Мазмұны:
Кіріспе.................................................................................................................3
Салықтың пайда болуының негізгі экономикалық мәні...........................4
Салықтың ұғымы және оның әлеуметтік – экономикалық мәні.......4
Салықтың пайда болуы.........................................................................8
Салықтың элементтері және жіктелуі...............................................14
Салықтың даму тарихы..............................................................................17
Қазақстан Республика салығының дамуы........................................17
Салықтар – қаржының алғашқы санаты...........................................19
Салықтардың қызметтері...................................................................25
3. Қазақстанның салық жүйесі……………………....………........………..28
Қорытынды…………………………………………………………………...33
Қолданылған әдибиеттер тізімі……………………………………………..34
Кіріспе
Мемлекет құрылғаннан бастап салықтар қоғамдағы экономикалық байланыстардың ең
Қазіргі дамыған қоғамда салықтар – мемлекеттік кірістің негізгі
Салықтар өте ерте заманнан бастап, адам өркениеті пайда
Салықтарды жинау әдістері мен формаларының дамуын үш ірі
Қоғамның дамуының ерте кезінде (ежелгі әлемнен ортағасырларға дейін)
Екінші кезеңде (XVI – басы XIX ғғ.) үкімет
Және де, үшінші, соңғы кезеңде – мемлектет салықты
Салықтарды рыноктік экономикаға әсер етуге арналған құралғы ретінде
Мақсаты: салық салудың пайда болу кезеңдерін, негізгі элементтерін,
Міндеттері:
Салықтың төлеу тәртібін ашу;
Мемлекеттің жүргізіп отырған саясаттары;
Салықтық әкімшіліктендіруді жеңілдету.
1. Салықтың пайда болуының негізгі экономикалық мәні
Салықтың ұғымы және оның әлеуметтік – экономикалық мәні
Ұйымдық-құқықтық жағынан салықтар - бұл мемлекет біржақты тәртіппен
Салықтардың экономикалық мәні олардың өзінің функциялары мен міндеттерін
Салықтар каржының бастапқы категориясы болып табылады, олар мемлекетпен
Салықтар барлық елдерде, олардың қоғамдық-экономикалық кұрылысы мен саяси
Салықтар мемлекеттің қаржы ресурстарын қалыптастыруда заңи және жеке
Қайта бөлудің тетігі бола отырып, салықтар бөлу жүйесінде
Мемлекет қаншама ғасыр өмір сүрсе, салықтар соншама ғасыр
Салықтарда ежелден салық жүктемесін (салық ауыртпалығын) бөлудің екі
пайда (алынған игіліктер) қағидаты;
«қайыр көрсету» (төлем қабілеттілігі) қағидаты.
Бірінші жағдайда салық субъектілері салықтарды мемлекеттен алатын пайдаларға
Сонымен бірге бұл тұжырымдаманы жалпылама қолдану белгілі бір
мағынасы болмайды.
Екінші қағидатқа сәйкес «қайыр көрсету» субъектілер үшін қолайлы
Алайда бұл тұжырымдаманы да енгізгенде іс жүзінде ең
Срнымен бірге табыс салығының жоғары мөлшерлемесі кезінде (50%-дан
Алынған игіліктерге және төлем қабілеттілігіне салық салудың қағидаттарын
Шотланд экономисі және философы А.Смит кез келген экономикалық
салық салу төлеушінің әрқайсысының табысына сәйкес алынуы тиіс
салықтың мөлшері мен оны төлеу мерзімі алдын ала
дәл анықталуы керек (анықтылық қағидаты);
әрбір салық салық төлеуші үшін неғұрлым қолайлы уақытта
салықты алудын шығындары өте аз болуы тиіс (үнем
Бұдан басқа, салықты төлеудің тәсілі салық төлеушінің ұғуы
Бұл қағидаттарды пайдалану салық салудағы зорлық -зомбылықты жоқ
Салық салудың қазіргі кағидаттары мыналарға саяды.
Салық салудағы әділдік қағидаты екі аспектіде қарастырылады:
«деңгейлес теңдікке» жету салық төлеушілердің табыстарына тең жағдайда
«сатылас теңдікті» сақтау - жеке тұлғалардың табыстарына салық
Қарапайымдылық қағидаты. Салық механизмі салық төлеушіге түсінікті болуы
Салықтардың анықтығы - алдын ала белгіленген шарттар мен
Жеңілдіктердің ең аз саны. Жеңілдіктер құндық үйлесімдерді бұрмаланды
Салық салудың экономикалық бейтараптығы. Салықтар экономиканың жұмыс істеуін
Эконамикалық қатынастар бойынша осы елдің басқа әріптес елдермен
Қазақстанның салық заңнамасында сонымен бірге салық және бюджетке
Салық төлеуші салық заңнамасына сәйкес салықтық міндеттемелерін толық
Салықтар және бюджетке төленетін басқа міндетті төлемдер
айқын болуға тиіс. Салық салудың айқындығы салық төлеушінің
Еліміздегі салық салу жалпыға бірдей және міндетті болып
Қазақстанның салық жүйесі оның бүкіл аумағында барлық салық
Салық салу мәселелерін реттейтін нормативтік-құқықтық актілер ресми басылымдарда
Мемлекетке түсетін салық түсімдерінің сипатты ерекшелігі олардың сан
Осыларға сәйкес қазіргі кезде салықтар фискалдық, реттеуші
және қайта бөлу сияқты негізгі үш функция орындайды.
