Тақырыбы: Инфекциялық және жыныстық қатынас арқылы
Мазмұны
Кіріспе 2
1. ЖЫНЫСТЫҚ ҚАТЫНАС АРҚЫЛЫ ТАРАЛАТЫН АУРУЛАР
1.1 Өрбіту саулығы 3
1.2. Нәпсілік қатынас және денсаулық 7
1.3. Махаббаттың қазіргі жіктелінуі 9
1.4. Өнегелі жыныс тәрбиесі дегеніміз не?
1.5. Жыныстық тәрбиенің негізгі бөлімдері 10
1.6. Жыныстық қатынастан жұғатын аурулар 11
1.7. Репродуктивтік денсаулықты қорғау 14
2. ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ӘЛЕУМЕТТІК МАҢЫЗДЫ АУРУЛАР 14
2.1Түберкулез (күрт ауруы) 14
2.2 Вирусты гепатит 15
2.3 СПИД 17
Қорытынды 19
Қолданған әдебиеттер 20
Кіріспе
Осыдан 15-20 жыл бұрын дәрігерлер мен
Жастардың жыныстық іс әрекеті мен репродуктивтік
Көптеген алдын алу бағдарламалары білім беру
Бұндай қиындықтырдың себептері көп, олар жыныстық
Дүниежүзілік тәжірибелер көрсетіп отырғандай, мұндай бағдарламаларды
- қоғам мен ата-аналар осындай
- балалар, жасөспірімдер мен жастарды өз
- жастарға репродуктивті денсаулықты сақтауға
1. ЖЫНЫСТЫҚ ҚАТЫНАС АРҚЫЛЫ ТАРАЛАТЫН АУРУЛАР
1.1 Өрбіту саулығы
Дені сау адамдардың денсаулығы туралы ғылым
БДҰ (ВОЗ) анықтамасымен өрбіту саулығы –
Қазақстан Республикасының Конституциясында:”Отбасы, аналық және балалық
Өрбіту саулығы, біріншіден - өмір салтына,
Өрбіту саулығын сақтау қызметі мыналарды ескертеді:
Отбасын жоспарлау бойынша түсініктемелер беретін ақпарат,
Ағарту ісі және жүкті әйелдерге медициналық
Бала туу мезгілінде қалыпты жағдаймен қамтамасыз
Бедеуліктің алдын алу, оны емдеу.
Жыныс жолдары ауруларының жыныстық қатынастардан туындайтын
Ақпаратты білім беру, адамның нәпсілік қатынастардағы
Өрбіту саулығын сақтау орындарының жоғарыда аталып
Өрбіту саулығының өзекті тұсы – отбасын
- өз нәпсілік өмірін бақылауға алуға,
- нәспілік білімді дамыту үрдісіне белсене
- екі қабат болған кезде қатердің
а) жасөспірім жүктілігінен;
б) 35 жастан кейінгі жүктіліктен;
в) кішкене ғана үзілістен (екі жылдан
г) ықылассыз жүктіліктен ана өмірін қысқартып,
Әдістемелік ұсынылымдар бойынша ұрықтандырмаудың тәсілдері:
Физиологиялық тәсіл. Әйелдердің айлық менструалдық циклінің
Ұрықтандырмас гармондық таблеткалар. Әйел гармондарынан турады.
- веналардың варикоздық созылуында, тромбофлебит ауруларында,
- бауырдың созылмалы ауруларында;
- бас ми тамырларының және
- темекі тартушылар мен жасы
- емізетін баласы болса;
- отосклероз болса.
Ұрықтандырмас гормондарды инъекциялау (шприцпен енгізу). (“Депо
Жатыр ішіне енгізілетін контрацептивтер:
Бұлар жұмсақ, майысқақ пластмассадан дайындалған спирал.
Мына жағдайларда қолданылмайды:
- ұзаққа созылатын жатыр айналасындағы құрылымдар
- менструалдық цикл
- қанның ұю
- жыныс мүшелерінің
- әйел жүкті
Презервативтер. Бұл ерлер қолданатын ұрықтандырмайтын механикалық
Спермицидтер. Бұл әйелдер қолданатын химиялық әдіс.
Стерилизация. Жатыр түктерін байлау деп аталатын
Ұрықтандырмас инплантаттар. Силиконды резеңкеден істелген 5-6
Аборт деген не? Аборт –
Біздің елімізде балалар мен жасөспірімдерге жасалған
Мұның өзі республикада онсыз да демографиялық
Қазіргі кезде отбасын жоспарлайтын мекемелер жүйесі
1.2. Нәпсілік қатынас және денсаулық
Дені сау адамда белгілі бір деңгейде
Бүкілдүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының (ВОЗ –
Жыныс даму кезеңдерінде:
Балалық: қыздар – 8 жасқа дейін.
ер балалар – 10 жасқа дейін.
Жасөспірім: қыздар – 9-дан –
ер балалар – 10-нан – 14-ке
Бозбалалық: қыздар – 13-тен – 16-ға
ер балалар – 14-тен – 18-ге
Жыныстық жетілу: қыздар – 16 жастан
жігіттер – 18-ден бастап.
