МАЗМҰНЫ
Кіріспе.................................................................................................. 2
1 тарау. Несиенің қажеттілігі және мәні...........................................
1.1. Несие қатынастарының пайда болуы және дамуы...................
1.2. Қарыз капиталынның құрылымы және қажеттілігі..................
1.3. Несиенің формалары мен түрлері..............................................
1.4. Несиенің қызметтері және оның экономикадағы маңызы......
1.5. Қарыз проценті.............................................................................
7
7
10
15
24
28
2 тарау. Несие жүйесі және оның құрылымы..................................
2.1. Несие жүйесі туралы ұғым..........................................................
2.2. Несие жүйесінің дамуы................................................................
2.3. Маманданған несие-қаржы институттары.................................
32
32
34
40
3 тарау. Кәсіпорынның несиеге қабілеттілігін талдау.....................
Қорытынды..........................................................................................
Пайдалынған әдебиеттер................................................................... 45
57
61
КІРІСПЕ
Несие қатынастарының нақты көрінісін несиенің формамен түрлері сипаттайды.
Коммерциялық несие - ол тауар өндірушінің басқа тауар өндірушіге
Банктік несие -
Несиенің негізгі екі формасының - коммерциялық және банктік несиелер
Тұтыну несиесі - ол төлемін кейінге қалдырып тұтыну тауарларын
Лизинг несиесі - ол тауар түрінде берілетін несие. Лизинг
Ауыл шаруашылык несиесі - ол ауыл шаруашылығындағы негізгі капитал
Шаруашылыкаралық несие - бұрынғы КСРО-да кең колданылған несие түрі.
Шаруашылықаралық несиенің басқа
* бұл несие субъектілері, міндетті түрде, бір
* несие тек ақша түрін беріледі;
* қайтарылғанда несие үшін ақы (процент) төленбейді; несие
Сонғы уакытта шаруашылықаралық несиенің тауарлы түрі дамуда. Мысалы, күрделі
Ипотекалық несие - ол жылжымайтын мүліктерді - жерді, өндірістік
Мемлекеттік несие - ол мемлекет пен жергілікті үкімет органдарының
Заемдар мемлекетке уақытша қосымша табыс түсіргенмен, кейін қарызды өтеу
Халыкаралық несие деп мерзімді белгілеу, процент төлеу және кері
Әлемдік шаруашылық қатынастардың интернационалдануына, халықаралық еңбек бөлінісіне және ғылыми-техникалық
Диплом жұмысының құрылымы: жұмыс кіріспеден, үш тараудан, қорытындыдан,
1 тарау. Несиенің қажеттілігі және мәні
1.1. Несие қатынастарының
Ақшадан кейін ізінше несиені ойлап шығару - адамзаттың данышпандық
Несие қатынастары алғашқы қауымдық құрылыстын мүліктік жіктеліп ыдырауы нәтижесінде
Өсімқорлык несиеге тән белгілер: несие берушілер - көпестер, саудагерлер,
Ал капиталистік несие капиталистік өндіріс әдісінен туындап, карыз капиталының
Біріншіден, карыздар бойынша. Өсімқорлық несие алушылар - ұсақ өнім
Екіншіден, карызға берген акшаны пайдалану әдісі бойынша. Өсімкорлық несие
Үшіншіден, экономикалық маңызы бойынша.
Төртіншіден, өсім акының шығу көзіне байланысты. Капиталистік несие үшін
Бесіншіден, өсім ақының деңгейі бойынша. Өсімқорлық несие үшін өсім
Сонымен, қарыз капиталы деген капиталист-меншік иесінің жұмыс істеуші капиталдың
Несие - ұдайы өндірістің ажырамас бөлігі. Тауарлы өндіріс -
* біріншіден, өнім тауар болуы үшін оның заттай түрі
* екіншіден, өнім бір өндірушіден екінші өндірушіге ауысуы қажет,
1.2. Қарыз капиталының құрылымы және қажеттілігі
Өндірістегі капиталдың (қаражаттың) қайталама айналымы мен айналымы - несие
Кәсіпорындардағы еңбек құралдары мен еңбек заттарының құны өзінің қозғалысында
Ақша қорының уақытша бөлініп шығуының себептері:
Біріншіден, негізгі капиталдың өндіріс процесінде бірте-бірте тозуы.
