәсіпорынның стратегиялық дамуын жетілдіру және бәсекеге қабілеттілігін
55
3.1 Тауардың бәсекеге қабілеттілігін арттырудағы тиімді тетігі
55
3.2 Өнімнің бәсекеге қабілеттілігін анықтауда кәсіпорынның баға
66
Қорытынды ....…………………………………………………………. 71
Қолданылған әдебиеттер тізімі ..........………………………... 74
КІРІСПЕ
Қазақстан Республикасы экономикалық даму кезеңінің жаңа белесіне аяқ
Мемлекеттің экономикалық тұрақтылығын қалыптастырудың негізгі бағыты ішкі өндірісті
Нан өнімдерін өндеуші кәсіпорындардың дамуы соңғы жиырма жылдықта
Бәсекеге қабілетті нан өнімдерін қалыптастыруда : озық тәжірибелері
Осы орайда, өнімдерінің бәсекелік қабілетін арттыру бойынша сараптаулар
Жәнеде, жылдам қарқынмен өзгеріп жатқан нарық талаптары соңғы
Дипломдық жүмыстың мақсаты - нан өнімдерін өңдеуші кәсіпорындар-
1 КӘСІПОРЫН ҚЫЗМЕТІНДЕ БӘСЕКЕЛЕСТІК СТРАТЕГИЯНЫ ҚАЛЫПТАСТЫРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ
1.1 Кәсіпорының экономикалық стратегиясы және оның түрлері
Әр түрлі деңгейдегі экономикалық жүйелерді (елдер-аймақтар-компаниялар) басқарудың қазіргі
Стратегиялық басқару теориясы басқаруға жалпы әдістемелік, яғни жүйелік,
Жүйелік тәсіл кез-келген экономикалық обьектіні жүйе ретінде қарастыруды
Ұйымдық тәсілде адамдық, әлеуметтік факторлар және олардың іс-әрекетінің
Стратегиялық басқаруды үрдіс ретінде дәйекті түрде бірнеше кезеңмен
Жоғарғы деңгейлі жүйедегі ұйым миссиясын анықтау;
Ұйымның сыртқы және ішкі ортасын стратегиялық талдау;
Даму параметрлерін болжамдау;
Мақсаттарды әзірлеу;
Стратегияны әзірлеу және таңдау;
Стратегияны жүзеге асыру;
Бақылау, түзету және реттеу.
Үрдістік тәсілде қайталанатын процедуралар, кезеңдер, яғни стратегиялық басқару
-ортаның стратегиялық талдауы – ұйымның қазіргі жағдайын және
-болжамдау – оның болашақтағы жағдайын болжаумен;
-миссия, мақсат және стратегияны таңдау – жоспарланған және
-бағдарламаны әзірлеу, қызмет ету механизмдері, мотивациялар, қаржыландыру, ұйымдастырушылық
Стратегиялық басқаруда үш негізгі кезеңді бөлуге болады:
дайындық кезеңі – стратегияны әзерлеу үшін ақпаратпен қамтамасыз
негізгі кезең – стратегияны өңдеу сатысы;
соңғы кезең – стратегияны жүзеге асыру, түзету және
Стратегия – бұл көпжақтылы түсінік. Г. Минзберг, Б.
стратегия – бұл жоспар, бағдар немесе қазіргі жағдайдан
стратегия – бұл мінез-құлық қағидасы немесе мінез-құлық моделі.
стратегия – бұл позиция.
стратегия – бұл перспектива.
стратегия – бұл бәсекелесті алдау мақсатындағы тәсіл мен
Қазіргі жағдайда, сондай-ақ стратегиялық басқаруда стратегия екі бөліктен
Ішкі иерархиялық (құрылымдық) жүйесіне байланысты, стратегия ұйым үшін
1 сурет. Ұйымды стратегиялық басқару моделі
Экономикалық басқару стратегиясы немесе экономикалық стратегия, бұл: а)
Басқаша айтсақ, экономикалық стратегия дегеніміз экономикалық әдістермен
Мақсатты таңдау бұл ұйымда бар белгілі бір ресурстар
Стратегиялық мақсатты таңдау әр уақытта оның баламалы құндылығын
Бұл дегеніміз, экономикалық стратегия сол немесе басқа мақсатты
Бірақ осымен қатар ескеретін жағдай, ұзақ мерзімді перспективада
Сонымен, экономикалық стратегия біртектес стратегиялық мақсаттарға экономика жағынан
Ұйымның экономикалық стратегиясы келесі негізгі құраушыларға бөлінеді (сурет
Суреттен көріп отырғанымыздай, олардың барлығы ұйым қызметінің сыртқы
Баға белгілеу стратегиясы. Баға белгілеу стратегиясының негізі болып,
баға саясатын таңдау ережесін әзірлеу;
нарық коньюктурасына байланысты ұйым іс-әректінің ережесін әзірлеу;
бағалық бәсекелестік тәсілдерін әзірлеу;
өндірістік факторлар, бағалы қағаздар және валюта нарықтарында қалыптасатын
сұраныс пен ұсыныстың өзгеру үрдістерінің мониторингін әзірлеу;
сұраныстың бағалық икемділігін бағалау әдістерін әзірлеу;
баға құру үрдістеріне макроэкономикалық және микроэкономикалық факторлар әсері
2 сурет. Ұйымның экономикалық стратегиясының құраушылары
Өндірістік ресурстар нарығымен ұйымның өзара әрекеттестік стратегиясы. Бұл,
Ақша және бағалы қағаздар нарығында ұйымның іс-әрекет стратегиясы.
Бұл инвестицияға, сондай-ақ ағымдағы қаржылық мәселелерді шешуге бағытталған
Ұйымның тауарлық стратегиясы перспективті ҒЗТКЖ (НИОКР), кадрлік саясатты,
Ұйымның тауарлық стратегиясы. Ұйым миссиясына жауап беретін потенциалды
стратегиялық перспективада иемдене алатын ұйымның перспективті міндетімен (миссиясы)
тауарлар (тенологиялар) сұранысының өмірлік циклын талдау;
ұйымның бәсекелестік артықшылығын қамтасыз ететін тауар ассортиментін құрастыру
Трансакциялық шығындарды төмендету стратегиясы. Бұл, қызметкерлердің есесі қайтпайтын
Ұйымның сыртқы экономикалық қызметінің стратегиясы. Бұл сыртқы нарықта
Өндірістік шығындарды төмендету стратегиясы. Оның негізі болып шығындарды
Ұйымның инвестициялық қызметінің стратегиясы. Бұл стратегия бәсекеге қабілеттілікті
Ұйым персоналын ынталандыру стратегиясы. Бұл ұйымның стратегиялық мақсаттарына
Ұйымның дәрменсіздігін (банкроттылығын) алдын-алу стратегиясы. Мәні бойынша барлық
Сонымен, экономикалық стратегия – бұл ұйымның жоғарғы деңгейдегі
Кәсіпорын бәсеклестік күрестегі нақты мүмкіндіктерін бағалау үшін және
Өндірістік шығындары неғұрлым төмен кәсіпорын көбірек мөлшерде пайда
Өткізу шығыстары мөлшерін пайда мөлшеріне жатқызу жолымен шығарылатын
Кәсіпорынның бәсекеге қабілетітілігін арттыруға бағытталған ұйымдастырушылық шараларды былайша
-кәсіпорынның нарықтағы өнімдеріне басымдық беретін техникалық-экономикалық және сапалық
-тұтынушының талаптары мен оның нақты сұранымын есепке алу
-өнімнің оны ауыстыратын өнімдермн салыстырғандағы басымдықтарын айқындау және
-бәсекелес шығаратын ұқсас тауарлардың артықшылықтары мен кемшіліктерін анықтау
-бәсекелестердің өздері нарыққа шығарған ұқсас тауарларды жетілдіру жөнінідегі
-сапалық сипаттамасын арттыру арқылы өнімді түрлендіру мүмкіндіктерін анықтау,
-өнімнің бәсекеқабілеттілігін арттырудың баға факторларын анықтау мен пайдалану,
-өнімді қолданудың әсіресе жаңа өнімді қолданудың мүмкін болатын
-өнімді түрлі жағдайлардағы: тропикалық және полярлық климаттағы, түрліше
-тұтынушылардың бірін бірі ауыстыратын тауарлардың белгілі бір түрлеріне
-нарыққа жаңа жәненеғұрлым ілгерінді тауарлардың түсуін жасанды түрде
Осылайша, кәсіпорынның нақты нарықтағы және оның сегментіндегі бәсеке
Бұл қызмет бағыттарын тиімді жүзеге асыруда ережелер мен
Казіргі жағдайларда кәсіпорынның бәсеке қабілеттілігін бағалаудың ортақ бір
3 сурет. Бәсекеге қабілеттілікті бағалаудың сызбасы
Кәсіпорынның бәсеке қабілеттілігін бағалау әдістемесі бойынша біздің ұсыныстарымыз
-бәсекеге қабілеттілік деңгейін нақты тауарлардың нақты нарықтардағы бәсекеге
-инвестициялыққ жобалардың тиімділігіне, ұйымдар қызметінің тиімділігіне нақты тауарлардың
-кәсіпорынның жұмыс істеуінің тұрақтылығы көрсеткішін дербес есептеу;
-жоғарыда саналмағандарды кешенді көрсеткіштер жағдайында кемінде 5 жылға
Бәсекеге қабілеттілік өнімнің сапасы құрамына кіретін және тұтынушы
Бәсекеге қабілеттілікті талдау нормативтік параметрлерді бағалаудан басталады. Егер
Бәсеке қабілеттілікті бағалау талданып отырған өнімнің сипаттамаларын нақты
Бәсекеге қабілеттілікті бағалау кезінде қолданылатын параметрлер номенклатурасы екі
-сапа параметрлері (техникалық);
-экономикалық параметрлер.
