Меншікті капитал


МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ……………………………………………………………....…......3
1 ЖАРҒЫЛЫҚ КАПИТАЛДЫ ҚАЛЫПТАСТЫРУ МЕН ҚҰРЫЛТАЙШЫ ҚҰЖАТТАРДЫ ЕСЕПКЕ АЛУДЫҢ
1.1 Жарғылық капиталды қалыптастырудың мәні мен мазмұны…............6
1.2 Жарғылық капиталды қалыптастыру мен құрылтайшы құжаттарды есепке
1.3 Жарғылық капиталды қалыптастыру мен құрылтайшы құжаттарды есепке алудың
2 «АЛМАТЫ ГАЗ ТАРМАҒЫ» ЖШС-НІҢ ЖАРҒЫЛЫҚ КАПИТАЛЫН ҚАЛЫПТАСТЫРУ МЕН
2.1 ЖШС-нің жалпы сипаттамасы мен есеп саясаты..................................20
2.2 Капитал есебін жетілдіру ……………………........................................28
3 ҰЙЫМНЫҢ ЖАРҒЫЛЫҚ КАПИТАЛЫН ҚАЛЫПТАСТЫРУ МЕН ҚҰРЫЛТАЙШЫ ҚҰЖАТТАРДЫН ЕСЕПКЕ
3.1 Мекеменің жарғылық капиталы аудитінің міндеті мен ақпараттық базасы...............................................................................................................59
3.2 Жарғылық капиталды қалыптастыру мен құрылтайшы құжаттарын есепке алудың
ҚОРЫТЫНДЫ..............................................................................................70
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ...............................................72
ҚОСЫМШАЛАР...........................................................................................74
КІРІСПЕ
Бүгінгі таңда ел экономикасының нарықтық жолға көшуіне байланысты жаңа
Кез-келген өркениетті қоғамда нарық механизмі мен мемлекеттік реттеу іркіліксіз
Бухгалтерлік есеп реформасы мақсаттарының бірі мемлекет өкілеттігін меншік иесіне
Бухгалтерлік есептің мақсаттарының бірі болып кәсіпорынның мүліктік және қаржылық
Кәсіпорынның кез келген қаржы-шаруашылық операциялары не активтердің шығыс етілуімен,
Қазіргі кездегі тәжірибеде кәсіпорынның күрделі экономикалық механизмін тек нақты
Экономиканың барлық салаларының өнеркәсіптері шикізат пен материалдарды орынды,
Дипломдық жұмыстың өзектілігі. Кез келген кәсіпорынның белгілі бір
Әсіресе, өздерінің қалыпты қызметін қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін несиелік
Меншік капитал - бұл субьекттің міндеттемесі шегерілген активі. Бухгалтерлік
Меншікті капиталдың көлемі бухгалтерлік баланста көрсетілген активтері мен міндеттемелерінің
Сөйтіп, берілген дипломдық жұмыстың мақсаты болып кәсіпорынның меншікті капиталын
мекеменің жарғылық капиталы есебінің теориялық аспектілерін зерттеу;
жарғылық капиталдың, соның ішінде талданып отырған кәсіпорынның жарғылық капиталының
жарғылық капитал есебінің тәртібін құруды қарастыру;
жарғылық капиталды қалыптастыру мен құрылтайшы құжаттарын есепке алудың талдауын
Зерттеу пәні: ұйымның жарғылық капиталын қалыптастыру және құрылтайшы құжаттарын
Диплом жұмысының зерттеу объектісі – «Алматы газ тармағы» Жауапкершілігі
Зерттеудің теориялық және әдістемелік негіздері. Тақырыптың зерттелу барысында отандық
Дипломдық жұмыстың құрылымы: жұмыс кіріспеден, үш тараудан, қорытынды, қолданылған
1 ЖАРҒЫЛЫҚ КАПИТАЛДЫ ҚАЛЫПТАСТЫРУ МЕН ҚҰРЫЛТАЙШЫ ҚҰЖАТТАРДЫ ЕСЕПКЕ АЛУДЫҢ
1.1 Жарғылық капиталды қалыптастырудың мәні мен мазмұны
Жарғылық капитал – «жарғы» деген сөзден алынған – ұғымды
Әрбір шаруашылық жүргізуші субъектіні құру үшін құрылтайшылық құжаттары болуы
Резервтік капитал құрылтайшылық құжаттарға сәйкес акционерлік қоғамда өз қалауынша
Резервтік капитал жыл сайынғы таза табыстан аудару жолымен құрылады.
Қазақтан Республикасы заңында қаралған мөлшерден кем болмауы тиіс жарғылық
Жарғылық қор мөлшері ұйымның жарғысында және басқа да құрылтайшылық
Акционерлік қоғам бухгалтерлік есебін жүргізу барысында жұмыс істеп тұрған,
Акционерлік коғамның қаржы көздері болып төменгілер табылады:
- Меншікті капитал;
- Сырттан тартылған капитал.
Кәсіпорындар өздерінің қызмет атқаруы барысында меншікті қаржыларынан басқа қарыз
Жарғылық қор меншік иесінің жарғысында қаралған қызметтерін қамтамасыз ету
Меншік иесінің тиісті құқығымен жауапкершілігіне қарай ұйымның жарғылық қоры
Жарғылық қор мөлшері ұйымның жарғысында және басқа да құрылтайшылық
Қосымша төленген капитал – қоғамның өзінің акцияларын олардың атаулы
Қосымша төленбеген капитал – кәсіпорынның өзінің меншігіндегі негізгі құралдары
Резервтік капитал – келешекте болуы мүмкін зияндармен шығындардың орнын
Бөлінбеген пайда– кәсіпорынның жалпы кірісінен барлық жұмсалған шығындарды, кірістен
Қазіргі кезде Қазақстан Республикасында акционерлік қоғамдардың (АҚ) қызметі кеңінен
Аталған ұйымдастырушы - құқықтық меншік формасы нысанын енгізу мәселесі
- тек акционерлік қоғамдардың ғана жұмыс істеуі (жаңа заңда
- Қазақстан Республикасының республикалық бюджет туралы Заңына сәйкес тиісті
- Қазақстан Республикасының Ұлттық банкінің Үкіметімен 04.07.03ж. №
- 2 жыл мерзімінде құрылтайшылар құжаттарына, оның ішінде жарғыға
- АҚ - ның қаржылық - шаруашылық қызметіне міндетті
- жоғарыда көрсетілген екі жыл мерзім өткеннен соң, акцияларды
- жекелеген АҚ - ды серіктестіктерге немесе өндірістік кооперативтерге
- жарғылық капиталдың «жарияланған» және «шығарылғын (төленген)»
- жеңілдікті акцияларды «дауыс беруге құқығы бар», «дауыс беруге
- қоғам жарғысында тек құжатсыз нысанында акционерлік қоғамда шығарылған
- акционерлік қоғам акциясын, оларды шығаруды тек мемлекеттік
- арнайы басқару органы – директорлар кеңесі, сонымен қатар
- арнайы салымды бағалауды салым сомасына қарамай тәуелсіз бағалаушымен
- жарғылық капитал сомасын мемлекеттік тіркеуден өткен күннен кейін
13.05.03ж. № 415-II (86 бап) «Акционерлік қоғамдар туралы» Заңға
1) АҚ ЖШС түрленуі жөніндегі мәселені, оның тәртібі
2) АҚ акциясын ЖШС құрылтайшыларының салымына айырбастау тәртібін белгілеу
3) түрленген қоғамның барлық құқығы пен міндеттері
4) ЖШС жарғылық капиталында қатысушының оған тиесілі акциясының қоғамның
5) барлық кредиторларға (ЖАҚ қоса) АҚ ЖШС түрленуі жөнінде
6) АҚ акцияларын ұстаушылар реестрінде операцияларды тоқтату жөнінде арнайы
7) Қазақстан Республикасының Ұлттық банкіне қоғамның акцияларын орналастыру және
8) серіктестікке түрлендіру барысында және оның құрылтайшылар құжатын бекіту
9) ЖШС барлық қатысушыларымен немесе олардың өкілдерімен құрылтайшылар
10) Акционерлерінің саны жүзден жоғары АҚ түрленген, акционерлердің
11) Акционерлерінің саны жүз және одан жоғары АҚ
Серіктестік қатысушыларының реестірін жүргізуді, құнды қағаздар ұстаушыларының реестрін жүргізу
Акционерлік қоғамның капиталы үш негізгі маңызды бағыттар бойынша жүйелеуді
1. Тарту көздері бойынша.
2.Тарту нысандары бойынша.
3. Пайдалану сипаты бойынша.
Акционерлік қоғамның капиталын тарту көздері бойынша келесідей негізгі жіктеу
Қоғамның жабдықтары бойынша:
-меншікті;
-қарыз капиталын бөліп көрсетеді.
Меншікті капитал компанияның жалпы қаражаттық құны, меншікті құқықтарына жататын
Осы аталған бағыттардың әрқайсысын жүйелей отырып, капиталдың әртүрлі түрлерін
Капитал табыс әкелетін компанияның қаржылық ресурсын сипаттайды. Капитал өз
Акционерлік қоғамның капиталы үш негізгі маңызды бағыттар бойынша жүйелеуді
Тарту көздері бойынша.
Тарту нысандары бойынша.
Пайдалану сипаты бойынша.
Акционерлік қоғамның капиталын тарту көздері бойынша келесідей негізгі жіктеу
Қоғамның жабдықтары бойынша:
-меншікті;
-қарыз капиталын бөліп көрсетеді.
Меншікті қолдану сипаттамасы бойынша:
- Тұтынылатын капитал- тұтыну мақсатында орналастырғаннан кейін капитал өзінің
Жинақталатын капитал- дивидендті төлеу, табысты капитализациялау процесінде өсу формасының
Қайнар көздерін тарту бойынша:
- ұлттық немесе отандық капитал,
- шетелдік капитал болып бөлінеді.
Яғни, компанияда инвестицияланған болып табылады. Компанияның капиталын осылай анықтау
Бірінші сатыда капитал ақшалай формасында операционды активке инвестицияланады (айналымдағы
Екінші сатыда өндірістік капитал өнімді дайындау процесінде тауарлы формаға
Үшінші сатыда тауарлы капитал өндірілген тауарлар және өткізілген қызмет
Қазақстан Республикасының заңына сәйкес кәсіпорындар өзінің құрылуы барысында, яғни
Кәсіпорын алғашқы құрылған кезде оның капиталы Қазақстан Республикасы заңында
Жалпы кәсіпорынның есебін жүргізу барысында жұмыс істеп тұрған, қызмет
Жарғылық капиталды қалыптастыру мен құрылтайшы құжаттарды есепке алудың методикасы
Кәсіпорынның жарғылық қызметті бастауды қамтамасыз ету үшін жаңадан құрылған
Ол акцияларды орналастырудың немесе сатудың, жеке капиталын салудың, мемлекеттің
Шаруашылық серіктестіктердің жарғылық капиталына салынатын салымдары, ақша да, бағалы
Жарғылық қор меншік иесінің (кәсіпорынның) жарғысында қаралған қызметтерін қамтамасыз
Меншік иесінің тиісті қүқығымен жауапкершілігіне қарай ұйымның жарғылық қоры
кәсіпорындардың (толық серіктестік, сенім серіктестігі, жауапкершілігі шектеулі серіктестік, қосымша
өндірістік кооператив мүшелерінің мүлік жарналары (үлестері).
