Қазақстан Республикасының білім және ғылым министірлігі
Қарағанды қаржы институты.
«Қаржы банк- менеджмент»
кафедрасы
Қорғауға жіберілді
____ _________ 2004 ж.
Курстық жұмыс
Пән: Банк ісі.
Тақырыбы: Қазақстан Республикасындағы банктегі несиелендіруді ұйымдастырудың ролі.
Тексерген:
Орындаған:
ҚАРАҒАНДЫ 2004 ж
Мазмұны
Кіріспе...............................................................................................................3-4
Т Бөлім. Несие жүйесі және оның элементтері.
1.1. Несиенің мәні, қажеттілігі ...........................................................5-7
1.2. Несиенің нысандары мен түрлері...............................................8-13
П Бөлім. Несиені беру механизмі.
2.1. Жеке тұлғаларды несиелендіру..................................................14-17
2.2. Заңды тұлғаларды несиелендіру................................................17-20
2.3. Шағын, орта бизнеске несиені беру...........................................20-24
Ш Бөлім. Шет ел несиенің даму жағдайлары...........................................25-32
Қорытынды.....................................................................................................33-34
Қолданылған әдебиеттер..............................................................................35
Кіріспе.
Курстық жұмыстың мақсаты несие жүйесімен оның элементтерін қарастырып
Несие - өндіріс, ұдайы өндіріс процесінің бастапқы элементі,
Ұдайы өндіріс фазаларының бірлігі мен өзара әсері тауар
Әр түрлі шаруашылық жүйелерінде кездесетін мәміле типтерінің формалды
Қарыз алушыға байланысты несие формасының 4 формасы бар:
Мемлекеттік несие- бұл мемлекет тарапынан нақты мерзімге анықталған
Шаруашылық несие- бұл несиелік қатынас жабдықтаушы түрде бола
Азаматтық тұтыну несие түрі. Әр жеке тұлға алатын
Халық аралық тұтыну несие түрі. Әр жеке тұлға
Банктік несие, коммерциялық несие субъектілері жеке, заңды тұлғалар
Курстық жұмыстың әдістемелік нұсқауларын мен көбінесе кітаптардан, журнал-газеттерден,
I Бөлім. Несиенің жүйесі және оның элементтері.
1.1. Несие мәні, қажеттілігі.
Несие - өндіріс, ұдайы өндіріс процесінің бастапқы элементі,
Ұдайы өндіріс фазаларының бірлігі мен өзара әсері тауар
Ұдайы өндіріс процесі фазаларының өзара әсері тауарлық шаруашылықтағы
Несие құнының белгіленіп үлгерген қызметіне байланысты болатын қатынастарды
Несиені экономикалық категория ретінде қарыз мәмілесі негізінде көрінетін
Әр түрлі шаруашылық жүйелерінде кездесетін мәміле типтерінің формалды
Несие шаруашылық жүйелерінің ауысуына жағдай жасай отырып өзі
Несие түсінігі келесі түрде белгіленеді. Бақыланатын халық шаруашылығы
Біріншіден, олардың барлығына тән белгілері; екіншіден, бұл белгілердің
Қарыз мәмілесі ретінде несиені екі көзқараста қарастыруға болады:
Несиенің мүмкіндігі нақты болуы үшін белгілі бір шарттар
1) Несиелік мәмілеге қатысушылар – кредитор және
2) Несие қажеттілігі, егер қарыз алушы мен
Несиелік қатынастар, бір жағынан, кредитор мен қарыз алушының
1.2. Несиенің нысандары мен түрлері.
Несие экономикалық категория ретінде формаларға ие. Форма әр
Экономикалық әдебиетте, әдетте несиенің негізгі екі формасы қарастырылады:
Коммерциялық несие – бұл жеткізушінің сатып алушыларға усынған
Ол оның иесіне белгілі бір уақыт өткеннен кейін,
Екіншеден, коммерциялық несие өзінің бағыты бойынша шектелген: оны
Коммерциялық несиенің ерекшелігі мынада: қарыз келісімі – аясы
Әдетте төлеуді кейінге қалдырудың ең жоғарғы мерзімі 90
Банктік несие – бұл банктердің, арнайы несие –
Банктік несие сферасы коммерциялық несие сферасына қарағанда несиені
Банктік несие әмбебап болып келеді, өйткені банк арқылы
Қарыз алушыға қайтарымдылық, мерзімділік және пайыз төлеу жағдайларында
Несиенің тағы бірнеше формалары бар. Олар: тұтыну несиесі,
Тұтыну несиесі – бұл тұрғындарға тұтыну тауарларын сатып
Ипотекалық несие – жылжымайтын мүліктерді, жерді, тұрғын үй
Мемлекеттік несие – азаматтарға және заңды тұлғаларға қатысты
Халықаралық несие – валюталық және тауарлық ресурстарды қайтарымдылық
Несиенің түрлері бұл белгілі бір түрдегі экономикалық қатынас
Түрдің формадан айырмашылығы - диалектика категориясы болып табылмайды,
1. Мерзімдері бойынша:
а) Қысқа мерзімді (1 жылға дейін);
ә) Орта мерзімді (1 жылдан 3-5 жылға дейін);
б) Ұзақ мерзімді (3-5 жылдан жоғары).
2. Несиелеу объектілері бойынша:
а) Негізгі қорларға берілетін несие;
ә) Айналым қорларына берілетін несие.
3. несиелеу әдістері бойынша:
а) Қалдық бойынша несиелеу;
ә) Айналым бойынша несиелеу.
Айналым бойынша сауда және жабдықтаушы өткізуші ұйымдар несиеленеді,
1. несиелеу объектісі бойынша: тауарлы және
2. