Тақырыбы: Маңғыстау өлкесінің экологиялық проблемалары
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ 3
1 КАСПИЙ ӨҢІРІНІҢ ЭКОЛОГИЯЛЫҚ МӘСЕЛЕЛЕРІ 4
2 МАҢҒЫСТАУ МҰНАЙГАЗ КЕШЕНІНІҢ РЕГИОННЫҢ 9
ЖАНУАРЛАР ӘЛЕМІНЕ ӘСЕРІ 9
3 ЖАРЫЛЫСТАР НӘТИЖЕСІ 11
4 ҚАРАШЫҒАНАҚ КЕН ОРНЫНЫҢ МАҢЫНДАҒЫ ӨСІМДІКТЕР
ҚОРЫТЫНДЫ 18
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 19
КІРІСПЕ
Қоғам дамуда, онымен қатар шаруашылық та,
«Қайран елім – өз елім!..» демекші
Маңғыстаудың бұл тұрғыдан жағдайы нашар. Оған
1 КАСПИЙ ӨҢІРІНІҢ ЭКОЛОГИЯЛЫҚ МӘСЕЛЕЛЕРІ
Каспий аймағының мұнай және газ өндіру
Балығымызға белгілі болып отырғандай, Каспий мұнай
90-шы жылдардың соңдарынан бастап Каспий
Қазіргі уақытта Каспий өңірінде үш негізгі
Мұнай өндіруді арттырған сайын Каспий өңірінің
Ресей ғалымдарының зерттеуі нәтижелері бойынша 10-12
Мұнаймен ластану кен орындарында апаттардың болуымен
Теңіздің мұнаймен ластануы оның генофондын азаюына
1998 жылдан бастап Каспий өңірінде халықаралық
1921 және 1940 жылдары болған совет-ирандік
Қазірдің өзінде көріп отарғанымыздай осы Каспий
Кейініректе жағдай жақсы жаққа бет бұрды.
Өкінішке орай, бұл мемлекеттердің қай-қайсысы болмасын
Енді біз мұнаймен ластанудан басқа екі
Қазіргі үақытта теңіздің деңгейі жыл сайын
Каспийдің Қазақстанға қатысты солтүстік бөлігінде теңіз
Сонымен бірге, сейсмикалық тұрақсыздықтың артуына байланысты
Каспийдің экологиясына үлкен зардап әкелген бұл
Орынбор мұнайгазконденсат орнында да бірнеше ядролық
Жоғарыда біз Каспий өңірінің негізгі экологиялық
2 МАҢҒЫСТАУ МҰНАЙГАЗ КЕШЕНІНІҢ РЕГИОННЫҢ
ЖАНУАРЛАР ӘЛЕМІНЕ ӘСЕРІ
(КЕСТЕ)
Мұнайгаз өндіретін кешені территориясында кездесетін жануарлар
№
Түр Отряд Табиғат ортасының ластануының жануарларға
1 2 3 4
1 Джейран Парнокопытные (Artiodactyla) 3,1
2 Сайгак Парнокопытные (Artiodactyla) 3,1
3 Устюркий муфлон Парнокопытные (Artiodactyla) 3,1
4 Волк Хищные (Carnivora) 2,1,3
5 Корсак Хищные (Carnivora) 2,1,3
6 Лисица Хищные (Carnivora) 2,1,3
7 Ласка Хищные (Carnivora) 2,1,3
8 Горностай Хищные (Carnivora) 2,1,3
9 Степной хорек Хищные (Carnivora) 1,3,2
10 Перевязка Хищные (Carnivora) 2,1,3
11 Барсук Хищные (Carnivora) 1,3,2
12 Степная кошка Хищные (Carnivora) 2,1,3
13 Каракал Хищные (Carnivora) 2,1,3
14 Желтый суслик Грызуны (Rodentia) 2,1,3
15 Малый суслик Грызуны (Rodentia) 2,1,3
16 Малый тушканчик Грызуны (Rodentia) 2,1,3
17 Большой тушканчик Грызуны (Rodentia) 2,1,3
18 Тушканчик Северцева Грызуны (Rodentia) 2,1,3
19 Тушканчик прыгун Грызуны (Rodentia) 2,1,3
20 Тарбаганчик Грызуны (Rodentia) 2,1,3
21 Емуранчик Грызуны (Rodentia) 2,1,3
22 Мохноногий тушканчик Грызуны (Rodentia) 2,1,3
23 Серый хомячок Грызуны (Rodentia) 2,1,3
24 Общественная полевка Грызуны (Rodentia) 2,1,3
25 Полуденная песчанка Грызуны (Rodentia) 2,1,3
26 Большая песчанка Грызуны (Rodentia) 2,1,3
27 Домовая мышь Грызуны (Rodentia) 2,1,3
28 Серая крыса Грызуны (Rodentia) 2,1,3
29 Обыкновенная слепушонка Грызуны (Rodentia) 2,1,3
30 Краснохвостая песчанка Грызуны (Rodentia) 2,1,3
31 Ушастый еж Насекомоядные (Insectivora) 2,1,3
32 Длинноиглый еж Насекомоядные (Insectivora) 2,1,3
33 Степной орел Птицы (Aves) 3,4
34 Могильник Птицы (Aves) 3,4
35 Беркут Птицы (Aves) 3,4
36 Стервятник Птицы (Aves) 3,4
37 Балобан Птицы (Aves) 3,4
38 Четырехполосый полоз Чешуйчатые (Reptilia) 1,2,3
39 Гюрза Чешуйчатые (Reptilia) 1,2,3
40 Серый варан Чешуйчатые (Reptilia) 1,2,3
41 Песрая круглоголовка Чешуйчатые (Reptilia) 1,2,3
42 Осетровые Рыбы (Chondrichthyes) 1
43 Сазан Рыбы (Osteichthyes) 1
44 Судак Рыбы (Osteichthyes) 1
45 Лещ Рыбы (Osteichthyes) 1
46 Окунь Рыбы (Osteichthyes) 1
47 Кефаль Рыбы (Osteichthyes) 1
48 Вобла Рыбы (Osteichthyes) 1
49 Жерех Рыбы (Osteichthyes) 1
50 Каспийский тюлень (Foca caspisa )
Ескерту: 1. Жерасты және жерүсті суларының
2. Жер қыртысының ластануы;
3. Өсімдіктің жойылуы;
4. Атмосфера ауасының ластануы.