Жарғылық қор мөлшері ұйымның жарғысында жэне басқа да құрылтайшылық
Құрылтайшылардың (қатысушылардың) жарғылық капиталына натуралды нысанда салынатын салымдары немесе
Шаруашылық жүргізуші субъектілер қайта тіркелген кезде қатысушылардың ақшалай салымдары
Осындай бағалау кезеңінен бастап, бес жыл бойы шаруашылық жүргізуші
Егер де салым ретінде субъектіге мүлікті пайдалану құқы берілсе,
Мүліктік құқы жоқ және басқа да материалдық емес игіліктерді
Қосымша және жауапкершілігі шектелген серіктестіктердің жарғылық капиталының бастапқы мөлшері
Аталған серіктестіктер тіркеуге дейін өздерінің жарғылық капиталының жалпы сомасының
Ол мезгіл серіктестіктің тіркелген күнінен бастап саналады және ол
Акционерлік қоғамның жарияланған жарғылық капиталының мөлшері бірыңғай валютада көрсетілген
Жарияланған жарғылық капиталының минималды көлемі ашық акционерлік қоғамы үшін
Акционерлердің жалпы жиналысында анықталған әрі жарияланған санының шегінде акцияны
Қоғамның шығарылған (төленген) жарғылық капиталының деңгейі шығарылатын акцияның номиналдық
Қоғамның жарияланған жарғылық капиталы түгелдей төленіп және орналастырылып біткен
Жарияланған жарғылық капиталын ұлғайту және азайту туралы шешім акционерлердің
Барлық кредиторларға кем дегенде 30 күн бұрын хабарланған соң,
Қоғам акциялары жай және айрықша болып келеді.
Заңға сәйкес акциялар акционерлердің келесі құқықтарын қанағаттандырады:
-дивидендтер алуын;
-қоғамды басқаруына қатысуын;
-қоғам жойылғаннан кейін одан қалған мүлікті бөлісуге қатыса алатындығын.
Ұйымның меншікті капиталы жарғылық капиталдан, сақтық капиталдан және
Ұйымның жарғылық капиталы құрылтайшының міндетті салымын тарту арқылы
Серіктестіктің құрылтайшысы жарғылық капиталға салатын салымды тек қана
Серіктестіктің жарғылық капиталына төлем Қазақстан Республикасы заңнамасымен белгіленген
Серіктестіктің құрылтайшысының құрылтайшылық шартымен белгіленген мерзімде өз үлесін
Қазақстан Республикасының қолданыстағы заңнамасына сәйкес Серіктестіктің толық төлем
Жарияланған жарғылық капиталды 250 000 000 (екі жүз елу
Қоғамдық қызметті жүзеге асырумен байланысты шығынның орнын толтыру мақсатында
Серіктестік басқа да арнайы қорлар құруға құқылы. Арнайы қорларды
Серіктестіктің сақтық қоры табыс салығын төлеген соң қалатын табыстан
Сақтық капиталға таза табыстан аударым жалпы жиналыспен анықталатын мөлшерде
Сақтық капиталы мемлекеттік тіркеуден өткен сәттен бастап екі жыл
Серіктестіктің сақтық капиталы кейіннен таза табыс есебінен орнын толтырумен
Кез келген төлемдер нәтижесінде Серіктестіктің сақтық капиталы жарияланған жарғылық
1.3 Жарғылық капиталды қалыптастыру мен құрылтайшы құжаттарды есепке алудың
Жарғылық капиталды белгілеу мен қалыптастыру тәртібі және пайдалану шаруашылық
жарғылық капиталға көлемнің құқықтық-нормативтік акті талаптарына сай болуын;
жарғылық капитал мөлшерін өзгеру ықтималдығын;
бухгалтерлік есепте жарғы капиталының шамасына ықпал ететін операцияларды көрсетудің
Дт «Төленбеген капитал» шотына және Кт «Салымдар мен
жарғы капиталы мөлшері ұлғайғанда Кт «салымдар мен пайлар» шотына,
Кесте -1 Жарғылық капиталды тексеру бағдарламасы
Аудит процедуралары Ақпарат көздері
1 2
1. Баланс көрсеткіштерінің Бас кітап мәліметтеріне сәйкестігін тексеру Баланс,
2. Жарғылық капитал қозғалысының синтетикалық және аналитикалық есебін жүргізудің
3.Жарғылық капитал қалыптастырудың дұрыстығын тексеру Қолданылып жүрген заңнама, құрылтайшы
4.Құрылтайшылардың жарнасын (салымдары) кіріске алудың толықтығы мен мерзімділігін тексеру
5.Жарғылық капитал өзгерісінің негізділігін және оны құрылтайшы құжаттарға енгізудің
6.Кәсіпорынның жарғылық капиталға жарна ретінде салынған мүлікті және басқа
7.Қолданыстағы заңнамамен салыстырғандағы жарғылық капитал есебінде анықталған ауытқуларды жою
Ескерту: [10] дерек көзі негізінде жасақталған
Жарғылық капиталдың құралуының жинақтаушы (синтетикалық) есебіне тексеру жүргізу кезінде
Жарғылық капиталдың құралуына құжаттық тексеру жүргізу дегеніміз кассалық кіріс
Жарғылық капиталдың құралуын тексере отырып, аудитор оның сомасының дұрыстығына
Құрылтай құжаттарында көрсетілген жарғылық капиталдың шамасының сәйкестігіне тексеру жүргізу
Кәсіпорынның жарғылық капиталына жарнаның нақты келіп түсу сәті: ақша
Жарғылық капитал кәсіпорын мүліктерінің басқа құралу көздеріне қарағанда тұрақты
Жауапкершілігі шектеулі серіктестіктердің жарғылық капиталының көбеюі төмендегі жолдармен жүзеге
серіктестіктің барлық қатысушыларының қосымша салған салымдары арқылы;
серіктестіктің меншікті капиталының, оның ішінде резервтік капиталдың есебінен жарғылық
серіктестіктің таза активтерінің (меншікті капиталдың) қайта бағалануы нәтижесінде олардың
барлық қалған қатысушылардың келісімі бойынша бір немесе бірнеше қатысушысының
серіктестіктің құрамында жаңа қатысушыларды қабылдау арқылы.
Серіктестік қатысушыларының қайсыбірінің немесе жаңадан қабылданған қатысушысының қосымша салым
Ұйымның жарғылық капиталының құралу тәртібінің шаруашылық серіктестіктерге жарғылық капиталдың
Қарапайым акция оның иесіне акционерлердің жиналысына дауыс беру құқығымен
Артықшылығы бар акциялар акционерлік қоғамды басқаруға қатысу құқығын бермейді,
Серіктестіктің жарғылық капиталының мөлшерін көбейту кезінде мынадай бухгалтерлік жазулар
Серіктестіктің жарғылық капиталының азаюы қатысушысының шығып кетуі кезінде болады.
Жауапкершілігі шектеулі серіктестіктің жарғылық капиталының азаюын серіктестікке талаптарды мәлімдеу
Кәсіпорын құрылтайшыларына олардың жарғылық капиталға салған салымдары мен пайларын
Акционерлік қоғамда қолданыстағы заңға сәйкес жарғылық капиталдың құралуы мен
Акционерлік қоғамның хабарланған (белгіленген тәртіп бойынша тіркелген) жарғылық капиталының
Хабарланған жарғылық капиталдың өзгеруі (көбеюі немесе азаюы) акционерлердің жалпы
Ұйымның жарғылық капиталының құралу ерекшеліктері аудитордан акцияларға өз уақытында
Ұйымның акциионерлерінің жалпы жиналысының шешімі бойынша акциялардың номиналдық құнын
Ұйымның жарғылық капиталын көбейту тек толық төлем жасалғаннан кейін
Қолданыстағы заңға сәйкес акционерлік қоғам акционерлердің жалпы жиналысының шешімі
Ұйымның жарғылық капиталын азайту кезінде айналымнан шығарылып алынған акциялардың
Ары қарай жарғылық капиталды тексеру сапасын көтеру үшін аудитордың
2 «АЛМАТЫ ГАЗ ТАРМАҒЫ» ЖШС-НІҢ ЖАРҒЫЛЫҚ КАПИТАЛЫН ҚАЛЫПТАСТЫРУ МЕН
2.1 ЖШС-нің жалпы сипаттамасы мен есеп саясаты
«Алматы газ тармағы» жауапкершілігі шектеулі серіктестігі (бұдан әрі қарай
Заңды тұлғаның бастапқы тіркеу күні – 2001 жылғы 21
Серіктестік Қазақстан Республикасының заңнамасы бойынша заңды тұлға болып табылады,
Серіктестіктің мекен-жайы: Қазақстан Республикасы, 050061 Алматы қаласы, Жетісу ауданы,
Серіктестік коммерциялық ұйым болып табылады. Ұйымның негізгі мақсаты өз
Серіктестіктің қызметінің мәні төмендегілерді қоса, бірақ онымен шектелмей, кез
Алматы қаласының халқын, кәсіпорындарын, ұйымдары мен мекемелерін қамтамасыз ету
өнім қоюшылардан табиғи газды қабылдауды ұйымдастыру мен оны Алматы
жасасқан шарттарға сәйкес жеткізушілерден табиғи газ қабылдауды ұйымдастыру және
Серіктестіктің балансындағы газ құбырларын, электрохимиялық қорғау құралдары мен үймереттерін
кәсіпорындарға, ұйымдарға, азаматтарға объектілерді, электрохимиялық қорғау құралдарын газдандыруға техникалық
газ құбырлары мен газ жабдығына, электрохимиялық қорғау құралдарына, үй
газбен жабдықтау жүйелерін жобалау;
газбен жабдықтау жүйелерін және электрохимиялық қорғау құралдарын құрастыру, жөндеу;
газды есепке алу жүйелерін өлшеу аспаптарын құрастыру.
