М А З М Ұ Н Ы
Кіріспе......................................................................................................................3
1. Жеткізушілер мен мердігерлермен есеп айырысудың теориялық
1.1 Жеткізушілермен және мердігерлермен есеп айырысу туралы
1.2 Жеткізушілер мен мердігерлермен есеп айырысуда қолданатын
1.3 Жеткізушілер мен мердігерлермен есеп айырысуды құжаттық
2 Жеткізушілер мен мердігерлермен есеп айырысу есебін
2.1 Жеткізушілер мен мердігерлермен есеп айырысудың синтетикалық
2.2 Жеткізушілер мен мердігерлермен есептесуді түгендеу тәртібі
3 Жеткізушілер мен мердігерлермен есептесу есебін дамыту
Қорытынды..........................................................................................................26
Қолданылған әдебиеттер тізімі.........................................................................27
КІРІСПЕ
Тақырыптың өзектілігі: Қазақстандық бухгалтерлік есептің ХҚЕС көшуіне
Мемлекет басшысы Қазақстан халқына жыл сайынғы Жолдауында,
Соңғы жылдары елiмiздiң экономикасының нарықтық қатынынастарға өтуiне
Адамдардың саналы, мақсатты қызметi ретiндегi басқару экономикалық
Қазiргi уақытта болып жатқан нарықтық қатынастар кәсiпорындардың
Курстық жұмыстың мақсаты – кәсіпорындағы сатып алушылар
-жеткізушілермен және мердігерлермен есеп айырысу туралы ғалымдардың
-жеткізушілер мен мердігерлермен есеп айырысуда қолданатын есептесу
-жеткізушілер мен мердігерлермен есеп айырысуды құжаттық рәсімдеу;
-жеткізушілер мен мердігерлермен есеп айырысу есебін ұйымдастыру;
-жеткізушілер мен мердігерлермен есеп айырысудың синтетикалық және
-жеткізушілер мен мердігерлермен есептесуді түгендеу тәртібі және
-жеткізушілер мен мердігерлермен есептесу есебін дамыту жолдарын
1. Жеткізушілер мен мердігерлермен есеп айырысудың теориялық
Жеткізушілермен және мердігерлермен есеп айырысу туралы ғалымдардың
В.В.Радостовецтың ойы бойынша, жеткізуші мен тапсырыс берушінің
Цессия келісім-шартына отырғанда заң шығарумен анықталған шек
Тәуелсіз аудитор З.П.Дружининнің ойы бойынша, жеткізушілермен есептесуде
Жеке заңгерлік агенттігінің директоры Р.А.Маметовтың ойынша, тәжірибеде
Мысалға, шот – фактура дайындап ҚҚС
ҚҚС есептеу кезінде жеткізушілердің мөрі көрсетілуі қажет
Сонымен, ҚР «Салық және басқа да бюджетке
1) Егер, Заң шот – фактураны
2) Шот-фактура берілгенде жеткізушінің бастығының қолы қажет,
Біз білгенімізше, жеткізушілермен және мердігерлер, сатып алушылар
Сондықтан, есеп айырысу операцияларын есептеуінің үлкен
Тенге курсының азат жүзу бағытына ауысқанда, біздің
«Хегай и К» ЖШС директоры И.М.Хегай өз
Жоғарыда айтылғандарға қортынды шығарғанда, И.М.Хегай кәсіпорындарға бухгалтерлік
Экономика ғылымдарының кандидаты Ф.С.Сейдахметова өзінің «Жеткізушілермен
Қаржы академиясының доценті Е.Л.Шуремовөзінің «Қорларды бағалау тәсілдері»
Ал, профессор Кеулімжаев өзінің «ҚР – дағы
Егер сатып алу құны нақты материалдық өзіндік
Одинцов А.М. көптеген кәсіпорындарда аудит жүргізе отырып,
1.2 Жеткізушілер мен мердігерлермен есеп айырысуда қолданатын
Кәсіпорындар және жеке тұлғалар есеп айырысуды қолма-қол
1) төлем тапсырмаларымен есеп айырысу;
2) аккредиттік есеп айырысу түрі;
3) төлем талап тапсырмалары арқылы есеп айырысу;
4) чектермен есеп айырысу;
5) вексельарқылы есеп айырысу;
Ақшасыз есеп айырысу түрін тандар кезінде кәсіпорын,
Ақшасыз есептесудің көп таралған түрі-төлем тапсырмасы.
Төлем тапсырмасымен тауарлы және тауарсыз операциялар
Аккредитивтік түрі екі жағдайда қолданылады: келісім-шартпен анықталған
Есептесудің аккредиттік түрінің ерекшелігі төлем құжаттарынын ақы
Аккредитив-бұл сатып алушы банктің бөлімшесінің, жеткізуші банк
Төлем талап - тапсырмалармен есеп айырысу.
Чектермен есеп айырысу. Шот иесіні қызмет көрсететін
Мердігерлермен және тапсырыс берушілер арасында тұрақты, шаруашылық
Бұл түрдің маңызы, тапсырыс беруші болашақ құрылыс
Вексель – біржақты сөзсіз орындалатын ақша міндеттемесін
Аударма және жай вексель болады.
Жай вексель (соло-вексель)- талап етуі бойынша немесе
Аударма вексель (тратта)- вексель берушінің
Ақшасыз есептесудің қолдануы қолма-қол ақшаның қажеттілігін қысқартады,
1.3 Жеткізушілермен және мердігерлермен есеп
Жеткізушілерден материалдық құндылықтарлың түсуі, мердігерлердің жұмыстар мен
Қазақстан аумағындағы ішкі қазақстандық жеткізушілер бойынша сатып
Қазақстандық жеткізушілердің ел ішіндегі келісім шарттары елімізде
Экспорттық-импорттық жеткізу шартары Халықаралық сауда палатасы белгілеген
Екінші жолы бойынша (жеткізушінің сатып алушыдан қашықтығы
Кәсіпорынға шикізаттың, материалдардың, құрал-жабдықтардың екінші нұсқа бойынша
Жүкті жіберушіден түскен сенімхат және түбіртектің ұсынылуы
Экспедитор жүкті қабылдаған уақытта ыдыста немесе қорапта
Шикізат пен материалдардың жетіспеуі, сыну, ыдыстың бүлінуі
Келісім бойынша (төлем әдісін келіскеннен кейін) экспедитор
Автокөлікпен жеткізген жағдайда автошаруашылық жүргізушісі жеткізушінің өкілі
Жеткізушілермен мен сатып алушылар шарт талаптарын орындамағаны
Төлемге және жеткізуге тәуелсіз түрде материалдық құндылықтарды
Экспедитор қоймаға жеткізілген материалдық құндылықтар бойынша қоймашының
2 Жеткізушілер мен мердігерлермен есеп айырысу есебін
2.1 Жеткізушілер мен мердігерлермен есеп айырысудың синтетикалық
Жеке кәсiпкерлер мен ұйымдар бастапқы құжаттарды, қағаз
Кез-келген аналитикалық есеп обьектiсiн субконто деп
Бiр шот үшiн, аналитикалық есеп бiрнеше субконта
Нақты шот бойынша сандық есеп жүргiзiледi, егер
Жабдықтаушылармен және мердігерлермен есеп айырысу үшін
«Жабдықтаушылармен және мердігерлермен есеп айырысу» шотында мыналар
- сатып алынған тауар-материалдық қорлардың, айналымнан тыс
- қабылданған жұмыстардың және тұтынылған қызметтердің құны
- сатып алынған тауарлар (жұмыстар, қызметтер) бойынша
- қоймаға қабылдау кезінде түскен акцепттелген (төленген)
Жабдықтаушылармен есеп айырысуды есепке алу арнайы нысандағы
Түсетін жүктерді есепке алу журналында тіркелген нөмірлерін
Бірінші сатыда журналға жазбалар акцепттелген шот-фактуралардың және
Екінші сатыда журналға жазба бухгалтерияға қоймадан түскен
Кіріс құжаттары мұқият тексерілуі және төлем-тапсырмасындағы (шот-фактурадағы)
Үшінші сатыда журналда шот-фактура төлемдері көрінеді. Төлем
Айдың аяғында журналда қорытынды есептеледі және төленбеген
Енді жабдықтаушылармен және мердігерлермен есеп айырысуды есепке
-Жабдықтаушылардан алынған тауар-материалдық құндылықтар үшін шот-фактуралары акцепттелді:
-Солар бойынша құндылықтар қоймаға алынған және кіріске
-Жабдықтаушылардың атқарылған жұмыстар және көрсетілген қызметтер үшін
-Жабдықтаушылардың және мердігерлердің сатып алушы акцепттеген шот-фактураларының
Жабдықтаушылармен есеп айырысуы журналында шот бойынша
Талдау деректерінде вексельдер бойынша берешек көрсетіледі: төлем
2.2 Жеткізушілер мен мердігерлермен есептесуді түгендеу тәртібі
Өзара талаптар мен мiндеттемелерге негiзделген есеп
Банктерге тапсырмалар, чектер, талап-тапсырмалар ұсынылады.
Вексельдермен есеп айырысу. Вексель-бiржақты қатаң орындалатын
Жай векесель (соло)- талап ету бойынша немесе
Вексель: құжат (текстiне) енгiзiлген, құжат қай тiлде
Төлем мерзiмi көрсетiлмеген вексель ұсынғанда төленуге
Аударма вексель берушiнiң бұйрығы бойынша ақы
Аударма вексельге үшiншi тұлға тұрған
Проценттiк ставка вексельде көрсетiлуге тиiс,
Аударма вексель бойынша төлем толықтай вексель
Мұндай қамтамасыз етудi үшiншi адам
Вексель ұстаушы аударма вексель бойынша
Мерзiмi келгенге дейiн төлейтiн төлем
Вексель ұстаушы өзiнiң регресс құқықтарын индоссанттарға, вексель
егер акцептен толық немесе iшiнара бас тартылса;
төлем жасаушы вексельдi акцептегенi немесе акцептемегенiне қарамастан
Вексель бойынша акцепт пен төлем
Акцепт аударма вексельде көрсетiледi. Ол
аударма вексельдiң акцептелмеген немесе төленбеген сомасын, егер
вексель сомасынан есептелген вексель төленуге тиiс күнi
қарсылық бiлдiру жөнiндегi, хабарлама жөнелту жөнiндегi шығасыларды,
Бұған қоса талап қойған вексель ұстаушы талап
Аударма вексельге ақы
өзi төлеген барлық соманы;
аталған сомаға вексельге талапкер ақы төлеген
Есеп айырысулар ережелерiн бұзуға жол берген
Төлеушiлердiң келiсiмiнсiз олардың шоттарынан қаражатты есептен шығару.
Борышкер мойындаған, есептеген шығарылатын сомаларға берiлген
Төлеушiнiң келiсiмiнсiз қаражаттарды өндiрiп алу
Инкассалық өкiмде төлемнiң мақсаты көрсетiледi және
Төлеушiлердiң келiсiмiнсiз олардың шоттарынан қаражаттарды
Төлеушiнiң келiсiмiнсiз қаражаттарды есептен шығаруға берiлген
4-бухгалтерлiк есеп стандартына сәйкес субъектiлер жасаған “Ақша
Ақша қаражаттары қозғалысының есебiнде операциялық, инвестциялық және
Операциялық қызметтен түсетiн ақша қаражаттары қозғалысын
3 Жеткізушілер мен мердігерлермен есептесу есебін дамыту
Шаруашылық қызмет процесінде ұйымдар мен кәсіпорындар жабдықтаушылармен
Жабдықтаушылармен және тапсырыс берушілермен есеп айырысу міндеттерінің
Жабдықтаушылармен есеп айырысуды автоматтандыру талдаушылық, дәлдік деңгейлерінің
Ақшалай қаражатты төлеу немесе алу төлем (банк)
Ақпаратты ЭЕМ енгізу жабдықтаушылармен есеп айырысу кешенінің
Материалдық құндылықтарды, тауарларды алу немесе тиеу тауарға
Банктің кассалық және тауарлық есептерінің көшірмелерінің деректерін
Бухгалтерлік анықтамалар ақпараты ЭЕМ енгізілгенде бұрынғы деректермен
Есепке алудың желілік-позициялық тәсілінде есеп айырысудың толықтығы
Тауарлық есептерді немесе басқа да құжаттарды өңдеу
Талдау есептерінің тізілімін алмастыратын негізгі машинограммалар жабдықтаушылармен
Машинограмманың әрбір жолы өңдеуге енгізілген тауарлық есептердің,
Сипатталған түрдегі машинограмма «Жабдықтаушылармен және мердігерлермен есеп
Талдау есебі машинограммаларының екінші тобы «Жоспарлы төлемдер
Бұл машинограммаларда деректемелер болмайды. Ведомостағы жолдар әрбір
Қорытынды және ұсыныстар
Зерделенген материалдар, жүргiзiлген талдау мен зерттеу нәтижесiнде
Қаржылық есепке тән негізгі
Халықаралық қаржылық есептіліктің стандарттары күллі іскер әлемде
Қазіргі кездегі Халықаралық қаржылық есептіліктің стандарттарына
Шаруашылық тетіктегі өзгерістермен және нарықтық институттардың нақты
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Қазақстан Республикасының «Бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік
Әубәкіров Я.Ә., Нәрібаев К.Н., Жатқанбаев Е.Б., ж.б.
Бейсенова М., Садықбекова А. «Кәсіпорын экономикасы»,Алматы
Бердалиев К.Б//Қазақстан экономикасын басқару негіздер.Алматы – 2005.
Жатқанбаев Е.Б. «Аралас экономика негіздері», Алматы –
Ихданов Ж.О., Орманбеков Ә.О «Экономиканы мемлекеттік реттеудің
өзекті мәселелері», Алматы – 2004.
Ілиясов Қ. «Қаржы», Алматы - 2008
Көшенова Б. «Бағалы қағаздар нарығы», Алматы –
Көшенова Б. «Ақша, Несие, Банктер, Валюта қатынастары»,Алматы
Қазақстан Республикасының Заңы // Акционерлік қоғамдар туралы/
Алматы - 2004 ж.
Мауленова С.С. «Экономикалық теория». Алматы – 2004
Мұханалиева И.С. Бағалы қағаздар рыногы және оларды
Сахариев С.С. «Жаңа кезең–экономикалық теориясы». Алматы -2010ж.
Сейтқасымов Ғ.С. «Ақша, Несие, Банктер», Алматы –
Шеденов Ө.Қ., Комягин Б.И. «Жалпы экономикалық теория»,
Алматы -2008 ж.
3