ЖОСПАР
КІРІСПЕ 3
I ЭКОНОМИКАНЫ РЕТТЕУДЕГІ АҚША-НЕСИЕ САЯСАТЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Ақша-несие саясатының экономикалық мәні және негізгі құралдары
1.2 Ақша-несие саясатының қызмететуінің іске асуының құқықтық негізі
II ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ҰЛТТЫҚ БАНКІНІҢ АҚША-НЕСИЕ
III ҰЛТТЫҚ АҚША-НЕСИЕ САЯСАТЫНЫҢ ҚАЗІРГІ ТАҢДАҒЫ МӘСЕЛЕЛЕРІ МЕН
ҚОРЫТЫНДЫ 24
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 26
КІРІСПЕ
Еліміздің нарықтық экономикаға өтуіне байланысты экономиканың тиімді және
Бұл саясатты іске асыруда Ұлттық банк өзінің
«Қазақстандағы ақша – несие саясатының құралдары мен механизмдері»
Курстық жұмыстың мақсаты – бүгінгі таңда өзекті және
Осы мақсатқа сай курстық жұмыстың міндеттері келесідей:
Ұлттық банкiтiң ақша – несие саясатындағы негізгі мақсаты
Мемлекеттің бағалы қағаздарын сатып алу және сату операцияларына
Ұлттық Банкiыың бағалы қағаздар портфелін кеңейту.
Банктерге және үкіметке, экономикалық құрылым салаларына несиелер беруді
Валюталық нарықтағы басқыншылық, яғни Ұлттық Банктің шетел валюталарын
I ЭКОНОМИКАНЫ РЕТТЕУДЕГІ АҚША-НЕСИЕ САЯСАТЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Ақша-несие саясатының экономикалық мәні және негізгі құралдары
Қазақстан Ұлттық банкі мемлекеттік ақша-несие саясатын анықтайтын және
Ақша-несие саясаты – бұл айналыстағы ақша жиынын, несие
Шаруашылық жағдаятына байланысты ақша-несие саясатының екi түрi бар:
рекстрикциялық ақша-несие саясаты;
экспанциялық ақша-несие саясаты.
Рекстрикциялық ақша-несие саясаты - коммерциялық банктердiң несиелiк операциялар
Экспанциялық ақша-несие саясаты – несие беру көлемiн кеңейтумен,
Жоғарыда атап өткеніміздей соңғы жылдардағы ақша-несие саясатының басты
Қайта қаржыландыру мөлшерлемесi: ресми мүдделендiру мөлшерлемесi деңгейiн белгiлеу;
Қазақстан Ұлттық банкi жинақталатын ең төменгi мiндеттi резервтер
Мемлекеттiң бағалы қағаздарын сатып алу және сату
Банктерге және үкiметке, экономикалық құрылым салаларына несиелер
Валюталық нарықтағы басқыншылық, яғни Ұлттық банктің шетел валюталарын
Кейбiр жағдайларды несиелiк операциялардың жекелеген түрлерiнiң деңгейi мен
Ресми есепке алу (дисконттық) мөлшерлемесi.
Соңғы мақсаттар жалпы экономикалық саясаттың, сонымен қатар қазыналық,
Аралық мақсаттар нарықтық жағдайда тiкелей Орталық банктiң жанама
Қазақстан Ұлттық банкi пайыз саясатының басты мақсаты –
Қазақстандағы инфляциямен күресудің тағы да бір маңызды факторы
Қайта қаржыландыру мөлшерлемесiнiң шамасы ақшалай қаражаттарға деген сұранысқа
Ұлттық банктiң ресми пайыздары, оның тiкелей бақылауына жатпайтын
Ақша нарығындағы тепе-теңдiктi қамтамасыз етуде, банктерге берiлетiн несие
Резервтiк талаптар, ашық нарықтағы операциялар және пайыз саясатымен
Әлемдiк тәжiрибеде мiндеттi резервтердiң өте жоғары деңгейде болуы,
Ұлттық банк екiншi деңгейдегi банктер үшiн, олардың нормативтердi
мiндеттi резервтеу;
резервтеудiң баламалы тәртiбi.