Серіктестіктің қатысушысы Қазақстан Республикасының 050008, Алматы қаласы, Алмалы ауданы,
2009-2010 жылдардағы «Алматы газ тармағы» ЖШС-нің негізгі қаржы-шаруашылық қызметінің
Кесте-2 «Алматы газ тармағы» ЖШС-нің негізгі қаржы-экономикалық көрсеткіштері
(мың.тенге)
Көрсеткіштер 2009ж 2010ж Ауытқу.(+;-) Өсім қарқыны, %
Өнімді өткізуден түскен табыс 16112 33221 17109 206,2
Өнімді өндіруге кеткен шығындар 912,5 26954 26041,5 2953,9
Жұмысшалардың орташа тізімдік саны, адам 54 54 0 100,0
Еңбекақы қоры 378 486 108,0 128,5
Негізгі құралдардың орташа жылдық құны 6595 7865 1270 119,3
Бір жұмысшының өнім өндіруі 298,4 615,2 316,8 206,2
Бір жұмысшыға шаққандағы еңбекақының орташа жылдық мөлшері 84 108
Негізгі қызметтен түскен табысы 461 443 (18) 96,1
Негізгі емес қызметтен түскен табыс 250 230 (20) 92,0
Таза табыс 547 518 (29) 94,7
Е с к е р т у – ЖШС-нің
2-кестеде көріп отырғанымыздай кәсіпорынның жұмысының барысында оң жағдайлар көп.
Алайда «Алматы газ тармағы» ЖШС-нің басқа да кез келген
Сонымен қатар «Алматы газ тармағы» ЖШС-нің негізгі емес қызметтен
Негізгі және негізгі емес қызметтен түскен табыстардың төмендеуі таза
Есеп саясаты деп- ұйымдар шаруашылық қызметі өрісінің іс-тәжірибесінде қолданылынатын,
Жалпы ережелері
«Алматы газ тармағы» ЖШС-ның есеп саясаты қаржылық қортынды есеп
Есеп саясатын қалыптастыру барысында мына төмендегі базистік принциптер маңызын
ұйымның активтері мен міндеттемелері меншік иелерінің активтері мен міндеттемелерінен
ұйым өз қызметін белгісіз уақытқа дейін үздіксіз жалғастыра беретіндігін,
таңдалып алынған есеп саясаты бір жылдан келесі жылдарға
дайын өнімдерді сатудан түскен табыс түрінде осы жылы көрсетілетіндігін
Ұйымның есеп саясаты мына төмендегі принциптерді сақтау арқылы
шаруашылық өрісіндегі фактілерді бухгалтерлк есеп жүйесіне толығымен тіркеу (толықтық
пассивтердің азаймайтындығын қамтамасыз ету, сондай-ақ жасырын резервтер құру жодарын
әрбір айдың біріне қарай аналитикалық счеттар айналымы мен
Есеп саясатын қалыптастыру барысында ұйым төмендегі фокторларды есепке
меншіктің түрі, шаруашылық қызметінің ұйымдық және құқықтық үлгісі:
ұйымның көлемі және технологиялық ерекшеліктері (өнімдер өндіру, сатудың көлемі,
шаруашылық өрісі;
кадрлармен қамту (инженер-техниктер, менеджерлер, бухгалтерлер білімінің кәсіби деңгейі);
салық салу және салық есебі ерекшеліктері;
есептеу техникалары мен бағдарламалармен қамту дәрежесі;
өнімдерді сату принципі (нарық жағдайы, баға қалыптастырудың бостандығы,
Ұйымдар өрісінде қалыптасқан есеп саясаты осы ұйым қызметінің ары
Алайда кейбір бухгалтерлер салық салынатын табыс көлемін, сондай-ақ төленетін
Әрбір жанама жағдайдағы оқиғалардың қайшы жағы (екінші) болатындығын, мұның
Халықаралық қаржылық есептіліктің стандарттары (ХҚЕС) – кәсіпорынның қаржылық жай-күйі
«ХҚЕС бойынша алғашқы қаржылық есептілік» термині оның ХҚЕС-на айқын
«Алматы газ тармағы» ЖШС-і жұмысының кезеңдерін негізгі құралдарды есепке
«Алматы газ тармағы» ЖШС-нің мамандары мынадай алдын ала жұмыс
негізгі құралдарды есепке алуға қатысты компания қолданатын есепке алу
жүргізілген талдау нәтижелерінің негізінде «Алматы газ тармағы» ЖШС-нің
қалыптастырылған кәсіби пайымдаулар ескеріле отырып, компанияның ХҚЕС-дағы тиісті принциптерге
Осыған байланысты іс жүзінде әрбір халықаралық стандарттың кәсіби пайымдауды
Бухгалтерлік есептің әдіскерлері шаруашылық жағдайын сипаттау үшін және шын
«Алматы газ тармағы» ЖШС-нің мамандары негізгі құралдарды есепке алуға
Бүгінгі күні Республикада ХҚЕС-ның ресми бекітілген мәтінінің жоқ екендігін
Негізгі құралдар «Алматы газ тармағы» ЖШС-нің барлық активтерінің едәуір
компания тауарлар өндіру немесе жеткізу және қызмет көрсету үшін,
және бір кезеңнен астам уақыт ішінде пайдалану болжанатын материалдық
16 ХҚЕС-на сәйкес, негізгі құралдардың объектісі, компанияның активке байланысты
Болашақ экономикалық пайдалар алу компанияның:
активке байланысты байлық алуына;
өзіне тиісті тәуекелдер алатынына қатысты айқындаманы білдіреді.
Егер актив экономикалық пайда әкелмесе, онда оны сатып алуға
16 ХҚЕС-да активті пайдаланудан болашақ экономикалық пайдалар алуға көңіл
Активті танудың екінші міндетті шарты оның құнын сенімді бағалау,
Жоғарыда аталған объектілерді жіктеу кезінде компанияның бухгалтерлік қызмет бөлімінде
Экономикалық пайда алу үшін негізгі құралдар объектісі мынадай операциялар
ұйым сататын тауарлар өндірісі мен қызмет көрсетуде бөлек, сол
сатылуы немесе басқа активке ауыстырылуы;
міндеттемелер бойынша есеп айырысу шотына берілуі;
ұйымның меншік иелері арасында бөлінуі мүмкін.
Әдетте, кәсіпорындар негізгі құралдарды, әдетте пайдалану үшін емес, оған
Сондықтан қарастырылып отырған жағдайда ХҚЕС-ның мына ережесін қолданған жөн:
Алайда бұл жерде бухгалтерлерде мынадай сауал туындайды: Осындай объектілерді
Дегенмен, объектілерді есепке алу және сақталуын бақылау мақсаттары үшін
осындай объектілердің баланстан кейінгі есебін жүргізу;
оларды материалды жауапты адамдардың есептілігіне қоюы;
ішкі бақылаудың жұмыс істейтін жүйесін растау үшін жоспарлы түгендеу
16 ХҚЕС-да қызмет көрсетуге арналған қосалқы бөлшектер мен жабдықтардың
Алайда, егер компания ірі қосалқы бөлшектер мен резервтік жабдықты
Әдістемелік ұсынылымдарда жоғарыда көрсетілген 16 ХҚЕС ережесіне түсініктеме беретін
Осылайша, ХҚЕС-на сәйкес негізгі құралдар объектісі ретінде сатып алынған
16 «Жылжымайтын мүлік, үйлер, жабдық» ХБЕС-на сәйкес негізгі құралдар
Тікелей шығындардың мысалдары: алаңды дайындауға жұмсалған шығындар, жеткізу және
Осылайша негізгі құралдардың нақты құнына ол пайдалануға дайын болған
Есеп саясатын қолданып форматтарға бухгалтерлік есеп принциптерін мұқият орындау
үздіксіз қызмет. Субъект үздіксіз қозғалушы ретінде суреттеледі, яғни функцияланған
аударым. Кірістер мен шығыстар бухгалтерлік есепте бекітіледі және субъектінің
анықтылық. Ақпарат, шаруашылықтағы субъектінің қаржылық есеп беру
мағыналылық. Қаржылық ақпарат үлкен және аса мағыналы болуы керек,
маңыздылық. Есеп саясаты қаржылық есеп беру ақпаратын ашып көрсету
сенімді анықтылық. Ақпарат анық болып табылады, егер онда маңызды
бейтараптылық. Ақпарат, ұсынылып отырған қаржылық есеп беру еркін бейтарапта
байқаушылық. Шаруашылық шешім беру кезінде мұқияттылық.
аяқтау. Қаржылық есеп беруді қамтамасыз ету мақсатында ақпарат сенімді
салыстыру. Қаржылық ақпарат қажетті және мағыналы болу үшін, ол
бірізділік. Есеп саясаты, субъектпен таңдалған, есеп берудің бір кезеңнен
шындық ұсыным. Қаржылық есеп беру қолданушыларға қаржылық қалып туралы
нақтылық. Ақпарат өз уақытында ұсынылуы керек.
«Алматы газ тармағы» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің есеп саясатының анықтылығы.
Басқарушылық есебіне кірістіру мақсаты компания басшысымен жедел толық және
Тауарлы- материалдық құндылықтардың есебі қоймаларды карточкалармен (№ М-17) және
Тауарлы- материалдық құндылықтар келесідей ретпен бағаланады:
материалдар мен шикізаттар- орташа есептеу әдісімен бағаланады;
сатып алынған жартылай фабрикаттар- алғашқы сатып алынған өзіндік құнымен
мұнай өнімдері мен қатты отын- соңғы сатып алынған өзіндік
тауарлы- материалдық құндылықтардың барлық түрінің есебінде де типтік құжаттар
Өндіріске жіберу өте қатаң нормаланады: есептен шығару тікелей өндіріс
Тауарлы- материалдық құндылықтарды түгелдеу мен қайта бағалау қойылған ретпен
Атап айтқанда , есеп саясатын әзірлеген кезде кәсіпорын өз
Кез келген ұйымның өзінің қызметін іске асыру үшін таңдап
2.2 Капитал есебін жетілдіру
Қазақстан Республикасының заңына сəйкес кəсіпорындар өзінің құрылуы барысында, яғни
Меншікті капитал бұл оны заңды түрде қолдану және де
Кәсіпорын құрылтайшыларының шығып кетуі немесе жаңа құрылтайшылардың қабылдануы
Қаржы-шаруашылық қызметтің жыл соңындағы қорытындысы бойынша құрылтайшылар жиналысында олар
Мемлекеттік кәсіпорынның жарғылық капиталы бюджеттен немесе мемлекеттің басқа салымдары
Акционерлік ұйымның қаржылық жағдайы оның жарғылық капитал мөлшері есебінен
Жарғылық капиталдың көлемі, акциялардың құны, жай және артықшылығы бар
Жаңа акцияларды шығару шешімі құрылтайшылар немесе акционерлер жиналысында негізделуі
Мемлекеттік кәсіпорындар ашық акционерлік ұйымға ауысқанда олардың акциялары аукционда
Ұйымның жарғысы бұл құрылтайшылық құжат, ол ұйымның құқықтық статусын
-ұйымның толық және қысқартылған атауы;
-ұйымның орналасқан жері;
-ұйымның хабарланған капиталының мөлшері туралы мәлімет;
-акциялардың шығарылған әрбір түрі, категориясы, номиналдық құны, осы акцияларды
-ұйым ішіндегі өз органдарының, яғни эксперттерінің құрылуы және олардың
-ұйымдағы эксперттердің шешім қабылдау реттілігі;
Бүкіл акционерлер жиналысының дайындалуы және өткізілуі.
