Мазмұны
Кіріспе ....................................................................................................................................1
1. Вирус түрлері және олардан сақтанудың тәсілдері......................................................3
1.1. Бүлінген және вирус жұққан файлдар ........................................................................3
1.2. Вирустардың мынандай файлдарға жұғыуы мүмкін................................................3
1.3. Компьютерлік вирустардың қысқаша жіктелуі..........................................................5
1.4. Компьютерлік вирустардан сақтанудың негізгі тәсілдері.........................................6
2. Aidstest және Dr.Web детектор-программалары ...........................................................8
2.1. Dr.Web программасының Aidstest программасынан негізгі айырмашылығы..........8
2.2. Программаларды орнату (установка программ) әдістері............................................9
2.3. Программалар вирус таппаған жағдайда экранға төмендегіше
2.4. Жадқа таныс емес вирустың енуі................................................................................12
2.5. Aidstest және Dr. Web программасына вирус түсу....................................................
2.7. Программа интерфейсі..................................................................................................14
3. Программаны орнату (установка программ)..................................................................15
3.1. Программаның жіберілуі (запуск программ)...............................................................15
3.2. Программа есебі...............................................................................................................17
3.3. Дисктің жүктеу облысының өзгеруі..............................................................................19
3.4. Активті стрелс вирустарды хабарлау.............................................................................20
Қорытынды..............................................................................................................................23
Әдебиеттер тізімі.....................................................................................................................24
Кіріспе.
Компьютерлік вирус – арнайы жазылған шағын көлемді (кішігірім)
тағы басқа келеңсіз әрекеттерді істеуі мүмкін. Ішінен осындай
Өзінің жабысқанын жасыру мақсатында вирустың басқа программаларды бүлдіруі
Вирустың көптеген түрлері ЭЕМ жадында DOS-ты қайта жүктегенше
Вирустың зиянды іс әрекеттері алғашқы кезде жұмыс істеп
Компьютерде ‘’ вирус жұққан’’ програмалар саны көбеймей тұрғанда,
кейбір програмалар жұмыс істемей қалады немесе дұрыс жұмыс
экранға әдеттегіден тыс бөтен мәліметтер, символдар, т.б. шығады.
компьютердің жұмыс істеу жылдамдығы баяулайды .
көптеген файлдардың бүлінгені байқалады.
Компьютерге вирус жұққанын байқаған кезде кейбір файлдар мен
Вирустардың кейбір түрлерінің кері әсері тіпті оданда терең
Осының бәрі вирустан дер кезінде қорғанбасақ, оның келешектегі
Вирус программасының байқалмау себебі олардың көлемі кішігірім ғана
Қазіргі кездегі вирустар негізгі екі топқа бөлінеді:
резиденттік (компьютер жадында тұрақты сақталатын) вирустар.
резиденттік емес вирустар.
Вирус жұққан программа іске қосылғанда резиденттік вирустар әсерлене
Дискілерге мәлімет жазу кезінде вирус өзінің жабысуына қолайлы
Негізгі бөлім.
1. Вирус түрлері және олардан сақтанудың тәсілдері.
1.1. Бүлінген және вирус жұққан файлдар .
Вирус дискідегі кез келген файлды бүлдіре алады, бірақ
1.2. Вирустардың мынандай файлдарға жұғыуы мүмкін:
Бірден орындалатын файлдар, белгілі бір іс-әрекет істейтін кеңейтілулері
Операциялық жүйенің жүктеуіші мен қатты дискінің ең басты
Мұндай вирустар өз қызметін компьютерді іске қосқанда, яғни
3. Құрылғылар драйверлері, яғни CONFIG.SYS файлының шеткері
Әдетте әрбір вирус тұры файлдың бір немесе екі
4. Файлдық жүйені өзгертетін вирустар.
Соңғы кезде вирустың жаңа түрлері – дискідегі файлдық
Барлық .COM және .EXE типті файлдар үшін –
5. ’’Көрінбейтін’’ және өздігінен өрбитін вирустар.
өзін жай көзге сездірмес үшін кейбір вирустар жасырынудың
“Көрінбейтін”вирустар.
Көптеген резиденттік вирустар былай жасырынуды әдетке айналдырған, олар
Өздігінен өрбитін вирустар.