3 ЖАРЫЛЫСТАР НӘТИЖЕСІ
Советтік дәуірде радиодан Жаңа Жерде (Новая
Маңғыстау облысында Үстірт платосында 1969 және
Нәтижесінде тереңдігі 20 метр және диаметрі
Міне, көптен күткен зерттеулер жақында ғана
6-Т скважинасына таяу орналасқан екінші опырылған
Мамандар басты қатерді, сирек болса да,
Мамандар айтуы бойынша, топырақ бөлшектерінің шаң-тозаңмен
Мұндай қауіптену өте негізделген. Облыстың радиологикалық
Саяжайларда құрылған осы сияқты кейбір «бұйымдар»
4 ҚАРАШЫҒАНАҚ КЕН ОРНЫНЫҢ МАҢЫНДАҒЫ ӨСІМДІКТЕР
Әкожүйенің және оның компоненті топырақтың техногенді
Биосферада топырақ көптеген әртүрлі функцияларды атқарады.
Батыс Қазақстан облысының топырақ жамылғысы жас
Зерттелінген аймақ бұйратты-жазықты қоңыржай құрғақ дала
Қоңыр-қызғылт топырақтың морфологиялық белгілеріне
А горизонты. Қалыңдығы 0-ден 20 см-ге
В горизонты. Қалыңдығы 20-дан 41 см-ге
ВС горизонты. Қалыңдығы 41-ден 87 см-ге
Топырақтың экологиялық функциялардың арасында ең
Сулы сығындысының (кесте-1) көрсетуі бойынша құрамында
Кесте-1. Қоңыр-қызғылт карбонаты топырақтың сулы сығындысы.
Горизонт
Қалыңдығы см PH Жалпы сілтілігі HCO3
Cl SO2- Na+ K+ Ca2+ Mg2+
A 0-20 8,5 0,75 0,048
0,622 0,44 0,92 0,69
B 20-41 7,8 1,5 0,061 0,0064
BC 41-87 8,6 1,15 0,043 0,0064
Кесте-2. Қоңыр-қызғылт карбонаты топырақтың химиялық құрамы.
Горизонт
Қалыңдығы см Тьюрин бойынша қарашірік
% N% P% Сіңірілген негіздің
Ca2+ Mg2+ Барлығы
A 0-20 5,96 0,41 0,20 17,6
B 20-41 3,61 0,19 0,17 14,95
BC 41-87 2,92 0,07 0,14 11,15
Қоңыр-қызғылт, карбонатты топырақтың химиялық құрамы бойынша
Азот, фосфор мөлшері жоғарғы қабаттан төменгі
Келесі зерттелінген аймақтың бірі Қоншыбай жырасында
А горизонты. Қалыңдығы 0-ден 20 см-ге
В горизонты. Қалыңдығы 20-дан 59 см-ге
ВС горизонты. Қалыңдығы 59-дан 92 см-ге
Сулы сығындының анализі бойынша тез еритін
Сульфат ионы тек А горизонтында кезедседі,
Кесте-3. Қоңыр-қызғылт карбонатты-сортаңды топырақтың сулы сығындысы.
Горизонт
Қалыңдығы см PH Жалпы сілтілігі HCO3
Cl SO2- Na+ K+ Ca2+ Mg2+
A 0-20 7,4 0,5 0,34 0,02
B 20-59 7,3 0,5 0,17
0,39 0,10 0,26 0,13
BC 59-92 7,5 0,8 0,15
0,41 0,20 0,5 0,22
Қоңыр-қызғылт карбонатты сортаңды топырақтың химиялық құрамы
Кесте-4. Қоңыр-қызғылт карбонатты-сортаңды топырақтың химиялық құрамы.
Горизонт
Қалыңдығы см Тьюрин бойынша қарашірік
% N% P% Сіңірілген негіздің
Ca2+ Mg2+ Барлығы
A 0-20 2,2 0,33 0,12 0,35
B 20-59 2,0 0,27 0,10 0,32
BC 59-92 0,2 0,13 0,15 0,52
Екі аймақтың Қарашығанақ кен орнына қашықтығы
ҚОРЫТЫНДЫ
Қазіргі кезде ғылыми-техникалық жетістіктердің қауырт өсуі
Қалдықсыз және аз қалдықты жаңа технологиялық
Өндірістік суларды тереңірек тазарту аппаратының жаңа
Ағынды сулардан бөліп алынған мұнай мен
Суды тұтынуды бөлінуді қысқарту мақсатында технологиялық
Мұнай еліміздің экономикасындағы үлес салмағы жоғары,
Сондықтан мұнай кенін зиян салмайтындай жинап,
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
«Экология и устойчивое развитие» газета, 10.2005;
«Егемен Қазақстан» газеті, 14 қаңтар 2004;
«Промышленность Казахстана» журнал, 08.2004;
«ҚазҰТУ хабаршысы, экология сериясы» журналы, №2(15)
Акбасова А.Ж.,Санкова Т.Ә., «Экология», Алматы, 2003;
«Экология пәні бойынша» СПОӘК, ҚазҰТУ, Алматы,2005.
2