МАЗМҰНЫ
КIРIСПЕ
I-ТАРАУ. ВАЛЮТА ЖҮЙЕ: МӘНІ МЕН ТҮРЛЕРІ ЖӘНЕ НЕГІЗГІ
1.1 Валюта жүйе: экономикалық мәні мен түрлері
1.2 Валюталық жүйенің негізгі элементтері: маңызы мен қажеттігі
II-ТАРАУ. ВАЛЮТАЛЫҚ БАҒАМ ЖӘНЕ ТӨЛЕМ БАЛАНСЫ ВАЛЮТАЛЫҚ ЖҮЙЕНІҢ
2.1 Валюталық бағам және оның экономикадағы маңыздылығы
2.2 Төлем балансы валюталық жүйедегі елдер қатынастарының
III-ТАРАУ. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ВАЛЮТА ЖҮЙЕСІ
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
КIРIСПЕ
Бүгiнгi әлемде экономикалық және шаруашылық қатынастар күннен-күнге даму
Халықаралық валюталық қатынастар халықаралық экономикалық қатынастардың дамуына жалпылама
Халықаралық валюталық жүйе дүниежүзiлiк шарушылықтың шеңберiндегi сатып алу
Халықаралық валюталық жүйенiң негiзгi құраушы элементтерi ретiнде әлемдiк
Ваюталық жүйе - ұлттық заңдылықтарымен
Курстық жұмыстың өзектiлiгi елiмiздiң әлемдiк рынокта алдынғы қатарлы
Сондықтан мен курстық жұмысымның тақырыбын “Валюталық жүйе:
Бұл курстық жұмысымды жазудағы негiзгi мақсатым мен мiндеттерiм
валюталық жүйенiң түсiнiгiн анықтап, оның пайда болуының себептерiн
халықаралық валюталық жүйенiң негiзгi элементтерiн анықтау және талдау;
халықаралық валюталық жүйенiң, сондай-ақ дүниежүзілік және ұлттық валюталық
валюталық жүйенің негізгі элементтеріне тоқталу және оларды талдау;
Қазақстан Республикасындағы валюталық жүйенiң қалыптасуы мен қазiргi жағдайы
I-ТАРАУ. ВАЛЮТАЛЫҚ ЖҮЙЕ: МӘНІ МЕН ТҮРЛЕРІ ЖӘНЕ НЕГІЗГІ
1.1 Валюта жүйесі: экономикалық мәні мен түрлері
Валюта ( италиян сөзi , сөзбе -
Ваюталық жүйе - ұлттық заңдылықтарымен
Халықаралық валюталар қатынастар – ұлттық шаруашылықтарының
Валюталық қатынастардың жекелеген элементтері ерте Грецияда және Римде
Шаруашылықтың интернационалдануы және әлемдiк
Әлемдегi елдердiң қарым – қатынастарына тауарлар,
Халықаралық валюталық қатынастар халықаралық
Капиталдың шеңбер айналысы процесiнде
Шаруашылықтың интернационализациялануы жағдайында ұдайы
Дүниежүзілiк валюталық жүйелердiң арсындағы
Валюталық жүйелер 3 түрге бөлiнедi:
Ұлттық валюталық жүйе;
Дүниежүзілiк валюталық жүйе;
Аймақтық немесе мемлекет аралық
Тарихта ұлттық валюталық жүйе ең
Ұлттық валюталық жүйе – халықаралық төлем айналымын
Ұлттық валюта елдің ақша бірлігі. Ол қолма-қол формада
Ұлттық валюталық жүйе елдің ақша жүйесінің бір бөлігі.
Ұлттық валюта дүниежүзлiк валюталық
Дүниежүзілік валюталық жүйе – бұл
Ұлттық және дүниежүзлiк валюталық
Ұлттық валюталық жүйе
Дүниежүзілiк валюталық жүйе
1.Ұлттық валюта.
Резервтік валюталар, халықаралық есептесу валюталық
2. Ұлттық валютаның алмастырылу шарты
Валюталардың өзара алмастырылуы
3. Ұлттық валюта паритетi.