Жарғылық капиталды құқықтық реттеу, оның функциясына байланысты ерекше күшке
-біріншісі, бұл жарғылық капиталға салынатын салымдар материалдық база болып
-екінші функциясы бұл оның кепілдік мінездемесі. Акционерлік ұйымдар немесе
-жарғылық капиталдың үшінші функциясы бұл әрбір акционер кәсіпорынның жұмыс
Серіктестіктің құрылуына құрылтайшылардың келісімі негіз бола алады, бірақ олар
Акционерлік ұйымның құрылтайшылар жиналысында азаматтық заңнамада көрсетілген белгілі
Заңды тұлғалар акционерлік ұйымдар, шаруашылық серіктестіктер, өндірістік кооперативтер және
Жарғылық капиталы құрылтайшылардың үлесіне бөлінген коммерциялық ұйым шаруашылық серіктестік
Шаруашылық серіктестіктің құрылтай құжаттарын (жарғы және құрылтай шарты) нотариат
Шаруашылық серіктестіктер толық серіктестік, сенім (коммандиттік) серіктестігі, жауапкершілігі шектеулі
Толық серіктестіктің мүлкі жеткіліксіз болған жағдайда қатысушылары серіктестіктің міндеттері
Серіктестіктің міндеттемелері бойынша өзінің бүкіл мүлкімен (толық серіктерімен) қосымша
Серіктестіктегі капиталдың бухгалтерлік есебі өзі жалғыз басқарудың есебіне ұқсас.
Өзінің қызметін дамыту үшін қаражат тарту мақсатында акциялар шығаратын
Акционерлік ұйымның акционерлері осы заң актілерінде көзделгеннен басқа жағдайларда
Акционерлік ұйымның өз қатысушыларының мүлкінен оқшауланған мүлкі болады, өз
Құрылтай шарты (жалғыз құрылтайшының шешімі) мен жарғы акционерлік ұйымның
Акция – акционерлік ұйым шығаратын және акционерлік ұйымды басқаруға
Жай акция – оны иемденетін әрбір акционерге, басқа иемденетін
қатысушыларға бірдей құқық береді. Жай акция акционерге акционерлер жиналысына
қабылданған шешімдерге араласып, дауыс құқығын береді.
Артықшылығы бар акцияларды иемденетін акционерлер жай акцияны ұстаушылардан өзгеше,
Әрбір артықшылығы бар акциялардың ерекшелігі, оларды шығарған уақытта ұйымның
Акционерлік ұйымның тіркелуі акционерлер жиналысындағы жарғыда көрсетілген.
Инвестицияланған капиталдың ішіне хабарланған, ол жай және артықшылығы бар
Шығаруға хабарланған акциялар – бұл шығаруға рұқсат етілген акциялар.
Шығарылған акциялар – бұл акционерлер арасында орналасқан акциялар және
Ұйымның шығарылған жарғылық капиталының көлемі шығарылған акциялардың номиналдық
Акционерлік ұйымның өз акцияларын сату, қайта сатып алу
Акцияларды қолхат негізінде орналастыруға болады, бұл келісім шарт сияқты.
Акциялар құны ақшалай емес активтермен де төленуі мумкін,
Акцияларды ақшалай емес активтерге айырбастағанда онда акциялар құны ағымдағы
Номиналдық құны бойынша төленген акциялар шығарылған капиталдың төленбеген бөлігін
Акцияларды бөлшектеу (сплит) немесе ұзарту не нығайту ұйымның шығарған
Облигация – шығару кезінде айналыс мерзімі алдын ала белгіленген,
Меншікті капитал құрамына жарғылық капитал; төленбеген капитал; сатып алынған
Капитал деп келешек игілікті өндіруді молайту үшін пайдаланатын қазіргі
Нарықтық капиталға көшкен кезде капитал сөзі жиі айтылатын болады,
Ақшаның капиталға айналуының басты шарты ақша иегерінің нарықта сондай
Экономикалық теория классикалық мектебінің негізін слаған А. Смит пен
Бірақ капиталдың мәнін толыққанды етіп К.Маркс ашқан. Маркс былай
Өзінің басты еңбегі "Капиталда" К.Маркс капиталдың бірқатар аныктамасын берген.
Алғашқы кезде былай көрінуі мүмкін: құнның өсуі тауардың айырбастау
Капиталдың сонымен қатар мынадай түрлеріне тоқталайық:
Қарыз капиталы дегеніміз белгілі бір мерзімге % үстемесін өсіру
Кәсіпкерлік капитал дегеніміз инвестор белгілі бір мерзімге өнім өндіру
Тұрақты капитал-өндірісте өз құнын бірден өзгертпейтін капиталдың бөлігі.
Өзгермелі капитал-өндіріс процесінде өз құнын дереу өзгертетін жұмысшы күшіне
Капиталдың техникалық құрылымы дегеніміз өндіріс құрал жабдықтар массасының оларлың
Негізгі капитал бұл шаруашылық жүргізуші субьектіге келешекте табыс табу
Бұл капитал кәсіпорынның мөлшерін және жай-күйін анықтайтын негізгі көсреткіш
Субьектінің капиталының жағдайы және қозғалысы жөнінде ақапараттарды жалпылау және
Құрылтайшылардың акционерлік ұйымның негізгі капиталына салымдары бойынша қарыздарын есептеу
Шаруашылық жүргізуші субьектілер іс жүзіндегі қолданыстағы заңдарға және құрылтайшы
Шаруашылық серіктестіктер резервтік капитал құруға міндетті. Резервтік капиталдың құрылуы
Резервтік капитал бөлінбеген табыстан аударулар есебінде құрылады. Резервтік капиталдың
Акционерлік ұйымдар әрі қарай айналымнан алу мақсатында өз акционерлерімен
Кәсіпкердің қолдағы негізгі капиталды сатып алысымен пайдалану міндетті емес,
Басқаша айтқанда негізгі капитал сатып алу жолындағы кез келген
Негізгі құралдар көптеген өндіріс құралдары бойына пайдаланылады, қасиеті мен
Запаста тұрған- қолданылып жүрген негізгі құралдардың жөнделуі, жойылуы, апатқа
бұрынғы конструкциядағыдай машинаның пайда болуы, бірақ одан арзандау;
бұрынғы конструкциядағыдай машинаның пайда болуы, бірақ содан өнімділеу және
Техникалық прогресс негізгі капиталдың табиғи тозуына дейін оның моральдық
Қорытындылай келе капиталдың экономикадағы қажеттіліктерін сезінуге болады. Егер ақшаларды
Ақшаның капиталға айналуының басты шарты ақша иегерінің нарықта сондай
Кәсіпорынның қаржы қоры күнделікті шығындар мен инвестицияны қаржылауға жұмсалады.
Нарықтық қатынастарға көшкен кезде капитал сөзі жиі айтылатын болады,
Өзіндік капиталдың қолданылуы. Әрбір құрылтайшы серіктестікке құрылтайшы құжаттарына сәйкес
-қатысушылар капиталы (салынған капиталға пайыздар ретінде қарастыруға болады).
-қатысушылар көрсеткен қызметтер үшін компенсация (еңбекақы);
-коммерциялық тәуекелділіктен қосымша табыс.
Пайданы 3 бөлікке бөлу серіктестіктің қатысушыларының салымын анықтауға мүмкіндік
-бірінші әдіс-бекітілген пропорция бойынша – қатысушылар бірдей салым салса,
-екінші әдіс-салынған капиталдың мөлшері бойынша – пайдалар мен зияндар
-үшінші әдіс-әр қатысушының капитал салымы шотының бастапқы сальдосы негізінде,
Бір немесе бірнеше адам құрған, жарғылық капиталы құрылтай құжаттарымен
Жауапкершілігі шектеулі серіктестіктің қатысушысы серіктестіктің жарғылық капиталындағы өз үлесін
Қатысушылары серіктестік міндеттемелері бойынша өздерінің жарғылық капиталға салымдарымен жауап
Серіктестіктегі тарқату оның бастапқы құрамында өзгерістер болса жүргізіледі. Жаңа
-бір немесе бірнеше қатысушылардың капиталдағы үлесін сатып алу
-серіктестіктің капиталына салым жасау арқылы.
Серіктестікті жою бұл кәсіпорынның шаруашылық қызметін тоқтату үрдісі. Бұл
Өзінің қызметін дамыту үшін қаражат тарту мақсатында акциялар шығаратын
Акционерлік ұйымның акционерлері осы заң актілерінде көзделгеннен басқа жағдайларда
Акционерлік ұйымның өз қатысушыларының мүлкінен оқшауланған мүлкі болады, өз
Құрылтай шарты (жалғыз құрылтайшының шешімі) мен жарғы акционерлік ұйымның
Акция – акционерлік ұйым шығаратын және акционерлік ұйымды басқаруға
Жай акция – оны иемденетін әрбір акционерге, басқа иемденетін
Артықшылығы бар акцияларды иемденетін акционерлер жай акцияны ұстаушылардан өзгеше,
Әрбір артықшылығы бар акциялардың ерекшелігі, оларды шығарған уақытта ұйымның
Акционерлік ұйымның тіркелуі акционерлер жиналысындағы жарғыда көрсетілген.
Инвестицияланған капиталдың ішіне хабарланған, ол жай және артықшылығы бар
Шығаруға хабарланған акциялар – бұл шығаруға рұқсат етілген акциялар.
Шығарылған акциялар – бұл акционерлер арасында орналасқан акциялар және
Ұйымның шығарылған жарғылық капиталының көлемі шығарылған акциялардың номиналдық
Акционерлік ұйымның өз акцияларын сату, қайта сатып алу
Акцияларды қолхат негізінде орналастыруға болады, бұл келісім шарт сияқты.
