МАЗМҰНЫ
Кіріспе......................................................................................................................3
І. Қылмыс субъектісінің түсінігі және белгілері..............................................4
Есі дұрыстық және есі дұрыс еместіктің түсінігі.
Есі дұрыстық – қылмыстық жауаптылықтың негізгі шарты.............6
Жасқа толу .....................................................................................................9
ІІ. Қылмыстың арнаулы субъектісі.................................................................11
ІІІ.Мас күйінде жасалған қылмыстар үшін жауаптылық .........................13
Қорытынды..........................................................................................................14
Қолданылған әдебиеттер тізімі........................................................................18
Кіріспе
Қылмыс жасаған кезде қылмыстық заңда көзделген белгілі бір
Қылмыс субъектісінің белгілері жайлы Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексінің
Қылмыс субъектісі – ол қылмыс жасаған есі дұрыс
ҚК-тің 14-бабының екінші бөлігінде қылмыстық заңның аса маңызды
Тек жеке адам ғана қылмыс субъектісі бола
Қылмыс субъектісі ретінде тек жеке тұлғаларды тану –
І. Қылмыс субъектісінің түсінігі және белгілері
Қылмыс субъектісі – қылмыс құрамының бір элементі, онсыз
Қылмыстың субъектісі болып қоғамға қауіпті іс-әрекет жасаған және
Сондай-ақ заңды тұлғалар – мекеме, ұйым, кәсіпорын және
Қайсы бір кәсіпорын, мекеме, ұйымда еңбек қорғау ережелерінің
Қылмыс субъектісінің қажетті белгілерінің бірі – қылмыс жасаған
Есі дұрыстық – қылмыстық заңда көзделген қоғамға қауіпті
Есі дұрыстық – адамды қылмыстық жауапқа тартудың және
Қылмыстық заңның нормалары, әр кезде де, төңірегіндегі жағдайды
Қылмыс субъектісінің есі дұрыстығымен қатар және бір
Өз іс-әрекетін дұрыс бағалау, жасаған әрекетінің әлеуметтік маңыздылығын
Адамның есінің дұрыстығы және қылмыстық заңда белгіленген жасқа
Қылмыскердің қосымша белгілерін, соның ішінде жеке басының, еңбек
“Қылмыс субъектісі” және “қылмыскердің жеке басы” ұғымдары бірдей
Қылмыскердің жеке басына қатысты барлық қасиеттердің ішінен қылмыс
Қылмыскердің жеке басының ерекшеліктері жаза тағайындағанда, оны жеке
Есі дұрыстық және есі дұрыс еместіктің түсінігі. Есі
Жеке адамға, қоғамға немесе мемлекетке зиян келтірген не
Жоғарыда аталып кеткендей, есі дұрыстық дегеніміз – адамның
1.Осы Кодексте көзделген қоғамдық қауіпті әрекетті жасаған кезде
2.Есі дұрыс емес деп танылған адамға сот
Есі дұрыс еместіктің ұғымын ашып көрсеткенде қылмыстық құқық
Медициналық (биологиялық) белгі бойынша қоғамға қауіпті әрекетті істеген
Сондықтан медициналық белгі міндетті түрде заңдылық белгімен қабаттасуы
1.Созылмалы психикалық ауру. Бұл ауруға жазылмайтын немесе жазылуы
2.Психикасының уақытша бұзылуы. Бұған жататындар: алкогольдік есалаңдық, патологиялық
3.Кемақылдық. Бұл адамның ақыл-ой қабілетінің төмендеуінен туындайтын аурулар.
4.Психикасының өзге де дертке ұшырауы.