Техникалық топқа қажеттілік параметрлері жатады, олар осы қажеттіліктің
-қызметтік параметрлер;
-эргономикалық параметрлер;
-эстетикалық параметрлер;
-нормативтік параметрлер.
өнімнің бәсеке қабілеттілігін бағалау кезінде пайдаланылатын параметрлер номенклатураларын
1.2 Тауар стратегиясы және бәсекеге қабілеттілігін басқару
Тауардың бәсекеге қабілеттілігінің проблемасы қазіргі әлемде әмбебап сипат
Экономикалық және әлеуметтік қиыншылықтардың соңғы жылдардағы экономикалық даму
Бәсеке факторы өндірушілерді нарықтан шығару қаупі арқылы оларды
Дамыған нарықтық жағдайда маркетинг тауардың бәсекеге қабілеттілік проблемасын
Қазақстанда көптеген қиындықтармен жүзеге асырылып жатқан нарықты экономикаға
Нарықты экономикада тауардың коммерциялық сәттілігінің шешуші факторы болып
Бәсекеге қабілеттілік – елдің, кез-келген өндірушілердің тауарлар мен
Тауарларды өндіретін өндірушілер болғандықтан, барлық негіздер бойынша сәйкес
Нарықтағы кез-келген тауар қоғамдық қажеттіліктерді қанағаттандыру деңгейі бойынша
Сондықтан да тауардың бәсекеге қабілеттілігін (яғни, бәсекелестік нарықта
Өзінің қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін тұтынушыларға тауарларды сатып
Әдетте тұтыну құны сатып алу бағасынан жоғары болады
Төмен сапалы тауарлар сәйкес баға деңгейінде бәсекеге қабілетті
Алайда бұл экономикалық көрсеткіш өзінің маңыздылығына қарамастан бәсекеге
Сонымен тауардың бәсекеге қабілеттілігі тұтынушылар үшін аса қызықтырушы
Әр тұтынушының тауарға деген талаптарын басқа да барлық
Нормалар, стандарттар мен ережелердің артып түсуі де (егерде
Тауардың бәсекеге қабілеттілігін зерттеу бәсекеге қабілеттілік көрсеткішінің төмендеген
Сонымен қатар кез-келген тауар нарыққа шыққаннан кейін өзінің
Тауардың бәсекеге қабілеттілігін басқару жүйесінде оны бағалау маңызды
Әдістемелік база тауарларды сату және тұтынуға арналымдылығының маңызына
Тауардың бәсекеге қабілеттілігі проблема пайда болған жағдайда ғана
Тауарлар белгілі бір тұтынушылардың сегментіне бағытталғандықтан және әр
Тауардың бәсекеге қабілеттілігінің көрсеткіші ретінде тұтынушылардың талғам деңгейі
Тұтынушылар үшін тауардың бәсекеге қабілеттілігі құраушыларының маңыздылығы, олардың
Олардың құраушылары тек әр типі үшін ғана әртүрлі
Тұтынушылардың өз денсаулығын ойлай бастауына байланысты тауардың экологиялық,
Тауар бәсекеге қабілеттілігінің құраушыларының жиынтығын анықтауда – оны
Сондай-ақ әр фирма өз тауарларының бәсекеге қабілеттілігін бағалаған
Сонымен тауардың бәсекеге қабілеттілігі – күрделі және көп
4 сурет. Бәсекеге қабілеттілікті бағалаудың типтік сызбасы
Ұйымның стратегиялық позициясын таңдау үшін шаруашалық жүргізудің стратегиялық
Шаруашалық жүргізудің стратегиялық аймағы (ШСА) – ұйым шыға
Стратегиялық ресурстар аймағы (СРА) – нарыққа сол немесе
Стратегиялық әсер ету тобы (СӘТ) – бұл байланыс
ШСА, СРА және СӘТ потенциалды сипаттамаларына талдау жасау
Екінші қадам – қажетті бұйымдар номенклатурасын әзірлеу және
Бұл үшін ұйымның ішінде стратегиялық шаруашылық орталығын (СШО)
Қолда бар технологияның орнына басқа жаңа технологияны алып
Бұл таңдау сұраныс, технология және тауардың өмірлік циклын
ШСА таңдау ұйым миссиясына тікелей байланысты. Егер ұйым
Егер ұйым миссиясы тұтынушылық тауарлар және қызметтер нарығына
Біріңғай бұйым
тобының өндірісі
стратегиялық дамуы
СШО
5 сурет. ШСА талдау және СШО мен АКҚО
Ұйым миссиясы бір ШСА-мен, сондай-ақ олардың жиынтығымен көрсетілуі
ШСА бөліп көрсету үшін келесі параметрлер қолданылады:
Берілген ШСА-дағы өсу перспективасы. Бұл дегеніміз өнім өндірісі
Берілген ШСА-дағы өнім өндірісінің перспективті рентабелділігі, бұл өткізу
Сыртқы ортада күтілетін тұрақсыздық деңгейі, осының негізінде сату
Болашақтағы табысты бәсекелестіктің басты факторлары, бұл бәсекелестіктің шиеленісуін,
Берілген параметрлер әр потенциалды ШСА үшін талдау негізінде
Сызбада көріп отырғанымыздай, ШСА анықтау үрдісі потенциалды тұтынушылардың
Қажеттілік
Нарық көлемі
Сатып алу қабілеті
Технология
Бәсекелестер құрамы
Бәсекелестіктің интенсивтілігі
Өткізу арналары
Мемлекеттік реттеу
Клиент типі
Технологиялық
Әлеуметтік-саяси
Географиялық
аймақ
6 сурет. ШСА анықтау үрдісі
Жоғарыда аталған факторларды талдау арқылы, ұйымға олардың қайсысы
Талдау уақытысында, ШСА-ның әр параметрінің нақты мәніне тікелей
ШСА-ның өсу перспективасына сұраныстың өмірлік циклы әсерін қарастырайық.
Әр түрлі ШСА сәйкестендіру үшін түрлі тәсіл қолданады.Олардың
Өсу
көлемі
Өсудің
тездетілуі G2 D
G1
пайда интернационализация
болу E (сыртқы нарық)
Табыс- Уақытында
тылық басталған
факторлар игеру.
бұйымдар
тілікті алдын- сегменттелуі.
ала көру.