Акциялар құны ақшалай емес активтермен де төленуі мумкін,
Акцияларды ақшалай емес активтерге айырбастағанда онда акциялар құны ағымдағы
Номиналдық құны бойынша төленген акциялар шығарылған капиталдың төленбеген бөлігін
Акцияларды бөлшектеу (сплит) немесе ұзарту не нығайту ұйымның шығарған
Облигация – шығару кезінде айналыс мерзімі алдын ала белгіленген,
Жарғылық капитал – «жарғы» деген сөзден алынған, белгілі бір
Кәсіпорынның жарғылық капиталы қызметті бастауды қамтамасыз ету үшін жаңадан
Шаруашылық серіктестіктердің жарғылық капиталына салынатын салымдары, ақша да, бағалы
Коммерциялық ұйымдар қайта тіркелген кезде қатысушылардың ақшалай салымдары бухгалтерлік
Егер де салым ретінде субъектіге мүлікті пайдалану құқы берілсе,
Қандай да болмасын ұйымның акциясын сатып алатын мүшесі ол
–5010 «Жай акциялар»;
– 5020 «Артықшылығы бар акциялар»;
– 5030 «Салымдар мен жарналар».
5000 «Жарғылық капитал» бөлімшесінің шоттары бойынша қалдығы,оның құрылтай құжаттарында
Акционерлердің акцияға жазылған сомасына жарғылық қорды құрғанда, сондай –
Дт 5110 «Төленбеген капитал» шоты дебеттелініп,
Кт 5010 «Жай акциялар» және 5020 «Артықшылығы
Егер үлес қосушылар мен акционерлер ұйымға өз үлесін ақшалай
Дт 1030 «Ағымдағы банктік шоттардағы ақша қаражаты», 1010
Кт 5110 «Төленбеген капитал».
Ал егер үлес қосушылар мен акционерлер ұйымға өз үлесін
2700 «Материалдық емес активтер», 2400 «Негізгі құралдар», 1300 «Қорлар»
5110 «Төленбеген капитал» – деп аталатын шот кредиттелінеді.
Сондай – ақ серіктестіктердің (акционерлік ұйымнан басқадай) ұйымдық жарғылық
Дт 2700 «Материалдық емес активтер», 2400 «Негізгі құралдар», 1300
Кт 5210 «Сатып алынған жеке меншік үлестік аспаптар».
Қосымша және жауапкершілігі шектелген серіктестіктердің жарғылық капиталының бастапқы мөлшері
Жалпы жиналыстың шешімімен бекітілген мерзімде серіктестіктің барлық қатысушылары жарғылық
Егер де серіктестіктердің қатысушылары белгіленген мерзімде өз үлестері бойынша
Жоғарыда атап өткеніміздей, жауапкершілгі шектелген серіктестіктердің жарғылық капиталын қалыптастыру
Егер де аталған жағдай орындалмаса, онда жарғылық капиталына жетіспей
Егер де қатысушылар шығып кетсе, онда соған байланысты жарғылық
Дт 5030 «Салымдар мен жарналар»
Кт 1030 «Ағымдағы банктік шоттардағы ақша қаражаты», 1010
Акционерлік ұйымның жарияланған жарғылық капиталының мөлшері бірыңғай валюта
Жарияланған жарғылық капиталының минималды көлемі акционерлік ұйым үшін
Акционерлердің жалпы жиналысында анықталған әрі жарияланған санының шегінде акцияны
Ұйым заңды тұлға ретінде мемлекеттік тіркеуден өткен соң немесе
Ұйымның шығарылған (төленген) жарғылық капиталының деңгейі шығарылатын акцияның номиналдық
Шығарылған жарғылық капитал жаңадан шығарылған немесе сатып алынған және
Ұйымның жарияланған жарғылық капиталы түгелдей төленіп және орналастырылып біткен
Жарияланған жарғылық капиталын ұлғайту және азайту туралы шешім акционерлердің
Егер акционерлік ұйым өз акцияларын айналымнан алып тастаған (шығарған)
Осы айтылғандармен қатар шаруашылық субъектісінде «Қосымша төленген капитал» -
Барлық кредиторларға кем дегенде 30 күн бұрын хабарланған соң,
Ұйым акциялары жай және артықшылығы бар болып келеді. Заңға
-дивидендтер алуын;
-ұйымды басқаруына қатысуын;ұйым жойылғаннан кейін одан қалған мүлікті бөлісуге
Ұйым мемлекеттік тіркеуден кейін шығарылған акцияларды орналастыруға және де
Субъектінің негізгі құралдарын, инвестицияларын және басқа да активтерін қайта
Дт 2410 «Негізгі құралдар»
Кт 5420 «Негізгі құралдарды қайта бағалау резерві».
Негізінде қайта бағалау резервтері арасындағы 5420 «Негізгі құралдарды қайта
2420 «Негізгі құралдардың амортизациясы» бөлімше шоттарының кредитінен негізгі құралдарды
5510 «Есепті жылдың бөлінбеген табысы (жабылмаған зияны)» шотының кредитінен
2400 «Негізгі құралдар» бөлімше шоттарының кредитінен негізгі құралдардың бұрынғы
5440 «Сатуға арналған қаржылық активтердің қайта бағалау резерві» шотының
1100 «Қысқа мерзімді қаржы инвестициялары», 2000 «Ұзақ мерзімді қаржылық
5510 «Есепті жылдың бөлінбеген табысы (жабылмаған зияны)» кредитінен қабылданған
Жарғылық капитал Ұйым қызметін қамтамасыз ету үшін құрылады және
Ұйымның жарғылық капиталын ұлғайту Қазақстан Республикасының заңнамалық актілерінде көзделген
Акцинерлік ұйым өз акцияларын олардың шығарылымы мемлекеттік тіркелгеннен кейін
Орналастырылатын акцияларды төлеуге ақша, мүліктік құқықтар (оның ішінде зияткерлік
Ақшадан басқа, өзге де мүлікпен төлем жасау Қазақстан Республикасының
кепілге берілетін бағалы қағаздар толық төленген;
Ұйым сатып алған акцияларды қоспағанда, Ұйым кепілге берілетін акциялардың
кепіл туралы шартты Директорлар кеңесі мақұлдаған жағдайда кепілге қабылдай
Акционерлік ұйым орналастыратын акциялар үшін баға Қазақстан Республикасының заңнамасында
Орналастырылатын акция толық төленген сәтке дейін Ұйым мұндай акцияларды
Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен жай акционерлерге тиесілі
Дивидендтерді төлеу ақшамен, сондай-ақ Ұйым бағалы қағаздарымен жүргізіледі. Дивидендтерді
Жылдың қорытындысы бойынша жай акциялар бойынша дивидендтер төлеу туралы
Ұйым жай акциялары бойынша дивидендтер төлеу туралы шешім
Дивидендтер төлеу туралы шешім мынадай ақпарат болуы тиіс:
Ұйым атауы, орналасқан жері, банктік және өзге деректемелері;
дивидендтер төленетін кезең;
бір жай акцияға есептегендегі дивидендтің мөлшері;
дивидендтер төлеу басталатын күн;
дивидендтер төлеу тәртібі мен нысаны.
Акционер Ұйым берешегінің құрылу мерзіміне қарамастан алынбаған дивидендтерін төлеуді
Дивидендтер оларды төлеу үшін белгіленген мерзімде төленбеген жағдайда акционерге
Ұйым меншікті капиталының мөлшері теріс болған кезде немесе егер
жоғары орган – Акционерлердің жалпы жиналысы;
басқару органы – Директорлар кеңесі;
атқарушы орган – Басқарма;
бақылау органы – Ішкі аудит қызметі болып табылады.
Акционерлердің жалпы жиналысын шақыру және өткізу заңмен белгіленеді. Егер
«Акционерлік ұйымдар туралы» Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес Ұйым акционерлерінің
Ұйым органдарының мүшелерін сайлау мәселелері жөніндегі материалдарда ұсынылып отырған
1) тегі, аты, сондай-ақ тілегі бойынша - әкесінің аты;
2) білімі туралы мәліметтер;
3) Ұйымның аффилиирленгендігі туралы мәліметтер;
4) соңғы үш жылдағы жұмыс орындары мен атқарған қызметтері
5) кандидаттардың біліктілігін, жұмыс тәжірибесін растайтын өзге ақпарат.
Акционерлердің жалпы жиналысының қарауына шығарылатын акционерлердің жылдық жалпы жиналысының
Ұйымның жылдық қаржылық есептілігі;
өткен жылдың жылдық қаржылық есептілігіне аудиторлық есеп;
Директорлар кеңесінің өткен қаржы жылындағы Ұйымның таза табысын бөлу
бастамашының қарауы бойынша өзге құжаттар.
Басқарма акционерлердің жалпы жиналысының шешімдерін сақтауы және
Акционерлердің жалпы жиналысының айрықша құзыретіне мынадай мәселелер жатады:
Ұйым Жарғысына өзгерістер мен толықтырулар енгізу немесе оны жаңа
корпоративтік басқару кодексін, сондай-ақ оған енгізілетін өзгерістер мен толықтыруларды
Ұйымды ерікті түрде қайта ұйымдастыру немесе тарату;
Ұйым жарияланған акцияларының санын ұлғайту немесе Ұйым орналастырылмаған жарияланған
Ұйым бағалы қағаздарын айырбастау шарттары мен тәртібін анықтау, сондай-ақ
директорлар кеңесінің сандық құрамын, өкілеттік мерзімін анықтау, оның мүшелерін
Ұйым аудитін жүзеге асыратын аудиторлық ұйымды белгілеу.