Вирустардың жасырыну жолының екінші тәсілі - өзін -өзі
1.3. Компьютерлік вирустардың қысқаша жіктелуі.
Қазіргі кезде 10000 шамасында компьютерлік вирустар белгілі.
Компьютерлік вирустардың қысқаша жіктелуі:
Мөлшері бойынша: ’’A’’ - 648байт, ’’B’’
Жұмыс істеу логикасы бойынша: ’’ұстауыштар’’, ’’логикалық бомбалар’’, ’’құрттар’’,
Жұмыс істеу аумағы бойынша: ’’ЭЕМ желілерінде’’, ’’ДЭЕМ-дерде, ’’көп
Мақсаты бойынша: ’’бейсауат’’, ’’шантаж жасаушы’’, ’’мағынасыз’’, ’’насихатшы’’.
Енді осыларға қысқаша түсініктеме бере кетсек:
’’Ұстауыш вирустар’’ – программалық құралдар кешенінде қателіктер мен
’’Логикалық бомбалар’’ (баяу әсер ететін ’’бомбалар’’) – қарапайым
’’Құрттар’’ – жүйелік программалаушылардың информациялық – есептеу желілерінің
’’Троян аттары’’ – қарапайым қолданбалы программаға еніп, соларға
’’Бейсауат’’ (гуманды) – онша қатты зиянын тигізбейтін вирустар.
’’Шантаж жасаушы’’ – мысалы, белгілі бір төлемақы берсе,
’’Насихатшы’’ - ’’өзін көрсету’’ мақсатында жасалған.
’’Мағынасыз’’ – атынан-ақ әсері түсінікті.
1.4. Компьютерлік вирустардан сақтанудың негізгі тәсілдері.
Компьютерлік вирустар ’’таза’’ компьютерге вирус жұққан иілгіш дискеттер
Айта кететін жайт, вирустардың кейбір түрлері компьютерге келісімен
Вирустардан сақтану үшін мынадай шаралар қолдануға болады:
Информацияны қорғаудың жалпы шаралары – дискіні физикалық зақымданудан
Профилактикалық шараларды пайдалану, яғни вирусты жұқтыру мүмкіндігін азайту
Вирустан сақтайтын арнайы программаларды пайдалану.
Жалпы информацияны қорғау тәсілдерітек вирустан сақтануда ғана емес,
информация көшірмесін алып отыру – файлдарды және дискінің
керекті информацияңызды басқалардың жиі пайдалануына тосқауыл қою. Ол
Жалпы информацияны сақтаудың ортақ тәсілдерінің қажеттілігіне қарамастан, қазіргі
Вирустардың әсерін жоятын антивирустық программаларды үш негізгі топқа
Файл мәліметтерінің бақылауға арналған олардың қосындыларын есте сақтауға
Программаға немесе операциялық жүйеге вирус жұққан сәтте оларды
Вирустар жұқтырылғаннан кейін олардың бар екенін анықтайтын программалар.
Файлдардағы мәліметтердің белгілі бір сипаттамаларын есте сақтайтын антивирустық
Сондай-ақ, бұл программалардың тағы бір кемшілігіне тексеруге көп
Детектор-программалар тек бұрыннан белгілі вирус түрлерінен ғана қорғай
Доктор-программалар немесе ’’фагтар’’ вирус жұққан программалар мен дискілерді
Ревизор-программалар да алдымен программалар мен дискінің жүйелік аймағы
Доктор-ревизорлар – доктор-программалар мен ревизор арасынан шыққан гибрид.
Сүзгі-программалар – компьютердің оперативтік (жедел) жадында тұрақты (резиденттік)
2. Aidstest және Dr.Web детектор-программалары.
Антивирустық детектор-программа Aidstest-ты Д. Н. Лозинский 1988 жылы
Шектеулілігі:
Полиморфтық (күрделі) вирустарды таба алмайды.
Архивтегі файлдарды тексере және емдей алмайды.
EXEPACK, DIET, PKLITE түрінде қапталған файлдардағы вирустардың
Артықшылығы:
Пайдалануға ыңғайлы.
Өте тез жұмыс істейді.
Ресейде шыққан вирустардың көптеген бөлігін емдеуге қабілетті.
A Dinf ревизор-программасымен жақсы байланыста.
Компьютердің барлық түрінде жұмыс істейді.