Валюталық паритеттiң ортақ режимi
4. Ұлттық валюта бағамының режимi Валюталық
5. Валюталық шектеудiң, валюталық бақылаудың болуы немесе
6. Елдiң халықаралық валюталық өтiмдiлiгiн реттеу. Халықаралық валюталық
7. Халықаралық несиелiк айналыс құралдарын пайдалануды
8. Елдiң халықаралық есеп айырысуларын регламенттеу. Халықаралық
9. Ұлттық валюталық рынок пен
10. Елдiң валюталық қатынастарын басқаратын
Сурет-1 - Ұлттық және дүниежүзілiк валюталық жүйенiң
негiзгi элементтерi
Жаңа дүниежүзілiк валюталық жүйенi
1-шi кезең, жаңа жүйенiң қағидаларының
2-шi кезең, жаңа жүйенiң қағидаларының
3-шi кезең, толық қызмет ететiн
Валюта жүйесі әлемдік шаруашылық байланыстарда дербес рөл атқарады.
Аймақтық валюталық жүйе өнеркәсiбi
Валюталық жүйелердiң даму заңдылықтары
Дүниежүзілiк валюталық жүйелердiң арасындағы
Жаңа дүниежүзілiк валюталық жүйенi
1-шi кезең, жаңа жүйенiң қағидаларының
2-шi кезең, жаңа жүйенiң қағидаларының
3-шi кезең, толық қызмет ететiн
Дүниежүзілiк ваюталардың жүйенiң мынандай
Жаңа валюталық жүйенiң құрылуының алғы
Париждiң валюталық жүйесi.
Генуэз валюталық жүйесi.
Бреттон – Вудс валюталық жүйесi.
Ямайка валюталық жүйесi.
Еуропалық валюталық жүйесi.
1929-1936 жылдарда дүниежүзілiк валюталық
– циклдiк сипат: валюталық дағдарыс
– құрылымдық сипат: дүниежүзлiк валюталық
– ұзаққа созылуы: 1929 жылдан 1936
БҰҰ–ның Бретон–Вудстағы 1944 жылы болған
60 жылдардың аяғынан бастап, Бреттон
Алтын – девиз стандартты орнына
Елдерге кез-келген валюталық бағам
СДР-дiң қызметт етуiнiң мынандай
эмиссиялау және басу;
қамтамасыз ету;
бағамды анықтау әдiсi;
СДР-дiң пайдалану ауқымы;
Еуропалық валюталық жүйе, экономикалық интеграциялану
Батыс еуропалық интеграция өзiнiң
Бiрiншiден, ЕҚ құрылуы көмiрдiң ортақ
Екiншiден, ЕҚ – ның институционалдық құрылымы мемлекеттiң
Еуропалық кеңес;
Министiрлер кеңесi – заң шығарушы орган;
ЕҚ комисиясы – атқарушы орган
Еуропалық парламент – кеңес берушi орган. Бұл орган
ЕҚ соты – құқықтық нормаларын
Үшiншiден, интеграцйиялық процестiң материялдық негiзi
1999 жылдың 1 қаңтарынан бастап,
ЕВЖ, алтындынақты резервтiк активтер пайдаланды:
Бiрiншiден, Еуро – алтынмен жартылай
Екiншiден, ЕҚ – қа бiрлестiгi үшiн
ЕВЖ-дегi мемлекет аралық аймақтықты
Екiншi дүниежүзілiк соғыста Еуропа
1.2 Валюталық жүйенің негізгі элементтері: маңызы мен
Валюталық жүйенің негізгі элементтерін қарастыру үшін оларды ұлттық
Ұлттық валюталық жүйенің негізгі элементтері:
1) Ұлттық валюта. 1993 жылы 12 қарашада
2) Ұлттық валютаның шетел валютасына айырбасталу жағдайлары, яғни:
3) Валюталық паритеттің бірдейлік ережесі – валюталардың
Сонымен валюталық паритет дегеніміз – валюталық бағамның негізі
Резервтік валюта – бұл басқа елдер үшін валюталық
70 жылдардан бастап паритеттер валюта қоржыны негізінде анықталуға
3) Валюталық жүйенiң маңызды
Валюталық бағам – бұл
Тауар және қызметтермен сауда-саттықта, капиталдар мен несиелер қозғалысы
Дүниежүзілік және ұлттық нарықтағы бағаларды және құндық көрсеткіштерді
Фирмалардың және банктердің шетел валютасындағы счеттарын үздіксіз қайта
4) Валюталық шектеудің болуы немесе болмауы элементі.
Валюталық шектеудiң мақсаттары келесiдей :
төлем балансын теңестiру;
валюталық бағамды қолдау;
ағымдағы және стратегиялық мiндеттердi
Валюталық шектеу келесiдей қағидаларға
валюталық операцияларды Орталық және
валюталық операциялар жасау үшiн
валюталық шоттарды жартылай немесе
валюталардың қайтарымдығын шектеу.