жылдық қаржылық есеп беруді бекіту;
Ұйымның есепті қаржы жылындағы таза табысын бөлу тәртібін бекіту,
Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген жағдайларда Ұйым акциялары бойынша дивидендтер
Ұйымға тиесілі барлық активтердің жиырма бес және одан көп
Ұйым акцияларды сатып алған кезде олардың құнын анықтау әдістемесіне
Акционерлерге Ұйым қызметі туралы ақпаратты беру тәртібін айқындау, соның
шешім қабылдау «Акционерлік ұйымдар туралы» Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес
Егер Қазақстан Республикасының заңнамасында өзгеше көзделмесе, шешім қабылдау
Директорлар кеңесі Қазақстан Республикасының заңнамасымен және осы Жарғымен
Акционерлердің жалпы жиналысының шешімі бойынша Ұйым Директорлар кеңесінің мүшелеріне,
Егер Қазақстан Республикасының заңнамасында өзгеше белгіленбесе, Директорлар кеңесінің айрықша
Ұйым қызметінің басым бағыттарын анықтау;
Ұйымның жылдық және кезектен тыс Акционерлердің жалпы жиналысын шақыруға
жарияланған акциялардың саны шегінде акцияларды орналастыру (сату), оның ішінде
Ұйым орналастырылған акцияларды немесе басқа да бағалы қағаздарды сатып
Ұйым жылдық қаржы есептілігін алдын ала бекіту;
Корпоративтік басқару кодексінің жобасын алдын ала қарастыру және Жалғыз
Ұйым облигацияларын және туынды бағалы қағаздарын шығару шарттарын анықтау;
Ұйымның атқарушы органының сандық құрамын, өкілеттіктерінің мерзімін анықтау, оның
атқарушы органның басшы мен мүшелерінің лауазымдық жалақыларының мөлшерін және
ішкі аудит қызметінің жұмыс тәртібін, ішкі аудит қызметінің қызметкерлеріне
корпоративтік хатшыны тағайындау, оның өкілеттік мерзімін айқындау, оның өкілеттігін
аудиторлық ұйымның, сондай-ақ Ұйым акцияларын төлеуге берілген не ірі
атқарушы органның ұсынысы бойынша Ұйымның қаржы-шаруашылық қызметінің орта мерзімді
Ұйымның ішкі қызметін реттейтін, тізбесін Директорлар кеңесі бекітетін құжаттарды
Ұйымның штат санын бекіту;
Ұйым филиалдары мен өкілдіктерін құру және жабу туралы шешімдер
Ұйымның басқа заңды тұлғалар акцияларының он және одан көп
Акцияларының он және одан да көп пайызы (жарғылық капиталға
Ұйым міндеттемелерін оның өзіндік капиталы мөлшерінің он және одан
Ұйымның бұрынғы тіркеушісімен шарт бұзылған жағдайда Ұйым тіркеушісін таңдау;
қызметтік, коммерциялық немесе заңмен қорғалатын өзге құпияны құрайтын Ұйым
ірі мәмілелер және жасалуына Ұйым мүдделі мәмілелерді жасасу туралы
«Акционерлік ұйымдар туралы» Қазақстан Республикасының Заңында көзделген, акционерлердің
Жарғыға сәйкес Ұйым Басқармасының құзыретіне жатқызылған мәселелер бойынша Директорлар
Басқарма Төрағасынан басқа, Басқарма мүшелері Директорлар кеңесіне сайлана (тағайындала)
Директорлар кеңесінің төрағасы Қазақстан Республикасының заңнамасында және осы Жарғыда
Ұйымның Директорлар кеңесінің жұмысын ұйымдастырады;
Ұйымның Директорлар кеңесінің отырыстарын шақырады және оларда төрағалық етеді;
отырыстарда хаттаманың жүргізілуін ұйымдастырады.
Директорлар кеңесінің төрағасы болмаған жағдайда оның функцияларын Директорлар кеңесінің
Директорлар кеңесінің отырысы оның төрағасының немесе Ұйым Басқармасының бастамасы
Директорлар кеңесінің кез келген мүшесінің;
Ұйым аудитін жүзеге асыратын аудиторлық ұйымның;
Жалғыз акционердің;
ішкі аудит қызметінің талап етуі бойынша шақырылуы мүмкін.
Директорлар кеңесінің отырысын шақыру туралы талап Директорлар кеңесінің төрағасына
Директорлар кеңесінің төрағасы отырысты шақырудан бас тартқан жағдайда бастамашы
Директорлар кеңесінің отырысын Директорлар кеңесінің төрағасы немесе Басқарма шақыру
Егер Директорлар кеңесі мүшелерінің жалпы саны осы тармақтың алдыңғы
Ұйым жасасуға мүдделі мәмілелерді жасасу туралы шешім оны жасасуға
Капиталдың қозғалысы бойынша операциялардың дұрыс көрсетілуінің маңыздылығы әрбір кәсіпорын
Төленбеген капиталдың есебін жүргізу үшін «Төленбеген капитал» шотын пайдаланады.
5110 «Төленбеген капитал» шоты шоттардың типтік жоспарында, «Капитал» ретінде
Сондай – ақ, бұл шот тек қана жалған капиталды
Жарияланған (белгіленген тәртіппен тіркелген) жарғылық қор сомасына «Төленбеген
Жарғылық қорға салымдардың салынуының жүзеге асырылуына қарай 5110 «Төленбеген
-материалдық емес активтерді жарғылық қорға жарна ретінде төлеу кезінде
-жерді, негізгі құралды, малды, аяқталмаған құрылыс объектілерін жарғылық қорға
-материалдар мен тауарларды жарғылық қорға жарна ретінде төлеу кезінде
-ақшалай қаражаттарды жарғылық қорға жарна ретінде аударған кезінде 1000
Егер де 5110 «Төленбеген капитал» шотының дебеттік қалдығы
Акционерлік ұйым акционерлердің жалпы жиналысында акциялардың номиналдық құнын (бірақ
Сонымен қатар, акционерлік ұйымның кредиторлары ұйымның тиесілі міндеттерін орындаудан
Бұл жағдайда акционерлік ұйым өзінің акциясын өз қызметкерлері мен
-ұйымның эмитенттелген акциялары толық төленгенге дейін;
-ұйымның шығарылған (төленген) жарғылық капиталы қайтып сатып алынған нәтижесінде,
-ұйым акцияны қайтып сатып алған шақта төлем қабілеттілігі жоқ
-акцияны сатып алатын кезінде ұйымның меншік капиталының көлемі ұйымның
Қайтып сатып алынатын акцияның саны бүкіл ұйымның шығарған акциясының
Негізгі құралдарды, ұзақ мерзімге жалға алынатын негізгі құралдарды, бітпеген
Негізгі құралдарды (жерден басқа) қайта бағалау кезінде
Дт 2410«Негізгі құралдар»
Кт 5420 «Негізгі құралдарды қайта бағалау резерві».
Негізгі құралдардың қайта бағалануына байланысты олардың тозу сомасы ұлғайғанда
Дт 5420 «Негізгі құралдарды қайта бағалау резерві»
Кт 2420 «Негізгі құралдардың амортизациясы.
Негізгі құралдардың құнының өзгеруіне байланысты тозу сомасына да түзетулер
Қайта бағалау жасау жиілігі жылжымайтын мүлік, үйлер мен жабдықтардың
Жинақталған амортизацияны тепе-тең қайта бағалау немесе оны есептен шығару
Егер жылжымайтын мүлік, үйлер мен жабдықтардың жеке объектісі қайта
Ұйымның операцияларында оларды пайдалану мазмұны мен сипаты бойынша бірдей
Объектілерді жылжымайтын мүлік, үйлер мен жабдықтардың бір тобының ішінде
Қайта бағалаудың нәтежесінде активтердің сомасын өсіру бойынша бөлінбеген табыстар
Дт 5420 «Негізгі құралдарды қайта бағалау резерві»
Кт 5510 «Есепті жылдың бөлінбеген табысы (жабылмаған зияны)».
Қайта бағалаудың сомасы тек негізгі құралдардың объектісі есептен шыққан
Қайта бағалау резерві шоттарында құнсыздануға байланысты негізгі құралдарды, инвестицияларды
еншілес, тәуелді, бірлесіп бақыланатын, басқа да шаруашылық серіктестіктердің жарғылық
Дт 1130 «Өтеуге дейін ұсталатын қысқа мерзімді инвестициялар»
Кт 5440 «Сатуға арналған қаржылық активтердің қайта бағалау резерві»
қаржылық инвестицияларын қайта бағалаудан түскен сомаларына
Дт 1130 «Өтеуге дейін ұсталатын қысқа мерзімді инвестициялар»
Кт 5440 «Сатуға арналған қаржылық активтердің қайта бағалау резерві»
есептен шығарылған ұзақ мерзімді қаржылық инвестиция бойынша қайта бағаланған
Дт 5440 «Сатуға арналған қаржылық активтердің қайта бағалау резерві»
Кт 5510 «Есепті жылдың бөлінбеген табысы (жабылмаған зияны)» және
Осы 5440 шотының дебеті ұзақ мерзімді инвестицияның құнының төмендегенін
ұзақ мерзімді инвестицияның төмендеген құнына
Дт 5440 «Сатуға арналған қаржылық активтердің қайта бағалау резерві»
Кт 2200 «Үлестік қатысу әдісімен есепке алынатын инвестициялар», 2300
инвестицияның баланстық құнының азайған сомасына бөлімшелердегі сәйкес шоттары
Активтердің басқа түрлерін (шикізаттарды, материалдарды, сатып алынатын жартылай фабрикаттарды,
Шын мәнінде бұл шот инвестиция – неттосы бойынша бағамның
Егер де инвестиция – неттосы шет елдегі бөлімшелерге берілсе,
Егер де доллар бағамы теңгеге шаққанда азайса, онда оның
Резервтік капитал - акционерлік ұйымның және басқа да тараптардың
Ұйымның резервтік капиталы ұйымның таза табысынан жыл сайын қаржы
Егер қандай да болсын төлемдердің нәтижесінде ұйымның резервтік капиталы
Шаруашылық субъектілерде резервтік капиталдың есебі «Резервтік капитал» типтік
5410 «Құрылтай құжаттарында бекітілген резервтік капитал»;
5460 «Өзге резервтер».
Резервтік капитал құрылтайшылық құжаттарға сәйкес акционерлік ұйымдардың өз қалауынша
Негізгі және айналым капиталдарының арасындағы қатынастың құрылымын талдамас бұрын,
Негізгі капитал бұл кәсіпорынның ұзақ мерзімді активтердің құрылуына бағытталған
Айналым капиталы – кәсіпорынның ағымдағы активтерін құруға бағытталған, салынған
Егер де талдау кезінде іскерлік белсенділік төмендесе, онда оған
Бұл бағыттың концептуалдық негізі 2 ұғымға негізделген:
«айналым капиталы»;
«таза айналым капиталы».
Айналым капиталының және таза айналым капиталының көрсеткіштері іскерлік белсенділікті
Кәсіпорынның айналым капиталын тиімді пайдалануын бағалау әдісі айналымдылық көрсеткіштерін
Капиталдың айналым жылдамдығы ағымдағы активтерді қаржыландыру қажеттілігіне тікелей әсер
Айналым капиталының айналымдылығы баяу болған жағдайда кәсіпорын қосымша қаржылық
Осыған орай айналым капиталы кәсіпорынның қаржылық жағдайының көрсеткіштерімен тығыз
Кәсіпорынның қосымша қаражатты тартпай, өзінің бар ақша қаржыларымен жұмыс
Айналым капиталының тиімділігі өндірістік қорларды қолдану, дебиторлық берешекті өтеу
Резервтік капитал жыл сайынғы таза табыстан аудару жолымен құрылады.
Дт 5510 «Есепті жылдың бөлінбеген табысы (жабылмаған зияны)»
Кт 5410 «Құрылтай құжаттарында бекітілген резервтік капитал».