Бұл программаның негізгі кемшілігі – архивтік файлдармен жұмыс
Dr. Web детектор-программасы 1994 жылы И. А. Даниловтың
2.1. Dr.Web программасының Aidstest программасынан негізгі айырмашылығы:
Полиморфтық (күрделі) вирустармен жұмыс істей алады.
Aidstest программасы таба алмайтын көптеген вирустарға қарсы тұрады.
Архивтегі файлдарды тексере және емдей алады.
EXEPACK, DIET, PKLITE түрінде қапталған файлдардағы вирустардың
Бірақ бұл Dr.Web Aidstest программасын алмастыра алады деп
Aidstest программасынан гөрі әлдеқайда төмен жылдамдықта істейді.
Aidstest программасы таба алатын көптеген вирустарға қарсы тұра
Сондықтан ’’Диалог-Наука’’ фирмасы өзінің қос программасын бірге пайдалануды
2.2. Программаларды орнату (установка программ) әдістері:
Көшіріліп алынған Dr.Web.ехе және Aidstest.ехе файлын керек каталогқа
Программаның жіберілуі (запуск программ):
Dr.Web программасы Aidstest программасы тек пакеттік режимде, яғни
Шақыру форматы (формат вызова):
AIDSTEST …...
DRWEB .../CL/RV/HI/AR/HA1...
Ескерту:
1. Dr.Web-ке келтірілген параметрлер мағынасы:
/CL – пакеттік режимде жұмыс істеу.
/RV – резиденттік вирустарды тексеру.
/HI – оперативті жадты тексеру.
/AR – архивтерді тексеру.
/HA1 – белгісіз вирустарға қарсы эвристикалық анализ жүргізу.
2. Жоғарыдағы параметрлерді қайталай бермес
3. Тексеру обьектісінің берілу түрі:
* - ’’қатты дискте’’ орналасқан логикалық дисктерді тексеру.
** - барлық дисктерді тексеру.
Диск әрпі (А, C, D, E) – көрсетілген
Каталог әрпі – көрсетілген каталогты тексеру.
Файл аты – аталған файлды тексеру.
Режимдерді жазумен қатар қатарлық әріптермен де көрсетуге болады.
Aidstest Dr. Web Режим түсініктемесі
Тексеру обьектісі
/G /AL Барлық файлдарды қатарынан тексеру. Aidstest программасы
/UPN EXEPACK, DIET және т.б. түрдегі қаптаулы файлдарды
Емдеу /F/S /CU/DL Емдеу режимі. Бүлінген программа емделеді,
Хабар шығару (вывод сообщений) /B /OF Дискетті тексергеннен
/E /FN Видеоконтроллерді орыс әрпі шрифтімен жүктеу.
/L /LN Хабарландыруды ағылшын тілінде беру.
Тексеру протоколы /P /RPprn Тексеру протоколын принтерге шығару.
/P файл аты /RP файл аты Көрсетілген файлға
/P+файл аты /RP+файл аты Көрсетілген файлға тексеру протоколын
- /NR Тексеру протоколын шығармау
Тексеру уақыты
-
/MT уақыт Бір файлға анализдеуге беретін уақытыңыз. Ұсынылатын
Уақытша файлға арналған диск
-
/TD Бұл параметр EXEPACK, DIET, PKLITE түрінде қапталған
Ескерту:
Егер параметр қате берілсе экранға программалардың қысқаша түсіндірме
Егер қаптаулы файлдардың аттарын экранға шығарғыңыз келсе /UPN
Жоғарыда көрсетіп кеткендей /SV параметрі “үнсіз” орындаса /CL
Dr. Web программасы тек қана емдеп қана қоймай,
Кейбір ситуацияларда Aidstest және Dr. Web программалары
2.3. Программалар вирус таппаған жағдайда экранға төмендегіше
Aidstest Dr. Web
............. ‘’C:’’..........
Проверено файлов: 572
Заражено файлов: 0
Началник секторов: 0
Следов вирусов DIR: 0 Отчет для диска
Проверено: файлов и загр. секторов – 146
Обнаружено: вирусов и инф. программ –
Время сканирования:
Осыдан соң программалар жұмысын аяқтайды.
Дискетті тексеру.
Дискеттегі файлдарды тексерген соң сізге ’’ тағы да
Aidstest: Обработать еще один диск?