Жыныстық қабілеттің кетуі: әйелдер – 40
ерлер – 60-тан кейін.
Нәпсіқұмарлық әр жаста әр түрді белгілерімен
І кезең. Сырттай жыныстық ынтықтық
ІІ кезең. Жыныстық бұла сезімді ынтызарлық
ІІІ кезең. Дененің жыныстық
Жыныстық қылық өрбіту ісін жүзеге асыруға
Нәпсіқұмарлықтың компоненттері:
- мінез-құлықтық;
- эмоциялық;
- когнитивті (бағалы).
Мінез-құлықтың жыныстық жетілудің қарқынына, тұлға түріне
Когнитивті (бағалы) – тұлғаның адамгершілік құндылықтарын
Эмоциялық (эротикалық) – қиялдарға, сезім қақтығыс-толқыныстарына
Адам қай-қайсысына болмасын, жас па, кәрі
1.3. Махаббаттың қазіргі жіктелінуі
Эрос – құмарлық демдеген алып-ұшпа махаббат,
Любус – сезім тереңдігімен ерекшеленбейтін, опасыздыққа
Сторге – алаңсыз және сенімді достық
Пратгма – есебінен жаңылмайтын қылықты махаббат.
Мания – ақылға алдырмас, дегеніне жетпей
Агапе - өз-өзімен санаспайтын, шынайы мөлдір
Неке – деп бір-біріне деген және
Осы мәселелерді шешуді жеңілдетуге салауат өмір
1995 жылы Оқу министрлігі “Мектепке дейінгі
1.4. Өнегелі жыныс тәрбиесі дегеніміз не?
Жастарға өнегелі жыныс тәрбие беру жалпы
Өнегелі жыныс тәрбиесі жергілікті аймақтың құқықтық,
Өнегелі жыныс тәрбиесі сәбидің туған сәтінен
ата-ана;
мұғалімдер;
дәрігерлер;
бала үшін қадірі бар ересектер;
құрбылары;
бұқаралық ақпарат құралдары.
“Бала адамдар әлеміне жәй ғана тасталынбайды,
1.5. Жыныстық тәрбиенің негізгі бөлімдері
Жеткіншектердің өзін-өзі бағалау критерийлері. Ол үшін
Білім және ақпарат (информация);
Өзін- өзі бағалау;
Дағды және іскерлік;
Ағзаның құрылысы және қызметі;
Өрбіту жүйесі;
Контрацепция;
Жыныс қатынастарынан жұғатын аурулар түрі (сифилис,
Еркекті (баланы), әйелді (қызды), қалыптастыратын адамгершілік
(2-кесте)
Өнегелі жыныс тәрбиесін айқындайтын критерилер
Ақпарат Оларда деген құндылықтар мен
Ағзаны өрбіту функциялары. Жүктіліктің алдын алу
Ақпаратты қабылдау Қатынасты анықтау Дағдылармен ыңғайды
Түсіну қолданыс және дамыту, шеім қабылдау
“өз-өзіңді біле білу”
1.6. Жыныстық қатынастан жұғатын аурулар
Сифилис. Бұл дертті негізінен арнаулы
Сал ауруы (паралич), көзі көрмей соқыр
Гонеррея. Бұл дертті де микробтар таратады.
Гениталдық герпес. Жыныс мүшелеріне шығатын ұшық
Герпестен туындайтын күйзеліс, психологиялық азап, бас
СПИД (синдром приобретенного иммунитетного дефицита –
СПИД – ағзаның қорғаныс қабілетінің әбден
1) Кальций саркомасы, тері қатерлі ісігінің
2) пневмококкті пневмония.
СПИД-тің бірінші басталған кезеңі Америкада болған.
СПИД қоздырғышын немесе адамда иммунитет жетіспеушілікті
СПИД-пен ауырған кезде адам денесінде Т-лимфоцит
СПИД вирусы адам организміне енгенде қанның
Дәрігерлердің айтуына қарағанда бұл дерт кейінгі
СПИД-ті болдырмайтын оған қарсы тұратын, алдын
СПИД иммундық жүйесінің белгілі бір жасушалар
СПИД-тің жұғатын жолдары: СПИД – бірнеше
Жыныстық қатынас. Бірден нәпсіні тию керек.
Тері асты инъекциясын жасау үшін бір
СПИД вирусымен жұқтырылған екі қабат әйел
Қан құю кезінде СПИД вирусының берілуі.
Қолдағы, тістегі, аяқтағы кішкентай жарылып кеткен
СПИД ауруларының белгілері.
Ештеңе істемей адам өте қажып жалқау
Безгек ауруымен ауырған адамдар сияқты адамдар
Бездердің мөлшерден тыс өсіп кетуі (лимфа
Ауыз қуысында ерекше көзге түсетін теңбілдер
Құрғақ жөтелмен үнемі адамның жөтелуі, тыныс
СПИД-тің жалпы анықтамасы.