5) Төрт қосындыдан тұратын (елдің ресми алтын және
6) Халықаралық несиелік айналым құралдары мен халықаралық есеп
7) Валюта нарығы мен алтын нарығының ережелері;
8) Валюта қатынастарын реттейтін ұлттық органдардың статусы. Оларға
Ұзақ тарихт даму нәтижесінде дүниежүзілік валюта жүйесінің негізгі
Әлемдік ақшаның міндетті формасы (алтын, резервтік валюта, халықаралық
Валюталардың айырбасталу шарттарын белгілеу;
Валюталық паритет пен валюталық бағам тәртібін үйлестіру;
Валюталық шектеу көлемін тәртіптеу;
Халықаралық валюталардың өтімділігінің құрамдас бөліктерін белгілеу (СДР-ді, еуроны);
Несиелік айналым қорларының халықаралық айналымын үйлестіру;
Әлемдік валюта нарығы мен алтын нарығының ережесі;
Мемлекетаралық реттеу институттарының статусы – 1944 жылдан бастап
II-ТАРАУ. ВАЛЮТАЛЫҚ БАҒАМ ЖӘНЕ ТӨЛЕМ БАЛАНСЫ ВАЛЮТАЛЫҚ ЖҮЙЕНІҢ
2.1 Валюталық бағам және оның экономикадағы маңыздылығы
Валюталық бағам – шетелдің ақша бірлігіне шаққандағы бір
Валюталық жүйенің негізгі элементтерін қарастыру үшін оларды ұлттық
Валюталық жүйенiң маңызды элементтерi –
Валюталық бағам – бұл
Бағамның қалыптасуына ықпал ететiн
Саяси тұрақтылық валюталық заңдылықтардың
Экономикалық, халықаралық тәжиiрбиеде анықталатын экономикалық тiк
Психологиялық: жаппай сұраныс, негiзгi капиталды
Валюталық бағамның дамуы жай
Монометализм тұсында – алтын
Валюталық бағам валюталық паритет
Жалпы алғанда валюталық бағамның
Валюталық нарыққа қатысушылардың арасындағы
Валюталық мәмiлелердiң түрлерiне байланысты
Кейбiр мемлекеттерде операцияның әр
Айырбас валюталық бағамдардан басқа
Батыста көптеген валюталық бағымдардың
Көбiнесе валюталық бағымдардың индекстерi туарлардың
Валюта бағымдарының ағымын талдау
Нақты тиiмдi валюта бағымның индексi
Қазiргi кезде АҚШ долларының
Ұлттық валюталық жүйенің негізгі элементтері:
1) Ұлттық валюта. 1993 жылы 12 қарашада
2) Ұлттық валютаның шетел валютасына айырбасталу жағдайлары, яғни:
3) Валюталық паритеттің бірдейлік ережесі – валюталардың
Сонымен валюталық паритет дегеніміз – валюталық бағамның негізі
Резервтік валюта – бұл басқа елдер үшін валюталық
70 жылдардан бастап паритеттер валюта қоржыны негізінде анықталуға
3) Валюталық жүйенiң маңызды
Валюталық бағам валюталарға сұраныс
Тауар және қызметтермен сауда-саттықта, капиталдар мен несиелер қозғалысы
Дүниежүзілік және ұлттық нарықтағы бағаларды және құндық көрсеткіштерді
Фирмалардың және банктердің шетел валютасындағы счеттарын үздіксіз қайта
4) Валюталық шектеудің болуы немесе болмауы элементі.
Валюталық шектеудiң мақсаттары келесiдей :
төлем балансын теңестiру;
валюталық бағамды қолдау;
ағымдағы және стратегиялық мiндеттердi
Валюталық шектеу келесiдей қағидаларға
валюталық операцияларды Орталық және
валюталық операциялар жасау үшiн
валюталық шоттарды жартылай немесе
валюталардың қайтарымдығын шектеу.
