Жоспар
КІРІСПЕ
І. ТАРАУ
ҚОРШАҒАН ОРТА САПАСЫН БАСҚАРУДЫ
ЖЕТІЛДІРУДІҢ БАСТЫ БАҒЫТТАРЫ.
1.1 Қалалардағы экологиялық жағдайды
1.2 Қалалардағы экологиялық шараларды
кезекте жүргізуді анықтау принциптері
1.3 Қалардағы ауа бассейнінің
ІІ. ТАРАУ
ҚҰРЫЛЫС НЫСАНДАРЫН САЛУ КЕЗІНДЕГІ
2.1 Экологиялық таза нысандарды
құрылыс материалдарына қысқаша шолу
2.2 Құрылыстың қоршаған ортаға
ІІІ. ТАРАУ
ЭКСПЕРИМЕНТАЛЬДЫ БӨЛІМ.
3.1. Құрылыс жұмыстары кезінде сваркалық
атмосфераға шығарылатын ластағыш заттар
3.2. Сваркілеу процесі кезінде ауа
ластағыш заттардың есебі
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер тізімі
Қосымшалар
КІРІСПЕ
Қазіргі кезеңде адамдар мен
Табиғатты өзгерту, байлықтарын пайдалану
Солардың бірі құрылыс жұмыстары
Құрылыс материалдарының өнеркәсібі республикамыздың экономикалық әлеуетіне байланысты орасан
Мемлекетіміздің экономикасын өркендетудің бағдарламасын
Қазіргі кезде елімізде көптеген мемлекеттің әр түрлі кәсіпорындарының
Бұл міндеттерді ойдағыдай шешу үшін
Аталған талаптарды іске асыруда
Жалпы дипломдық жұмысымның тақырыбы
Мақсаты: Құрылыс материалдарының қоршаған ортаға тигізетін әсерін анықтау.
Міндеті: Құрылыс кезінде ауаға бөлінетін зиянды заттардың концентрациясын
І. ТАРАУ. ҚОРШАҒАН ОРТА САПАСЫН БАСҚАРУДЫ
ЖЕТІЛДІРУДІҢ БАСТЫ БАҒЫТТАРЫ.
1.1. Қалалардағы экологиялық жағдайды
Жоғарыда аталған экологиялық жағдайларды жәре оларды үзақ мерзімге
Қазіргі ғылыми-техникалық
Антропогендік өзгерген жүйелерде, ал бұған қаланы қоршаған орта
Былайша айтқанда — экологиялық болжаусыз біз ай-мақты жан-жақты
Жоғарыда аталғандарды қарастыра келгенде, эколо-гиялық болжам екІчфазадан тұрады:
Бұл ерекшелік экологиялық болжаудың жалпы қағи-дасының ерекшеліктерін айқындайды.
Экологиялық болжаудың жоғарыда аталған ерекше-ліктерімен қатар, экологиялық болжаудың
Айрықша маңыздысы — экологиялық жағдайдыц өз-геруінің инерциондық процестерін
анықтау.
Экологиялық болжаудың басты принциптеріне — бол-жам варианттарын сұрыптаудың
Бірінші топқа әрбір қалаға тән жәнеде солардың гео-графиялық
Бұл топтағы факторлар жоғары консервативтілігімен ерекшёленіп, олардың әрқайсысы
Екінші топқа қала мен қала маңындағы аймақ терри-ториясындағы
Сонымен, ірі қалалардағы экологиялық жағдайдың езгеру дәстүрін талдауды,
Экологиялық жағдайдың қалыптасу дзстүрі сол эко-логиялық жағдайдың ұзақ
Аймақтағы экологиялық жағдайды болжаудың басты қиындығы мынада: экологиялық
Пассивті болжаудың бірінші кезеңіңде экологиялық жағдайдың өзгеруінің басты
Есептік тәсілдің мәні мынада: қазіргі кезде қаладағы ауаны,
Әрі қарай шыққан қоқыс көлемінің өзгерісін болжау
Эколого-биологиялық тәсілде қаланың және қала маңындағы аймақтың егілген
Болжаудың пассивті фазасында ортаны ластайтын не-гізгі көздерге күні
Болжаудың пассивті фазасын жүзеге асыру үшін мы-надай деректер
судағы, ауадағы және топырақтағы .әр түрлі ластай-тын заттардың
атмосфера мен су бассейнін ластайтын негізгі заттар көлемі.>4(өрсеткіштер"орташа
салынған және салңньш жатқан тазарту қондырғыла-рының орташа тәулікпен
фнеркәсіптік және тұрмыстық қатты қалдықтардың жылына орта есеппен
жасыл көшеттер мен рекрациялық аймақтың жан ба-сығфесе.птелген көлемі;
автомобиль паркінің аумағы
айналымдағы су көлемі көрсетілген тұтынылатын су көлемі,
аймақ территориясында пайдаланылатын тыңайтқыш-1 тар мен улы химикаттардың
Сонымен қоса, пассивті болжамды қалыптастыру ба-рысында қала, аймақ
Экологиялық жағдайды активті болжаудың бірініііі сатьісында гіассивті болжамда
Экологиялық жағдайды талдау негізінде және қала-дағы өнеркәсіптің, транспорттың,
қалдықсыз және қалдығы шамалы технологияларды енгізу есебінен бұл
Экологиялық жағдайдың жоғарыда аталған жңыятйк -болжамының және оны
1.2. Қалалардағы экологиялық шараларды
кезекте жүргізуді анықтау принциптері
Кез келген әлеуметтік-экономикалық процестерді бас-қаруда және жоспарлауда бірінші
қаладағы қалыптасқан экологиялық жағдайларға мұ-қият талдау жасап, бүкіл
тұрақты ластанатын аймақты аныктау (күндізгі және түнгі халық
Мұндай талдау жұмыстарын қаланы экологиялық карталау (картаға тусіру)
Мәселе мынада: әрбір кәсіпорында қоқыстың шектеу-лі төгілуі әрбір
Белгілі бір экологиялық проблемаларды шешу үшін бірқатар жиынтық
экологиялық шараларды жоспарлаған кезде ең жаңа технологиялық шешімдерді
проблеманың бірнеше балама шешімдерін ойласты-рып, кейіннен оларға техникалық-экономикалық
жекелеген шаралардың уақытша бірізділігін және кұрылымдық өзара
Экологиялық шараларды жүргізудің тиімділігін баға-лаудың бірінші кезеңінде қала
- тұрақты ластану көздері;
- транспорттар.
