Жоспар
Кіріспе
1 бөлім. Заң мәтіндрі және олардың ерекшеліктері
1.1 Қазақ тіліндегі заң мәтіндерінің ерекшеліктері
1.2 Ағылшын тіліндегі заң мәтіндерінің ерекшеліктері
2 – бөлім Заң мәтіндерінің ағылшын тілінен қазақ
2.1 Жалпы аудармадағы теориялық және әдістемелік негіздері
2.2 Заң мәтіндерін аударудағы әдістемелер
3 Заң терминдерін аударудағы трансформациялар
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
1 Заң мәтіндрі және олардың ерекшеліктері
1.2 Қазақ тіліндегі заң мәтіндерінің ерекшеліктері
“Тіл туралы” Заңның 4-бабында “Мемлекеттік тіл – мемлекеттің
Үкімет мыңдаған заң жобаларының бірде-біреуін мемлекеттік тілде ұсына
Ресми құжаттарды әзірлеу ісінде кеңес дәуірінен қалған тәртіп,
Уақыт өте ресми құжаттың, оның ішінде заңнаманың өзіне
90-шы жылдардың одан кейінгі жартысын қамтыған екінші кезеңде
Қазіргі кезеңді ресми аударма дамуының үшінші кезеңі деп
Осы жерде тағы бір тоқтала кететін маңызды мәселе:
Қоғамдық қатынастардың бір немесе бірнеше ұқсас саласын реттейтін
Тезаурусты былай қойғанда, мемлекеттік тілдегі заң мәтіндерінде терминдер
Бұл мәселені қозғағанда біз терминдерді ұлттық заңнама терминологиясы
Ұлттық заңнама терминологиясында шешілмей жүрген бірқатар өзекті проблемалар
Мәселенің түйіні нормативтік құқықтық актілер жобаларын қазақ тілінде
Кеңес өкіметі тұсында ұлттық терминологиямыз интернационалистік принциппен дамыды.
Осы орайда Терминкомға мемлекеттік мәртебе берілсе, біздің жұртшылыққа
Тіліміздегі, оның ішінде ұлттық заңнамадағы терминдерді бір ізге
Үлкен қиындық туғызып жүрген проблеманың бірі – мемлекеттік
Терминология бүгінгі күні ең күрделі және проблемасы көп
М. Ізімұлының 1999 жылы шыққан “Заңи терминдердің түсіндірме
Соңғы қабылданған заңдарда “недоимка” сөзі “бересі” деп алынып
М. Ізімұлының сөздігінде “доказательство” сөзі “дәлелдеме” деп алынған
Енді “осмотр”, “обследование”, “проверка”, “расследование” сөздері жөнінде. “Юриспруденция
“Юриспруденция – Заңтану” сөздігінің 322-бетінде “соучастие” деген сөз
Ал “процесс” сөзінің, қарап отырсақ, кездеспейтін саласы жоқ.