Фискалдық функция - барлық мемлекеттерге тән негізгі функция.
Салықтардың реттеуші функциясы мемлекеттің экономикалық қызметінің ұлғаюымен байланысты
Қайта бөлу функциясы аркылы түрлі субъектілер табысының бір
Салықтардың аталған функциялары олардың әлеуметтік-экономикалық мәні мен мазмұнын
Мемлекет салық саясатын - салық саласындағы шаралар жүйесін
2007 жылдан бастап салық саясаты экономиканың жекелеген секторларының
2% -ға дейін арнаулы салық режімінде салық мөлшерлемесі
Бұдан басқа дивидендтерге жинақтаушы сақтатандыру саласында қызметін жүзеге
Рыноктық қатынастардың қалыптасуы жағдайларында салық саясатының негізгі бағыты
еңбекке жарамсыз мүшелерін неғұрлым тиімді әрі сенімді қорғау
1.2 Салықтың пайда болуы
Салықтар - тауарлы өндіріспен бірге, қоғамның топқа бөлінуімен
Салықтың экономикалық мәні - шаруашылық субьектілерінен, заматтардан ұлттық
Салықтың мәні мемлекет өз пайдасына жалпы ішкі өнімнің
Салықтар мемлекеттің өмір сүруінің негізі болып саналады. Мемлекетті
Адамзаттың даму тарихында салықтың нысандары мен әдістері мемлекеттің
Салықтар тауар-ақша қатынастарынан тыс қолданылады. Натуралды салықтардың мөлшері
Егер екі мемлекет бір-бірімен соғыс жүргізсе, жеңген мемлекет
Салықтарға экономикалық әдебиеттерде әр түрлі анықтама мен түсініктеме
Салық-занды актілерге сәйкес салық төлеушілермен жүзеге асырылатын бюджетке
Салық - белгілі бір объектілерден төленетін төлем.
Салық дегеніміз - белгілі бірмерзімде және белгілі бір
алынатын, заң бойынша қарастырылған міндетті төлемдер.
Қорыта айтқанда, барлық анықтамалар бір негізді құраушы жүйе
Салықты басқа да төлемдерден ажырата білуіміз керек. Себебі,
Қазақстан Республикасының мемлекеттік бюджетінде салықтардың меншікті салмағы 70
Салықты материалдық тұрғыдан алғанда-бұл, салық төлеушінің белгілі бір
Салықтың материалдық белгісі - салық төлеуші белгілі бір
Материалдық салықтық қатынастар - ақшалай қатынастар, өйткені ол
Экономикалық категория тұрғысынан қарағанда салық-салық төлеушілерден мемлекетке қарай
Ал, құқықтық тұрғыдан қарайтын болсақ, бұл мемлекеттік бекітілім,
Салық құқығы - мемлекеттің салықтық әрекеті процесінде пайда
Салық материалдық тұрғыда белгілі бір ақша сомасын
(ақшалай нысанда) немесе салық төлеушілердің мемлекетке беруі тиіс
Сонымен салықтардың мазмұны мынадай:
Материалдық категория жағынан - бұл белгілі бір ақша
Экономикалық категория ретінде - бұл мемлекеттің табысы;
Заңдық категория жағынан, бұл заң жүзінде белгіленген міндеттеме
Салықтың экономикалық белгілері ретінде келесі көрсетілгендерді атауға болады:
Салық - мемлекетке тиесілі қоғамдық жиынтық өнімді бөледі;
Салық - ақшалай нысанда төленеді;
Салық - қайтарылмайтын төлем болып табылады;
Салық - баламасыз сипатта болады;
Салық - салықты төлеген кезде меншік нысандары айқындалады;
Салық - тұрақты экономикалық қатынас туғызады.
Ал, енді осы белгілердің мазмұнын тереңірек қарастырайық.
1. Салық-мемлекетке тиесілі қоғамдық жиынтық өнімді бөледі.
Мемлекеттік аппарат мемлекетке тиесілі ақша сомасын өндірмейді. Сондықтан
2. Салық — ақшалай нысанда төленеді.