2-форма бойынша статистикалық есептің және зиянды коқыстарды тіркеу
Экологиялық жағдайды қалыптастыруда ерекше маңызды
атмосфераға таралатын улы заттар деңгейі;
потенциалды ластану тығыздығы;
рекреациялық аймақтарға, тарихи-архитектуралық ескерткіштерге, басқа да материалдық-техникалық
қойылған мақсатты жүзеге аеырудың техникалық-эко-номикалық және ұйымдық
Территориялық және салалық құрылымда қоқыстың -ластануының перспективалық өзгерісін
1.3 Қалардағы ауа бассейнінің
Өз жұмысымды мен биосфераның ең маңызды бөлігі –
талай мыңжылдықтан бері ауаны ластап келеді. Осыдан бірнеше
Әлемде адамзат тіршілігі бар ортаға біздің білуімізше әзірше
Атмосфера – Жердің газ тәрізді қабаты. Ауа
Атмосфералық ауаның ластануы екі үлкен топқа бөлінеді: фондық
Фондық ластану – елді мекендерден, қалалардан және
Бұл ластанулар негізінен табиғи үрдістердің нәтежесінде пайда болады
Мәселен, жер қыртысынан сынаптың буланып ұшуы жыл сайын
Кадмийдің табиғи шоғырлануы жанартаулардың атқылауынан болады.
Атмосфералық ауаның ластанулары мг/м3 көлемінде шоғырлануы (немесе мкг/
Неғұрлым таза аудандардағы атмосфераның фондық сапасын экологиялық –
Алайда, ірі өнеркәсіптік аймақтардағы ауаға шығарылған ластанушы заттардың
Антарктикада мұздарында көне кезеңмен салыстырғанда қорғасын мөлшері 6
Қазақстанда фондық ластанулар жерлерді бей-берекет игеруден және Арал
Амосфералық бассейнді антропогендік ластанулар-адамның шаруашылық қызметі нәтежесінде
Елді мекендердің ауа бассейнінің антропогендік ластануларының тигізетін
Атмосфералық ауа ластануы не нәрсеге және қалай әсер
Оларды мынандай үлгіде топтауға болады:
Ең алдымен, атмосфералық ауаның өнеркәсіптік ластанулары тұрғындар өмірінің
Қалалардың микроклиматына және жарықтың режіміне әсері:тұмандар мен фотохимиялық
Табиғи және қолдан өсіретін өсімдіктерге кері әсерін тигізеді.
Ең соңында, атмосфералық ластанулар халық денсаулығына кері әсер
Өзіне тән емес физикалық , химиялық және биологиялық
Қоғамның қазіргі таңдағы даму жағдайларында атмосфералық ауа ластануының
Өнеркәсіптік мекемелер;
Жылу беруші қондырғылар;
Көлік;
Ауылдық аудандардың ауа бассейнін ластау көздері;
Табиғи ластану көздері;
Радиоактивтік ластану.
Атмосфералық ластаушылар физикалық күйі бойынша былайша бөлінеді:
1. Газ тәрізділер (көміртегі тотықтары, күкірт тотықтары, азот
2. Күрделі химиялық құрамның шаңы, ол негізінен кремний
3. Аэрозольдар - әртүрлі қышқылдар (күкіртті, тұзды)
Өндірістік процесс:
(Шаң тозаң шығару млн.т/жыл)
1. Көмірдің жануынан
2. Шойын балқытудан
3. Жезді балқытудан(тазартылмаған) 6,230
4. Мырышты балқытудан 0,180
5. Қолайыны балқытудан(тазартылмаған) 0,004
6. Қорғасынды балқытудан 0,130
7. Цемент өндіруден
Жасанды шаң-тозаңды шығарудың негізгі көздерінің бірі ТЭС. Отын
Сонымен, қатты отынды (көмір) жұмыс істейтін жылыту –
Ауа құрамындағы қатты ермелерді шаң дейміз. Тау кен
Әуенің адам әрекеті негізінде былғау көздеріне қатты, сұйық
Айталық Алматы облысында 2005 жылы әуені былғауға қатысушы
Соңғы жылдары жүргізілген әлемдегі шаң шығарушы басты салалар
Әуедегі газ құрамының ойдымдық өзгеруі оның қандай да
Адам әрекеттік былғауыштар қоюлығы мен ғана емес, құрамының
Ау құраушылар – азоттық оттектің және көміртек қос
Алайда адам ауа әрекетімен пайда болатын шаң тозаңдар
Ауаның зиянды өнеркәсіп ұшындыларымен былғануымен алдын-алу жолындағы әрекеттер
Жалпы тау кен кәсіпорындарынан шығатын зиянды ұшындылар салдарын
Олардың қоршаған ортаға тікелей тигізітін зиянды әсерлерін
Ол жерден туатын экономикалық зиянды
Қоршаған ортаны жақсартуға, қалпына кететіруге кететін шығын мөлшерін
Қалдықтарды ұтымды пайдалану, іске жарату технологияларын жасауға кететін
Яғни бұл ретте болатын шығындар, ластанған ауа ортасының
Өнеркәсіп ұшындыларын азайту үшін төмендегідей шараларды жүзеге асыру
Кәсіпорындарды электр және ұшындылары мен пайдаланатын жанғыш заттарды
Өндірісті булық, шаңдық әуе ұшындыларын азпйтушы немесе бейтараптандырушы
Көліктер мен технологиялық аспаптарды қозғалтқыштары мен тазалаушы құрылғыларын
Ауа тазалығын сақтаудың бұл келтірілген шараларына қоса, айналаны
Алайда әуе шектен тыс былғану жағдайында бұл шараларда
Зиянды заттарды бөліп алу әдістері. өндіріс ұшындылары құрамындағы
Ол екі жолмен ластанады. Оның бірі табиғи жол,
Ауаның табиғи жолмен ластануы қандай дәрежеде өтсе де
1883 жылы Қарақатау вулканы атқылағанда шамамен 150 млрд.
Ауаның антропогендік жолмен ластануына себеп болатын көздерге қара
Ауаны ластайтын компоненттердің химиялық құрамы отын-энергетика ресурстарының түріне,
Биіктік (км)
1 см 3 ауадағы қатты
бөлшектердің саны
Өндірісі дамыған елдерде жерінің, ауасының, суының құрамы күрт
Қазақстанда көптеген өндіріс дамыған аймақтарында, әсіресе Орталық пен
Ауаның ластануы мөлшері табиғи ресурстардың тиімді және жан-жақты
Сонымен қатар Жер бетіндегі ауа басейнінің 80 пайызын
Орта есеппен алғанда автокөлік 15 мың км. жүргенде
Облыс көлемінде тұрмыстық қатты қалдықтарды өңдеу бағдарламасы жасалды.
Өндіріс ауқымы өсіп, халықтың тұрмыстық жағдайы көтеріліп келе
Жер бетіндегі халықтың денсаулығына әсер ететін негізгі факторлардың
Ең таза ауа – мұхиттар үстіндегілері. Мұхит үстіндегілеріне
Метеорологиялық жағдайлар қала үстіндегі ауаның желденбей тынып тұруына
Ауаны ластайтын газ қоспалары кейде сол газдардың өзінен
Тұман мен өте ұсақ қалқыған атты
Қысқы түтінді тұман атмосфералық ауады күкірт қостотығы мен
Әлемнің үлкен қалаларының үстінде Лос-Анжелестік жаздық фотохимиялық түтінді
Азот қос тотығы, күкірт тотығы және альдегидтер ультракүлгін
Озонның түзілуіне азот қос тотығы ерекше ықпал етеді.Ультракүлгін
Азот тотықтары + көмірсутектер
= пероксилацетилнитрит (ПАН)
Фотохимиялық түтінді тұман әдеттегіше температуралық инверсиялар кезеңінде пайда
Қазақстанда түтінді тұмандар өте сирек пайда болады, ол
Түтінді тұман адамдарды тұншықтырады. Тыныс органдарымен қатар осы
Деммен кірген 0,6-10 мкм мөлшеріндегі қатты және сұйық
Ластанғаң ауа негізгінен тыныс жолдарын тітіркендіреді, бронхит, демікпе
Қазіргі уақытта ауа ластануының әлемдік балансында негізгі орыны
Іштен жанатын двигательден шыққан газдардың ең негізгі компоненті
Ірі қалалардың ауасында әдеттегіше 25-125 мг/м3 мөлшерінде
Жер шарының атмосферасында көміртегі тотығының мөлшері аса көп
Кейбір көмірсутектері ауаны аса қауіпті ластаушыларға жатады, бірінші
Ауада күкірт тотықтарының жоғарғы мөлшерде болуы өкпе ауруларына,
Адам организміне азот тотықтарының көмір
Альдегидтер ОЖЖ зақымдайды, жыныс органдарын қабындырады.
Ыс тыныс жолдарын бітеп, созылмалы аурулардың тууына себепкер
Өнеркәсіп орталықтарынан ұшқашан күлденболатын көз жарақаттары барлық көз
Цемент өнеркәсібі - атмосфераға шаң мен газ
Асбестік шаң созылмалы асбестоз ауруына ұшыратады және қауіпті
Индустриализациялауға және өндіріс шығарындыларының болуына орай атмосфералық ауада
Адам организміне кадмий аса жоғары деңгейде әрекет еткен
Хром мұрын қуысының кілегей қабығының, терінің жараларын, дерматті
Сынаппен улану негізінен жүйке ауруларын тудырады және
Никель аса улы емес, бүйрек қызметін бұзады және
Күміс негізінен алғанда терінің, шаштың және тырнақтардың түссізденуіне
Мыстың дозасы үлкен болған кезде кілегейлі қабықтардың уылуына,
Организмге үлкен көлемде темірдің түсуі гемазроматоз – ұлпалар
Марганец улағыш әсері тым аз элементтердің бірі болып
Мырыш 150 мг тәуліктік дозада осы металдар
Қорғасын адам организміне тыныс жолдары және тері арқылы
Атмосфералық ауаның әртүрлі химиялық заттармен ластануы олардың шоғырлануына
Аурулардың атмосфералық ауаның ластануына тәуелді екендігі қандай зерттеу
Аурулардың атмосфералық ауа ластануына байланысты екендігін белгілеу әдістері:
1. Физиологиялық әдістер – атмосфералық ауа ластауының адам
2. Статистикалық әдістер – халықты жаппай қамти отырып,
3. Клиникалық әдістер – рентгенологиялық
4.Тәжірибелік әдістер – атмосфералық ластанулардың лабораториялық жануарларға
Халықтың денсаулық жағдайын бақылаудың ауданы мен орнын таңдап
Атмосфералық ластанулардың халықтың денсаулығына тигізетін әсерін негіздеу үшін,
1) Бақылауға алынған ауданның ауа-райы және географиялық жағдайлары
2) екі ауданның да әлеуметтік – экономикалық қалыптары
3) Екі ауданның ұлттық құрамдары ұқсас болуы керек.
4) Бақылауға алынған ауданда ластандыру көздері болмауы керек.
Талдауды салыстыру үшін жынысы, жас шамасы, мамандығы немесе
ІІ. ТАРАУ. ҚҰРЫЛЫС НЫСАНДАРЫН
КЕШЕНДІ ЭКОЛОГИЯЛЫҚ СҰРАҚТАРДЫ ШЕШУ.
2.1. Экологиялық таза нысандарды
құрылыс материалдарына қысқаша шолу
Құрылыс жұмыстарындағы алаңдарды, жер
Құрылыс процессі кезінде қоршаған
Барлық құрылыс материалдарының өзіне тән негізгі қасиеттерін
1. Физикалық қасиеттері, олар мыналарды сипаттайды:
- хал-жайының параметрлері: шын мәніндегі тығыздығы, орташа тығыздығы,
- материалдың суға қатынасы (гидрофизикалың): су сіңіруі, тамшы
- материалдың жылуға және жоғары
2. Механикалық қасиеттері, материалдың сыртқы күш-тер өсеріне қарсы
3. Химиялық қасиеттері, әр түрлі химиялық орталар әсер
4. Үзақ мерзімді, сенімділік - материалдардың пай-далану барысында
Материалдың барлың қасиеттері оның құрамымен және құрылымымен,
Табиғи тас материалдары не тау жыныстары деп бір
Пайда болу жағдайларына байланысты тау жыныстары үш түрге
Алқашқы не магмалың жыныстар
Екінші не шөгінді жыныстар
Түрі өзгергендер не метаморфиялық жыныстар
Тау жыныстарының құрылыс қасиеттері жыныс құрайтын минералдардың химиялық
Зертханалың оқулар жүргізілгенде минерал-эталондар жиынтығы беріледі, олар
Тау жыныстарын, минералдар коллекциясын, оқу әде-биеттерін, дәрістер конспектерін
Органикалық емес не минералды байланыстырғыш заттары деп физика-химиялық
- ауада қатуға және ұзақ уақыт беріктігін сақтауға
- тек ауада емес, суда
- шылыққан су буы және жоғары қысым ортасында
Төмен температурада күйдірілген гипс байланыстырғыштары табиғи гипс тасын
Жоғары температурада күйдірілген гипс байланыстырғыштары шикізатты 600-1000°С температурада
Сынаулар МСТ23785-79 сәйкес жүргізіледі.