Екіншіден, дайын өнімдерді сату мен шикізаттар және - салкы
Үшіншіден, еңбекке ақы төлеу мерзімі мен дайын өнімді сату
Төртіншіден, үдемелі ұдайы өндірістің қалыпты жұмысын қамтамасыз ету үшін
Сөйтіп, өндірістік капиталдың қайтапама айналымы, сөзсіз, уақытқа бос ақша
Қарыз капиталының жинакталатын екінші көзі –мемлекеттің уақытша бос ақша
Қарыз капиталы кұрылымыиың ушінші көзі - халыктың жинағы. Ол
Ақша жинақтаудың бұл аталған негізгі көздерінен баскаларын да атап
Ақша қаражатын жинаудың ерекше формасы - ол банктердің өз
Қорыта айтқанда, карыз капиталы (қоры) өндіріс және айналыс
Теориялық жағынан капитал жинақтаушы барлық субъектілердің
Соңғы жылдары қарыз капиталын жинақтау процесінде несие жүйесі мен
Экономикадағы қарыз капиталын жинақтау негізінен үш формада жүреді: несие
Мемлекет акша жинақтауды үш формада: несие жүйесінде әр түрлі
Халықтың уақытша бос қаражатын жинау
Қазіргі уақытта несие
Капиталды жинау барлык кезде бірдей болатын тұрақты фактор емес.
Жинақталған ақша ел экономикасын инвестицияландырып капиталға айналады. Ақшаның капиталға
1.3. Несиенің формалары мен түрлері
Несие қатынастарының нақты көрінісін несиенің формамен түрлері сипаттайды.
Коммерциялық несие - ол тауар өндірушінің басқа тауар өндірушіге
Дегенмен коммерциялық несиені қолдануда біраз шекте-бар. Олар:
* бұл несиенің көлемі сатылуға тиіс тауарлар қорының көлемімен
*бұл несиенің көлемі ел экономикасының жағдайына байланысты өзгереді, яғни
* бұл несие тек бір бағытта қозғалыста жүреді:
Қорыта айтканда, коммерциялық несиенің банктік несиеден басты ерекшелігі
Банктік несие -
Біріншіден, коммерциялық несие тауар түрінде берілсе, ал банктік несие
Екіншіден, коммерциялық несие мен банктік несие бір-бірінен, субъектілер, яғни
Үшіншіден, коммерциялық несиенің шектеулері банктік несие берумен жойылады, себебі
Төртіншіден, бұл екі несиенің динамикасы (өсуі) да біркелкі емес.
Банктік несиені экономиканың кез келген салалары пай-даланады: өндірістің бір
Несиенің негізгі екі формасының - коммерциялық және банктік несиелер
Тұтыну несиесі - ол төлемін кейінге қалдырып тұтыну тауарларын
Лизинг несиесі - ол тауар түрінде берілетін несие. Лизинг
Ауыл шаруашылык несиесі - ол ауыл шаруашылығындағы негізгі капитал
Шаруашылыкаралық несие - бұрынғы КСРО-да кең колданылған несие түрі.