Құрылыс саласындағы “строительство”, “сооружение”, “строение”, “постройка” сөздері көбінесе
Мұндай жағдай заң мәтінінің аудармасы немесе терминдері жөнінде
Бұл жерде де Терминкомның рөлі жөнінде айтпай кете
Екіншіден, мемлекеттік мәртебе алған Терминком сөздіктер мәселесін мықтап
Ұлттық заңнама тілінің өзекті проблемалары деуге болатын жоғарыдағы
Қазіргі уақытта заң терминдерінің басқа тілдерден қазақшаға дұрыс
Қылмыстық кодекстің орысша нұсқасында «деяние» деген термин жиі
Енді әр кодекс бойынша орын алған қате аудармаларға
Екінші, ҚР Қылмыстық-атқару кодексінде де жекелеген терминдердің дұрыс
Үшінші, ҚР Қылмыстық іс жүргізу кодексіндегі қате аудармалар
1998 жылғы 2 шiлдеде «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы
«Коррупцияның» латын сөзінен шыққанын белгілі. Ол лауазым иелерінің,
Көріп отырғанымыздай, қазақша сөйлемнің құқықтық және лингвистикалық жағынан
«Коррупция» терминін қазақ тіліне аударғанда оның өзінің негізгі
1.2 Ағылшын тіліндегі заң мәтіндерінің ерекшеліктері
Білімнің қай саласы болмасын қазіргі таңда өз мамандығыңыздың
Атақты пікір: «A word is the skin of
Ағылшын тіліндегі құқықтық (заң) түсініктерді зерттеуде алдымыздан екі
Заңнамалық сөздік бұл-заңтану саласында қолданылатын терминдер туралы мағлұмат
Ағылшын тіліндегі заң терминдері мен түсініктерін зерттеудің
Заңнамалық терминдермен түсініктердің ағылшын тілі мен орыс тілдерінде
Ағылшын тіліндегі заң мәтіндері мен терминдеріне, терминологиясының қалыптасуында
Біріншіден, құқықтық лексиканы талдауда ыңғайлылық үшін түсініктерді номинациялау
Екіншіден, белгілі бір сөздің құқықтың қай саласына жататындығын,
Үшіншіден, арнайы лексикаларды жіктеуде топонимдер, антропонимдер және фразологизмдердің
-Old Baily – Олд-Бейли, Орталықтанған қылмыстық сот, Лондондағы
-Miranda warning–күдіктіге өз құқықтарын арнайы жариялануы, әйгілі «Миранда
pocket veto - «қалталық вето», АҚШ президентінің
Сондай-ақ американдық және британдық үлгідегі ағылшын тіліндегі заңнамалық
Бірнеше мысалдар келтірейік:
- сыртқы істер министрлігі: State Department (USA)
Foreign and Commonwealth Office (UK)
-қаржы минстрлігі : Treasury Department (USA)
Treasury (UK)
-әділет минстрлігі : Department of Justice (USA)
Department for Constitutional Affairs
- білім беру минстрлігі : Department of Education
Department for Educational Skills (UK)
- Attorney General: әділет минстрлігі (США), бас прокурор
Жоғарыдағыларды ескере отырып көптеген зерттеушілер мен аудармашылар аудару
Құқықтық терминдер мен мәтіндерді жіктеу жүйесі алғашында бір-біріне
Ескі жіктеуге сәйкес микрополде felony терминімен туыстас ретінде
Құқықтық мәдениеттің жаңа үлгісіне сәйкес терминдер
Қазіргі американ құқықтық терминологиясында ескі ағылғыш құқықтық жіктеуден
Ағылшын терминімен салыстырғанда американдық тума термин offence термині
Сонымен қатыра американ құқықтық жүйесінде қылмыстың ауырлығына қарай
-халықаралық құқық-International Law;
-келісімді құқық -Law of Contracts;
-жеке меншік құқығы-Law of Property;
-салықтық құқығы -Tax Law;
-азаматтық процесс-Civil Procedure;
- жаулап алу құқығы-Law of Conflict of Laws;
-қылмыстық құқық-Criminal Law;
-административті құқық-Administrative Law;
-отбасы құқығы-Family Law;
Ағылшын және британ үлгілеріндегі ағылшын тілдеріндегі осы қиындықтар
Құрылықтағы құқықтың жүйенің өзі ағылшын-американ жүйесінен ерекшеленеді. Мысал
Құқық-қоғамдағы ең негізгі және маңызды қатынастарды реттейтін, қоғамға
Адамдар жаратылысында тең жаратылған, белгілі, бұлжымас құқықты иеленген,
Терминология бүгінгі күні ең күрделі және проблемасы көп
Ғылым, өндіріс салаларын терминмен толық қамтамасыз ету үшін
Заңдылықты сезіну құқықтық межелер негізінде, ар-ұжданына сай шешім
Ағылшын заңнама терминологиясында шешілмей жүрген бірқатар өзекті проблемалар
Уақыт өте ресми құжаттың, оның ішінде заңнаманың өзіне
Заңнамалық сөздік бұл-заңтану саласында қолданылатын терминдер туралы мағлұмат
Қорыта айтқанда, кейбір терминдер мағынасы, қолданысы, ұғымы тұрғысынан
2