5) Төрт қосындыдан тұратын (елдің ресми алтын және
6) Халықаралық несиелік айналым құралдары мен халықаралық есеп
7) Валюта нарығы мен алтын нарығының ережелері;
8) Валюта қатынастарын реттейтін ұлттық органдардың статусы. Оларға
Ұзақ тарихи даму нәтижесінде дүниежүзілік валюта жүйесінің негізгі
Әлемдік ақшаның міндетті формасы (алтын, резервтік валюта, халықаралық
Валюталардың айырбасталу шарттарын белгілеу;
Валюталық паритет пен валюталық бағам тәртібін үйлестіру;
Валюталық шектеу көлемін тәртіптеу;
Халықаралық валюталардың өтімділігінің құрамдас бөліктерін белгілеу (СДР-ді, еуроны);
Несиелік айналым қорларының халықаралық айналымын үйлестіру;
Әлемдік валюта нарығы мен алтын нарығының ережесі;
Мемлекетаралық реттеу институттарының статусы – 1944 жылдан бастап
Өз кезегінде валюталық бағам айырбасқа қатысушылар үшін валюта
Валюталық бағам мынадай факторлардың әсерінен қалыптасады:
Құнсыздану (инфляция) қарқыны. Валюталық бағамға құнсыздану қарқыны әсер
Төлем базасының жағдайы. Экспорттың импорттан асып кету, яғни
Әр түрлі елдердегі пайыз мөлшерлемесінің айырмашылығы. Пайыз мөлшерлемесінің
Алып-сатарлық валюта операцияларының қызметі. Валюта бағамының төмендеу беталысы
Белгілі бір валютаның еуронарықта және халықаралық есеп айырысуда
Ұлттық және дүниежүзілік нарықтарда сенімділік дәрежесі. Елдегі экономиканың
Кез келген елдің валюта бағамы белгілі тәртіптеме
Валютаға сұраныс пен ұсыныстың ықпал етуімен еркін өзгеретін
Орталық банктердің басшылық шектері арқылы бағамдардың ауытқуына шек
Алдын-ала белгіленген шамада бір бағытта тұрақты өзгеріп отыратын
Күні бұрын белгіленген деңгейде валюталық бағамды орталық банк
Таңдап алынған шетел валютасына ұлттық ақшаның тіркелген бағамын
Бір топ ел бірыңғай валюта енгізетін валюталық одақ;
Елде өзге мемлекеттің ұлттық валютасы қолданылатын долларландыру саясаты;
Ұлттық валютаның ауыстырымдылық тәртіптемесін валюталық бағамды реттеудің маңызды
2.2 Төлем балансы валюталық жүйедегі елдер қатынастарының
көрсеткіш
Халықаралық есеп айырысу баланстары агрегаттық
Халықаралық есеп айырысу баланстары –
Халықаралық есеп айырысу баланстарының
төлем балансы;
есеп айырысу балансы;
халықаралық қарыз баланысы;
Төлем балансы дегеніміз - белгiлi
Бiр күндiк төлем балансы статистикалық көрсеткiш ретiнде
Егер валюталық түсiм төлемнен
Төлем балансымен есеп айырысу баланстарының
төлем балансына тек iс
есеп аыйрысу бағасына елдiң шетелге
есеп айырысу балансында барлық алынған
төлем және есеп айырысу баланстарының
төлем балансына тек төленген экспорт
Сөйтiп, төлем және есеп айырысу
Төлем балансының құрылымы
1) “Ағымдағы операциялар балансы”
1. сауда балансы ( сыртқы сауда
а) экспорт
б) импорт
2. Қызметтер балансы және комерциялық
2) “Капитал және несие қозғалысының
Сауда балансы – экспорты бойынша
Көрсетiлген қызметтер балансы – ол
Капитал және несие қозғалысының
Халықаралық қарыз балансы - өркендеген
Төлем балансының сальдосын анықтағанда оның
Төлем балансының тепе-теңдiкке әкелетiн
Төлем балансының көмекшi баланстандырушы
Халықаралық есеп айырысу бойынша елімізде келесі операциялар іске
Құжатталған аккредитивпен есеп айырысу операциялары;
Құжатталған инкоссомен есеп айырысу операциялары;
Банктiк операиялар бойныша есеп айырысу операциялары.
Құжатталған аккредитив – акккредитивке көрсетiлген құжаттарға қарсы
Құжатталған никассо- эмитент – банктiң, сенiм бiлдiрушiнiң берген
Банктiк аударым – банктiк аударым жасаушының жасаған
Валюталық қаражаттарды тарту және орналастыруға қарай:
Депозиттердi тарту:
жеке тұлғалардан;
заңды тұлғалардан оның iшiнде банкаралық депозиттер;
Несиелер беру:
жеке тұлғаларға;
заңды тұлғаларға;
3. Банкаралық нарықтық несиелердi орналастыру.