Шаруашылықаралық несиенің басқа
* бұл несие субъектілері, міндетті түрде, бір
* несие тек ақша түрін беріледі;
* қайтарылғанда несие үшін ақы (процент) төленбейді; несие
Сонғы уакытта шаруашылықаралық несиенің тауарлы түрі дамуда. Мысалы, күрделі
Ипотекалық несие - ол жылжымайтын мүліктерді - жерді, өндірістік
Мемлекеттік несие - ол мемлекет пен жергілікті үкімет органдарының
Заемдар мемлекетке уақытша қосымша табыс түсіргенмен, кейін қарызды өтеу
Халыкаралық несие деп мерзімді белгілеу, процент төлеу және кері
Әлемдік шаруашылық қатынастардың интернационалдануына, халықаралық еңбек бөлінісіне және ғылыми-техникалық
Халықаралық несие қатынастарына несие беруші және қарыз алушы ретінде
* берілетін мерзімнен байланысты - мерзімнен тыс
* қызметіне байланысты - коммерциялық
* несие туріне байланысты - ол тауарлы, импортшыға экспортшы
* несие валютасы бойынша - қарыздар-мемлекеттің валютасымен, несие беруші-мемлекеттің
* қамтамасыз етілуі бойынша - қамтамасыз етілгеи
* бланктік, яғни қарыздардың міндеттемесімен (бір кісі қол қойған
* берілуі бойынша - колма-қол (қарыздардың шотына жазу),
Несиенің түрлері - ол ұйымдастыру-экономикалық нышандарына байланысты әрбір несиені
Несие түрлері төмендегі жағдайларға байланысты жіктеледі:
* несиемен қамтамасыз етілетін ұдайы өндірістің сатысына. Өнім өндіретін
* экономиканың салаларында колданылуына. Өнер-кәсіп мекемесіне берілген
* несиенің камтамасыз етілуіне. Тікелей қамтамасыз етілген
* несие үшін төлем. Несие ақылы және акысыз болып
Дегенмен, бұрынғы және казіргі тарихта ақысыз несие берілетін жағдайлар
Қорыта айтқанда, әлемдік банктік іс-тәжірибеде несиенін басқа көптеген түрлері
1.4. Несиенің қызметтері және
Әрбір экономикалық категорияның мәні оның атқаратын кызметінен көрінеді. Ал
Айырбас процесінде уақытша бөлініп шыққан құнды кейін өзінің алғашқы
Сонымен, несиенің қайта бөлу қызметіне құнды бөлу қасиеті тән.
Қайта бөлуді несие ресурстарын пайдаланушы
Несиенің қайта бөлу
* несиенің қатысуымен қоғамның тек бір жьи өндірген материалдық
* несиенің қатысуымен тек ұлттық жалпы өнім
* несиенің қайта бөлу қызметінің елеулі белгісі
* несиенің қатысуымен уақытша бөлініп шыққан құнды
Несиенің келесі атқаратын қызметі - нақты ақшаны несие операцияларымен
Накты ақшаны несие операцияларымен алмастыру үшін бірсыпыра алдын ала
* дамыған банк
* экономикада төлем тапсырмасы
* орталық банктердің
Несиенің қызметтерін айта келіп, кейбір экономистер оньщ бақылау қызметін
Несиенің экономиканы дамытудағы маңызы деп несиені қолдану әдістерін пайдаланып,
Несиенің маңызы, сонымен бірге оны қолдану аясы елдің экономикалық
Акционерлік компаниялардың пайда болып, олардын акциялар шығаруы, бюджеттің әр
1.5. Қарыз проценті
Қарыз проценті - ол уақытща қолдануға берілген кұнның өзгеше
Қарыз проценті тауарлы өндірістің негізінде кейінірек пайда болды. Оның
Қарыз проценті меншік иесінің басқа біреуге белгілі бір құнды
Қарыз процентінің мәні - ақша капиталын белгілі бір
Қарызға бершген құнды
А – А1,
бұнда
А1 - борыштың өскен сомасы;
ΔА - қарызға процент түрінде қосылған
(несие үшін ақы).
Несие келісіміне қатысушы жақтардың мақсаты - пайда табу. Несие
Проценттің мөлшері: нақты бекітілген (немесе есепке алынған) және өзгермелі,
Нақты бекітілген (есепке алынған) процент мөлшерін, әдетте, ресми процент
Несиені беру кезінде келісім-шартта бүкіл несиені пайдалану мерзімінде накты
Номиналды процент мөлшері негізінен екі фактордың: несие ресурстарына сұраныс
Реалды (іс жүзіндегі) процент мөлшері есептеу жолымен шығарылады, яғни
Процент мөлшері берілген несие мөлшерінің қарызға берілген кұннан түскен
Қарыз проценті біраз белгілерге байланысты жіктеледі:
* несиенің формасы
* операциясы бойынша, мемлекеттік несие бойынша процент;
* несие мекемелерінің түрлеріне қарай: орталық банктің
* банктік несиені тартумен берілген инвестиция түрлеріне
* айналым құралдарына берілген несие бойынша процент; негізгі құралдарға
* қысқа, орта, ұзақ мерзімді несиелер бойынша процент;
* депозиттік, вексельдік, банктің есепке алған проценттері; банкаралық несие
Қорыта айтқанда, қарыз процентінің барлық формаларын қолдану механизмі төмендегідей:
Біріншіден, қарыз процентінің деңгейін макроэкономикалық факторлар айқындайды, яғни қаржыға
Екіншіден, процентті есептеу және төлеу екі жақты шартта көрсетіледі.