Натуралдық нысанда төленуі де мүмкін. Мәселен, ауыл шаруашылығы
Салық кодексінде салық ақшалай нысанда төленуі тиіс деп
3. Салық - қайтарылмайтын төлем болып табылады.
Салықты төлеген кезде ақша тек бір бағытта ғана
Мұның қайтарымды төлемдерден (мысалы, мемлекеттік қарыз) айырмашьшығы:
Біріншіден, ақша салық төлеушілерден мемлекетке қарай
қозғалады;
Екіншіден, кері қайтады, яғни мемлекеттен салық төлеушілерге бағытталады
Ал, қайтарымсыздық дегеніміз - ақшаны мерзімсіз алуды білдіреді,
4. Салық — баламасыз сипатта болады.
Салық құнның ақшалай нысанда бір бағытта қозғалысын айқындайды,
Сондықтан салық — баламасыз төлем болып табылады.
5. Салықты төлеген кезде меншік нысандары айқындалады.
Салықты төлеген кезде меншік нысандары ақша қаражаттарына, немесе
6. Салық — тұрақты экономикалық қатынас туғызады.
Салықты белгілеуде тұрақты салық қатынастары пайда болады. Тұрақтылықты
Салық қатынастарының тұрақтылығы салық төлеу арқылы жүйелі төлемдерге
Азаматтардың мүлік салығын төлеген кезде, оның салық қатынастары
Сонымен қатар салықтың құқықтық бірнеше белгілері бар, атап
салықты - мемлекет немесе уәкілдік берілген мемлекеттік орган
салық - қүқықтық нысанда жүзеге асады;
салық - мемлекеттің бір жақты белгіленімі болып табылады;
салықты белгілеу арқылы салық міндеттемесі туындайды;
салық – мәжбүрлеме сипатта болады;
салық төлеу арқылы ақшаны алу қүқықтық сипатта жүзеге
Салықтың осы құқықтық
1. Салықты тек мемлекет қана белгілейді.
Мемлекеттік органның ешбірі салықты бекітуге және енгізуге құқы
Салық - бұл мемлекеттің белгіленімі болып саналады.
Салық - осы белгісі арқылы басқа да міндетті
Сондықтан көптеген мемлекеттің салық заңдылықтарында салықты былайша қарастырады:
біріншіден, салықты уәкілдік берілген мемлекеттік орган ғана бекіте
екіншіден, салықты белгілеу белгілі бір заң немесе нормативтік-қүқықтық
үшіншіден, осы қабалданған қүқықтық акт белгілі бір тәртіпке
2. Салық құқықтық нысанда жүзеге асады.
Мемлекет салықты бекіту және енгізу үшін құқықтық акт
Мемлекеттің салық қызметін жүзеге асырудағы негізгі әдісі болып
Салықтың құқықтық негізі ретінде - мемлекет шығарған нормативті
Салық элементтері және салық салудың шарттары осы құқықтық
3. Салық мемлекеттің бір жақты белгіленімі болып табылады.
Салық ұлт (халық, қоғам, азамат) және мемлекет арасындағы
Салықтық суверенитет (егемендік) — мемлекеттің өзінің аймағындағы кейбір
4. Салықты белгілеу арқылы салық міндеттемесі туындайды.
Қабылданған құқықтық акт негізінде белгіленген салық жеке және
Салық төлеуші тұлғалар салық және бюджетке төленетін басқа
Белгіленген салық занды салық міндеттемесін туғызады.
Қазақстан Республикасының Салық кодексінде салық міндеттемесіне былайша түсініктеме
салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді
Салық мәжбүрлеме сипатта болады.
Салықтың мәжбүрлеме сипаты 3 кезеңде байқалады:
бірінші кезең, мемлекет салықты салық төлеушілердің еркінен тыс
екінші кезең, салықты төлеген кезде салық төлеуші өзінің
үшінші кезең, салық төлеуші өзінің салық міндеттемелерін орындамаған
6. Салық төлеу арқылы ақшаны алу құқықтық сипатта
Бір жағынан алғанда, салықтарды салық төлеушілерден еркінен тыс
Салықтың жиналатын орындары:
нарықтарда;
сатушы мен сатып алушылардан;
үй шаруашылығынан;
табыс көзінен, шығын статьяларынан;
Салықты реттеудің тетіктері:
салық түрлері;
салық ставкалары;
салық жеңілдіктері;
салық салу әдістері;
Салық төлеуден қашу себептері:
елеулі салық ауыртпалығы;
салық заңының айқынсыздығы;
субъектілердің саналы түрде алдын-ала салық мөлшерін төлемеуге ұмтылуы;
салық қызметін ұйымдастырудағы кемшіліктер болуы мүмкін.