III-ТАРАУ. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ВАЛЮТА ЖҮЙЕСІ
Рынокқа өту кезеңiнде Қазақстан егемендi
Қазақстан 1992 жылдың шiлдесiнде
Ұлттық валюта жүйесiнiң негiзiн осы мемлекеттiң заңымен бекiтiлген
Қабылданған заң бойынша ырқына жiберу
Нарыққа өту кезеңiнде Қазақстан егемендi
Қазақстан валюталық бақылауды валюталық
Валюталық реттеу және валюталық бақылауда Қазақстан Ұлттық Банкi
Қазақстан Республикасында шет ел валютасының және шет ел
Резиденттердiң және резидент еместердiң Қазақстан Республикасында валюталық құндылықтармен
Валюталық құндылықтарды Қазақстан Республикасына әкелу және Қазақстан Республикасынан
Қазақстан Республикасының валюталық заңдарына сәйкес валюталық операцияларды, валюталық
Қазақстан Ұлттық Банкiнiң басқармасы айқындайтын тiзбеге сәйкес Қазақстан
Алтын-валюта активтерiн құрайды және солармен операциялар жасайды;
Мемлекеттiк органдармен келiсiм бойынша олардың құзыретiне сәйкес Қазақстан
Банктер мен өзге тұлғалардың Қазақстан Республикасының банктiк және
Халықаралық есеп айырысуды ұйымдастырады, шет елдермен қаржы -
Жасасылған мемлекеттiк шарттарға сәйкес шетелдiк және халықаралық ұйымдармен
Қазақстан Ұлттық Банкi валюталық реттеу және валюталық бақылау
1999 жылы еркін құбылатын айырбас бағамының енгізілуі принцип
Соңғы 2005 және 2006 жылдары елімізде айналыста жүрген
Қазір ұлттық валютамыз теңгенің АҚШ доллары бойынша айырбас
Ұлттық банк бұл пайыз өсірулерді капитал келуіне мәселелер
Ұлттық банк арқылы коммерциялық банктерминималды резервтік талаптарға жауап
ҚОРЫТЫНДЫ
Қорыта келгенде, халықаралық валюталар қатынастар –
Халықаралық валюта қатынастары шаруашылық байланыстарының интернационалдануы негiзiнде бiрте-бiрте
Ваюталық жүйе дегенiмiз - ұлттық заңдылықтарымен
Валюталық жүйелер 3 түрге бөлiнедi:
Ұлттық валюталық жүйе;
Дүниежүзлiк валюталық жүйе;
Аймақтық немесе мемлекет аралық
Валюталық рыноктарда валюталық операциялады жүргiзуге
Валюталық бағам дегенiмiз – бұл
Тауарлармен, қызметтермен саудаласқанда, капиталдар мен несиелердiң қозғалысы кезiнде,
Ұлттық валюта жүйесi дүниежүзiлiк валюта жүйесiнiң құрылымдық принциптерiне
Қазақстанның дүниежзiлiк шаруашылыққа интеграциялануға ұмтылысы оның халықаралық валюта-қаржы
Қазақстан 1992 жылдың шiлдесiнде
Қазақстанның дүниежүзiлiк шаруашылыққа интеграциялануына ұмтылыстары қарыз капиталының дүниежүзiлiк
Жалпы валюталық қатынастардың дамуы елiмiздiң экономикалық тұрақтылығын, әлемдiк
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
“Қ.Р-да ұлттық валютаны енгiзу туралы” Қ.Р. Президентiнiң
“Қ.Р-ның ақша жүйесi туралы” Қ.Р-ның Заңы //
9. “Валюталық реттеу туралы” Қ.Р –ның
Баян Көшенова, Оқу құралы / Ақша,
Байгiсиев Майдан-Әлі / Халықаралық валюта қатынастары және
Ақша, несие, банктер: Оқулық /
С.Б. Мақыш , Оқу құралы / “Ақша
Экономическая теория./ А.И. Добрынина, Л.С. Тарасевича. Санк-Петербург 2001г.
Деньги, кредит, банки: Учебник
Бұхарбаев Ш.М. “Валюталық бағамның және оның атқарылуы тәртiптерiнiң
С.Б.Мақыш “Валюталық операциялар және валюталық мәмiлелер” // ҚазҰУ
Бертаева К.Ж. «Наличные и срочные валютные операции» //
Вестник Национального банка РК , 2006 ж.
40