Үшіншіден, процентті төлеу көзі операция сипатына байланысты өзгереді. Мысалы,
2 тарау. Несие жүесі және оның құрылымы
2.1. Несие жүесі туралы ұғым
Өркениетті мемлекеттердің тәжірибесінде несие жүйесі туралы екі түрлі ұғым
Несие жүйесінің қызметінен несие қатынастары туындайды. Несие қатынастарының мазмұнын
Несие жүйесінің маңызы мен ел экономикасындағы ролі біраз көрсеткіштермен;
2.2. Несие жүйесінің дамуы
Қазіргі кезде экономикасы дамыған мемлекеттердің несие жүйесінде көптеген өзгерістер
Біріншіден, банк капиталының шоғырлануы мен орталықтануы нәтижесінде банк монополиясының
Капиталды шоғырландыру мен орталықтандырудың ашық және жасырын түрлері кездеседі.
Ірі коммерциялық банктерден азғана алып банктер -"Бэнк оф Америка",
Екіншіден, әр түрлі несие мекемелері арасында бәсекенің күшеюі. Банк
Бәсекенің келесі түрі - әр түрлі несие-каржы инститтурының арасында
70-80 жж. несие мекемелерінің бәсекесі өрши түсті, оған себеп
Бәсекені күшейтетін маңызды фактордың бірі қаржылық емес корпорациялардың қаржылық
Қазіргі кезде банктер арасындағы бәсеке халықаралык дәрежеге көтерілуде. Өндірістің
Халықаралық банктер - ұлтаралық және көп ұлттық банктер болып
Көп ұлттык банктер - ол бірсыпыра елдердің ірі банктерінің
Үшіншіден, банк капиталы мен өнеркәсіп капиталының бірігіп қаржы капиталын
Төртіншіден, несие жүйесіндегі кұрылымдық өзгерістер. Арнаулы несие-қаржы мекемелерінің дамуы
Капиталын иемденуіне қарай банктер және несие-қаржы мекемелері мемлекеттік және
Несие жүйесінде мемлекеттік сектордың көбеюі ел экономикасын мемлекеттік реттеудің
Дегенмен, экономикаға несие-қаржылык, ақша-есеп және т.б. кызмет түрлерін көрсететін
Шаруашылық буындарына көрсететін қаржы-несиелік кызметтерінің санына, мөлшеріне және олардың
Орталық банк - мемлекеттің банк жүйесінің бірінші деңгейіндегі басты
Коммерциялық банктер - банк жүйесінің екінші деңгейіндегі банк, олар
2.3. Маманданған несие-қаржы институттары
Тарихи маманданған несие-қаржы институттарының алғашқы мекемелері қарыз капиталы нарығындағы
Маманданған несие-қаржы инстиуттары (немесе оларды парабанктік мекемелер деп те
Маманданған несие-қаржы институттары
* халықтың ұсақ жинақтарын тартуда;
* ипотекалық несие беруде;
* тұтыну несиесін беруде;
* ауыл шаруашылық несиесін беруде;
* сыртқы сауда операцияларын қаржыландыру мен есеп айырысуда;
* өнеркәсіп компанияларының бағалы қағаздарын орналастыру мен капитал инвестициялауда.