Dr. Web: Проверить еще один флоппи-диск?
Жадқа таныс вирустың енуі.
Егер программа таныс вирус тапса, экранға сол вирус
Aidstest: В памяти вирус ( Sampo - MBR
Dr. Web: В памяти компьютера (9Е00:0002) обнаружен вирус
Екі программа да мұндай вирустарды автоматты түрде тауып,
2.4. Жадқа таныс емес вирустың енуі.
Dr. Web программасы эвристикалық анализ жүргізгенде таныс емес
В памяти компьютера (ssss:nnnn) возможно нахождение
Бұл жердегі ssss:nnnn – жадтағы күмәнді адрес. Осы
При открытии файла его размер изменился на 50
В памяти компьютера может находиться АКТИВНЫЙ РЕЗИДЕНТНЫЙ ВИРУС!
Продолжить работу?
Да немесе Нет вариантын таңдау сіздің еркіңізде.
Толық тексеру біткен соң программа сізге өз есебін
Aidstest Dr. Web
............. ’’C:’’..........
Проверено файлов: 571
Заражено файлов: 109
Началник секторов: 1
Следов вирусов DIR: 0 Отчет для
Проверено: файлов и загр. секторов –
Обнаружено: вирусов и инф. программ –
Подозрительных на вирус файлов -
Время сканирования:
Емдеу ісі Aidstest-те Ғ параметрін, Dr. Web-те қызыл
Ал енді жүктеу секторында белгісіз вирус болса, Dr.
возможно инфицирован тип Virus.
Бұл жердегі ’’тип’’ дегеніміз файл кеңейтілуі болып табылады.
COM - .com файлындағы вирус.
EXE - .exe файлындағы вирус.
TSR – резиденттік вирус.
MACRO – Word for Windows документіндегі вирус.
BOOT – жүктеу секторындағы вирус.
CRYPT – полиморфтық вирус.
Dr. Web тағы бір кереметі белгісіз вирустарды файлддардың
странное время создания….
2.5. Aidstest және Dr. Web программасына вирус түсу.
Егер бұл программаға, анығырақ айтқанда AIDSTEST.EXE және
Aidstest:
ВНИМАНИЕ! Ваш экземпляр aidstest.exe искажен!
Возможно, он заряжен каким то новым вирусом! Убедительная
Dr. Web:
Dr. Web разрушен или инфицирован НЕИЗВЕСТНЫМ ВИРУСОМ!
В памяти компьютера может находиться АКТИВНЫЙ РЕЗИДЕНТНЫЙ ВИРУС!
Продолжить работу?
Содан кейін Aidstest жұмысын тоқтатады, ал Dr.
Егер Aidstest программасына іші пысқан хакерлер файлды өзгерту
Уважайте авторские права, даже их не защищает закон!
Жұмыс бірден тоқтатылады.
2.6. A Dinf ревизор-программасы.
Aidstest программасы тек белгілі бір вирустармен жұмыс істеп,
A Dinf ревизор программасын Д.Ю.Мостов 1991 жылы жарыққа
Мүмкіншіліктері:
дисктің системдік облысын және дисктегі файл жағдайын есте
өте тез жылдамдықпен жұмыс істейді, сондықтан оны күн
өте көп файлдармен жұмыс істеуге қабілетті, дәлірек айтқанда
Тексеру жүргізгенде DOS сферасымен қатар Windows 3.1,
дискті тексергенде DOS сферасын қолданбай-ақ BIOS- пен жұмыс
программа ’’Диалог-Наука’’ ұсынған программалармен жақсы байланыста, сондықтан екі
2.7. Программа интерфейсі:
А Dinf программасы пакеттік және диалогтық режимде жұмыс
Программа сұрауы:
Екі режимде де экранға сұрау салады. әр сұраудың
Программа менюі:
А Dinf программасында да меню басқа программалар сияқты
Программадан шығу:
Программадан шығу Alt+X немесе Меню ( Выход командасы
3. Программаны орнату (установка программ):
А Dinf программасын қою қиын емес. INSTAL.EXE файлын
Это первая установка или замена старой версии?
Егер бұл әрекетіміз ескі версияны ауыстыру болса, онда
3.1. Программаның жіберілуі (запуск программ):
А Dinf программасы командалық түрде жіберіледі:
А Dinf < диск > …. < режимдер>
А Dinf * …. < режимдер> ….