7 сурет. Бәсекелестік стратегияның эволюциясы
Ұйым стратегиясының жағдайы және онымен дәлелденіп таңдалған стратегиялық
ШСА жиынын анықтау. Кәсіпорын өз қызметін жүргізгісі келетін
Мұндай теңгермешілік ең алдымен ШСА өмірлік циклдарының балансына
Суреттен көріп отырғанымыздай, кәсіпорын-1 қысқа мерзімді перспективада кәсіпорын-2
Сонымен қатар, егер ұзақмерзімді перспективаны қарастыратын болсақ, кәсіпорын-1
Өнім
көлемі шса 1
Өмірлік
шса 2 цикл кезеңдерінің
ұштасуы
шса 3
Уақыт
Кәсіпорын 2
шса 3 Кезең бойынша
шса 2 өмірлік циклдарды
шса 1 теңдестіру
Уақыт
8 сурет. ШСА-ның екі жиынын теңестіру
ШСА өмірлік циклы сипатын имитациялы-динамикалық моделдеу арқылы жүргізу
Қысқа және ұзақ перспективаны теңестіру үшін «Өмірлік цикл
Шеңбер диаметрі нарықтың потенциалды сиымдылығын сипаттайды, штрихтелінген бөлігі
Суретте берілген мысалда кәсіпорын қысқа мерзімді перспективада өзінің
Берілген матрица көмегімен келесі іс-әрекетті көрсетуге болады:
Матрицаның қысқамерзімді және ұзақмерзімді блоктарының сәйкес торлары арасында
Сату көлемі мен пайданы қосып, нәтижелерін матрицаның екі
Қысқа және ұзақ перспективада сату көлемі мен пайданың
Өмірлік цикл кезеңі бойынша бақылау көрсеткіштерге жетуде әр
Өмірлік цикл кезеңдеріне жоспарланатын капитал салымдарының сәйкес
6 Өмірлік цикл кезеңдері бойынша капитал салымдарының көлемін
7 Ресурспен қамтамасыз етілуін тексереді.
8 ШСА жиынында қажетті өзгерістерін анықта
9 сурет. Өмірлік цикл балансы матрицасы
Сонымен, әртүрлі өмірлік цикл кезеңдерінде орналасқан ШСА жиынын
ШСА жиынын анықтағаннан кейін, (қызметін жүргізудегі қолайлы жағдай
А. Хоскинг 4 негізгі тауарлық стратегиясын бөледі: сараланбаған
Сараланбаған маркетинг – бірдей барлық нарықта өткізілетін, біртектес
Қажетті баламаны таңдау нарық мүмкіндігі, ұйымның міндеті және
Қажетті баламаны таңдау уақытысынды ұйымның жоғарғы басшылығының құндылықты
Осыған қарамастан тауарлық стратегияны құрастырған уақытта басты назар
Тауарлық стратегияның сол немесе басқа баламасын таңдаған уақытта,
Тауар ассортименті нарықта сұраныс мүмкіншілігі бар тауарлар позициясы
Нарық қажеттілігінің серпімділігіне байланысты тауар ассортиментінің өзгеруіне
Кәсіпорының бәсекеге қабілеттілігін ұстап тұруға қажетті қаржы ресурстарға
Өнім рейтингісі деп ранжирленген тізімде тауар ассортиментінің барлық
Өнім рейтингісі түседі сонда, егер НТА тізіміне жатқызылған
Номенклатуралық позицияны ранжирлеу бойынша экономикалық сипаттаманы таңдау құрастырылған
1 - кесте
Құндылықты бағдарлар
Құндылық сипаты Құндылық категориясы Ұйым көздеген мақсаттар түрлері
Теориялық Ақиқат Ұзақ мерзімді зерттеулер және өңдеу
Білімі
Рационалды ойлау
Экономикалық Қолданбалылығы Өсу
Пайдалылығы Табыстылық
Байлықтың қорлануы Нәтижелер
Саяси Билік Капиталдың, өткізудің жалпы көлемі, жұмысшылардың саны
Мойындау
Әлеуметтік Жақсы адамдық қатынастар Пайдаға қатысты әлеуметтік жауапкершілік
Байланыстылық Жанама бәсекелестік
Қайшылықтың болмауы Ұйымдағы жайлы атмосфера
Эстетикалық
Бұйым дизайны
Құрамы Сапа
Бейнесі мен симметриясы Тартымдылығы, пайдаға зиян келтіруіне қарамастан
Діни Әлемдегі бірауыздылық Этика
Моралдық мәсәлелер
Кәсіпорын иемденген (немесе иемдене алатын) ресурстар тапшылығы байқалатын
Қалдық пайданың төмендеуі (өсуі) себебін талдаған уақытта
Сәйкес нормативті-әдістемелік құжаттар арқылы экономикалық сипаттамаларды анықтау, осы
Қалған сипаттамалар игерудің және нарыққа сол немесе басқа
10 сурет. Тауар ассортиментін құрастыру тәртібі.
Тікелей жолмен нақты әр өнім түрі үшін сол
2 «ЕРДЕС-НАН» ЖШС-НІҢ ҚАЗІРГІ ЭКОНОМИКАЛЫҚ ЖАҒДАЙЫН ЖӘНЕ ОНЫҢ
2.1 «Ердес-Нан» ЖШС-нің жалпы сипаттамасы және өндірістік-өткізу қызметі
Кәсіпорындар өздерінің қызметінде тәуелсіздік алып, бәсекелестіктің күшеюі және
Нан және нан-тоқаш нарығына сипаттама бере отыртып, ерекше
Нан пісіру нарығының өсу перспективтілігі, ең алдымен, өмір
Нан пісіру өндірісінің кәсіпорындары ашық жүйе ретінде дәнді
Өндірісті басқаруды қарастыра отырып ерекше атап кететін жайт,
«Ердес-Нан» ЖШС-нің нан-тоқаш комбинаты - нан, бөлішке, кондитер
«Ердес-Нан» ЖШС-нің ұйымдастырушылық құрылымы
Кәсіпорының басқару құрылымы 6 департаменттен тұрады, олардың басшылығында
Бас директор – тікелей басшылықты және жауапкершілік шектеулі
Өндіріс және техникалық қамтамасыз ету бойынша департамент -
Материалдық - техникалық жабдықтау департаменті - өндірісті қажетті
Бухгалтерлік есеп пен есептілік департаменті – бухгалтерлік есептің
Бөлшек сауда департаменті – фирмалық дүкендер арқылы өнімдердің
Технологиялық департамент – шикізаттың, дайын өнімнің сапасын және
Қауіпсіздік департаменті – тауарды алып келу мен алып
Маркетинг бөлімі – жарнама және өнімнің нарықта жылжу
Келісімшарт бөлімі – келісімшарттар жасау және контрагенттер туралы
«Ердес-Нан» ЖШС-те келесідей цехтар бар: нан цехы, тоқаш
Формалы және жалпақ нан өндіру бойынша цехқа 6
Кәсіпорында орнатылған жұмыс режимі кезінде 1, 2, 3,
- нан-бөлішке өнімдеріне –142,8 тонна тәулігіне;
- тоқаш өнімдеріне – 19,6 тонна тәулігіне;
- сабақшаларға – 1,4 тонна тәулігіне.
Осылайша, барлығы тәулігіне 163,8 тонна. Бұл қуаттылықты қамтамасыз
«Ердес-Нан» ЖШС-ның өндірістік қызметі Қазақстан Республикасының барлық бекітілген
Кәсіпорында өндірілген өнімді сататын дүкендер желісі жұмыс істейді.
Өнімді өткізу процесінде бірінші кезең - сатып алушылардан
Тұрақты тапсырыс берушілерге (дүкендер мен супермаркеттерге) өнімді жеткізу
2 - кесте
«Ердес-Нан» ЖШС-нің цехтарының орнатылған жұмыс режимі
Цех, линия
Өнімдердің аты Жұмыс режимі Өнім.-лік, тг/тәу.
ауыс. сағ.
Нан цехы
1-линия Формалы бидай ұнынан жасалған нан Резерв -
2-линия - 2 12 26,63
3-линия - 2 12 26,63
4-линия - 2 12 26,63
5-линия Қара бидай мен бидай ұндары-
нан жасалған нан. Жалпақ нан 2 12 6,0
6-линия Қара бидай мен бидай ұндары-
нан жасалған нан. Жалпақ нан 1 8 3,76
Тоқаш цехы
1-линия Ойық тоқаш 1 8 1,3
2-линия Ойық тоқаш 1 8 1,3
3-линия Тоқаш 1 8 1,43
4-линия Өрмелер 1 8 1,9
Сабақша линиясы
5-линия Сабақша 1 8 0,35
6-линия Сабақша 1 8 0,35
Бөлішке цехы
"Экмасан" Бөлішкелік 1 8 1,26
Кондитерлік цех
Эл/шкаф 1 Торттар: биск., крем., домалақ 1 6,5
Эл/шкаф 2 - 1 6,5 0,26
Эл/шкаф 3 Торттар:биск.,крем.,тіктөртбұр. 1 5,0 0,36
Пеш ПКЭ-9 Торттар: желденген-жаңғақты 1 6,5 0,23
Экл.линия 1 Тәтті нандар ассортименті 1 6,5 0,25
Экл.линия 2 Тәтті нандар ассортименті 1 6,5 0,25
«Ердес-Нан» бойынша барлығы 107,25
Кәсіпорынның коммуникация стратегиясы сатып алушылармен жақсы өзара қарым-қатынас
Келтірілген мәліметтер негізгі құралдардың пайдаланылу тиімділігін көрсетеді. Ол
3 - кесте
«Ердес-Нан» ЖШС -ның 2011 жылғы негізгі технико-экономикалық көрсеткіштері
№ Көрсеткіштер өлш.