Салық ауыртпалығы—салық жиналуының жалпы мөлшерінің бірлескен ұлттық өнімге
1.3 Салықтың элементтері және жіктелуі
2. Салықтың даму тарихы
2.1. Қазақстан Ресбуплика салығының дамуы
Қазақстан Республикасы егемендік алып, тәуелсіз мемлекет болғанына да,
Қазақстан Республикасы Конститущиясының 35-бабында «Заңды түрде белгіленген салықтарды,
Салықтар мемлекеттің саяси және экономикалық қызметтерін
қаржылаңдырудың негізгі кезі болып табылады.
Салықтар - мемлекет біржақты тәртіппен заң жүзінде белгілеген,
Қазақстан Республикасында салық жүйесі реформалаудың үш кезеңінен өтті.
Бірінші кезең - 1991 жылғы 9 шілдедегі Қазақ
Екінші кезең – 1995 жылғы 24 сәуірдегі «Бюджетке
Үшінші кезең — 2001 жылы 12 маусымда Қазақстан
Салық кодексі қабылданғаннан бері бірнеше толықтырулар мен өзгерістер
Қазақстан Республикасының Салық кодексін қабылдаудағы ең негізгі ерекшеліктері
2006 жылдың 13 наурызында Астанада Конгресс-хол ғимаратында ҚР
Кездесу салық зандары мен салықтық әкімшіліктендірудің нормаларын қолдануға
Салық комитетінің басшылары кездесуге қатысушыларды Елбасының Жолдауында айтылған
2007 жылдан бастап қосылған құн салығының ставкасын 1
2007 жылдан бастап барлық жеке тұлғалар үшін табыс
2007 жылдың 1 қаңтарынан шағын бизнес субъектілері үшін
2008 жылдан бастап әлеуметтік салықты орта есеппен 30
Жиында сөз алған Қаржы министрлігі Салық комитетінің төрағасы
Мемлекет басшысы салық қызметі органдарына өзара байланысты үш
салықтардың жиналуын арттыру және салық тәртібін күшейту;
салықтық әкімшіліктендіруді жеңілдету;
салық органдарындағы сыбайластық деңгейін төмендету міндеттерін қойып отыр.
Нұрлан Рахметовтың айтысына қарағанда, қазіргі уақытта ҚР ҚМ
Ол бүгінгі күні «Электрондық үкімет» инфрақұрылымдарын қалыптастыру аясында
салық төлеушілер барлық салық есептіліктерін электронды түрде беруге
салық органына келмей-ақ барлық салық түрлері бойынша электронды
салық есептілігінің қабылдануы мен өнделуі туралы электрондық хабарландыру
салық органы жіберген салық міндеттемелерінің орындалуы туралы электронды
бюджетпен есеп айырысудың жай-күйі туралы, берешегі бар-жоғы туралы
белгілі бір күні құжатқа, мысалы бюджетке берешегі жоқ
2006 жылы мынадай қызмет көрсетулер жоспарланып отыр:
салық есептемелерін камералық бақылау нәтижелері туралы, салық төлеуші
қосылған құн салығын төлеушілерді, жеке кәсіпкерлерді қашықтықтан тіркеу;
банкоматтар мен Web-киоскілер арқылы салықтарды төлеу;
электрондық инкассалық өкімдерді, банктік шоттар бойынша ақпаратты
Ал салық бақылауына барлық салық есептемелерінің электрондық түрде
Сондай-ақ комитет төрағасы қазіргі күні камералық бақылау тек
2.2 Салықтар – қаржының алғашқы санаты
Салықтар - бұл, белгіленген мөлшерде және көрсетілген мерзімдерде
Салықтар қаржының алғашқы санаты (категориясы) болып табылады.
Салықтар мемлекеттің құрылуымен қатар қалыптасады және мемлекеттің өмір
Кез келген мемлекет өзінің қаржылық негізінің болған кезінде
Салықтар, баждармен қатар мемлекеттің өзіне ақша табуының ертеден
Салықтың көрсетілген белгілерін қарастырайық.
Салық - бұл мемлекеттің бекітімі.
Тек мемлекет қана азаматтардың салық салу режимін енгізе
Белгілеген субъектісінің белгісі ретінде салық кез келген
Салық әрқашан құқықтық нысанда ғана болады.
Салықты қандай да бір заң, жарлық, декрет т.б.
Салықтың құқықтық нысаны оны төлемдердің, алымдардың, жарналардың
3. Салық — бұл заңды белгіленген төлем.
Қазақстан Республикасының Конституциясы азаматтарды заңда белгіленген салықтарды төлеуге
Бүл жерде айтпағымыз, осы қағида өкілетті органдарға қатысты
4. Салық мәжбүрлеу сипатына ие.