Айта кететін жәйт, революцияға дейінгі Ресейде, одан соң КСРО-да
Бірсыпыра мемлекеттерде маманданған несие-қаржы институттарына: жинак мекемелері, сақтандыру компаниялары,
Жинақ мекемелері несие жүйесінің көмегінсіз өз алдына капитал ретінде
Өзара-жинақтау банктері - ұсақ салымдарды белгілі бір мерзімге кабылдайды.
Несие-жинақтау ассоциациялары - осы ұйым мүшелерінің төлеген жарнасынан кұралады,
Несиелік одақтар - кооперативтер түріндегі жинақ мекемесі, оны кәсіподақтар,
Сақтандыру компаниялары сақтандыру полистерін сату арқылы қаражат жинайды. Олардың
Несие операцияларын сақтандыру
Сақтандыру компанияларына жылма-жыл түсетін сақтандыру сыйлық ақысы және активті
Зейнетақы қорлары жұмысшылар мен қызметкерлерге белгіленген жасқа толғанда зейнетақы
Қазақстан Республикасында жүргізілген зейнетакы реформасының нәтижесінде мемлекеттік зейнетақы коры
Инвестициялық компаниялар өзінің шығарған акцияларын сатып, одан түскен ақшаны
Инвестициялық компаниялар "ашық типті" және "жабық типті болып бөлінеді.
Қаржы компаниялары - олар тұтыну тауарларын қарызға сатуды несиелеуге
Ақша нарығындағы өзара корлар алғашқыда 70-жылдары пайда болды. Олар
Қорыта айтқанда, маманданған несие-қаржы институттары кез келген мемлекеттің несие
3 тарау. Кәсіпорынның несиеге қабілеттілігін талдау
Кәсіпорынның төлем қабілеттілігін сипаттайтын маңызды көрсеткіштердің бірі – несиеге
Талдаудың келесі кезеңі кәсіпорынның несиеге қабілеттігін айқындау болып табылады.
Қазіргі кезде нарықтық қатынастарды реттейтін заңдар әсерінен кәсіпорынға олардың
Банктер несиелеу процесінде, нарық қатынастарының қалыптасуына, қоғамдық өндірістің тиімділігін
Банктер қарыздарды өндірістің тиімділігін, оның ғылыми-техникалық деңгейін көтеруге, өнімнің
Банк несиелерді қайтарымдылық, жеделдік, тиімділік принциптерін қатаң сақтау, несиелерді
Несиені беру және өтеумен байланысты мәселелер келісім түрінде несиелік
Несиелік шартта мыналар міндетті түрде қарастырылады:
* несиенің объектілері;
* қарыздың жоспарланған мөлшері, оның мақсаты;
* қарыздарды беру шарттары және өтеу мерзімдері, олардың қарыз
* қарыз бойынша пайыз мөлшерлемелері, олардың төмендеуі немесе көтерілуі,
* қарыз алушының міндеттемелерін қамтамасыз ету нысандары (кепілдемелер, кепілге,
* материалдық қорлар мен өндірістік шығындарды өтеудегі меншікті айналым
* несие беру және өтеу бойынша екі жақтың міндеттемелері,
* құжаттардың тізімі және оларды банкке тапсыру мерзімділігі және
Несиелер берілетін мерзіміне қарай қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді
Қысқа мерзімді несие кәсіпорынның айналым қаражаттарының қалыптасу көздерінің бірі
Қысқа мерзімді несиелер қарыз алушыларға Қазақстан Республикасының Ұлттық Банк
Несиелеудің объектілері:
* тауарларды экспорттық және импорттық жеткізулер және сыртқы экономикалық
* жеке еңбек қызметімен айналысатын азаматтар сатып алған шикізат,
* ломбардтың кепіл-несиелік операциялары;
* театрдың, парктердің, атракциондардың табыстары мен шығындары арасындағы мерзімдік
Банк басшылығының ұйғаруы бойынша несиелеу объектісі болып тиеліп жіберілуі
* өнім тұтынушының сұранысына ие болған кезде өнімді шығару
* оны өткізуге шарттар жасалған өнімдерді тиеп жіберу үшін
* келісім-шартты бұзатын ұқыпсыз төлеушілерге өнімді тиеуді тоқтату.