Дисктерді тексеру:
Тексерілетін диск параметр А Dinf < диск
Диалогтық және пакеттік режим.
Егер тексерілетін дискті көрсетсек немесе * белгісін қойсақ
А - тексеру кезінде аялдама жасамау яғни олт
В - экран фонын боямау.
D - егер A Dinf программасы AUTOEXEC.BAT файлында
L - дискті тексерген соң, оған протокол жазу.
Дискті тексеру.
Пакеттік режимде дисктің әрпін көрсету арқылы операцияны жүргізсек,
Ескерту:
Компьютер іске қосылғанда A Dinf программасы оперативті
C дискісін тексергенде A Dinf программасы оның жүктеу
Стрелс вирустар, яғни көрінбейтін вирустарды тексеру үшін керек
A Dinf программасы қатты дисктің параметр таблицаларымен
Тексеру нәтижесіне есеп беру.
Ешқандай өзгерістің болмауы:
Результаты проверки диска С:
Сейчась
Таблица от 17
На диске: каталогов: 454, контроллируемых файлов:808
Никаких изменений нет
Нажмите любую клавишу…
Программа күдікті өзгеріс байқаса, сізге мына түрдегі тізімді
Внимание!
На диске обнаружены подозрительные изменения, характерные для
Изменился главный загрузочный сектор.
Изменился загрузочный сектор.
У измененных файлов изменился дата и время.
У измененных файлов установлена странная дата.
Изменились файлы, занесенные в список неизменяемых.
Возможны стрелс вирусы в новых или измененных файлов.
Нажмите Esc…
3.2. Программа есебі.
Дискті тексеріп біткен соң, дискте өзгеріс бар болса,
Результаты проверки диска Е.
Сейчась
Таблица от 15
На диске: каталогов: 126, контроллируемых файлов: 986
Изменение на диске:
F2 - Главный загрузочный сектор: Не проверялся.
F3 - Загрузочный сектор: Не проверялся
F4 - Новых плохих кластеров: Нет.
F5 - Новых каталогов: 5.
F6 - Стертых каталогов: 11.
F7 - Измененных файлов: 12.
F8 - Новых файлов: 1.
F9 - Стертых файлов: 87.
M - Перемещенных файлов: Нет.
R - Переименованных файлов: Нет.
Выбор: ,;
Егер кез келген пунктті тышқан арқылы немесе (
Алдағы әрекеттерге сұрау салу.
Тексеру жүргізген соң программа өзгеріске ұшыраған дисті не
Обновить информацию о диске?
Обновить
Жауап нұсқаларына қысқаша тоқталсақ:
Обновить - А Dinf таблицасына өзгерту енгізу. Бұл
Не обновлять - А Dinf таблицасын өзгертпеу. Егер
Лечить - А Dinf программасының емдеуші блогы A
керек дискетті көрсету.
А Dinf Cure Module-ні қосу.
Компьютерді жүктеу.
Ескерту: бұл пункт тек қана компьютерде A Dinf
Записать протокол – көрсетілген пунктке протокол жазу. Егер
Дискті тексеруді тоқтату кез келген уақытта Esc немесе
Прервать обработку диска?
Нет
Нет – тексеруді жалғастыру.
Одного – тексеру жүріп жатқан дисктен бастап босату.
Всех выбранных – тексеруді толық тоқтату.
Дисктегі өзгеріске әрекет және оған ескерту беру.
Автор кеңесі:
программа хабарландыруын назарсыз қалдырмау керек.
өзгеріске ұшыраған файл туралы хабар берілсе, оның себебін
Осы файлдарды Aidstest және Dr. Web программаларына тексеру.
Жад көлемінің өзгеруі.
Оперативті жад көлемі өзгеріске ұшыраса, онда программа сол
Внимание!
Изменился обьем оперативной памяти DOS!
Было: 640 Кбайт, стало 634 Кбайт.
Это очень похоже на наличие загрузочного вируса!
Запомнить новое
Бұл жерде жад көлемінің 640 Кбайттан 634 Кбайтқа
3.3. Дисктің жүктеу облысының өзгеруі.
Егер A Dinf программасы логикалық дисктің жүктеу секторынан
Внимание!
Изменился загрузочный сектор!