Салықтың мәжбүрлеушілік кезі екі жағдайда көрінеді. Біріншіден, салық
Салықты алудың мәжбүрлі сипаты оны қайырымдылықтан, еркін қарыз
5. Салық міндетті төлем болып табылады.
Салықтың міндетті белгісі - салық төлеуші заңда белгіленген
Салықтың белгіленуімен сәйкес салық төлеушіде мемлекет алдында нақты
Салықты төлеу міндеті оның төлемін қабылдау міндетімен
сәйкестендірілген.
6. Салықты төлеу салық төлеушінің заңды міндеті болып
Салықты белгілей отырып мемлекет салық төлеуші тұлғалардың осы
Конституция - бұл, саяси декларация да, көркем шығарма
Біздің ойымызша, бұл жағдайда «борыш» санаты салықты төлеу
7. Салық нақты қаржылық міндетті туғызады.
Салық - бұл қаржылық-құқықтық құрал, осы арқылы мемлекет
Салықтық міндеттеме салық төлеушінің міндеттерін ғана емес, оның
8. Салықта ақшаны құқықтық негізде өндіріп алудың өзіңдік
Салық - бұл әрқашан да өзгенің ақшасын мемлекеттің
мәжбүрлеп алуы болғанына қарамастан, ол оның лигитимдік
негіздегі меншігі болып келеді. Осынысымен салық мәжбүрлеуден ерекшеленеді.
алуы сипатына ие болғандықтан, Конституцияның 20-бабында
белгіленген жеке меншік құқығына қол сұқпау қағидасы мен
Мәселе мынада: Конституцияның 26-бабының қорғаушы механизмі салықтарға тарала
Барлық сыртқы белгілер бойынша салықтар осы баппен қамтылады.
Расында да, салықты төлеу, біріншіден, мүлікті алу болып
9. Салықты төлеу мемлекеттік жауапкершілік шараларымен қамсыздандырылған.
Егер салықты төлеу процесінде ақша алу мәжбүрлі сипатқа
Бұл орайда, құқық бұзу сипатына байланысты құқық бұзушыны
Құқық бұзған салық төлеушіге қолданылатын жазалар туралы айтқанда,
10. Салыққа оның төленуі үшін мемлекеттік бақылау әрекеті
Салық төлеушінің әрекеттеріне бақылау әрқашан мемлекеттік бақылау сипатына
Енді салықтың экономикалық белгілерін қарастырайық.
1. Салық — бұл материалдық төлем, яғни салықты
Әдетте, әдебиеттерде салық ақшалық төлем ретінде сипатталады. Бұл
беруге міндетті болған. Алайда, табыс салығының қазіргі кездегі
Алайда, осы құрылымның біліктілігі салықтық негізде қате болып
Бұл орайда, айтып отырғанымыз, «өнімді болу туралы шарт»
Жер қойнауындағы пайдалы қазбалар мемлекеттің меншігі болып табылатындығын
Негізінде бұл жағдайлардың болуы ақша жүйесінің әлсіздігімен байланысты,
Заттай салық кезінде салық төлемінің негізі заттар түріндегі
2. Салық — бұл қайтарылмайтын түрде ақша алу.
Осылай салық, ақша, бірінші – төлеушіден мемлекетке, одан
Салықтардың «әлеуметтік қайтарымдылығы» туралы көптеген теориялар болған және
Бұлардың барлығымен келісуге болады: расында да кеңес
уақытында халыққа әлеуметік төлем төлеу сомасы аса үлкен
3. Табыс салығы баламасыз төлем болып табылады. Табыс
Баламасыздық кезінде салық аз мөлшерде болсын баламалы
болып табылатын мемлекет белгілеген төлемдерден өзгешеленеді (мысалы, мемлекеттік
Ал декабрист Н.И.Тургенев, 1818 жылы былай деп жазды:
Осыған байланысты, біздің ойымызша дұрыс деп танылатын заңдық
4. Салық тұрақты экономикалық қатынастар туғызады.
Салықтық міндеттердің тұрақтылығын салықты төлеумен байланысты ақшалық төлемдердің
Салық нормативтік-құқықтық актімен ғана белгіленуі мүмкін. Бұл салықтың
5. Салық салық салу объектісініц бар болуымен сипатталады.
Ақшаны себепсіз алу түріндегі салық жоқ - кез
Кеңестік уақытта бойдақтар салығы болған. Бірақ барлық жағдайларда
6. Салық әрқашан жеке анықталған сипатқа ие, яғни,
7. Салыққа төлемнің белгілі бір мөлшері тән. Қазіргі
8. Салық төлеу мерзімдерінің тіркелгендігі.