Бір. Жоспар Нақты Ауытқуы
Өндірілген өнім көлемі (көтерме бағада), ҚҚС-мен Мың теңге
Өндірілген өнім көлемі (көтерме бағада), ҚҚС-сыз Мың теңге
Өткізілген өнім көлемі (көтерме бағада) Мың теңге 734932,0
Жұмыскерлердің жалпы саны Адам 601 587 -14
Еңбек ақы қоры Мың тг 115512,7 115512,7
1 жұмысшының 1 жылдағы өнімділігі Мың теңге 117,173
Дайын өнімнің 1 теңгесіне шығындар Мың теңге 0,92
Өндірілген өнімнің өзндік құны Мың теңге 608715,4 614598,2
Бағалы қағаздар Мың тг 1111,0 1111,0 -
Негізгі құралдар Мың тг 220800 267827,3 +47027,3
Сон.іш. негізгі өндірістік қорлар Мың теңге 120000 12723,5
Табыс салығы 30% Мың тг 34653,8 34653,8 -
Бюджетпен өзге де есеп айырысулар Мың теңге 22144,3
Рентабельділік % 12,0 12,5 +0,5
Рентабальділік жоспарға қарағанда - 8,1 %-ке кеміді, рентабельділіктің
«Ердес-Нан» ЖШС-ның таза табысының өсуі келесі факторлардың әсерінен
өнімнің сапасы мен ассортимент құрылымының жақсаруы;
негізгі өндірістік құралдардың тиімді пайдаланылуы;
өткізілмеген өнім қалдықтарының азаюы;
еңбек өімділігінің көбеюі.
Жалпы алғанда «Ердес-Нан» ЖШС-ның негізгі технико-экономикалық көрсеткіштерін талдау
Негізгі технико-экономикалық көрсеткіштерді талдау көрсетіп отырғандай (4-кесте), 2011
2011 жылы жұмыскерлердің орташа тізімдік саны 587 адам
2011 жылы тауарлы өнімнің 1 теңгесіне –0,89 тиын
Өзіндік құнның көбеюі ұнның бағасының өсуіне, сондай-ақ энерготасушыларға
Жоғарыдағы кестеде «Ердес-Нан» ЖШС-ның негізгі технико-экономикалық көрсеткіштері келтірілген,
«Ердес-Нан» ЖШС-ның қаржылық-экономикалық жағдайын талдау үшін бұл жұмыста
Қаржылық тұрақтылықты сипаттау үшін кәсіпорынның меншіктік айналым құралдарының
2010 жылы: 96343,2+156624,0–175330,1=77637,1 мың теңге;
2011 жылы: 133409,0+100684,8-234699= -605,2 мың теңге.
Есептеулер көрсетіп отырғандай, меншіктік айналым құралдары біршама азайған.
Меншіктік айналым құралдары материалды-өндірістік қорларды жабу үшін пайдаланылады.
2010 жылы: 77637,1+21404,5=99041,6 мың теңге;
2011 жылы: 0+62941,2=62941,2 мың теңге.
2009 жылы кәсіпорынның абсолютті қаржылық тұрақтылығы байқалады, яғни
ТМҚ < Меншіктік айналым құралдары
30827,5 мың теңге < 77637,1 мың теңге
Осылайша, барлық қорлар меншіктік айналым құралдарымен жабылады және
4 - кесте
«Ердес-Нан» ЖШС-ның негізгі технико-экономикалық көрсеткіштері
№ Көрсеткіштер өлшем бірлігі 2010 ж. 2011 ж.
1 Өнім көлемі Теңге 17858,0 19674,0 +1816,0 1,10
2 Еңбек ақы қоры Мың тг 79218,9 115512,7
3 Жұмыскерлердің жалпы саны Адам 437 587 +150
4 1 жұмыскерге шығымдылық Теңге 121078 117329 -3749
5 Орташа айлық еңбекақы Теңге 14000 15500 +1500
6 ҚҚС-сыз жалпы табыс Мың тг 566645 691301
7 Шығындар (өз. құн) Мың тг 469690 614598
8 1 теңге пропорцияға шығындар Тиын 0,83 0,89
9 Рентабельділік % 20,6 12,5 -8,1 0,61
10 Бағалы қағаздар Мың тг 1110,0 1110,0 -
11 Нелізгі құралдар Мың тг 200020,3 267827,3 +67807
12 Сон.іш. негізгі өндірістік қорлар Мың тг 86113,6
13 Негізгі өндірістік қорлардың амортизациясы Мың тг 25266,6
14 Бюджетке аударымдар Мың тг 17658,6 12462,0 -5196,6
15 Таза табыс Мың тг 82717,3 44602,2 -38115,1
2010 жылы кәсіпорынның меншіктік айналым құралдарының жоқтығынан абсолютті
Меншіктік айналым құралдары < ТМҚ < Қорлардың қалыптасу
0 < 51080,2 мың теңге < 62941,2 мың
Бұл жағдайда кәсіпорын қорларды жабуға тартылған құралдарды пайдаланады,
Кәсіпорынның өтімділігін талдау үшін ағымдағы, жылдам және абсолютті
5 - кесте
«Ердес-Нан» ЖШС-ның өтімділік көрсеткіштерін талдау
№
Көрсеткіштер 31.12.10
жылға 31.12.11 жылға Өзгеруі, мың тг. 2010ж %-пен
1. Ағымдағы активтер,
Мың теңге 111376,0 84995,5 -26380,5 76,31
2. Өтімді активтер,
мың теңге 80548,5 33915,3 -46633,2 42,11
3. Ақша қаражаттары,
Мың теңге 3951,2 9217,8 5266,6 233,29
4. Қысқа мерзімді міндеттемелер, мың теңге 33738,9 85600,7
5. Ағымдағы өтімділік коэффициенті
(1-жол/4-жол) 3,30 0,99 -2,31 30,00
6. Жылдам өтімділік коэффициенті
(2-жол/4-жол) 2,39 0,40 -1,99 16,74
7. Абсолютті өтімділік коэффициенті
(3-жол/4-жол) 0,12 0,11 -0,01 91,67
Ағымдағы өтімділік коэффициенті 2010 жылы ағымдағы міндеттемелердің 1
Жылдам өтімділік коэффициенті ағымдағы міндеттемелердің 1 теңгесіне өтімді
Абсолютті өтімділік коэффициенті кәсіпорынның төлем қабілеттілігінің төмен екендігін
Өтімділіктің есептелген көрсеткіштері кәсіпорынның жағдайы 2010 жылы жеткілікті
Әрі қарай 6 - кестеде кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығын
Қарыз құралдарының үлесі 8%-ға төмендеген, бірақ оған қарамастан
Мүліктің нақты құнының коэффициенті кәсіпорынның өндірістік потенциалын анықтайды.