СПИД –пен ауырған адамның қанындағы ВИЧ-ке
Осы кезде СПИД-пен ауыратын адамдардың саны
ДДҰ 1999 жылы жер бетінде ВИЧ
1.7. Репродуктивтік денсаулықты қорғау
Біздің мемлекетіміздің басты көңіл бөлетін мәселелердің
ҚР Статистика Агенттігінің 2002 жылғы 1
Сонымен, фертильдік жастағы әйелдердің денсаулығын сақтап,
- ҚР фертильдік жастағы әйелдер
- жастарға салауатты адамгершілік
- қажет емес жүктілік
- отбасын жоспарлау мәселелері;
- сүт безі ісігінің
- қауіпсіз ана болу
- бағдарламаны іске асыруға мемлекеттік,
- бағдарламана жетілдіру мақсатында мониторингтер
2. ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ӘЛЕУМЕТТІК МАҢЫЗДЫ АУРУЛАР
2.1Түберкулез (құрт ауруы)
Туберкулез - созылмалы жұқпалы ауру. Ол
Туберкулез адамдардың ең көне ауруларына жатады.
Туберкулез кезінде көбінесе (оқиғалардың 90 пайызы)
Кірпіктер, секундына 12 діріл жасай отыра,
Шаң-органикалық және неорганикалық тектегі бөлшектер қоспасы.
2.2 Вирусты гепатит
Вирустық гепатит- жалпы уландыратын және негізінен
«Вирустық» гепатит термині екі негізгі нозологиялық
А вирусы ішек жұқпалысы, дәрет шығару
В вирусы аурулардан сау адамдарға қан
Эпидемиялогия. Вирус гепатиты кезінде жұқпалы көзі
В гепатитымен ауырғандарда вирус қанда жиналады.
Белгілері және мерзімі. А гепатиты вирус
Вирус гепатиттері төмендегі клиникалық түрлерде өтуі
Сары ауруға тән түрлері: өкпелік, орта
Тұмауға ұқсас нұсқа дене температурасының 38-39
Диспепсиялық нұсқа бірінші кезекте асқазан төңірегіндегі
Аурудың астеновегетативтік нұсқасы кезінде дене температурасы
А гепатитінің сары ауру тараған кезінде
Реконвалесценция мерзімі гепатиттің клиникалық және биохимиялық
В вирустық гепатиті кезінде сары ауру
Емдеу. Негізгі емдеу режиммен тамақтану болып
Асқынған сатысындағы вирус гепатитінің жеңіл түрімен
Ыдыс-аяқты 15 минут бойы 2 пайыз
Арнайы туберкулезге қарсы сақтандыру БЦЖ вакцинасымен
Туғанына 3-4 күн болған сәби міндетті
Химиялық сақтандыруға жататындар:
бактерия бөлетіндермен (туберкулезбен ауыратындар) жақындасқан адамдар;
өкпесінде үлкен қалдықтық өзгерістері бар адамдар;
манту сынағыман бөлінетін туберкулиндерге кенеттен шалдыққан
2.3 СПИД
80 жылдардың басында АҚШ-та 2-3жыл өткен
СПИД – адмның иммунды дефицит вирусынан
Гаагадағы халықты қоныстандыру және дамыту жөніндегі
бүкіл әлемде 33 млн. иммунодефицит вирусына
күн сайын олардың саны 16 мыңға
СПИД-тен 14 млн. адам өлген;
әр минут сайын 11 адам ВИЧ
Қазақстанда 1990 жылдың бір маусымында ВИЧ
Жұқпалының көзі адам болып табылады. Вирус
Вирустың зақымдалған қанды құю кезінде берілуі
Мұндай жолмен зақымдалу есірткіге құмарлар арасында
Стоматологиялық практикада, косметикалық аспептеу кезінде, шаштаразда
ВИЧ жұқпалысынан сақтандырудың негізгі бағыты мектеп
Барлық тері аурулары мен СПИД-тен сақтандырудың
Сақтандырудағы екінші бағыт – бұл медицина
Салауатты өмір салты, жыныстық арасындағы тазалық,
Қорытынды
Қазіргі кезде жастардың жыныстық тіршілігіне байланысты
Жастарға жыныстық тәрбиеге байланысты берілетін көптеген
1995 жылы көрнекті америка ғалымы Кирби
Жыныстық әрекетті өзгерту мен денсаулыққа қауіптің
Бағдарламаның негізінде әлеуметтік зерттеу және саналы
Оқыту тиімді өтуі үшін бағдарламалар сабақтың
Бағдарламалар білім беру барысында әртүрлі әдістемелерді
Бағдарламалар міндетті түрде оқушыларға жыныстық қатынасқа
Жыныстық тәрбие бойынша жастар мен жасөспірімдерге
Қолданған әдебиеттер
1. Жатқанбаев Ж.Ж. “Валеология”
2. Сатпаева Қ.Қ. “Валеология” Алматы, 1999
3. “Валеология, дене тәрбие және спорт”
4. Сагимбаев А.Н. “Валеология”
2