Гипс қамырының су қажеттілігіне стандартты
Аспаптар: Суттард вискозометрі (4.1-сурет), секундомер, таразы, қамыр
Материалдар: құрылыс гипсі
Алдын ала дымқыл матамен
Портландцемент - гипс қосылған (3-5%) майда ұсатылған клинкер
цемент клинкерінің минералогия құрамы мен қүры-лымын реттеумен;
цементтің тарту майдалығын және
Қазіргі уақытта портландцементтің мынадай түрлері қолданылады :
тез қататын;
гидрофобты;
ңатпарланған;
сульфатқа төзімді;
пуцоланды;
шлакты портландцемент.
Портландцемент 300, 400, 500,
Ауыр бетон дайындау үшін ұсақ толтырғыш ретінде табиғи
МСТ 8735-88. Құрылыс жұмыстарына арналған
Сынау әдістері.
МСТ 8736-93. Құрылыс жұмыстарына арналған құм. Техникалық шарттар.
Бетон деп байланыстырғыш заттан, судан және табиғи жасанды
Бетондар МСТ 25192-82 сәйкес мынадай белгілер бойынша топтастырылады:
Атқаратын негізгі міндетіне байланысты бетондар мынадай түрлерге бөлінеді:
Байланыстырғыштар түрі бойынша бетондар цемент байланыстырғыштары, әк байланыстырғыштары,
Толтырғыштар түрі бойынша бетондар тығыз
Құрылымы бойынша бетондар тығыз құрылымды, кеуекті
Қату шарттары бойынша бетондар табиғи жағдайларда,
Зертхана жұмысында бетонның барлық түрлерінен бетонның қасиетіне,
Берік қиыршықтастан тұратын қатты қаңқа
Құрылыс ерітіндісі деп байланыстырғыш заттың, судың, ұсақ
Құрылыс ерітінділерінің түрлері сан алуандығымен
Құрғақ күйінде тығыздығы бойынша
Ауырлар, тығыздығы 1500 кг/м3 және
Жеңілдер, тығыздығы 1500кг/м3 кем (бүларда толтырғыштар ретінде
Байланыстырғыш заттың түрі бойынша құрылыс ерітінділері былай бөлінеді:
Цементтік, портландцементтен, шлакопортландце-менттен, пуццоланды шлакопортландцементтен және басқа цементтерден
Әктің, ауа және гидравликалық
Гипстік, гипс байланыстырғыштары негізінде – құрылыс гипсінен,
Араласқан, цемент-әктің, цемент-балшықтың, әк-гипстік байланыстырғыш негізінде
Бір байланыстырғышта дайындалған ерітінділерді Жай, ал бірнеше байланыстырғышта
Атқаратын міндеті бойынша құрылыс
1. Қалаулың, тас қалауға және қабырғаларды ірі кө-лемді
2. Әрлеулік, сылақңа, қабырғалың блоктар мен ца. нельдерге
3. Арнайы, ерекше қасиеттерге ие
Жоба тағайындалатын ерітінділер маркаларының
1. Сығу кезінде беріктігі бойынша, кгк/см2 - 4,
-
2. Аязға төзімділігі бойынша Маяз – қату
Құрылыста ағаштың кең қолданылуы оның бірқатар жақсы қасиеттеріне
Ағаш құрылыста жүк көтеретін құралымдар
Терең өңдегенде шикізат шығуын ұлғайту, қабығын қоса барлық
Синтездік шатырлар, полимерлер, минералды байланыстырғыштарды
Ағаш құрылымы үш кесіндіні зерттеу арқылы анықталады: олар
Кеш ағаштың тым тығыз және
Материалдар сапасы бірнеше физика-механикалың
Органикалық байланыстырғыштар (битумдар мен қара майлар) көмір
Битумдар екі түрге бөлінеді: табиғи және
Жасанды мүнай битумдары мүнайдан өндіру төсілі бойынша: қалдықтарға
Шикі қара майлар жоғары температурада (2000°С дейін) ауасыз
Атңаратын міндеті бойынша мұнай битумдары мыналарға бөлінеді: қүрылыс,
МСТ 6617-76 сөйкес құрылыс битумдарының мынадай маркаларышығарылады:
Мұнай битумдарының сапасын және оларды маркаларға бөлуді аныңтайтын
2.3. Құрылыстың қоршаған ортаға
Экология негізінен антропогендік факторлардың
Құрылыстың құнына әсер ететін негізгі экономикалық факторлар және
Қоршаған ортаның табиғи антропогендік күйі жылжымайтын мүлік бүтіндігіне
Бұндай жағдай созылып кеткен экономикалық кризиспен байланысқан, ал
жылжымайтын мүлікті кәсіби бағалаушыдан жылжымайтын мүлік құнынан экологиялық
Жүргізілетін есептеулер дәлдігінің жылжымайтын мүлікке масштаб пен деңгейге
Құрылыс құнына әсер ететін негізгі экологиялық
Құрылысты бағалау контекстіндегі экологиялық факторлар – бұл еңбек
Экологиялық факторлар сипатының өзгеруіне мақсатталған ғылыми – техникалық
Басқарылатын факторлар:
-Тұтынылатын судың тазалық деңгейі.
-Территорияның ормандылығы мен жасыл желектердің
әртүрлілігі.
-Ылғалдылық режимі, жер қыртысының жылжу
қауіптілігі тағы басқа.
Басқарылмайтын экологиялық факторлар:
-Топырақ типі.
-Жергілікті рельеф.
-Жел режимі.
-Температуралық режим.
-Территорияның сейсмикалылығы.
-Ауа бассейнінің ластануы.
-Шулық, радиациялық және басқада антропогендік
ластанулар.
Ұсынылып отырған экологиялық факторлар классификациясы жеткілікті шарттық және
дамуы мен ғылыми – техникалық прогресс деңгейіне байланысты.
Жылжымайтын мүлікті бағалау барысында экологиялық факторларды жылжымайтын мүлік
мүлік объектілері біршама нарықтық бағаға ие және оның
Экологиялық факторларды ескере отырып жылжымайтын мүлік объектісінің бағасын
Механикалық ластану- физико- химиялық түптемесіз тек механикалық кері
Жер шарын қоршап тұрған, шаң –тозаң , бу
шыны жабылған парниктей әсер етеді.