Ағымдағы активтер мен жылжымайтын мүлік арақатынасының коэффициенті 2010
6 - кесте
«Ердес-Нан» ЖШС-нің қаржылық тұрақтылығы көрсеткіштерін талдау
№
Көрсеткіштер 31.12.10
жылға 31.12.11
жылға Өзгеруі,
мың тг. 2010ж
%-пен
1. Меншіктік капитал,
мың теңге 96343,2 133409 37065,8 138,47
2. Міндеттемелер,
мың теңге 190362,9 186285,5 -4077,4 97,85
3. Ұзақ мерзімді міндетте-мелер, мың теңге 156624,0 100684,8
4. Жабдықтаушылар мен подрядчиктер алдында-ғы қарыз, мың теңге
5. НҚ мен МЕА-дің бас-
тапқы құны, мың теңге 200561,8 268555,8 67994,0
6. НҚ мен МЕА-дің тозуы
мың теңге 25266,6 53510 28243,4 211,78
7. Қалдық құны бойынша негізгі құралдар, мың тг
6 - кестенің жалғасы
8. Ағымдағы активтер,
мың теңге 111376 84995,5 -26380,5 76,31
9. ТМҚ, мың теңге 30827,5 51080,2 20252,7 165,69
10. Жалпы капитал,
мың теңге 286706,1 319694,5 32988,4 111,50
Меншіктік және қарыз құралдарының арақатынасын сипаттайтын
11. Автономия коэффици-
циенті (1-жол/10-жол) 0,33 0,42 0,1 124,18
12. Қаржылық тәуелділік коэффициенті
(2-жол/10-жол) 0,66 0,58 -0,1 87,76
13. Қарыз қаражаттарының коэффициенті
(2-жол/1-жол) 1,98 1,40 -0,6 70,67
14. Инвестийияларды жабу коэффициенті
[(1-жол+3-жол)/10-жол] 0,88 0,73 -0,2 82,99
15. ТМҚ-ды жабу коэффициенті
[(19-жол+4-жол)/9-жол] 3,21 0,74 -2,5 23,05
Негізгі құралдардың жағдайын сипаттайтын
16. Негізгі құралдардың нақты құнының коэффициенті
(7-жол/10-жол) 5,67 4,20 -1,5 74,01
17. Амортизацияның жи- нақталу коэффициенті
(6-жол/5-жол) 0,13 0,20 0,1 158,16
18. Ағымдағы активтер мен қозғалмайтын мүліктің арақатынасының коэффициенті
(8-жол/3-жол) 0,71 0,84 0,1 118,71
19. Меншіктік айналым құралдары 77637,1
Міндеттемелер ағымдағы активтермен жабылатын және ағымдағы активтер мен
0,71 < 1,98 ; 0,84
Кәсіпорын дағдарысты жағдайдан өзінің несиелік қарызын азайту, артық
«Ердес-Нан» ЖШС-нің қаржылық-экономикалық жағдайы туралы толық көрініс алу
7 - кесте
«Ердес-Нан» ЖШС-нің іскерлік белсенділігін талдау
№ Көрсеткіштер 2010 ж. 2011 ж. Өзгеруі, мың
%-пен
1. Өнімді өткізуден түскен табыс, мың теңге 646402,6
2. Активтердің орташа жылдық құны, мың тг. 258170,3
3. Меншіктік капиталдың орташа жылдық құны, мың теңге
4. Негізгі құралдардың орташа жылдық құны,
мың теңге 170423,3 194535,5 24112,2 114,1
5. Ағымдағы активтердің орташа жылдық құны, мың теңге
6. Несиелік қарыздың орташа жылдық мәні,
мың теңге 61360,7 59669,8 -1690,9 97,2
7. Активтердің айналым-
дылық коэффициенті
(1-жол/2-жол) 2,5 2,63 0,13 105,1
8. Меншіктік капиталдың айналымдылық коэф-фициенті (1-жол/3-жол) 10,76 6,94
9. Негізгі құралдардың ай-налымдылық коэффи-
циенті (1-жол/4-жол) 3,79 4,10 0,31 108,2
10. Ағымдағы активтердің айналымдылық коэф-
фициенті(1-жол/5-жол) 7,39 8,12 0,73 109,9
11. Насиелік қарыздың ай-
налымдылық коэффи-
циенті (1-жол/6жол) 10,53 13,37 2,83 126,9
7-кестеден көріп отырғанымыздай активтердің айналымдылық коэффициенті жыл ішінде
Меншіктік капиталдың айналымдылық коэффициенті 10,76-дан 6,94-ке қысқарғанымен, ол
Сонымен қатар несиелік қарыздың өсуі байқалады, ол өткізуден
Төменде 8-кестеде «Ердес-Нан» ЖШС-нің табыстылық көрсеткіштері талданған. Кестедегі
Өнімді өткізуден түскен табыс (23%), жалпы табыс (10%),
Өткізілген өнім бойынша шығындардың өсуінен өткізілген өнімнің табыстылығы
8 - кесте
«Ердес-Нан» ЖШС-нің табыстылығын талдау
№ Көрсеткіштер 31.12.10
жылға 31.12.11
жылға Өзгеруі,
мың тг. 2010ж
%-пен
1. Өнімді өткізуден түскен табыс, мың теңге 646402,6
2. Жалпы табыс, мың теңге 230287,4 254049,1 23761,7
3. Өткізілген өнімнің толық өзіндік құны,
мың теңге 545522,6 720685,9 175163,3 132,1
8 - кестенің жалғасы
4. Негізгі қызметтен түс-
кен табыс, мың теңге 100880,0 79624,1 -23955,9 76,3
5. Таза табыс, мың теңге 82717,3 41632,9 -41084,4
6. Ағымдағы активтер,
мың теңге 111376,0 84995,5 -26380,5 76,3
7. Ұзақ мерзімді активтер,
мың теңге 175330,1 234699,0 59368,9 133,9
8. Меншіктік капитал,
мың теңге 96343,2 133409,0 37065,8 138,5
9. Ағымдағы активтердің табыстылығы
10. Ұзақ мерзімді активтер-
дің табыстылығы
(5-жол/7-жол) 0,47 0,18 -0,29 37,6
11. Өткізілген өнімнің табыстылығы
(5-жол/1-жол) 0,13 0,05 -0,08 40,8
12. Өткізу көлемінің табыс-
тылығы (2-жол/1-жол) 0,36 0,32 -0,04 89,4
13. Негізгі қызметтің табыстылығы
(4-жол/3-жол) 0,18 0,11 -0,08 57,7
14. Меншіктік капиталдың табыстылығы
(5-жол/8-жол) 0,86 0,31 -0,55 36,3
Осылайша «Ердес-Нан» ЖШС-нің қаржылық жағдайының төмендеуі туралы қорытынды
2.2 «Ердес-Нан» ЖШС-нің сапаның басқарылуын және инновациялық қызметін
Қазақстан экономикасының 90-жылдардың басында құлдырауы және мемлекеттік шығындардың
Өндірістік кәсіпорындардың бәсекелестік жағдайында өмір сүру үшін үздіксіз
80-жылдары басқарудың кеңестік әкімшілік-әміршілік жүйесі орталықтанған жоспарлау арқылы
Дағдарыстан шығу жолдарының бірі инновацияларды ынталандыру болып табылады.
Қазақстанға біздің интеллектуалдық потенциал мен ғылыми- техникалық ресурстарға
Бәсекеге қабілетті өнім өндіру және ішкі, сыртқы нарықтарда
«Ердес-Нан» ЖШС мысалында Қазақстанда инновациялардың енгізілуі, дамуы және
Қазіргі уақытта «Ердес-Нан» ЖШС, тоқаш өнімдерінің барлық түрлерін,
Комбинат өнімі орнатылған тәртіптерге сәйкес сертификатталған, оған келесідей
1 НКК.646006.01.01.01570 – бидай ұнынан жасалған, қара бидай
2 НКК.646006.01.01.01572 – бөлішке және ашытылған өнімдерге;
3 НКК.646006.01.01.01573 – тоқаш өнімдері мен сабақшаларға;
4 НКК.646006.01.01.01571 - ұннан жасалатын кондитерлік өнімдерге;
5 НКК.646006.01.01.01797 – "Жаз" сусыны үшін құрғақ жартылай
«Ердес-Нан» ЖШС-де тәулігіне 120 түрлі 60-65 тонна бұйым
Кентау қаласының барлық нан зауыттары бойынша орташа тәуліктік
1995 жылы мемлекеттік кәсіпорын жауапкершілігі шектеулі серіктестік болып
тоқаш цехындағы бір технологиялық линия өрме өндіруге қайта
бидай және қара бидай ұндарынан жасалатын жалпақ нан
бөлішке бұйымдарын шығару үшін Түркияның "Экмасан" технологиялық линиясы
кондитерлік цех кондитерлік бұйымдар өндіру бойынша 1993 жылғы,
газсақтағыш пен дизелдік электростанция орнатылды, олар комбинатқа төтенше
өнімді полипропилендік қораптарға қораптау үшін үш жаңа агрегаттар
құрал-жабдықтардың 30 бірлігі реконструкциядан өткізілді, ол цехтар жұмысының
Қызмет көрсету бизнесінің алдыңғы қатарлы қолайлы түрі болып
Өндіріс көлемін көбейту және ассортиментті кеңейту мақсатында қосымша
Жаңа нарықтық экономика жағдайында кәсіпорын ұжымы өнімнің ассортиментін
Қатаң бәсекелестік жағдайында қораптың тартымдылығы маңызды факторға айналуда.