Салық нақты анықталған төлеу мерзімдерінің болуымен сипатталады. Мысалы,
Мерзімдердің тіркелгендігі салықты мемлекеттік алымдар
сияңты қаржылық төлемдерден өзгешелендіреді.
9. Салық сомасы үнемі мемлекет кірісіне құйылады, осынысымен
10. Салықты төлеу салықтық төлем затына меншік нысанының
Салықтың осы белгісін тұжырымдай отырып айтарымыз, ертеде қалыптасқан
2.3 Салықтардың қызметтері
Салық экономикалық категория ретінде және өзінің қалыптасуы барысында
Салықтың ең бірінші кезектегі атқаратын қызметі, бұл -
Мемлекет өз қазынасын толықтыру мақсатында табыс көздерін жасайды.
мемлекеттің бюджет саясаты жүзеге асырылады.
Салықтың келесі қызметтерінің бірі — бақылау (реттеу).
Мемлекет экономиканы дамыту жолында салықтық реттеу процесі арқылы
Салықтардың бақылау қызметінің арқасында салық жүйесінің тиімділігі бағаланады,
Салықтың келесі атқаратын қызметтерінің бірі – қайта бөлу.
Бюджетке түскен салық түсімдерін қаржыландыруды қажет ететін бағдарламалар
Салықтың қайта бөлу қызметі мемлекетке салықты қоғамдағы экономикалық
Салық қызметінің міндеті - бюджеттің табыс бөлігінің орындалуына
Салық - бірінші кезекте, бюджет саясатын жүзеге асыра
Мұның мақсаты - мемлекет әділетті түрде өз шығындарын
Көптеген экономикалық әдебиеттерде салықтардың бірнеше қызметтері атап көрсетілген.
Салықтардың ынталандырмайтын қызметі оларды басу мақсатында әрекеттің қаңдай
Салъқтардың тұрақтандырушы қызметі экономикалық өсу, техникалық жаңару халық
Салықтардың шектеу қызметі. Мемлекетке кейде бірсыпыра өндіріс түрлерін
Бюджетті толықтырушы негізгі жүйеде салық түсімдерімен қатар салықтық
Салықтық емес түсімдер — Қазақстан Республикасының Салық кодексінде
Салық теориясы — салық маңызы мен қызметі туралы
Салық несиесі- салықты төлеу мерзімінің өзгеруін өрнектейтін жеңілдік.
Салық режимі - салық және бюджетке төленетін басқа
3. Қазақстанның салық жүйесі
«Салық» ұғымымен «салық жүйесі» ұғымы тығыз байланысты. Мемлекетте
заңнамаларға негізделеді.
1991 жылға дейін, яғни КСРО ыдырағанға дейін елде
реттеп отыруға бағытталған болатын. Қазақстан егемендікке ие болғанан
1991 жылғы желтоқсанның 25-інен бастап біздің елімізде тұңғыш
Қазақстан Рсспубликасының Үкіметі 1995 жылдың басында салық реформасынын
Енді бұрынғы 43 салықтар мен алымдар едәуір қысқартылып,
олардын саны небәрі 11 болып қалды. Қазақстан Республикасы
Барлық өркениетті елдерде салықтардың бүкіл жнынтығы әр түрлі
салық салу объектілері бойынша;
салықты алатын және салықтан жиналған сомаға билік жасайтын
пайдалану тәртібі бойынша;
объектінің экономикалық белгісі бойынша.
Салықтарды салу объектісі бойынша салықтар тура және жанама
Тура салықтар - салық төлеушінің кірісі мен мүлкінен
Жанама салықтар - бағаға немесе тарифке үстеме түрінде
Жанама салықтар мемлекеттің фискалдық мүдделерін білдіреді. Оларды саналы
Жанама салықтар салудың мәні салықтың тауар бағасына (немесе
Салықты алатын және оған билік жасайтын органға қарай
Пайдалану тәртібіне қарай барлық салықтар жалпы және мақсатты
Жалпы салықтар тиісті деңгейлердегі бюджеттерде шоғырландырылады және жалпы
Обьектінің экономикалық белгілері бойынша табысқа салынатын салықтар және
Тұтынуға салынатын салықтар - бұл тауарлар мен қызметтер
Салық салу объектілерін есепке алу және оларды бағалау
Бірінші жағдайда салықты есептеу мен оны алу, салық
Мағлұмдамада салық телеушілер табыстың көлемін, қажетті жеңілдіктерді, шегерімдерді
Жеке табыс салығы бойынша мағлұмдаманы мынадай салық төлеушілер:
төлем көзінен салық салынбайтын табыстары барлар;
тұрғын үй салу мен осындай құрылыс үшін кұрлыс
Казакстан Республикасының шегінен тыс жерлерден табыстар алатын жеке
Қазакстан Республикасының шегінен тыс жерлердегі шетел банктеріндегі шоттарда
Казақстан Республикасының сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес туралы заңнамалық
Қазакстан Республикасы Парламентінің депутаттары, судьялар табыс етеді.