Егер атмосферада ауа болмаса көк аспан қап
Жер бетінде тіршілік пайда болған кезден бастап жердің
Ауа газдарыны құрамының өзгеруі, ауада оттектің көбеюі жер
Химиялық ластану- атмосфераны , топырақтың, судың (егер жылжымайтын
Ауадағы қалыптасқан мөлшерде болатын шаң - тозаң
шаң –тозаң ауаның араласуына әсерін тигізеді. Әрине, шаң
Адамдар ауасыз күн көре алмайды, таңдауға мұршасы болмай,
Тәулігіне адамдар өкпесі арқылы- 25 кг немесе 10-11
Жоғарыда көрсетілген атмосфералық газдардың құрамы жер бетіне жақын
Физикалық ластану-жылжымайтын мүлік объектісі табиғи -антропогендік ортасы
Атмосферада атом бомболарын сынау, ғарышқа ракетамен жерсеріктерін
Табиғи жолмен ластану жанар таулардың тақылауынан, теңіз суы
Адамдардың іс - әрекетінен болатын ластануға өнеркәсіп,
Жылу ластануы- жылжымайтын мүлік объектісі маңындағы орта
температурасының жоғарылауы қарастырылады, мысалы, ластау көздерінен судың, қызған
Жыл сайын атмосфералық ауаға шамаменалғанда мына мөлшерде ластаушы
Ластаушы қалдықтар:
Теңіз сулары тұздары-
Топырақ беті шаңы -
Жанартау атқындылары -
Өрт күлі мен түтіні, шаңы-
Жаққан отын күл – түтіні -
Өнеркәсіп қалдықтары -
Ауылшаруашылық шаңы -
Бұл мәліметтерден адамдардың іс - әрекетінен болатын ластану
Жарықтық ластану-жылжымайтын мүлік объектісі территориясыныңтабиғи жарықтан арылуы, ал
ауытқулар туғызады. Олардың өлшем бірлігі ретінде люкс ретіндегі
Өнеркәсіп салалары ішінен ауаны ластаушылар қатарына жылу электр
Жылу электр станцияларының қалдықтары жағатын отынға, оның химиялық
Көмір жаққанда ауаға күл, күйе, шаң – тозаң
Газ жаққанда ( табиғаттың немесе қолдан сұйылтылған) жаққанда
Шым тезекті, ағашты, қамысты отын ретінде пайдаланғанда ауаға
Отынның барлық түрінің химиялық құрамында көміртек, сутек, күкірт,
Отынды жағу әдісі де ауаның ластануына әсерін тигізеді.
Әр саладағы кәсіпорындардың ауаға тигізетін зияны әртүрлі. Металлургия
Егістік жерлерге минералды тыңайтқыштар шашқанда, әсіресе азотты және
Мал қоралары қазір үлкен комплекстер түрінде салынуына байланысты
Микробиология өнеркәсібі өркендеуі нәтижесінде ауада көзге ілінбейтін ұсақ
Шулық ластану - қарастырылып отырған жылжымайтын мүлік
«А»шкаласы бойынша коррекцияланған децибельдегі (дб)шу деңгейі алынған. Мұндай
1) (тұрғын үй, кеңсе және т. б.)шу көзі
2) Сол жылжымайтын мүлік объектісі жекелеген объектілерінде орын
Ауаны ласташылардың ішінде автомобильдердің алатын орны ерекше. Жыл
Әр саладағы кәсіпорындардың ауаға тигізетін зияны әр түрлі.
Электромагнитті ластанулар- кеңістігінде жылжымайтын мүлік объектісі орналасқан
отырған жылжымайтын мүлік объектісі былғану зонасында негізгі көздерін
Құрылыс жұмыстарын жүргізгенде де ауа көп ластанады. Ірі
Ауыл шаруашылығында соңғы 30-40 жылда өсімдіктерді қорғау үшін
тыңайтқыштар көп қолданылады.
Радиациялық ластану-қарастырылып отырған жылжымайтын мүлік объектісі орналасқан ортадағы
Қоршаған ортаға газ қосындыларының әсері оларды құраған газдардан
Жылжымайтын мүлік объектілерінің экологиялық экспертизасы кезінде осы жылжымайтын
-Табиғи ландшафтың болуы және берілген жылжымайтын мүлік
орналасқан терезелерінен оған көз жүгірту мүмкіндігі.
- Жылжымайтын мүлік объектілерінің тұрғындарына экологиялық
таза табиғи объектілерге (парк,су бөгеттері, қорықтар, заказниктер
және т.б.) жоғары және эффектілі қол жеткізу.
-Жылжымайтын мүлік орналасқан территориясында жасыл
желектер әр түрлілігі және олардың жоғары экологиялық әдептілігі.
Ауаның таза болуы, қалыптасқан құрамының сақталуы адамдар мен
Мұндай экологиялық факторлардың көптігі ұсынылған тізімдермен шектеліп қалмайды.
Экологиялық факторлар нарықтық құнын анықтау негізі
Табиғи – антропогенді ортаның сапа индексі – бұл
-Жекелеген ластаушы заттарға қатысты қайсыбір табиғи-
антропогенді ортаның сапасы.
-Бір кезде ортада қатысатын барлық ластайтын заттар реципиентіне
-Барлық ортада қатысатын және реципиентке әсер ететін
ластайтын заттар сомасының интегралды әсерлесуі.
Сол баяғы методикалық көзқарас кезінде ғылыми- техникалық әдабиеттерде
Сапа индексі= 1/ ластану индексі.
Қоршаған ортаның сапалық критериі ретінде гигиеналық норматив
қолданылады.
Қазіргі уақытта атмосфералық ауаның 400 заттары мен комбинациясы
Атмосфералық ауаның ластану индексі екі негізгі операциянорындау барысында
Әрбір ластаушы заттардың оның стандартымен салыстыр
Алынған сомалық көрсеткіштегі өлшемдер агрегациясы.
Осы екі операцияны реализациялау алгоритмі:
Аі=Сі /ПДК ,
Мұндағы Аі – концентрацияның нормаланған өлшемі.
Сі - ластаушы заттың анықталған концентрациясы.
ПДКі – ластаушы заттың шектік ауытқу концентрациясы.
Атмосфералықауаның ластану индексі:
Мұндағы Iзв - атмосфералық ауаның ластану
i-1,…, n ластаушы заттардың саны.
Орта ластануының индексінің есептелу шартты мысалы мен негативті
ІІІ. ТАРАУ. ЭКСПЕРИМЕНТАЛЬДЫ БӨЛІМ.