Қораптың жаңа түрлері туралы сатып алушылар оң ойларын
Нан-тоқаш кәсіпорынның барлық өнімі жоғары сапалы. Мұндай сапаны
Түсетін шикізаттың, технологиялық процестің және дайын өнімнің сапасын
Шикізаттың, жартылай фабрикаттардың және дайын өнімнің ылғалдылығын оперативті
Дәмді және сапалы өнімді өндіруде комбинат мамандарының табыстары
Нан өндіру саласының өнімдерін көбейту мәселелерін жаңа нан
Нарықта болып жатқан өзгерістерге байланысты (нарықтағы монополиялық жағдайдан
Нан Тұтынушылардың бағалауы Тоқаш бұйымдары
13,0 Жоғары 13,0
54,0 Жеткілікті 43,0
24,0 Қанағаттандырарлық 29,0
7,0 Төмен 15,0
2,0 Жауап бере алмайды
11 сурет. Кентау қаласының нан және тоқаш бұйымдары
Тауар – бүкіл маркетингтік қызметтің орталығы, егер ол
Нан-тоқаш өнімдері қысқа мерзімді күнделікті сұраныс тауарларына жатады.
2011 жылы Кентау қаласындағы нан өнімдері мен ұнның
Нан және тоқаш бұйымдары (НТБ) нарығын зерттеу келесілерді
НТБ тұтыну нарығының қанығу проблемасы түрлі позициялардан қарастырылған,
Тұтынушылардың көпшілігі нан нарығының қанығынуын жеткілікі (54%) және
Нан және ТБ ассортиментінің кеңдігін тұтынушылардың бағалауы олардың
12 сурет. Тұтынушылардың НТБ ассортиментін бағалауы
Қаладағы нан және ТБ сатылуының жағдайын бағалау
13 сурет. Кентау қаласындағы НТБ сатылу жағдайын бағалау
НТБ-ын сатып алу орнын таңдауын тұтынушылар негізінен (65%)
НТБ-ын сатып алу жиілігін талдай отырып, айта кететін
Нанды жабық орамада сатып алу жөнінде тұтынушылардың көзқарасын
Қара бидай нанын тұтынушылардың қалауының негізгі себептері: 42%
Сұранысты қалыптастыру және өткізуді ынталандыру мақсатымен жарнамаға ерекше
3 КӘСІПОРЫННЫҢ СТРАТЕГИЯЛЫҚ ДАМУЫН ЖЕТІЛДІРУ ЖӘНЕ БӘСЕКЕГЕ ҚАБІЛЕТТІЛІГІН
3.1 Тауардың бәсекеге қабілеттілігін арттырудағы тиімді тетігі -
Бәсеке қабілеттілікті арттыру механизмі – кәсіпорынның нәтижиелі жетістікке
Кәсіпорынның бәсеке қабілеттілігін арттыру үшін келесі факторлардың жоғарылату
Бірінші топ - өнімнің сапасын арттыру шаралары немесе
Екінші топ - өнімнің бағасын қалыптастыру немесе кәсіпорынның
Үшінші топ - өнімнің тартымдылығын арттыру немесе кәсіпорын
Төртінші топ - өнімнің бәсекелік қабілетін қамтамасыз ету
Ұсынылған топтағы тетіктерді (өнімнің бәсекелік қабілетін арттыру механизмі
Өнімдердің сапалық деңгейі бірнеше тұрғыда анықталады. Әлемдік нарыққа
Өндіріске инновациялық және ғылыми-техникалық жетістіктерді енгізу, алдыңғы қатарлы
Бірінші жағдайда өндеуші өнеркәсіптердің соның ішінде кәсіпорындарының инвесторлар
-қосылған құн тізбегі бойынша өнім шығаруды дамыту жолдарын
-Нан-тоқаш өнімдері де белгілі бір мөлшерде жағымдылық, пайдалану
Бұл орайда, кәсіпорынның баға саясатын қалыптастыру барысындағы назары
14 сурет. Кәсіпорынның баға саясатын қалыптастыру
Өнімнің бәсеке қабілеттілігін арттыру мақсатында, оның бағалық тиімділігін
Кәсіпорындағы маркетингтің негізгі орны, бағалық емес бәсекеде, өндірушінің
Кәсіпорындарда арнайы маркетингтік жүйені ұйымдастыру олардың нарықпен тығыз
Ұсынылатын маркетингтік бөлімді, атқаратын қызметтеріне байланысты үш бағытқа
Соңғы кездері кәсіпорындағы маркетингтік жүйенің тиімділігін өнімнің өмірлік
15 сурет. Кәсіпорынның стратегиялық мақсаттары мен маркетингтік жүйенің
Өнімнің бәсекелік қабілетін арттыру механизмдегі жоғарыда аталған үш
Кәсіпкер тек қана әлеуетті инвесторлар тарту үшін ғана
Маркетинг – бұл тауар мен қызметті сатушыдан сатып
Тауар маркетингі – кәсіпорынның тауашасын анықтауға, нарық әлеуетін
1 өндіріске бағдарланған тәсіл;
2 сатуларға бағадарланған тәсіл;
3 сатып алушыға бағдарланған тәсіл.
Бізде жылдар бойы өндіріске бағдарланған бірінші тәсіл бар
Бәсекелестік жағдайы кәсіпорынның бағадарлануына әсер етеді. Егер бәсекелестік
Екінші фактордың мәні кәсіпкердің қабілеттілігі мен мүдделерінде. Мысалға
Үшінші фактордың мәні кәсіпкердің мақсаттарында. Егер кәсіпкер қысқа
Нарықты сегменттеу – бір нарықты қажеттіліктері бірдей тұтынушыларды
- сегменттелмеген тәсіл:
- көп сегментті тәсіл;
- бір сегментті тәсіл.
Бизнес бүкіл нарықты бір нарық деп қарастырған кезде
Көп сегментті тәсіл тұтынушылардың әр түрлі қалауларына қарай
Бір сегментті тәсіл стратегияны дайындау кезінде нарықты бірнеше
Сегменттеу стратегиясының тағы бір түрі – бұл нарық
- бір сегмент таңдаумен шектелу;
- барлық күшті бір тауар немесе қызмет өндірісіне
- бір географиялық аймақпен шектелу;
- көңілді тауар мен қызметтің артықшылықтарына шоғырландыру.
Маркетингтік зерттеулер. Кез-келген бизнесті бастаудың алдында белгілі бір
Маркетингтік зерттеулерге маркетинг мәліметтерін жинау, өңдеу және талдап
Маркетингтік зерттеулердің негізгі кезеңдерін қарастырайық.
1 Көрсетілген бизнеске қатысты ақпараттық қажеттіліктерді анықтау және
2 Көрсетілген бизнеске қатысты жариялар мен баспасөзді үйреніп
3 Алғашқы мәліметтерді жинау – бақылау мен сұрастыру
4 Мәліметтерді өңдеу. Алынған мәліметтер кестелердің, карталардың, географиялық
Нарық әлеуетін бағаландыру. Кәсіпорын оның тауарлары мен қызметтеріне
Сату көлемін болжамдауды қиындататын бірнеше себептер бар. Бірнеше
Маркетинг-жоспардың негізгі бөлімдері келесі бөлімде қарастырылады, ал бұл
Өнімдер. Өнім стратегиясын дұрыс дайындау үшін кәсіпкердің тұтынушы
Қазіргі таңдағы теорияларға сәйкес, кәсіпкер белгілі бір тауарды
- Қажеттіліктерді ұғыну
- Ақпарат іздестіру және ойны бағаландыру
- Тауар немесе қызмет алуға шешім қабылдау
- Тауар немес қызметті алған соң қабылданған шешімді
Жоғарыда аталған сатылардың әрқайсысын толығырақ қарастырайық.
Қажеттіліктерді ұғыну. Тұтынушы алдымен белгілі бір өнімге деген
Ақпарат іздестіру және ойны бағаландыру. Белгілі бір тауарды
Тауар немесе қызметі алған соң қабылданған шешімді бағаландыру.