Әскери қызметшілер мен ішкі істер оргаңдарының жұмыскерлері жеке
Салық төлеушіден салық мағлұмдамасын табыс етудің белгіленген мерзіміне
Үшінші әдіс бойынша салық төлеуші жүмыс істейтін ұжымның,
Төртінші әдіспен салық кәсіпкерлік кызметтің сан алуан түрлеріне
Салықтық есептің екі әдісі қолданылады: кассалық және есептеу
Кассалық әдіске сәйкес табыстар мен шегерімдер жұмысты орындау,
Есептеу әдісі бойынша табыстар мен шегерімдер ақы төлеудің
Қазақстан Республикасының салық жүйесі салықтардың, алымдардың және баждардың
Қазақстан Республикасында салық алудың практикасында әр түрлі салықтар,
1. Салықтар:
Корпорациялық табыс салығы.
Жеке табыс салығы.
Қосылған құн салығы.
Акциздер.
Экспортталатын шикі мұнайға,газ конденсатына салынатын рента салығы.
Жер қойнауын пайдаланушылардың салықтары мен арнаулы төлемдері.
Әлсуметтік салық.
Жер салығы.
Көлік құралдары салығы.
Мүлік салығы.
Құмар ойын бизнесі салығы
2. Алымдар:
Заңи тұлғаларды мемлекеттік тіркегені және филиалдармен өкілдіктерді есептік
Жеке кәсіпкерлерді мемлекеттік тіркегені үшін алым.
Жылжымайтын мүлікке құкықтарды және олармен жасалған мәмілелерді мемлекеттік
Жылжитын мүлікке кепілдікті және кеменің немесе жасалып жатқан
Радиоэлектрондық кұралдарды және
Көлік кұралдарын мемлекеттік тіркегені үшін алым
Дәрілік заттарды мемлекеттік тіркегені үшін алым.
Туындылар мен сабақтас құкықтар объектілеріне кұқықтарды, туындылар мен
Автокөлік кұралдарының Қазақстан
Аукциондардан алынатын алым.
Жекелеген қызмет түрлерімен айналысу кұқығы үщін лицензиялық алым.
Телевизиялық және радиохабар ұйымдарына радиожілік спектрін пайдалануға рұқсат
3.Төлемақылар:
Жер учаскелерін пайдаланғаны үшін төлемақы.
Жер бетіндегі көздердің су ресурстарын пайдланғаны үшін төлемақы.
Қоршаған ортаны ластағаны үшін төлемақы.
Жануарлар дүниесін пайдаланғаны үшін төлемақы.
Орманды пайдаланғаны үшін төлемақы.
Ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды пайдаланғаны үшін төлемақы.
Радиожиілік спектрін пайдаланғаны үшін төлемақы.
Қалааралық және (немесе) халықаралық телефон байланысын бергені үшін
Кеме жүретін су жолдарын пайдаланғаны үшін төлемақы.
Сыртқы (көрнекі) жарнаманы орналастыру үшін төлемақы.
4. Мемлекеттік баж:
Мемлекеттік баж.
5.Кеден төлемлері:
Кеден бажы.
Кеден алымдары.
Алдын ала шешім қабылдағаны үшін төлемақы.
Алымдар.
Сөйтіп, Қазақстанның салық жүйесі салықтардың және басқа міндетті
Салық службасының органдары салық және бюджетке төленетін
«Салық» және «салық салу» ұгымдарын ажырата білген жөн:
Қорытынды
Қорыта келгенде, салықтар көптеген елдерде әр түрлі аталғанымен,
саясатының бағыттары мен бағдарламаларын ескере отырып жүзеге асырылады.
Сонымен қатар салыц алудың мынадай негізгі тәсілдері бар:
төлем көзінен, яғни салық табыс алынған кезде ұсталып
декларация негізінде, яғни салық салық төлеушінің декларацияда көрсеткен
кадастр бойынша (салық салу объектілерін тіркеу арқылы, одан
Ал енді көптеген елдерде қолданылатын салықтарға жататындарды атап
жеке тұлғалардың табысына салынатын салық, кейбір мемлекеттерде азаматтардың
заңды тұлғалардың табысына (пайдасына) салынатын салық (корпорациялық салық
мұра мен сыйға салынатын салық;
қосылған құнға салынатын салық;
тұтыну салығы;
әлеуметтік сақтандыру қорына аударылатын жарналар;
айналымға салынатын салық;
мүлік салығы;
жер салығы;
көлік салығы және басқа да.