Изменение системных областей может быть вызвано как деиствиями
Продолжить
Үш жауаптың кез келгенін таңдау сіздің еркіңізде. Алайда
Продолжить – жұмысты жалғастыру,өзгерген көлемді қалпына келтірмеу. Бұл
Восстановить - А Dinf программасының көмегімен өзгерген секторды
Подребнее – сектордың бұрынғы және қазіргі түрін, екеуінің
Көп адамдарды осы мәселе қатты алаңдатады. Себебі, Продолжить
Егер А Dinf программасы жүктеу секторынан немесе негізгі
3.4. Активті стрелс вирустарды хабарлау.
А Dinf программасы тексеру жүргізгенде файлдардың бұрынғы және
Внимание!
Для файла
C:\EXE\HIEW.EXE
длина, сообшаемая DOS, не совпадает с фактической.
DOS сообшает: 25396, фактически: 21380, разница: 4016.
Возможно, в памяти активный стрелс-вирусов.
Продолжить
Продолжение проверек может привести к дальнейшему заражению файлов,
Бұл жерде ең дүрысы еш сауалға жауап бермей,
Файлдағы өзгеріс.
А Dinf программасы файлдағы өзгеріске мына жағдайда күмән
оның көлемі өзгеріске ұшыраса.
уақыты және датасы өзгеріске ұшыраса.
файл аты өзгертілмейтін файл тізімінде болса.
А Dinf программасының өзі өзгеріске ұшыраса.
Бұл жағдайда ең дұрысы өзгерген файлдардың протоколын принтерге
А Dinf программасының арнайы режимдері:
Стрелс вирустарды іздеу. Бұл режим –SS параметрін немесе
Таблица құру. Егер жаңа диск қойылса Оған арнайы
Fast режимі. Егер –F параметрін немесе Параметр (
сіз тек жаңа және өшіп кеткен файлдар және
файл ұзындығының өзгеруін.
файлдарды дискте өңдей алмайды.
Info режимі. Егер –I параметрі немесе Параметры (
Тексерілмейтін файлдар.
А Dinf программасы кейбір файлдарды тексере алмайды. Оларға
Белгілі бір кеңейтілумен жұмыс істеу.
А Dinf программасы осы файлдардан басқа кез келген
А Dinf программасының емдеу блогы - A
А Dinf программасын пайдаланғанда оның емдеуші блогы -
Негізгі ерекшеліктері:
Вирустардың 95%-ін емдеуге қабілетті.
Вирус туралы еш нәрсе білмейді, есесіне оның жұмыс
Программаны орнату.
Егер сіз A Dinf Cure Module, яғни емдеуші
Қорытынды.
Қорыта айтқанда іші пысқан программистердің ермегіне айналған вирус
Бұл оқиға 1988 жылы 2-4 қараша айларында АҚШ-та
Міне жоғарыда айтқандай қазіргі программистердің де вирус жазуға
Компьютерге вирус енгенін сезсеңіз, мына ережелерді мұқият орындаған
Алдымен аспай-саспай, ойланып іске кіріскен жөн екенін ұмытпаңыз.
Вирустың зиянды әрекеттерін әрі қарай жалғастырмас үшін компьютерді
Егер компьютерге жұққан вирус түрін емдей алатын детектор-программаларыңыз
Біртіндеп вирус жұғуы мүмкінболған барлық дискілерді тексеріп шығу
Егер дискідегі барлық файлдарыңыздың архивтік көшірмелері бар болса,
Енді компьютерге вирус жұқтыру мүмкіндігін азайтатын және жұққан
Информацияны әркімнің жиі пайдалануын шектеу және оның көшірмесін
Сырттан келген мәліметтерді мұқият тексеруден өткізу.
Вирустан ‘’емдеу аспаптарын’’ дайындап қою.
Белгілі бір уақыт сайын компаьютерді вирусқа тексеріп отыру.
Әдебиеттер:
Фигурнов «Информатика».
Васильев Р.Ф. «Охота за информацией». Москва 1993.
Громов Г.Р. «Очерки информационной технологии». Москва 1993.
Башин М. «Троянский конь на информационных полях». Деловец
Лозинский Д. «Компьютерный вирус – это СПИД для
Ракитов А.И. «Философия компьютерной революции». Москва 1991.
1