3.1. Құрылыс жұмыстары кезінде сваркалық
әсерінен атмосфераға шығарылатын ластағыш
заттар есебін анықтау әдісі
РНД 211.2.02.03 – 2004
РЕСПУБЛИКАЛЫҚ НОРМАТИВТІ ҚҰЖАТ
Енгізілген күні 1.01.2004 ж.
Қолданылатын аймағы
Шынайы документ:
сваркілеу жұмыстары кезінде шығарылатын
қоршаған ортаны қорғаудағы кәсіп
1.2. Нағыз құжатпен алынған
1.3. Қазақстан Республикасында сваркілеу
Нормативті сілтемелер.
Бұл әдістеме Кнлесі нормативді
ГОСТ 17.2.1.04-77. Табиғатты қорғау. Атмосфера.
ГОСТ 17.2.1.4.02-81. Табиғатты қорғау.
3. Анықталуы, белгіленуі және
Шынайы құжаттарда Қазақстан Республикасының
4. Жалпы қосымшалар.
4.1. Шынайы құжатты атмосфераны ластайтын
4.2. Сваркілеу процессіндегі тастандыларды анықтау
- әрбір материалдардың бірлік массасының
- кесілу ұзындығына (г/м) намесе
- әрбір құрылғы
4.3. Берілген құжаттарда, өндірістік сваркілеу жұмыстарында
4.4. Сваркілеу кезінде ауа басейніне
5. Сваркілеу процесі, балқыту және
ауа бассейніне тасталатын ластағыш
заттардың есептелу жолы.
5.1. Әрбір материалдардың бірлік массасының
Сваркілеу процесі, балқыту және
мұндағы:
Вжыл – қолданылатын шикізат пен
Кхm – тасталатын ластағыш заттардың
шығындалатын шикізат пен материалдардың
қатынасына, г/кг;
η – технологиялық агрегаттар тобының
Сваркілеу процесі, балқыту және
мұндағы:
Всағ – қолданылатын шикізат пен
5.2. Әрбір құрылғы
Ластағыш заттардың жалпы саны
мұндағы:
Кх – тасталатын ластағыш заттардың
жабдықтың 1 кВт қуаттылығының
N - жабдықтың қуаттылығы,
Т - жабдықтың бір
η – технологиялық агрегаттар тобының
тазартқыш аппаратының дәрежісімен сәйкестілілігі.
Сваркілеу процесі, балқыту және
Мсек = Kx x N x (1
5.3. Жапсар ауданының бірлік қатынасына.
Ластағыш заттардың жалпы саны
мұндағы:
Кх - тасталатын ластағыш заттардың
жапсар ауданының бірлік қатынасына, г/см2;
S - өңделетін жапсарлардың ауданы, см2/жыл;
η – технологиялық агрегаттар тобының
тазартқыш аппаратының дәрежісімен сәйкестілілігі.
Тасталатын ластағыш заттардың максимальды
мұндағы:
Кх - тасталатын ластағыш заттардың
жапсар ауданының бірлік қатынасына, г/см2;
S - макстмальды түрде өңделетін
η – технологиялық агрегаттар тобының
тазартқыш аппаратының дәрежісімен сәйкестілілігі.
Тастандыларды есептеу барысында жергілікті
3.2. Сваркілеу процесі кезінде
ластағыш заттардың есебі.
Жалпы құрылыс нысандарын салу
Зерттелетін нысан.
Ақтөбе қаласының Жамбыл көшесі
Соның ішінде АНО-4-ң маркілі
Аэрозольді анықтау
М = 17,8 г/кг * 2184 кг/жыл =
Темір оксидін (ҒеО)анықтау
М = 15,73 г/кг * 2184 кг/жыл =
Маргенец және оның қосындыларын
М = 1,66 г/кг * 2184 кг/жыл =
Бейорганикалық шаңды (SiO2)анықтау
М = 0,41 г/кг * 2184 кг/жыл =
Жылына шығарылатын ластағыш заттардың
Аэрозольді анықтау
Темір оксидін (ҒеО)анықтау
Маргенец және оның қосындыларын
Бейорганикалық шаңды (SiO2)анықтау
Жылына шығарылатын ластағыш заттардың
Аэрозольді анықтау
Темір оксидін (ҒеО)анықтау
Маргенец және оның қосындыларын
Бейорганикалық шаңды (SiO2)анықтау
Қорытынды
Республикамыздың жер қорында айрықша қорғалатын табиғи аумақ жерлер
Жер – адамның өмір сүру ортасы, өсімдік және
Ауаны ластаушы заттарды зерттегенде туатын қорытынды – бұл
Атмосфералық ауаны таза сақтау шараларын жүзеге асырғанда мына
таза ауа жер шарындағы тірі организмдердің бәріне де
ауаның тазалығы адамдардың іс - әрекетінен көп
ауадағы зиянды заттар үлкен жылдамдықпен алыс аймақтарға
тарап жатады.
Әлемнің экономикалық тұрғыда дамыған көп елдерінде жерге салық
Сонымен қатар жылжымайтын мүлікті бағалағандағы экологиялық факторлардың әсер
Қолданылған әдебиеттер тізімі
1. Александрова Т.Д. Понятия и термины ландшафтоведения. М.,
метеоиздат, 1986.
2.Елшин ИМ. Строителю об охране окружающей среды. М.,
3. Зиангиров Р.С., Быкова B.C., Полтев МЛ. Инженерная
4. Иванцов ОМ. Экология и практика. -
5. Израэлъ Ю.А. Экология и контроль состояния природной
6. Инженерно-геологические аспекты рационального использования и охраны
7. Колосов А.В. Особенности организации и проведения экологической
8. Ливчан И.Ф., Воронов Ю.Ф. Охрана
9. Мазур И.И., Молдаванов О.И. Введение в
10. Агесс П. Ключи к экологии — Л.:
11. Андроникошвили Г. А., Миленин Б. О. Экология
12. Банин А. П. Эффективность охраны окружающей среды
13. Гудерман Р. Загрязнение воздушной среды — М.:
14. Хачатуров Т. Я. Экономика природопользования — М:
15. Экологическая альтернатива/Под общ. ред. -М. Я. Лемёше-ва
16. Яницкий О. Н. Экологическая перспектива города —
17. Владимиров В.В. Расселение и
18. Голицын А.Н.Основы промышленной экологии. М.: Академия, 2002
19. Передельский Л.В Строительная экология. М.: Феникс. 2003
20. Петров К. М. Общая экология: Взаимодействие общества
21. Тетиор А.Н. Архитектурно-строительная экология. М.: РЭФИА, 2000.