Қолданылған әдибиеттер тізімі
Қазақстан Ресбупликасының «Салық және бюджетке төленетін басқа да
А.Д.Үмбетәлиев, Ғ.Е.Керімбек «Салық және салық салу» - Алматы:
Сүлеймен Рақымжанұлы тоқсанбай «Толық экономикалық түсіндірме сөздігі»- Алматы,
А.И.Худяков, Г.М.Бродский «Теоия налогообложения» - Алматы «Норма-К», 2002.
Т.Н.Краменко, А.М.Қомбарова «Салық және салық салу» - Астана,
Б.Ж.Ермекбаева «Жалпы мемлекеттік салықтар» - Алматы: Экономика, 1997.
«Бухгалтерлік бюллетені» журналы №1-3, қаңтар 2003.
«Бухгалтерлік бюллетені» журналы №2, қаңтар 2006.
Сейдахметова Ф.С. «Налоги в Казахстане» - Алматы: LEM,
Оспанов М. «Налоги и цивилизация». Информационный бюллетень Министерства
4
Салық элементтері
Салық субъектісі
Салық объектісі
Салық көзі
Салық мөлшері
Салық төлеушінің табысына қарай алынатын салық сомасын білдіреді
Салықты төлеушілер, жеке және заңды тұлғалар
Салық есептелетін база, яғни салық не үшін төленетінін
Салық төлеу үшін белгіленген және қолданылатын ақша қаражаттары,
Заңға сәйкес салық төлеушіні біртіндеп немесе
салық төлеуден толық босату
Салық жеңілдіктері
Салық базасының өлшем бірлігіне салық
есептеулерінің шамасын білдіреді
Салық ставкасы
Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерге
Салық
кезеңі
Салықты есептеудің 5 кезеңі бар: салық салынатын объектіні
Салықты есептеу тәртібі
Салық төлеуші және салық агенті салық органдарына табыс
ақпараты бар құжаттама
Салық есептілігі
Салық төлеушінің мемлекетке салық төлемдерін төлеуде жүзеге асырылатын
Салықты төлеу тәртібі
Салықтарды жіктеу
1. Өндіріп алу тәсілі бойынша
Тікелей салық-тікелей табыс немесе мүлік алушылардан алынады. Мысалы
Жанама салық – тауар бағасына қосылады және тауар
3.Экономикалық белгілері бойынша
Нақты салық
Дербес салық
Әмбебап жанама салықтар
Жеке жанама салықтар
Тұтынуға салық
Табысқа салық
Кедендік баж
Қазыналық монополия
4. салық көлемін анықтау тәсілі бойынша
Үйлесімді салық – табыс көлеміне қарамастан салық мөлшері
Үдемелі салық – салық мөлшері табыстың өсуіне қарай
Кемімелі салық – салық мөлшері табыс өскен сайын
6. Салықтарды пайдалану ретіне қарай
5. Салық сомасы түсетін бюджет деңгейіне қарай
Жергілікті, салық сомасы жергілікті бюджетке түседі
Республикалық, салық сомалары республикалық бюджетке түседі
Мақсатты – белгілі бір мақсатқа арналған, көлік салығы
Жалпы – бір қазынаға түсетін салық сомалары
Жеке тұлғалардың салықтары, салықты жеке тұлғалар төлейді
Заңды тұлғалардың салықтары, салықты заңды тұлғалар төлейді
Ақшалай салықтар, салықты ақшалай түрінде төлейді
Заттай салықтар, салықты затпен немесе тауармен төлейді
8. Салық субъектілеріне қарай
7. Салықтарды төлеуге байланысты
Қызметақысыз салық, салық төлеушілердің өздері есептейді
Қызметақылы салық, салық органдары салық сомасын есептейді
Төтенше салықтар, мемлекеттік шығындардың деңгейінің көбеюіне орай қосымша
Жай салықтар, мемлекеттің күнделікті қызмет барысында қолданылады
10. салықты есептеу және төлеу субъектісі бойынша
9. салықтың қолданылу қызметтеріне қарай
Санды салықтар, салық төлеушінің мүмкіндігіне қарай салық
Үлестірме салықтар, салық төлеушілерге тең үлеспен бөлінеді
Пассивті салықтар, салық төлеушілердің қызметтеріне және тәртібіне сәйкес
Активті салықтар, салық төлеушілердің белсенділігі
12. Салықты салық төлеушілердің арасында бөлуге орай
11. Салық базасының пайда болуы және салықты төлеу
Біржолғы салықтар, салық төлеушілердің салықты бір рет қана
Тұрақты салықтар, салық төлеушілердің тұрақты түрде салық төлеуі
13. Салықтардың төленуіне қарай