Егер құрылтай құжаттарында бекітілген немесе өзге резервттерді қатысушылардың дивидедтерін,
Дт 5410 «Құрылтай құжаттарында бекітілген резервтік капитал»,
Дт 5460 «Өзге резервтер»
Кт 7310 «Сый ақылар бойынша шығыстар».
Резервтік капитал субъектінің таза пайдасы есебінен қалыптасқан уақытта бухгалтерлік
Дт 5510 «Есепті жылдың бөлінбеген пайдасы (жабылмаған зияны)»
Кт 5410 «Құрылтай құжаттарында бекітілген резервтік капитал» 5410 «Құрылтай
Ақшаның құнсыздануына, өндірістің өркендеуіне, сондай – ақ басқа да
Резервтік капиталдың жұмсалуына байланысты азаюы келесі есепті кезең ішінде
Ал шаруашылық субъектінің резервтік капиталындағы жинақталған сомасы жұмсалынғанда бухгалтерлік
Дт 5410 «Құрылтай құжаттарында бекітілген резервтік капитал» немесе 5460
Кт 3390 «Өзге қысқа мерзімді кредиторлық берешек»,
4170 «Өзге ұзақ мерзімді кредиторлық берешек» шотына ашылған субшотты
Күнделікті жұмыс процесінде ұйымда қаржылық және басқару есебінде көрсетілетін
Басшылық пайдалануы үшін жасалған және дайындалған бухгалтерлік басқару ақпаратына
Шұғыл басқару шешімдерін қабылдау үшін зерттеу объектісі туралы толық
Ұйым қолданыстағы заңдардың ережелерге, Есептік саясатына және 2 ҚЕҰС-на
3 ҰЙЫМНЫҢ ЖАРҒЫЛЫҚ КАПИТАЛЫН ҚАЛЫПТАСТЫРУ МЕН ҚҰРЫЛТАЙШЫ ҚҰЖАТТАРДЫН ЕСЕПКЕ
3.1 Мекеменің жарғылық капиталы аудитінің міндеті мен ақпараттық базасы
Кәсіпорын капиталының қозғалысына бақылауды жүзеге асыру үшін аудиторларға ірі
Басшылықтың пікірлерін (пайымдауларын) тексеру үшін аудиторда шаруашылық операцияларының орындалуының
Аудиттің алдына қойылған мақсаттарды ашып көрсету үшін кәсіпорын басшылығының
меншікті капиталдың өзгеруі, сатып алу, бөлінбеген таза табысқа шектеулер
Толықтылық:
шығарылған акциялардың қорытынды есепте көрсетілген саны шындыққа сәйкес келеді;
жинақтаушы (синтетикалық) есеп шоттары бойынша айналымдар мен қалдықтар талдамалық
акционерлік капиталға қатысты барлық операциялар Директорлар кеңесінің рұқсаты бойынша
- сый ақымен, кепілдіктермен акциялар шығару жоспарларының дұрыс есебі
- табыстардың алынуы және резервтердің құрылуы нормативтік-құқықтық актілерге және
Кесте-3 Кәсіпорын капиталының қозғалысын реттеуші негізгі нормативтік-құқықтық құжаттар
№ Құжаттың аталуы
1 2
1 ҚР Азаматтық кодексі (жалпы бөлім) 27.12.1994 ж.
2 «Салықтар мен бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер
3 « Бағалы қағаздар нарығы туралы» Қазақстан Республикасының
4 «Бухгалтерлік есеп және қаржылық есеп беру туралы» Қазақстан
5 «Акционерлік қоғамдар туралы» ҚРЗаңы 13.05.2003 ж. №415-II
6 «Жауапкершілігі шектеулі және қосымша жауапкершілікті серіктестіктер туралы» Қазақстан
7 «ҚР Президентінің заң күші бар «Өндірістік кооператив туралы»
8 «Лицензиялау туралы» Қазақстан Республикасының заңы 17.04.1995 ж.
9 «Қаржылық қортынды есепті дайындап тапсырудың тұжырымдамалық (концептуалдық) негізі»:
10 Бухгалтерлік есептің 8 «Қаржылық инвестициялардың есебі» деп аталатын
11 Бухгалтерлік есептің 30 Қаржылық қортынды есепті дайындап тапсыру»
12 Бухгалтерлік есептің 8 «Қаржылық инвестициялардың есебі» деп аталатын
13 «Қаржылық қортынды есеп беру нысандарын бекіту туралы» Қазақстан
Ескерту: [10] дерек көзі негізінде жасақталған
Сәйкестікке тексеруді аудиторлар төмендегі бағыттар бойынша жүргізеді:
жарғылық капитал туралы мәліметтерді, олардың дұрыстығына көз жеткізу үшін
хабарланған борыштар бойынша мәліметтерді әлі салынбаған сомалармен салыстыру, төленбеу
акционерлік капиталдың акционерлер тізімдемесі (реестрі) бойынша сомаларының баланста көрсетілген
акционерлер - әкімшілік мүшелерінің тізімдемелерін (реестрлерін) зерттеу, бастапқы және
кәсіпорынның есеп саясатына сәйкес резервтік капиталдың есептелуі мен пайдалануының
шығарылған және айналымдағы акциялардың саны туралы клиенттен жазбаша куәлік
акционерлердің тізімдемесін (реестрін) қарап шығу және акциялардың үлкен санын
Төмендегі 4-кестеде келтірілген құжаттар негізгі ақпарат көзі ретінде қызмет
Кесте - 4 Кәсіпорынның меншікті капиталы аудитінің негізгі
№ Құжаттың аталуы
1 Қаржылық есеп беру
2 Есеп саясаты
3 Бас кітап, Бухгалтерлік есеп регистрлері
4 Кәсіпорын жарғысы
5 Құрылтай келісімшарты
6 Құрылтайшылар жиналысының хаттамасы
7 Мемлекеттік тіркеу туралы куәлік
8 Бағалы қағаздарды тіркеу кітабы
9 Ационерлер тізімдемесінен үзінді
10 Мемлекеттік органдарға (салық, статистика және т.б.) тіркеу туралы
11 Шаруашылық қызметтің белгілі бір түріне лицензиялар мен рұқсаттар
12 Эмиссиялық проспектісі
13 Директорлар кеңесі мәжілісінің хаттамалары
14 Акционерлер жиналысының, директорлар кеңесінің шешімдері
Ескерту: [12] дерек көзі негізінде жасақталған
Ұйымның (кәсіпорынның) шаруашылық қызметтің қандай түрлерімен айналысатындығын, ұйымның тіркелген
Егер ондай қызметтің түрлеріне кәсіпорында (ұйымда) лицензия (рұқсат) болмаса,
Аудиторлар заң сарапшылары болып табылмаса да, олар заңсыз операциялардың
Егер жоғарыда көрсетілген тексеру процедураларын орындау кезінде нормативтік-құқықтық құжаттардың
Қаржылық қортынды есепті дайындап тапсырудың тұжырымдамалық (концептуалдық) негізінің
Баланста меншікті капиталды құраушы тиісті шоттардың сальдолары (қалдықтары) келтіріледі.
Меншікті капиталдың жоғарыда аталған әрбір элементінің маңызы зор болғандықтан,
Меншікті капитал кәсіпорынның қаражаттарының негізгі көзі болып табылатындықтан, капиталдың
Мекеменің капиталаның аудитін жүргізу келесідей тәртіпте жүргізіледі:
жарғылық, резервтік, қосымша төленген және қосымша төленбеген капиталдың аудитін
бөлінбеген табыстың (жабылмаған зиянның) аудиті
Жарғылық капитал дегеніміз – бұл, кәсіпорынның жарғысында тіркелген капиталдың
3.2 Жарғылық капиталды қалыптастыру мен құрылтайшы құжаттарын есепке алудың
Қазіргі кездегі нарықтық қатынастар жағдайында кәсіпорынның қызметі мен оның
Активтің қалыптасу көздерінің талдауын жасау барысында меншікті және тартылған
Меншікті капиталдың құрамына экономикалық мазмұнына, құралу қағидаларына және пайдалану
Капиталды талдау барысында мынадай көрсеткіштер жиі қолданылады:
авансталған капитал;
меншікті капитал;
тартылған капитал;
айналым капиталы;
негізгі капитал.
Кәсіпорынды талдау процесі кезінде мынадай көрсеткіштер анықталады:
қолда бар меншікті қаражаттар;
қолда бар меншікті қаражаттар мен ұзақ мерзімді міндеттемелер;
ТМҚ-дың қалыптасу көздерінің жалпы сомасы.
Активтің қалыптасу көздерінің талдауын жасау барысында меншікті және тартылған
Кесте -5 «Алматы газ тармағы» ЖШС-нің меншікті қаражатары мен
(мың.тг)
Активтер 2009ж 2010ж Пассивтер 2009ж 2010ж
Ұзақ мерзімді активтер 7506 9181 Меншікті капитал
Меншікті қаражаттардың қолда бары 476 27 Ұзақ мерзімді міндеттемелер
Меншікті қаражаттар мен ұзақ мерзімді активтердің қолда бары 929
ТМҚ қалыптасу көздерінің жалпы сомасы
Е с к е р т у – ЖШС-нің
«Алматы газ тармағы» ЖШС–нің есебінен байқағанымыздай, меншікті қаражаттарының көлемі
Сондықтан, меншікті айналым капиталының факторлық талдауын жасаймыз.