22. Тетиор А.Н. Устойчивое развитие. Устойчивое проектирование и
23. Тетиор А.Н. Здоровые города (основы архитектурно-строительной экологии)
24. Тетиор А.Н. Строительная экология. К.: Будьвельник,1992. 159
25. Чистов Ю.д. Эколого-экономические проблемы стройиндустрии 1/ Строительные
26. 02/04 Экология, экономика, социум: состояние, тенденции, перспективы
Қосымшалар
ҚҰРЫЛЫС МАТЕРИАЛДАРЫ МЕН
(1.01.2004 - жағдай бойынша)
МСТ 125-79 Гипс байланыстырғыштары. Техникалық шарттар.
МСТ 310.1-76 Цементтер. Сынау әдістері. Жалпы ережелер.
МСТ 310.2-76 Цементтер. Әдеттегі қоюлығын, ұстасу мерзімін және
МСТ 310.3-76 Цементтер. Иілуге және сығуға беріктік шегін
МСТ 310.4-81 Цементтер. Силикат кірпіштері мен тастар. Техникалық
МСТ 379-79 Қыш кірпіштері мен тастар. Техникалық
МСТ 530-80 Ақ портландцемент. Техникалық шарттар.
МСТ 965-78 Ақ портландцемент. Техникалық шарттар.
МСТ 969-77 Глиноземді цемент.
МСТ 2140-81 Ағаш ақаулары. Жіктелуі, терминдері мен анықтаулары,
МСТ 2697-75 Төбе пергамині. Техникалық талаптар.
МСТ 2889-80 Ыстық төбе битум мастикасы. Техникалық шарттар.
МСТ 3808.1-80 Қылқан жапырақты ағаштардың
МСТ 4765-73 Лак-бояу материалдары. Соққыда қабыршақ беріктігін анықтау
МСТ 5802-78 Құрылыс ерітінділері. Сынау әдістері.
МСТ 6589-74 Лак-бояу материалдары. Қажалу дәрежесін анықтау
МСТ 6617-76 Құрылыс мұнай битумдары.
МСТ 6806-73 Лак-бояу материалдары. Иіліске қабыршақтың созылғыштығын
МСТ 7076-78 Құрылыс материалдары. Жылу өткіз-гіштікті
МСТ 8267-82 Құрылыс жұмыстарына арналған табиғи қиыршық
МСТ 8268-82 Құрылыс жұмыстарына арналған
МСТ 8269-76 Табиғи тастан, малтатастан жасалған
МСТ 8420-74 Лак-бояу материалдары. Шартты жабысқақты анықтау
МСТ 8735-75 Құрылыс жұмыстарына арналған
МСТ 8736-77 Құрылыс жұмыстарына арналған құм.
МСТ 9012-69 Металдар. Сынау әдістері. Бринелл
МСТ 9013-59 Металдар. Сынау әдістері. Роквелл бойынша
МСТ 9179-77 Құрылыс әгі. Техникалық шарттар.
МСТ 9529-80 Органикалық емес пигменттер. Ақ пигменттердің ағартқыш
МСТ 9548-74 Төбе мұнай битумдары. Техникалық шарттар (өзгерістерімен)
МСТ 16483.3-84 Ағаш. Статикалық иілісте беріктік шегін анықтау
МСТ 16483.7-71 Ағаш. Дымқылдықты аныңтау әдіс-тері.
МСТ 16483.10-73 Ағаш. Талшықты бойлай сығуға беріктік
МСТ 16483.18-72 Ағаш. 1 см жылдық
МСТ 18105.0-80 Бетондар. Беріктікті бақылау
МСТ 18105.2-80 Бетондар. Түтас құймалы құралымдар үшін сығуға
МСТ 22245-76 Жабысқақ жол мұнай
МСТ 22688-77 Қүрылыс әгі. Сынау әдістері.
МСТ 22690.0-77 Ауыр бетон. Механикалық өсер ететін
МСТ 23732-79 Бетондар мен ерітінділерге
МСТ 23789-79 Гипс байланыстырғыштары. Сынау
МСТ 24211-80 Бетонга арналған қосымшалар. Жіктелуі.
МСТ 25192-82 Бетондар. Жіктелуі және
МСТ 25328-82 Қүрылыс ерітінділеріне арналған
1-кесте
Құрылыс нысандарын салу кезінде
табиғи ресурстар
Табиғи ресурстар
Құрылыс нысандары Құрылыс ұйымдары
Құрылыс материалдарынның
өндірушілері
Уақытша ғимараттар
Тұрақты ғимараттар
Ауа
Тұщы су
Жер
Жер қоймалары
Орман
Биомасса
Т (-)
Т (-)
Т (+)
Т (+)
Т (+)
Т (+)
У (-)
У (-)
У (-)
У (-)
У (-)
У (-)
Т (+)
Т (-)
Т (+)
Т (+)
Т (+)
Т (+)
Т (+)
Т (+)
Т (+)
Т (+)
Т (+)
Т (+)
Ескерту: Т – тұрақты; У – уақытша;
(-) – тұтыну көлемдерінің төмендеуі.
2-кесте
Құрылыс нысандарын салу кезінде
тигізетін зиянды әсерлер
Табиғи ресурстар
Құрылыс нысандары Құрылыс ұйымдары
Құрылыс материалдарынның
өндірушілері
Уақытша ғимараттар
Тұрақты ғимараттар
Ластанудың:
ауа
су
топырақ
Жер мен топы –
рақтың құртылуы немесе бұзылуы:
Қырылуы:
флора
фауна
Т (-)
Т (-)
Т (-)
Т (+)
Т (-)
Т (+)
У (-)
У (-)
У (-)
У (-)
У (-)
У (+)
Т (+)
Т (-)
Т (-)
Т (+)
Т (+)
Т (+)
Т (+)
Т (+)
Т (+)
Т (+)
Т (+)
Т (+)
Ескерту: Т – тұрақты; У – уақытша;
(-) – уақытымен төмендеуі.