Орталық банк неғұрлым мiндеттi резервтердiң нормасын жоғары тағайындаған
Ақша-несие саясаты арқылы реттеудiң бiрi есеп мөлшерлемесiн өзгерту.
Ақша мультипликаторы – ақша базасы бiр бiрлiкке өскенде,
Бұл айналымдағы қолма-қол ақшаның банктерден тыс орналасқан бөлiгiнiң
Экономикадағы ақша айналысының жылдамдығы Ұлттық банк арқылы тiкелей
Ақша айналысының жылдамдығы экономиканың монетарлық деңгейiне байланысты болады,
Ақша базасы – Ұлттық банк шығаратын ақша. Оған
Мiндеттi резервтер – бекiтiлген нормативке сәйкес Ұлттық банктегi
Артық резервтер – дегенiмiз банктердiң Ұлттық банктегi корреспонденттiк
Ол ақша-несие саясатының құралдарын пайдаланумен iске асады. Бұл
Ақша ұсынысының үлгiсi және ақша мультипликаторы келесi формуламен
MS = C + D
Мұндағы:
МS – ақша ұсынысы;
С - банк жүйесiнен тыс қолда бар ақша;
D – депозиттер.
Қазiргi замандағы банк жүйесi – жеке резервтi жабумен
Несие мультипликаторы – коммерциялық банктер жүйесi шеңберiндегi төлем
Қосымша ақша ұсынысының жалпы түрi жаңа депозит пайда
MS = 1 / rr * D
Мұндағы:
rr – банк резервiнiң нормасы;
D – алғашқы салым;
1/rr – банк мультипликаторы немесе депозиттiк мультипликатор.
Ақша ұсынысының жалпы үлгiсi Орталық банк рөлiн ескере
Ақша базасы Орталық банкте сақталатын коммерциялық банктердiң резервтерi
MB = C + R
Мұндағы:
MB – ақша базасы;
С – қолма-қол ақша;
R – резерв.
MS = C + D
Мұндағы:
MS – ақша ұсынысы;
С – қолма-қол ақша;
D – депозиттер.
Ақша мультипликаторы – ақша ұсынысының ақша базасына қатынасы:
m = MS / MB => MS =
Мұндағы:
m – ақша мультипликаторы.
Ақша мультипликаторын қолма-қол ақша депозиттерiнiң (с * r)
m = cr + 1 / cr +
Мұндағы:
с = C / D – қолда бар
r = R / D – резервтер.
Сонымен, ақша ұсынысы ақша базасы және ақша мультипликаторы
1.2 Ақша-несие саясатының қызмететуінің іске асуының құқықтық негізі
Қазақстан Республикасының ақша-несие саясатының құқықтық негізі «Қазақстан Республикасының
Ақша-несие саясатын әзiрлеу және жүргiзу Қазақстан Ұлттық Банкi
Ақша-несие саясаты:
қайта қаржыландырудың ресми ставкасын;
ақша-несие саясатының негiзгi операциялары бойынша сыйақы ставкаларының деңгейлерiн;
ең төменгi резервтiк талаптардың нормативтерiн;
ерекше жағдайларда, операциялардың жекелеген түрлерiнiң деңгейi мен көлемiне
Ақша-несие саясаты операцияларының түрлерi:
Ақша-несие саясатын iске асыру мақсатында Қазақстан Ұлттық Банкi
1) Қарыздар беру;
2) Депозиттер қабылдау;
3) Валюталық интервенциялар;
4) Қазақстан Ұлттық Банкiнiң қысқа мерзiмдi ноталарын шығару;
5) Мемлекеттiк және басқа да бағалы қағаздарды сатып
6) Коммерциялық вексельдердi қайта есепке алу;
7) Қазақстан Ұлттық Банкi Басқармасының шешiмi бойынша басқа
Қайта қаржыландырудың ресми ставкасы Қазақстан Ұлттық Банкi қайта
Қазақстан Ұлттық Банкi қайта қаржыландырудың ресми ставкасына сәйкес
Қайта қаржыландырудың ресми ставкасы ақша-несие саясатының негiзгi операциялары
Резервтiк талаптар Қазақстан Ұлттық Банкi банктердiң депозиттерi мен
Қазақстан Ұлттық Банкi ең төменгі резервтiк талаптардың нормативтерiн
Банктердiң есеп айырысу үшiн қабылданатын мiндеттемелерiнiң құрылымын, ең
Ең төменгі резервтiк талаптардың нормативтерiн өзгерту осындай шешiм
Ең төменгi резервтiк талаптардың нормативтерi бұзылған кезде банктер
Бағалы қағаздарды сатып алу және сату мемлекеттiк және
Ақша-несие саясатының негiзгi операциялары бойынша сыйақы ставкалары Қазақстан
Қарыздар Қазақстан Ұлттық Банкi ақша-несие саясатының қабылданған бағдарларына
Банктерге берiлетiн қарыздарды беру мен өтеу тәртiбiн, талаптарын,
Қазақстан Ұлттық Банкi қарыздарды өтiмдiлiгі жоғары және қауiпсiз
Қазақстан Ұлттық Банкiнiң нормативтiк құқықтық актiлерiнде көзделген мүлiк
Валюталық интервенциялар Қазақстан Ұлттық Банкiнiң валюталық интервенциялары Қазақстан
Қазақстан Ұлттық Банкiнiң валюталық интервенциялары жалпы ақша-несие саясаты
Депозиттер депозиттердi тарту мен өтеу тәртiбiн, талаптарын, мерзiмдерiн
Қазақстан Ұлттық Банкi ұлттық валютамен де, шетел валютасымен
Қазақстан Ұлттық Банкiнiң қысқа мерзiмдi ноталары - Қазақстан
Коммерциялық вексельдердi қайта есепке алу Қазақстан Ұлттық Банкi
Банк операциялары бойынша сандық шектеулер Қазақстан Ұлттық Банкiнiң
Қазақстан Ұлттық Банкi инфляциялық процестердi жанама ақша-кредиттiк реттеу
II ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ҰЛТТЫҚ БАНКІНІҢ АҚША-НЕСИЕ
Қазақстан экономикасындағы ақшаның құнсыздану қарқынының өсуі негізінен ұлттық
Осы себепті Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі жүргізетін ақша-несие
Осыған байланысты еліміздегі ақша-несие саясатының 2003-2006 жылдарға
Экономиканың тиімді дамуы үшін инфляцияның төменгі деңгейін ұстап
Осы жерде инфляциялық таргеттеу принципінің артықшылықтары мен кемшіліктеріне
Инфляциялық таргеттеу принципінің артықшылықтары:
Бұл шаралардың түсініктілігі және айқындылығы,
Баға тұрақтылығын қамтамасыз ету мақсатының анықтылығы;
Орталық банк инфляцияның төменгі деңгейін ұстап тұруға мейлінше
Ақша-несие саясаты ішкі проблемаларда орталықтануы;
Ақша-несие саясатын жүргізу стратегиясы, ақша агрегаттары және инфляция
Орталық банкке ақша агрегаттары және айырбас курсына қарағанда
Ақша-несие саясаты шараларының ықпалы едәуір кешігіп әсер етеді.
2003-2005 жылға арналған ақша-несие саясатының негізгі бағыттарында үш
Бағалы қағаздардың алғашқы және қайталама рыноктарының дамуына ықпал
Ұлттық банктің бағалы қағаздар портфелін кеңейту;
Қаржы нарығының реттеуші құралы болып қайта қаржыландыру пайыз
Ұлттық ақша бірлігінің тұрақты деңгейін қамтамасыз ету арқылы
Қазақстанның экономикалық дамуында жағымды тенденцияның сақталуы еліміздің Ұлттық
Елімізде 2004 жылдан бастап Ұлттық банк ақша-несие саясатын
Сонымен Ұлттық банктің ақша-несие саясатының биылғы және алдағы
Енді еліміздегі ақша-несие саясатында таргеттеудің іске асқан жылдары
2001 2002 2003 2004 2005 (6 ай)
Ақша базасы, млрд. теңге 175 208.3 316.9 577.8
Өткен жылмен салыстырғанда ақша базасының өзгерісі, %
29.5
19
52.2
82.4
-4.7
Айналыстағы қолма-қол ақшалар, млрд. теңге 131.2 161.7 238.7
Қолма-қол ақшалардың өзгерістері, % 23.3 23.2 47.6 58.9
Ақша массасы, млрд. теңге 576 765 971.7 1650.1
Ақша массасының өзгерісі, % 45.1 32.8 26.8 69.9
Жылдық инфляция деңгейі, % 6.4 6.6 6.8 6.7
1-ші кестеден көретініміздей соңғы жылдардағы ақша агрегаттарының, ақша
Өйткені елімізде бұрыннан бері жүргізіліп келе жатқан
Ұлттық банк бұл инфляцияның межелеген мөлшерден асып кетуіне
Сондай-ақ Ұлттық банктің валюталық нарықтағы интервенциясы ақша-несие саясаты
Ұлттық банктің 2005 жылғы 17 қазандағы №33 «Пресс-релиз»
Кесте 2
Ұлттық банктің ақша массасындағы халықаралық резервтер
Ағымдағы бағалар бойынша Тұрақты бағада
Таза халықаралық резервтер, млн. долл.
Оның ішінде:
Таза «СКВ» активтері
Алтын үлесі
Ақша базасы, млрд. теңге
KZT/USD (мерзім соңында)
Алтын бағасы
(1 «тройскую унцию» USD бойынша
8 187,9
7 288,8
899,1
626,4
133,85
471,25
8 124,4
7 288,8
835,6
626,4
130,00
438,00
2003-2006 жылға арналған ақша-несие саясатының негізгі көрсеткіштерінің болжамы
Кесте 3
2004-2006 жылдарға арналған ақша-несие саясатындағы инфляцияны таргеттеу көрсеткіштерінің
Көрсеткіштер 2003 2004 2005 2006
Базалық инфляция орташа, %
4-6 3-5 3-5
Инфляция (ТБИ) орташа, % 6,5 5-7 4-6 4-6
Қайта қаржыландыру пайызы, % 7,0 6-6,5 6 5,5
ҚҰБ жалпы алтын-валюта резерві,млн АҚШ доллары 4852 5156
өзгерістер, % 54,5 6,3 10,1 13,4
Ақша базасы, млрд теңге 312 411 495 574
өзгерістер, % 50 31,6 20,3 16,1
Ақша массасы млрд теңге 1026 1325 1607 1898
өзгерістер. % 34,2 29,1 21,3 18,1
Банк жүйесіндегі резиденттердің депозиттері, млрд теңге 780 972
өзгерістер, % 29,4 24,6 21,7 18,1
Экономикаға беретін банктік несиелер,млрд теңге 940 1225 1520
өзгерістер, % 39,8 30,3 24,1 21,3
Жеке тұлғалардыңтеңгедегі мерзімді депозиттері бойынша орташа өлшемді мөлшерлеме
Заңды тұлғаларға берілген теңгедегі несиелер бойынша орташа өлшенген
1-ші кестеден көріп отырғанымыздай 2004-2006 жылға арналған ақша-несие
Жоғарыдағы 2-ші және 3-ші кестелерді 2005 жылғы мәліметтермен
Елдің алтын-валюта резервтері 2005 жылы 899,1 млрд. теңге
Қайта қаржыландыру пайызы керісінше азайғанның орнына биылғы жылы
Ақша базасы да өсіп кету көрсеткіші, яғни 11
III ҰЛТТЫҚ АҚША-НЕСИЕ САЯСАТЫНЫҢ ҚАЗІРГІ ТАҢДАҒЫ МӘСЕЛЕЛЕРІ МЕН
Ұлттық ақша-несие саясатының негізгі мақсаты болып табылатын ұлттық
Бүгінде қаржы секторының барлық сегменттерінде құрылымдық реформалар жүргізілуде.
Еліміздің Ұлттық банкі бүгінде осы деңгейде сапалы түрде
Ұлттық банк негізгі мақсатын орындаудағы міндеттері мемлекеттік ақша-несие
Ұлттық банктің ақша-несие саясатындағы негізгі мақсаты ретінде бағаның
Қазіргі таңда ақша-несие саясатын жүзеге асыруда онымен бірге
Экономиканың жаппай қызуы,
Шетел капиталдарының жоғары ағылымы,
Қаржы рыногының өтімділігінің азаюы.
Осыған байланысты инфляция тек қана Ұлттық банк бақылауында
Сондықтан жоғарыда аталған мәселелерді шешу үшін ақша-несие саясаты
Ұлттық банк бұл пайыз өсірулерді капитал келуіне мәселелер
Ұлттық банк арқылы коммерциялық банктер минималды резервтік талаптарға
Ақша-несие саясатының басты жетістіктерінің бірі Қазақстанда валюталық режимді
Айырбас бағамына қатысты саясатта Ұлттық банктің алдағы уақыттарда
Халықаралық қаржы ұйымдары Қазақстанның экономикалық өсу жетістіктерін жоғары
Елдің макроэкономиклық тұрақтылығы, қаржы секторының жедел әрі сапалы
Биылғы жылы Қазақстан алғаш рет әлемдік экономикалық форумның
ҚОРЫТЫНДЫ
Қорыта келгенде, Ұлттық банк жүзеге асыратын ақша-несие саясаты
Сонымен ақша-несие саясаты – бұл айналыстағы ақша жиынын,
Қазақстан Республикасының ақша-несие саясатының құқықтық негізі «Қазақстан Республикасының
Ақша-кредит саясатын әзiрлеу және жүргiзу Қазақстан Ұлттық Банкi
Елімізде жүргізілген ақша-несие саясатының нәтижесінде ұлттық шаруашылық өзінің
Елде жекешелендіру реформаларына байланысты оларға несиелер беруді дамыту
Ұшқыр инфляцияға айналған валютаның құнссыздануына тосқауыл қойды, яғни
Ұлттық валютаның еркін қалқымалы айырбас бағамына көшуі және
Еліміздің қаржы секторы рынок талаптарына сай толық қанды
Ұлттық банктің ақша-несие саясатындағы негізгі мақсаты ретінде бағаның
Сонымен қатар ақша – несие саясаты ұлттық экономиканың
Сонымен Қазақстан экономикасының тиімді дамуы үшін экономиканың шикізаттық
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Заңдар:«ҚР- ның ақша – несие саясаты туралы» ҚР–
Оқулық:
1. «Денги, кредит, банки» Под. Ред. О.И.Ловрушина, Изд.
2.«Макроэкономика» Мамыров Н.Қ., Тілеужанова М.А. -Алматы: Экономика.
Оқу құралы:
1.«Ақша айналысы және несие» Мақыш С.Б. -Алматы, Қазақ
Мерзімді басылымдар:
1.Мырзабеков Ш. Қазақстанның банк жүйесі ТМД көлемінде бірінші
2.Сайденов А.Г. «О преспективах развития денежно – кредитной
3.Сайденов А.Г. «О преспективах развития денежно – кредитной
4.Досниязова А.К. « Инфляционное таргетирование: SWOT – АНАЛИЗ»
5.«О международных резервах и денежной базе» // (Национльный
6.«Статистикалық мәліметтер» // Банки Казахстан, 2005г. №10.89 стр
26
26