Бұл сырқаттағы күйге жататындар психикалық аурулардың қатарына жатпайтын,
Психикалық аурудың, тіптен созылмалы психикалық аурудың болуының өзі
Заңдық (психологиялық) белгі адамның өзінің істеген әрекетіне есеп
Интеллектуалдық кезеңнің мазмұнына адамның өзінің істеген іс-әрекетінің шын
1.2.Жасқа толу
Адамды қылмыстық жауапқа тартудың ең негізгі шарттарының бірі
ҚК-тің 14-бабының бірінші бөлігінде “есі дұрыс, осы Кодексте
ҚК-тың 15-бабының бірінші бөлігінде жасқа толған қылмыс жасаған
Заңда анық көрсетілген кейбір қылмыстар үшін ғана қылмыстық
ҚК-тің 15-бабының екінші бөлігіне сәйкес қылмыс жасаған кезде
Қылмыстардың бұл көрсетілген тізімі толық болып табылады және
Қылмыстық заң қылмыстық жауапқа 16 жастан, ал кейбір
Кәмелетке толмағандар жөніндегі істерді қарағанда соттар айыпкердің кім
Кәмелетке толмағанның психикалық жағынан артта қалуы жөніндегі
Қылмыстық кодекстің 15-бабының үшінші бөлігіне сәйкес егер кәмелетке
Қылмыстық заң қылмыс субъектісінің жасы кәмелетке толмауына байланысты
ІІ. Қылмыстың арнаулы субъектісі
Есі дұрыстық және заңда белгіленген жасқа толу, бұл
Қылмыстың арнауы субъектісі дегеніміз субъектінің жалпы белгімен (есі
Қылмыстық кодекстің Ерекше бөлімінің нормаларында арнаулы субъектілердің белгілерін
Жалпы Ереже бойнша Қазақстан Республикасы Қылмыстық құқығы бойынша
1.Мемлекеттік құқылық жағдайы бойынша: ҚР азаматы, шетелдіктер
2.Демографиялық белгілері бойынша
Кінәлінің жынысына қарай еркек (120,121-бап), әйел (121-бап),
3.Отбасылық туыстық қатынастары бойынша:
Ата-аналар (ҚК 136-бап), жұбайлар (140-бап), қамқоршы (139-бап), денсаулық
4.Әскери міндетке қатысы жөніндегі міндеті: міндетті әскери қызметке
5.Қызмет жағдайы жөніндегі адамдар (307, 308, 309,
6.Арнаулы мемлекеттік жүйелерде лауазымдық жағдайына байланысты қызмет атқарғандар
7.Кәсіби міндетіне қарай: дәрігер (144-бап), медицина қызметкерлері (ҚК
8.Атқарған қызметінің немесе жұмысының мәніне қарай қызмет не
9.Азаматтық мемлекет алдындағы борышының мәніне қарай: куә,
10.Адамның жәбірленуші жөніндегі ерекше жағдайларына байланысты жәбірленушіге
11.Адамның бұрынғы істеген қоғамға жат әрекетін рнемесе әрекетсіздігін
ІІІ.Мас күйінде жасалған қылмыстар үшін жауаптылық
Профессор Е.Қайыржанов: “Әуелі маскүнемдіктің қоғамдық өмір негізі -
1958 жылғы шыққан заңға дейінгі заңда (1934 жылғы)
Көрнекті психиатр-ғалымдар маскүнемдік адамның екі жағдайын аңғаруға болады
Әрине, мас күйінде жасаған іс-әрекетіне кінәлінің саналы түрде
Физиологиялық (жабайы маскүнемдік)- уақытша жүйке жүйелерінде өзгешеліктердің
Елесті ауру (белая горячка), көз алдына елестеушілік (алькогольный
Физиологиялық мас болудан патологиялық мас болуды ажыратып алу
Қылмыстық заңда көзделген қылмысты патологиялық мас жағдайында жасаған
Қорытынды
Сонымен, Қылмыстық құқық бойынша қылмыс субъектілері болып қылмыстық
Жауаптылыққа қабілеті – айыптаудың есінің дұрыстығы. Қылмыстық заң
Жасқа толу қылмыс субъектісінің бір белгісі. Жалпы, қылмыс
Егерде адам өзінің қылмыстық іс-әрекетін табиғат, өндіріс механизмдері,
Қылмыскердің қосымша белгілерін, соның ішінде жеке басының, еңбек
Қылмыстың арнаулы субъектісі деп субъектінің жалпы белгімен
Қолданылып жүрген қылмыстық заңда қылмыстың арнаулы субъектісі туралы
ҚК-тің 18-бабында айтылған мас болудың мағынасына алкогольдік
ҚК-нің 18-бабында “алкогольді ішімдікті, есірткі заттарды немесе басқа
Физиологиялық мастыққа күнделікті кездесетін мастық жатады. Мұндай жағдайда
Патологиялық мастыққа алкоголь ішімдігін, есірткі немесе басқа есеңгірететін
Қолданылған әдебиеттер тізімі
1.Қазақстан Республикасының Конституциясы. 1995 ж. 30 тамыз.