3-кесте
Құрылыс материалдарының негізгі көрсеткіштері
Материал атауы
Шын мәніндегі тығыздығы, г/см3
Орташа тығыздығы, г/см3
Кеуектігі,
%
Жылу өткізгіштік коэффици-енті, Ватт/мград
Сығуға беріктік, МПа
Болат
7,85
7,85
0
58
380-450
Бетон (ауыр)
2,60
2,20-2,50
8-12
1,28-1,55
10-60
Бетон (жеңіл)
2,60
0,50-1,80
50-80
0,20-0,45
15-30
Гранит
2,70
2,67
1,40
2,80
150-130
Жанартау туфы
2,70
1,40
52,00
0,50
30,40
Кәдімгі кірпіш
2,65
1,80
32,00
0,75
7,5-30
Қуыс кірпіш
2,65
1,30
51,0
0,50
7,5-25
Әйнек
2,60
26,00
0
0,80
700
Көбік әйнек
2,60
0,30
88,00
0,11
-
Қарағай
(талшық бойы)
1,53
0,50
67,00
0,17
30-40
Әйнек пластикасы
2,00
2,00
0
0,50
300-500
Көбік қабат
1,07
0,20
90,0
0,03
0,4
4-кесте
Минералдардың қаттылық шәкілі
5-кесте
Негізгі жынысты құрайтын минералдар
Рет
№
Минералдар атауы
Химиялық формуласы
Тығыздығы, г/см2
Моос бойынша қаттылығы
Түсі
Өзгеше ерекшелігі
Кварц тобы
1 Кремнезем
2,65 7
2 Жылтыр тас
2,30 2
Алюминий силикаттарының тобы
3 Корунд
3,80 9
4 Диаспор
3,40 4
5 Дала шпаттары:
а) ортоклаз
б) альбит
2,55
1,76
6
6
6 Слюдалар:
а) мусковит
б) биотит в)вермикулиьт
2,30
2,30
2,30
2-3
2-3
2-3
7 Каолинит
2,28-2,59 1
Темірлі-магнезиалы силикаттар тобы
8 Авгит
3,2-3,6 5,5-7,5
9 Мүйіз қоспа
3,1-3,5 5,5-7,5
10 Хризотил-асбест
3,2-3,6
5,5-7,5
Карбонаттар тобы
11 Кальцит
2,7 3,0
12 Магнезит
2,5-2,9 3,5
13 Доломиит
2,1-2,8 4,0
Сульфаттар тобы
14 Гипс
2,3 2,0
15 Ангидрит
2,9 3,0-3,5
6-кесте
Өндірістің және құрылыстың негізгі салаларының ауаға
Негізгі өндіріс
салалары Шаң-
Тозаң Күкіртті
газ Көміртек
тотығы Азот
тотығы Көмір
сутек Жалпы үлес салмағы
Жылу электр
станциялары 39 38 - - - 29.4
Құрылыс материалдарын
өндіру 25 - - - - 8.1
Қара металлургия 20 16 43 23 3 24.5
Түсті металлургия 16 22 - - - 10.5
Мұнай өңдеу,
Мұнай-химия өндірісі - 3 13 - 82 15.5
Химия өнеркәсібі - - - 12 - 13.2
7-кесте
Сваркілеу кезінде ауа басейніне
шығарылатын ластағыш заттардың
салыстырмалы көрсеткіштері.
Пайда-
ланы-латын
мате-
Риал
және
оның
маркісі Ластағыш заттар нормаланудың
г/кг
Свар-
кілік аэро-
золь Соның ішінде
0342
Фтор-
лы
газ
тәріз-
ді қо-
сын-ды-
лар
0301
Азот
диок-
сиді
0337
Кө-
мір-
тегі
ок-
сиді
0123
Темір
(ІІ)
оксиді
0143
Мар-
Генец
Және
оның
қосын-дыла-
ры
0203
Хром
(VI)
окси-
ді
2908
Бей-
орга-
ника-
лық
шаң-
SiO2
(20-
70%)
Басқалары
Коды
және
аты
Саны
Св.
материал аэро-золь 0123 0143 0203 2908 Басқалар саны
МЕХАНИКАЛЫҚ ДОҒАЛЫҚ ДӘНЕКЕРЛЕУ
Механикалық доғалық дәнекерлеудің болат
АНВ-40 15,4 12,6 - - - 344 Фтор.
АНЖР-2 16,1 12,46 - 0,83 - 344 Фтор.
АНО-1 9,6 9,17 0,43 - -
- 2,13 - -
АНО-3 17,0 15,42 1,58 - -
- - - -
АНО-4 17,8 15,73 1,66 - 0,41
- - - -
АНО-4ж 11,0 10,2 0,8 - -
- - - -
АНО-5 14,4 12,53 1,87 - -
- - - -
АНО-6 16,7 14,97 1,73 - -
- - - -
АНО-7 12,21 8,53 1,58 - 1,1 344 Фтор.
АНО-9 16,9 15,87 0,9 - - 344 Фтор.
АНО-11 18,6 15,11 0,87 - - 344 Фтор.
АНО-13 17,1 15,79 0,99 - 0,32
- - - -
АНО-14 11,2 10,5 0,7 - -
- - - -
АНО-15 19,5 17,28 0,99 - - 344 Фтор.
АНО-17 11,3 9,89 0,6 - 0,81
- - - -
АНО-18 13,0 11,22 0,71 - 1,07
- - - -
АНО-19 12,8 12,03 0,77 - -
- - - -
АНО-20 10,0 9,34 0,66 - -
- - - -
АНО-24 11,5 10,7 0,8 - -
- - - -
АНО-27 17,8 15,93 0,82 - - 344 Фтор.
АНО-Т 18,0 16,16 0,84 - - 344 Фтор.
АНО-Х 15,3 13,16 1,29 - 0,85
- - - -
БСЦ-4 20,2 19,59 0,61 - -
- - - -
БСЦ-4а 24,3 23,5 0,8 - -
- - - -
ВИ-10-6 15,6 13,84 0,31 0,45 - 344 Фтор.
ВИ-ИМ-1 5,8 4,66 0,42 0,12 - 164
Вжыл х Кхm
Мжыл =
106
Кхm х Всағ
Мсек =
3600
Кх х N x T x 3600
Мжыл =
106
Кх х Sжыл
Мжыл =
106
Кх х Sсағ
Мсек =
3600
М = КxM * Вжыл
Қаттылық көрсеткіші Минерал атауы Минералдар сипаттамалары
1 Тальк Тырнақпен жеңіл сызылады
2 Гипс Тырнакпен сызық қалдырады
3 Кальцит Болат пышақпен жеңіл сызылады
4 Балқыма шпат Азғантай қысыммен болат пышақпен сызылады
5 Апатит Қатты басқанда болат пышақпен сызылады, әйнек
6 Ортоклаз (дала шпаты) Аздап эйнек тырнайды, болат
7 Кварц Әйнек жеңіл-желпі сызады, болат пышақ сызық
8 Топаз Сондай
9 Корунд Сондай
10 Алмаз Сондай