Тауарлы-материалдық құндылықтар мен шығындар несиелеуге қалдық баланстық, бірақ жоспарланғаннан
Жоспардан артық шығындар мөлшері жыл басынан бергі өткен уақыт
Қарыз алушыларға несие беру алдыңғы берілген несиелер бойынша мерзімі
Есептеудің негізіне өндірістің, өткізудің көлемі бойынша алдыңғы жылдың жоспарланған
Жыл бойы бұл есептер банк пен қарыз алушының екі
Несиелеуге мыналар қабылданбайды:
* дайын өнімнің нормадан тыс қалдықтары, көліктік қиындықтарға, ұқыпсыз
* өтімі шектеулі немесе өтпейтін даяр өнімнің қалдықтары;
* мерзімдік қалдықтарынан басқа аяқталмаған өндірістің нормадан тыс қалдықтары,
* өндірістің жылдық қажеттілігін артық әкелінген, өндірілген, бір жылдан
* артық, қажет емес, қиын өткізілетін және пайдаланылмайтын тауарлы-материалдық
* құндылықтардың бұзылуына немесе жабылуына әкелетін, сақтау жағдайлары сақталуын
* несие шарттарында қарастырылған мерзімнен артық жолда келе жатқан
* шығындар сметасынан асатын және өнімнің өзіндік құнына кіргізілмеген
* кәсіпорын пайдалануға берілгеннен кейін жүргізілген іске қосуды реттейтін
* бекітілген мерзімде қайта өңделмеген өткен жылдардың өнімінің ауыл
* дайындаудың жаңа мерзімінің басына дейін кәсіпорынның оны өңдеу
* аяқталмаған өндіріске, дайын өнімге және тиелген өнімдерге жататын
Кесте 1.
Қажет қарыздың бойынша 200 __ жыл ______есебі заемның
№ Көрсеткіштер аталуы 1/I
200___ ж. 1/IV 1/VII 1/X 1/I
200___ж.
1. Тиелген, несиелеуге қабылданатын тауарларды қоса алғанда барлық тауарлық-материалдық
2. ТМҚ мен шығындардың қалдығы несиелеуге қабылданбайды
3. Айналым қаражаттарының меншікті қалыптасу көздері, олардың жетіспеушілігін уақытша
4. Несиеленетін ТМҚ мен өндірістік шығындарға жататын кредиторлық борыш
5. Ссуданың жоспарланған сомасы (1-2-3-4)
Кәсіпорын басшысы
Бас бухгалтер
«___»___________ 200__ ж.
М.О.
Несие алу үшін қарыз алушы банкке несиенің мақсаты, бағыты,
Несие алу үшін қарыз алушы, оны пайдалану мерзіміне тәуелсіз,
* несиеленетін шаралардың жоспарланған шығындары, несие өтелетін айналым активтерінің
* қарыз алушының қаржылық жағдайын және несиеге қабілеттілігін анықтау
* банк тәжірибесінде қабылданған нысандар бойынша несиені өз уақытында
Қажет болған жағдайда банк сол орында алдын ала тексеру
Несиелік келісім-шарт жасауға дейін, қарыз алушыдан арыз және қажет
Несиеге қабілеттілігін талдаудың мақсаты – банкпен несиелеу мүмкіндігі және
Кәсіпорынның қызметіне талдау жүргізбестен бұрын төмендегідей жұмыстарды жүргізу керек.
Нақты бір кәсіпорынның қызметін зерттеу кезеңін белгілеу; материалдарды іріктеп
Жұмыстың екінші кезеңіңдегі сыртқы талдау өткізу кезінде әр түрлі
Үшінші кезеңде нағыз талдау жүргізіледі. Сандық өлшемдерді пайдалана отырып
Кәсіпорынның несиеге қабілеттілігін талдаудың негізгі міндеттері:
* кәсіпорынның қаржылық жағдайын анықтау;
* қарыз алушының шаруашылық қызметінің тиімсіздігі салдарынан несие ресурстарын
* қарыз алушы кәсіпорынды оның тиімділігін көтеру бағытында қызметін
* несиелердің тиімділігін көтеру.