Меншікті айналым капиталының көлеміне 2 негізгі фактор әсер етеді:
Төмендегі көрсетілген кестеден байқағанымыздай, есепті 2010 жылы меншікті капитал
2010 жылы негізгі құралдардың құны 9181 мың.тг құрап, өткен
Кесте -6 «Алматы газ тармағы»ЖШС-нің меншікті айналым капиталының факторлық
(мың. тг)
Көрсеткіштер 2005ж 2009ж Ауытқу (+;-)
Меншікті капитал
Жарғылық капитал 6002 6002 -
Қосымша төленбеген капитал
Резервтік капитал - 83 83
Бөлінбеген пайда 547 518 (29)
Меншікті капиталдың жиынтығы 7982 9208 1226
Ұзақ мерзімді активтер
Материалдық емес активтер 397 8 (389)
Негізгі құралдар 6870 8859 1987
Ұзақ мерзімді қаржылық салымдар 126 314 188
Ұзақ мерзімді дебиторлық борыштар
Ұзақ мерзімді активтердің жиынтығы 7506 9181 1675
Меншікті айналым капиталы 476 27
Е с к е р т у – ЖШС-нің
Бұл, әрине, негізгі құралдардың жарамдылық коэффициентіне оң әсерін тигізіп,
Кестеде берілген мәліметтерден байқап отырғанымыздай, талданып отырған есепті
Бұдан да сенімді нәтиже алу үшін займдық қаражаттарға бөлшектеп
Кесте -7 «Алматы газ тармағы» ЖШС-нің қаражат көздерінің құрамы
(мың.тг)
Көрсеткіштер 2009ж 2010ж Ауытқу (+;-)
Барлық қаражаттардың көздері, соның ішінде: 19888 23094 3206
1. Меншікті қаражаттар 7982 9208 1226
Қаражат көздеріне %-бен шаққанда 40,13 39,87 (0,26)
2 Займдық (тартылған) қаражаттар 11906 13886 1980
Қаражат көздеріне %-бен шаққанда 59,87 60,13 0,26
а)қысқа мерзімді несиелер 453 450 (3)
Займдық қаражаттарға % -бен шаққанда 3,80 3,23 (0,57)
б) бюджетпен есеп айырысу 33 22 (11)
Займдық қаражаттарға % -бен шаққанда 0,28 0,16 (0,12)
в) бюджеттен тыс төлемдер бойынша есеп айырысу 22
Займдық қаражаттарға % -бен шаққанда 0,18 0,27 0,09
г) алынған аванстар 1326 5615 4289
Займдық қаражаттарға % -бен шаққанда 11,14 40,44 29,30
д) Жабыдқтаушылармен және мердігерлермен есеп айырысу 9247 6901
Займдық қаражаттарға % -бен шаққанда 77,67 49,70 (27,97)
е) қызметкерлермен еңбекақы бойынша есеп айырысу 327 243 (84)
Займдық қаражаттарға % -бен шаққанда 2,75 1,75 (1)
ж)басқа да кредиторлық борыштар 498 618 120
Займдық қаражаттарға % -бен шаққанда 4,18 4,45 0,27
Е с к е р т у – ЖШС-нің
Капиталды талдау барысында авансталған капиталдың барлық пайдаланғанын сипаттайтын көрсеткіштер
Мекеменің қаржылық тұрақтылығы бірқатар коэффициенттер жүйесімен сипатталады. Олар активтердің,
Тәуелсіздік (автономдық) коэффициенті мынадай формуламен есептеледі:
Меншікті капитал
К тәуелсіздік =
Бұл коэффициентке қарап, кәсіпорын тартылған қаржыдан қаншалықты тәуелсіз екендігін
Бұл коэффициенттің шегі болып 0,5-0,6 аралығы табылады. Мұндай деңгейде
Тәуелсіздік коэффициентіне қарама-қарсы коэффициент болып тәуелділік коэффициенті табылады. Ол
Тартылған капитал
К тәуелділік =
Бұл коэффициент тәуелсіздік коэффициентіне қарама-қарсы болып табылатындықтан, оның да
Бұл коэффициент авансталған капиталдың жалпы сомасындағы қарыздың үлесін сипаттайды.Бұл
Бұл екі көрсеткішке тағы үшіншісі қосылады. Ол – қарыз
К =
қ/смен.қ.қатынасы Меншікті
Бұл коэффициент кәсіпорын активтеріне салынған меншікті қаражаттың әрбір теңгесіне
Тәуелсіздік коэффициентіндегідей бұл коэффициенттің де қарама-қарсы коэффициенті бар. Ол
Меншікті капитал
К қаржыландыру
Бұл коэффициент жоғары болған сайын, соғұрлым банктер мен инвесторлар
Бұл коэффициент кәсіпорын қызметінің қандай бөлігі өз қаражатымен, ал
Бұл коэффициент, кәсіпорынның меншікті қаражаттарының қандай бөлігі мобильді формада
Қаржылық тұрақтылықты сипаттайтын тағы бір көрсеткіш – маневрлеу коэффициенті
Меншікті айналым капиталы
К м =
Кәсіпорынның тәуелсіздігін көрсететін тәуелсіздік көрсеткішімен қатар қаржылық тұрақтылық коэффициенті
Меншікті капитал + Ұзақ мерзімді міндеттеме
Кқарж тұр
Бұл дербестік коэффициенттерімен салытырғанда анағұрлым жұмсақ көрсеткіш. Батыс тәжірибесінде
Экономикасы дамыған елдерде инвестициялау коэффициентін есептеу жиі қолданылады. Ол
Меншікті капитал
К инвестициялау = _____________________________
Негізгі құралдардың қалдық құны
Бұл коэффициенттің мәні 1-ге тең немесе одан артық болғаны
Капиталды талдау барысында авансталған капиталдың барлық пайдаланғанын сипаттайтын көрсеткіштер
Кесте – 10 «Алматы газ тармағы» ЖШС-нің авансталған капиталын
Көрсеткіштер 2009ж 2010ж ауытқу (+;-)
Тәуелсіздік коэффициенті 0,4 0,39 0,01
Тәуелділік коэффициенті 0,6 0,61 0,01
Қарыз және меншікті қаражаттар қатынасының коэффициенті 1,49 1,51
Қаржыландыру коэффициенті 0,67 0,66 0,01
Маневрлеу коэффициенті 0,06 0,03 0,03
Қаржылық тұрақтылық коэффициенті 0,4 0,39 0,01
Инвестициялау коэффициенті 1,16 1,04 0,12
Е с к е р т у – ЖШС-нің
Жоғарыда көрсетілген кестедегі мәліметтерден байқағанымыздай, «Алматы газ тармағы» ЖШС
ҚОРЫТЫНДЫ
Бұл дипломдық жұмыста жарғылық капитал есебі мен құрылтайшы құжаттарын
Жұмысты қорыта келе, жарғылық капиталдың кәсіпорын қызметі үшін қаншалықты
Шындығында, талдау барысында «Алматы газ тармағы» ЖШС –нің қызметінің
2009-2010 жж. қаржы-шаруашылық қызметінің көрсеткіштерін талдау нәтижесі «Алматы газ
2009-2010 жж. «Алматы газ тармағы» ЖШС –тің негізгі емес
Негізгі және негізгі емес қызметтен түскен табыстың төмендеуі, таза
Қаржылық ресурстардың құрылымын талдау мынадай нәтиже алуға мүмкіндік берді:
Тартылған капиталдан басқа, меншікті капитал да 1226 мың.тг көбейді.
Мобильдік қаражаттардың рентабельділігін есептеу қорытындылары бойынша келесідей қорытынды жасауға
Мобильдік активтердің рентабельділігінің төмендеуіне әсер ететін негізгі факторлар таза
Сөйтіп, есепті жылы жалпы қаражат көздеріндегі сомасының құрамындағы меншікті
Берілген қорытындылар кәсіпорынның қаржылық жағдайын жақсартуға мынадай ұсыныстар береді:
қоймада жатып қалған өнімдерден құтылуы тиіс;
тұтынушылардың сұранысы мен тауармен жабдықтаушылар нарығын зерттеу мақсатында маркетингтік
жалпы және әкімшілік, сонымен қатар өнімді сатумен байланысты шығындарды
активтерді басқару саясатын жақсарту, яғни қаражаттарды басқарма қызметкерлеріне қажетті
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
«Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есеп беру туралы» 2002 жылдың
Бухгалтерлік есептің типтік шоттар жоспары. Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің
Международные стандарты финансовой отчетности: теория и практика/ Справоное руководство.
Қ.К.Кеулімжаев, З.Н.Әжібаева Бухгалтерлік есеп принциптері, Алматы, Экономика 2003ж;
Ержанов М.С., Нурумов А.А., Финансовая отчетность казахстанских предприятий, Алматы,
Ә.Әбдіманапов Бухгалтерлік және қаржылық есеп принциптері (халықаралық стандарт) Алматы,
Дюсембаев К.Ш., Егембердиева С.К., Дюсембаева З.К. Аудит и анализ
Дюсембаев К.Ш., Төлегенов Е.Т., Жұмағалиев Ж.Ғ. Кәсіпорынның қаржылық
Абленов Д.О., Аудит негіздері, Алматы, Экономика, 2005 ж. ;
Кеулімжаев Қ.К., Әжібаев З.Н., Құдайбергенов Н.А., Жантаева А.Ә. Қаржылық
З.Н.Әжібаева, Н.Ә. Байболтаева, Ж.Ғ.Жұмағалиева Аудит, Алматы, 2009 жыл
В.Л.Назарова Шаруашылық жүргізуші субъектілердегі бухгалтерлік есеп, Алматы, Экономика, 2005ж.
В.К.Радостовец, Т.Ғ.Ғабдуллин; В.В.Радостовец, О.И.Шмидт; Кәсіпорындағы бухгалтерлік есеп; Алматы, 2003
Андреев В.Д. Практический аудит, - М: Экономика, 1994;
Друри К. Введение в управленческий и производственный учет,- М.:
Арренс Э.А., Лоббек Дж.К. Аудит, М., Финансы и статистика,
Артеменко В.Г., Беллендир М.В., Финансовый анализ, М., ДИС, 1997
Балабанов И.Т., Анализ и планирование финансов хойствующего субъекта,
Баканов М.И., Шеремет А.Д., Теория экономического анализа, М., Финансы
Глушков И.Е., Практический аудит на современном предприятии, Москва-Новосибирск, КНОРУС-ЭКОР,
Арренс Э.А., Лоббек Дж.К. Аудит, М., Финансы и статистика,
Артеменко В.Г., Беллендир М.В., Финансовый анализ, М., ДИС, 1997
Балабанов И.Т., Анализ и планирование финансов хойствующего субъекта,
Баканов М.И., Шеремет А.Д., Теория экономического анализа, М., Финансы
Глушков И.Е., Практический аудит на современном предприятии, Москва-Новосибирск, КНОРУС-ЭКОР,
Тулешова Г.К. Финансовый учет и отчетность в соответствии с
Ковалев В.В. Финансовый анализ: Управление капиталом. Выбор инвестиций. Анализ
Качалин В.В. Финансовый учет и отчетность в соответствии со
Ковалев В.В., Волкова О.Н., Анализ хозяйственной деятельности предприятия, М.,
Ковалев А.И., Привалов В.П., Анализ хозяйственного состояния предприятия,
Лукасевич И.Я., Анализ финансовых операций, М., Финансы, ЮНИТИ, 1998
Любушин Н.П., Лещева В.Б., Дьякова В.Г., Анализ финансово-хозяйственной деятельности
Маркарьян Э.А., Герасименко Г.П., Финансовый анализ д., М., ПРИОР,
Подольский В.И., Поляк Г.Б., Савин А.А., Аудит, М., ЮНИТИ-ДАНА,
Робертсон Дж., Аудит, М., Контакт, 1993 г;
Савицкая Г.В., Анализ хозяйственной деятельности предприятия, Минск, Новое издание,
72