Тауар немесе қызмет алуға шешім қабылдау. Тұтынушы қандай
Шешім қабылдау процесіне психологиялық әрі әлеуметтік факторлар әсер
Қажеттілік тұтынушы әрекетінің негізгі және жөнелту нүктесі болып
Қажеттіліктерді қабылдау – тұтынушының бір нәрсеге деген қажеттілігін
Талап. Белгілі бір шекке жете отырып, қажеттіліктің қанағаттанбауы
Қарым-қатынас адамның біліміне, сезіміне және жүріс-тұрысына негізделген, ұзақ
Тұтынушылардың іс-әрекеттеріне әсер ететін әлеуметтік факторларға әдет-ғұрып факторлары,
Белгілі бір әлеуметтік тапқа жату тұрмыс деңгейі мен
Топтың әсер ету факторы әдетте жұмысшы ұжымдарында, оқу
Идеяларды іздестіру және жинау. Кәсіпорынның техникалық бөлімі мен
Бизнес-талдау өнімнің дамуының екінші сатысы болып табылады. Өнімнің
Жаңа өнімнің қазіргі таңда бар өндіріс салаларымен қарым-қатынасы.
Дамыту мен енгізу құны – жаңа өнімді енгізу
Кадрлар мен Мамандар. Егер жаңа өнім жаңа құрал-жабдық
Бәсекелестік деңгейі жаңа өнімнің пайда болуы мақсатты нарықта
Жалпы өнімнің дамуы. Өнім дамуының бұл сатысында тауардың
Өнімнің апробациясы. Бұл сатыда өнім лабораториялық тексеруден өтеді
Жарнама – бұл бұқаралық ақпарат құралдарының көмегімен, соның
Маркетингтік бөлімді атқаратын қызметтеріне байланысты үш бағытқа бөліп
Тауарды жылжыту саясатын жүргізу кезінде жарнама құралын таңдау
Тауардың таратылуы, тауарды тұтынушыларға дейін жеткізуді білдіреді. Маркетинг
Кәсіпорын тауарларды жеткізіп салу жүйесін дайындау кезінде 3
Қорыта келе маркетинг стратегиясын дайындау бизнес-жоспардың маңызды компоненттерінің
3.2 Өнімнің бәсекеге қабілеттлігін анықтауда кәсіпорынның баға саясатын
Нарықтық экономикада кәсіпорын өнімдерінің тиімділігі мен бәсекелік қабілеті
Бәсекелі нарықтағы бағалық бәсекенің өзі де кәсіпорындардың төмен
Бағалық бәсекеге түсуге талпынған әрбір кәсіпорын нарыққа ену
Өндірістік кәсіпорындардың баға белгілеуге қатысты ұстанатын саясаттарын зерттеулер
баға белгілеу зиялылығы: тұтынушылардың өмір сүру деңгейлеріне сай
- кәсіпорынның қаржылық тәуелсіздігі немесе төлем қабілеттілігі: өнімді
- өнім бағасының икемділігі: нарықтағы сұраныс пен ұсыныстың
- тұтынушыға психологиялық әсері: өнімнің тұтынушыға бәсекелік қабілет
- ынталандырушы бағалар: өнімнің тиімді өткізілуін қамтамасыз етуде
Бұл жағдай еліміздегі нан өңдеуші кәсіпорындарға ішкі нарықтағы
1 Ұсынысқа байланысты факторлар: ұсынылатын өнім мен бәсекелес
2 Сұранысқа байланысты факторлар: тұтынушылардың талғамы мен салт-дәстүр,
3 Нақты тауарлы нарыққа байланысты факторлар: сұраныстың
Нан өңдеуші кәсіпорындардың шығаратын өнімдеріне тиімді баға белгілеу
Нан өнімдерінің бағасы, ең алдымен, ауыл шаруашылығында өндірілетін
Бәсекеге қабілетті өнімді шығару үшін қомақты қаржы керек,
Біз ұсынып отырған кәсіпорынның баға саясатын жетілдіру тетігі
Кәсіпорынның шығындылықты төмендету немесе басқа да нарықтық тетіктер
Бағаны қалыптастыру әдісі нарықтық ортаның кез-келген жағдайында үздіксіз
1 Шығынсыздыққа бағытталған мақсатты табыс - табысты белгілеу
2 Өнімнің құндылығын сездіру - өнімнің тұтынушылық қасиеттері
3 Өндіріс шығындары - шығындылық әдістер бойынша;
4 Нарықтың сипаты - нарықтық әдістер бойынша;
5 Өнімнің техника-экономикалық параметрлерінің мөлшерлік шығындары - параметрлік
Өз кезегінде, нарықтық әдістер екі топқа бөлінеді:
- тұтынушының тауарға көзқарасы бойынша - тұтынушыға бағытталған
- нарықтағы нақты жағдайға байланысты - бәсекелестерге бағытталған
Кәсіпорын өнімдеріне бағаны қалыптастырудың табысты белгілеу әдісі кәсіпорынның
Өнімнің тұтынушылық қасиеттері бойынша бағаны қалыптастыру тұтынушыға кәсіпорынның
Бағаны қалыптастырудың шығындылық әдістері өнімді сату қүнын өндірістік
толық шығындар әдісі;
- тікелей шығындар әдісі;
- шекті шығындар әдісі;
- инвестицияның табыстылығын есептеу әдісі;
- бағаны үстемелеу әдісі;
- шығынсыздықты талдау әдісі.
Толық шығындар әдісі жиынтық шығындарға (тұрақты және өзгермелі)
Тікелей шығындар әдісінің негізі өзгермелі шығындарға мөлшерлі табысты
Шекті шығындар әдісінің есебі де өзіндік құнға негізделеді.
Бағаны қалыптастырудың шығынсыздықты талдау әдісі кәсіпорын белгілі бір
Инвестицияның табыстылығын есептеу әдісінің маңызы өнім шығарудың әртүрлі
Бағаны үстемелеу әдісі қосымша шығындарды жабу кезінде немесе
Рs = Рp *(1+m)
мүндағы Р5 - сату бағасы; Рр - сатып
Бағаны қалыптастырудың нарықтық әдістерінде өндірістік шығындар - шекті
Тұтынушыға бағытталған нарықтық әдісті қолданатын кәсіпорын баға белгілеуде
Бұл әдістің құрамына тауардың құндылығын қабылдау негізіндегі және
Бәсекелестерге бағытталған әдісті кәсіпорын нарықтағы өз орнын ұстау
Бағаны қалыптастырудың параметрлік әдістері шығарылып жатқан өнімнің көлемін
Параметрлік әдістер негізгі төрт топқа бөлінеді, олардың негізгісі
Балдық әдісті баға белгілеуде тәжірибелік қолдану төрт кезеңнен
Бірінші кезеңде - өнімнің негізгі техника-экономикалық параметрлері таңдалады.
Екінші кезеңде - таңдалған параметрлерге балл белгілеу. Бұл
Үшінші кезеңде - өнімнің техника-экономикалық деңгейінің интегралдық бағасын
Төртінші кезенде - бағаның өзі есептеледі. Алдымен бір
Pb
P i =
(Mbi*Vi),
мүндағы
Р i - бір балдың бағасы;
РЬ - базалық өнімнің бағасы;
Мbi - базалық өнімнің і - параметрінің балдық
VІ - параметрдің маңыздылығы.
Мұнан соң жаңа өнімнің бағасы мына формуламен есептеледі:
P=
Мұндағы Mni – жаңа өнімнің i –
Кәсіпорындағы бағаны қалыптастыру әдісінің қай-қайсысы болсын, ол сол
Еліміз бүкіл әлемдік сауда ұйымына кіруге талпыныс жасап
Ішкі нарықты қамти отырып, сыртқы нарықты иемденуге бағытталған
ҚОРЫТЫНДЫ
Нарықтық экономикады өндіріс пен мемлекеттің жалпы ахуалын өркендетудің
Бұрыннан қалыптасқан өнімнің бәсекелік қабілетін арттыру мағынасының аясын
Өнімнің бәсекелік қабілеті әр кезеңде нарық тұтынушыларының сұранысына
Нан өндірістерінің қазірігі таңға дейінгі дамуындағы өзгерістер әлемдік
Бәсекелік қабілетті арттыру механизміндегі тетіктер кәсіпорынның нәтижелі жетістікке
Осындай тетіктердің қатарына өнімнің сапасын арттыру бойынша –
Өнімнің тиімді нарықтық бағасын белгілеу, тұтыну нарығында өркендеудің
- нан өңдеуші кәсіпорынның ауыл шаруашылығы ұйымдарымен байланысын
- мемлекет тарапынан арнайы маусымдық жеңілдіктер беру;
- нарықтық баға саясатын анықтайтын бағаны қалыптастыру әдістерінің
Бәсекелік нарықта өнімнің тартымдылық қасиеттерін жоғарылатуға септігін тигізетін
Отандық нан өңдеу саласының бәсекелік ахуалы мемлекеттің қолдауынсыз
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Дракер П. Рынок: как выйти в лидеры –
Котлер Ф. Управление маркетингом. Пер. с англ. –
Маркетинг во внешнеэкономической деятельности (терминологический словарь)- М.: Международные
Дихтль Б., Хершген Х. Практический маркетинг: Пер. с
Мамыров Н.К. Маркетинг. Алматы, Экономика, 1999-248с.