2.Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексі. 1997 ж.
3.ҚР-ның қылмыстық кодексіне түсінік.
4.Ағыбаев А.Н. Қылмыстық құқық. Жалпы бөлім. Алматы. “Жеті
5.Әбілезов Е.Т. Қазақстан Респуликасының Қылмыстық құқығы. Жалпы бөлім.
6.Бапанов Т.Ә. Әбілезов Е.Т. Қазақстан Республикасының Қылмыстық құқығы.
7.Құлжақбаева Р.Б. Қылмыстың құрамы. Қарағанды. “Болашақ -баспа”. 2000ж.
8.Молдыбаев С.С. Рахметов С.П. Субъект преступления по уголовному
9.Наумов В.Н. Қылмыстық құқық. Астана. 2001 ж.
10.Орымбаев Специальный субъект преступления. Алма-ата. 1972.
11. Сарыбаев «Қылмыстық құқық»
Ағыбаев А.Н. Қылмыстық құқық. Жалпы бөлім. “Жеті жарғы”.
Дагель П.С. Учение о личности преступника в совестком
Әбілезов Е.Т., ҚР Қылмыстық құқық. Жалпы бөлім.
Ағыбаев А.Н. Қылмыстық құқық. Жалпы бөлім. Жеті жарғы.
Алауханов Е.Д., ҚР-ның қылмыстық құқығы. Жалпы бөлім. Алматы.
Ағыбаев А.Н. ҚР-ның Қылмыстық құқығы. Жалпы бөлім. Алматы.
Әбілезов Е.Т. ҚР Қылмыстық құқығы. Жалпы бөлім.
Ағыбаев А.Н. Қылмыстық құқық. Жалпы бөлім. Алматы. 2001.
Е.Қайыржанов. Маскүнемдік – қылмыс көзі. – Алматы,
Судебная психиатрия. М. 1978. с.242.
А.М.Лазарев. субъект преступления. –М., 1981. – с.29.
Р.Б.Құлжақаева. Қылмыстың құрамы. Қарағанды 2000. 42-б.
13
Есі дұрыс еместіктің белгілері (ҚК-тің 16-бабы)
заңдылық
медициналық
интеллектуалдық
еріктілік
Созылмалы психикалық ауруы, психикасының уақытша бұзылуы, кемақылдылығы немесе
Адамның өзінің іс-әрекетінің шын мәніндегі сипаты мен қоғамға
Адамның өзінің іс-әрекетіне ие бола алмауы
Заңдылық белгі орын алуы үшін осы екі белгінің
Есі дұрыс емес деп тану үшін заңдылық және
Қылмыстың субъектісі болып қоғамға қауіпті іс-әрекет жасаған және
Қылмыс субъектісі болып танылады.
(ҚК 14 бабы)
Есі дұрыстық – қоғамға қауіпті іс-әрекетті сезетін,
Қылмыс жасаған кезде 16 жасқа толған адам қылмыстық
Жеке адам.
Заңды тұлғалар – мекеме, ұйым, кәсіпорын, қылмыстың субъектісі
Арнайы субъект
Жалпы субъектінің белгілерімен қатар жекеленген қылмыстық құрамының ерекшелігіне
(лауазымды адам, әскери қызметшілер)