Несиелеу шарттарын талдау мыналарды білуді қажет етеді:
бұрын болған несиелерін өз уақытында өтеу, берілген есептердің сапалылығы,
қарыз алушының бәсекеге қабілеті - өнімді өндіру және табыс
ірі ресурстарды пайдалану мақсаттарын;
несие сомасын;
несиені өтеуді. Бұл зерттеу материалды, құндылықтарды өткізу, берілген кепілдемелер
несиенің қамтамасыз етілуін, яғни банктің берілген несиеге, кепілге қарыз
активтерді иеленуін (егер кәсіпорынның несиені қайтару үшін қажетті активтері
экономикалық коньюктура жағдайлары мен даму перспективалары (ссуда беру барысында
Талдау қарыз алушының бухгалтерлік және статистикалық есептерінен жинақталған мәліметтер
Кейбір кәсіпорындарда олардың серіктеімен, әсіресе банктермен арнайы іс жүргізіледі.
Кәсіпорынның несиеге қабілеттілігін бағалаудың басты әдісі – оның ресми
кәсіпорынның төлем қабілеттігін және өтімділігін;
айналым қаражаттарын және алған несиені пайдаланудың тиімділігін;
барлық қарыз міндеттемелерді, несиенің сұралған сомасын қоса, өтімді қаржылармен
шаруашылық айналымда меншікті айналым қаражаттарының болуын;
кәсіпорынның табыстылығын (рентабельділігін) бағалау.
Кәсіпорынның несиеге қабілеттігін бағалау белгілі бір уақытта және динамикада
Талдау негізінде банк қарыз алушыға несие беру мүмкіндігі туралы
Несиеге қабілеттілігін талдау кезінде бірқатар көрсеткіштер қолданылады. Ең маңызды
Банк мекемелері табыстылығы төмен, қаржылық жағдайы тұрақсыз қарыз алушылармен
Несиеге қабілеттігін бағалау кезінде банктер, өтеудің аралық коэффициенттерімен қатар,
Несиеге қабілеттілікті талдау кезенде банктің қарыз беруші ретіндегі тәекелділік
Нарықтық қатынастарға өту несиеге сұранысты көбейтті, бұдан оны беру
Сонымен несиеге қабілеттігін талдау кезенде тек өтімділік көрсеткіштері мен
Банк кәсіпорынға несие беру туралы мәселені шеше отырып, қарыз
Кәсіпорынның несиеге қабілетсіздігінің басты себептері анықталмаған дебиторлық борыштардың болуы,
Қорытынды
Әрбір экономикалық категорияның мәні оның атқаратын кызметінен көрінеді. Ал
Айырбас процесінде уақытша бөлініп шыққан құнды кейін өзінің алғашқы
Сонымен, несиенің қайта бөлу қызметіне құнды бөлу қасиеті тән.
Қайта бөлуді несие ресурстарын пайдаланушы
Несиенің қайта бөлу
* несиенің қатысуымен қоғамның тек бір жьи өндірген материалдық
* несиенің қатысуымен тек ұлттық жалпы өнім
* несиенің қайта бөлу қызметінің елеулі белгісі
* несиенің қатысуымен уақытша бөлініп шыққан құнды
Несиенің келесі атқаратын қызметі - нақты ақшаны несие операцияларымен
Накты ақшаны несие операцияларымен алмастыру үшін бірсыпыра алдын ала
* дамыған банк
* экономикада төлем тапсырмасы
* орталық банктердің
Несиенің қызметтерін айта келіп, кейбір экономистер оньщ бақылау қызметін
Несиенің экономиканы дамытудағы маңызы деп несиені қолдану әдістерін пайдаланып,
Несиенің маңызы, сонымен бірге оны қолдану аясы елдің экономикалық
Акционерлік компаниялардың пайда болып, олардын акциялар шығаруы, бюджеттің әр
Қолданылған әдебиеттер:
Н.Назарбаев Қазақстан – 2030: Барлық Қазақстандықтардың өсіп өркендеуі, қауіпсіздігі
Абалкин Л.И. Курс переходной экономики: Учебник. – М.: Финстанинформ,
Абрамова М.А.; Александрова Л.С. Финансы, денежное обращение и
Алехин Б.И. Рынок ценных бумаг: Ввведение в фондовые операции.
Алмазова О.Л.: Дубоносов Л.А. Золото и валюта: прошлое и
Антонов А.Г. , Пессель М.А. Денежное обращение, кредиты, банки.
Балабанов И.Т. Финансовый менеджмент: Учебник. – М.: Финансы и
Банки и банковские операции: Учебник /Под ред. Проф. Е.Ф.Жукова.
Банки и банкиры Казахстана: Информационно-аналитический обзор. Спец. Выпуск. Июнь,
Банковский портфель. Т. 1-2, 3. – М.: Санинтек, 1994-1995.
Банковское дело /Под ред. О.М.Лаврушина. – М.: Финансы и
Банковское дело /Под ред. В.И.Колесникова. – М.: Финансы и
Банковская реформа: поиск продолжается /Под ред. Б.И.Иришева. – Алматы:
Биржевая деятельность: Учебник /Под ред. В.С.Галанова. – М.: Финансы
Броздин П.Ю. Ценные бумаги и фондовый рынок. – М.,
Бункина М.К. Деньги. Банки. Валюта: Учебное пособие. М.: ДИС,
Вестник Национального банка Республики Казахстан за 2004 г.
Гринберг И. Рубль, червонец, тенге. – Алматы: Қаржы-қаражат, 1997.
Денежное обращение и кредит при капитализме. Учебник /Под ред.
Деньги, кредит, банки.: Учебник /под ред. О.И.Лаврушина. – М.:
Деньги, кредит, банки: Учебник для вузов /под ред. Е.Ф.Жукова.
Деньги, кредит, банки: Учебник /под ред. Г.С.Сейткасимова. – изд.
Долан Э.Д.: Кемпбелл К.Д., Кемпбелл Р.Д. Деньги, банковское дело
Дүйсенбаев К.Ш. Кәспорынның қаржылық жағдайын талдау.Оқу құралы. Алматы: Экономика,
Ефремов И.А. Операции коммерческих банков с ценными бумагами. –
Карагусова Г. Что нужно знать о ценных бумагах. Вопросы-ответы.
Карагусов Ф. Ценные бумаги и регулирование их обращения в
Көшенова Б. Бағалы қағаздар нарығы. Оқу құралы. Алматы: Экономика,
Көшенова Б. Ақша, несие, банктер, валюта қатынастары. Оқу құралы.
Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі туралы. ҚР Президентінің Заң күші
Қазақстан Республикасындағы банктер және банк қызметі туралы ҚР Президентінің
Мамыров Н.Қ., Мадиярова Д.М., Қалдыбаева А.Е. Халықаралық экономикалық қатынастар:
Русско-казахский толковый экономический словарь предпринимателя. – Алматы: МЧП, 1993.
Роде Э. И др. Банки, биржа и валюта современного
Рынок ценных бумаг и его финансовые институты: Учебное пособие
Саниев М.С. Деньги, кредит, банки. – Алматы: Алматинский коммерч.
Сборник нормативно-законодательных актов по ценным бумагам в Республике Казахстан.
Сейткасимов Г.С., Ильясов А.А. Формирование фондового рынка: Учебное псобие
Усов В.В. Деньги. Денежное обращение. Инфляция: Учебное пособие для
Усоскин В.М. Современные коммерческие банки. – М.: 1994.
Финансы. Денежное обращение. Кредит. Учебник /под ред. Л.А.Дробозиной .
Фельдман А.А. Вексельное обращение. Российская и международная практика: Учебное
Формирование системы ационерных обществ в Республике Казахстан /А.К. Кошанов,
Хабарова Л.П. Бухгалтерский учет и налогообложение с ценными бумагами:
Ценные бумаги и фондовый рынок /Г.С.Сейткасимов и др. –
Шалгимбаева Г.Н. Рынок ценных бумаг: Механизмы государственного регулирования. –
Көшенова Б.А. Ақша, несие, банктер, валюта қатынастары. Оқу құралы.
1