Войс Харальд, Якобсен Уве. Маркетинг 2. – М.:
Волков В.К. и др. управление маркетингом: учебное пособие.
Багиев Г.Л., Аренков И.А. Основы современного маркетинга. Учебно-наглядное
Панкрухин А.П. Теория и практика маркетинга. – М.:
Соловьев Б.А. Управление маркетингом. Модульная программа для менеджеров
Ансофф И. Стратегическое управление – М.: Экономика, 1989-519с
Портер М. Международная конкуренция. – М.: Международные отношения,
Ламбен Ж.Ж. Стратегический маркетинг. Пер. с франц. –
Академия рынка: маркетинг. А.Дайан, Ф. Беккерель и др.
Все о маркетинге. Сборник материалов для руководителей предприятий,
Голубков Е.П. Маркетинг: организация технологий. – М.1991
Маркетинг.Учебник. Под ред.А.Н. Романова. –М.:Банки ибиржи,ЮНИТИ, 1995 –560с.
Маркетинг. Учебник. Под ред. Уткина Э.А. –М.:ЭКМОС, 1998-320с.
Есімжанова С.Р. Маркетинг. Оқу құралы.- Алматы: «ЭКО» баспа
Вайсман А.Стратегия маркетинга: 10 шагов к успеху./пер. с
Фатхутдинов Р.А. Конкурентноспособность: экономика, стратегия, управление: Учебное пособие.
Нысанбаев С.Н., Садыханова Г.А. Маркетинг негіздері. Алматы –2002
Ілиясов Д.К. Маркетинг: теория и практика. Алматы -2006
66
Қызмет
Стратегиялық ұйымдастыру, мотивация, бақылау
Стратегиялық жоспарлау
Стратегиялық талдау және жобалау
1.Дайындық кезеңі
2.Стратегияны әзірлеу кезеңі
Кезең
3. Жүзеге асыру және түзету кезеңі
Бағдарламаны әзірлеу
Миссия және мақсаттарды әзірлеу
Ұйымның ішкі және сыртқы ортасын стратегиялық талдау
Механизмдерді әзірлеу және қызмет етуі:
-ұыймдастырушылық
- мотивация;
- қаржыландыру;
- басқалар
Стратегияны әзірлеу
Ортаның мониторингі және түсіруі
Ішкі және сыртқы ортаны жобалау
Стратегияны таңдау
Стратегиялық бақылау,
түзету
Бейімделу шешімдерін әзірллеу
Нақты стратегия. Ұйымның нарықтағы, салалардағы жаңа жағдайы.
Стратегиялық жоспар. Жоспарланған
және бейімділік стратегиясы.
Нәтиже
Ұйымның нарықтағы, салалардағы нақты және болжамданатын
Ұйым персоналын ынталандыру стратегиясы
Ұйымның инвестициялық қызметінің стратегиясы
Өндірістік шығындарды төмендету стратегиясы
Ұйымның ішкі ортасында жүзеге асырылатындар
Ұйымның дәрменсіздігін (банкроттылығын) алдын-алу стратегиясы
Ұйымның сыртқы экономикалық қызметінің стратегиясы
Трансакциялық шығындарды төмендету стратегиясы
Ақша және бағалы қағаздар нарығында ұйымның іс-әрекет стратегиясы
Өндірістік ресурстар нарығымен ұйымның өзара әрекеттестік стратегиясы
Баға белгілеу стратегиясы
Ұйымның тауарлық стратегиясы
Ұйымның сыртқы ортасында жүзеге асырылатындар
Ұйымның экономикалық стратегиясының құраушылары
Бәсекеге қабілеттілікті жоғарылату және шығындарды оптималдау бойынша шаралар
Бәсекеге қабілеттілікке қатысты тұжырым жасау
Бәсекеге қабілеттіліктің интегралды көрсеткішін есептеу
Тұтыну бағасын анықтау
Экономикалық параметрлер бойынша бәсекеге қабілеттілік көрсеткішін анықтау
Техникалық параметрлер бойынша бәсекеге қабілеттілік көрсеткішін анықтау
Нормативтік параметрлерді талдау. Нормативтік параметрлер бойынша бәсекеге қабілеттілік
Салыстыру базасын таңдау
Бағалау жасалынатын параметрлер тізімін анықтау
Бәсекеге қабілеттілікті талдау мақсаттарын анықтау
Жобаны талдау, құнын бағалау, нарық сыйымдылығы мен өткізу
Бұйымның қалыптасуына қойылатын талаптар
Потенциалды тұтынушылардың талаптары
Бәсекелестер жайында ақпараттар жинау
Нарықты зерттеу
Сыртқы орта
Технология 2
ШСА 2
Сұра
ныс облы
сы
Технология 1
ШСА 1
ұйым
Параметрлер
шса1
шса2
шса4
шса2
ШСА3
шса 1
шса 2
Ұзақ мерзімді перспектива
Капитал салымдары
Пайда
Сату көлемі
Бәсекелестік мәртебе
Э
Э
Экстрополяция
Бақылау саны
Зиянды
Әлсіз
Орта
Жоғары
Өте жағары
Қысқа мерзімді перспектива
Қартаюы
Жетілуі
Өсудің екінші кезеңі
Өсудің бірінші кезеңі
Туылуы
Өмірлік
цикл
кезеңдері
Зиянды
Әлсіз
Орта
Жоғары
Өте жағары
Э
Э
Экстрополяция
Бақылау саны
Бәсекелестік мәртебе
Сату көлемі
Пайда
Капитал салымдары
Бәсекеге қабілеттілікті арттыру және шығындарды оңтайландыру жөніндегі шараларды
Бәсеке қабілеттілік туралы тұжырым
Интегралдық көрсеткішті есептеу
Тұтыну бағасын талдау
Экономикалық параметрлер бойынша топтық көрсеткіштерді анықтау.
Техникалық параметрлер бойынша топтық көрсеткішті анықтау
Салыстыру базасын талдау
Номативтік параметрлерді талдау. Топтық көрсеткішті есептеу.
Бағалауға жататын параметрлер тізбесін анықтау
Бәсеке қабілеттілікті талдаудың мақсаттарын анықтау
Жобаны талдау, құнын бағалау, нарықтың сыйымдылығын және бұйымдарды
Бұйымға қойылатын талаптарды тұжырымдау
Әлеуетті тұтынушылар сұранымы
Бәсекелестер туралы деректер жинау
Нарықты зерттеу
M
M
Кәсіпорынның маркетингтік жүйесі және оның негізгі бағыттары
Нарықтағы беделін өсіру
Нарықтың жаңа бөлімін иемдену
Өнімнің бәсекелік қабілетін арттыру
Өндіріс көлемін ұлғайту
Табыстылықты
арттыру
Кәсіпорынның стратегиялық мақсаттары
Өнімнің сұранысын қалыптастыру жолдарын табу және жарнама қызметтері
Тұтынушылар талғамын зерттеу және нарыққа жаңа өнімдер шығару
Маркетингтік зерттеулер мен кәсіпорынның дамуын болжау
Бағаны қалыптастыру факторлары
Шикізат ресурсары, шығындар
мемлекет
Баға саясатының қағидалары
Бәсекелестердің ықпалы
тұтынушылар
Өндірістік өнімнің бағасы
Баға саясаты
Әрбір өнім бойынша баға стратегиясы және маркетинг тактикасы
Кәсіпорын қызметінің бәсекелік мақсаттары
Нарықтағы жағдай
Кәсіпорын назар аударған потенциалды тауарлар нарығын зерттеу
Қажетті тауар ассортимент нұсқаларын құрастыру және сұрыптау
Кәсіпорынның НТА жатқызылған тауардың рейтингісін анықтау
Кәсіпорынның НТА-не жатқызылған тауарлардың потенциалды экономикалық сипаттамасын
Кәсіпорынның негізгі тауарлар ассортиментін (НТА) құрастыру
Мемлекеттік қажеттілік үшін
тапсырыстарды алу мүмкіндігін
жобалау
кең 62 %
өте кең
17 %
Шектелген
17 %
тар
4 %
өзгермеген
37 %
Нашарлағаны
8 %
Жақсарғаны
55 %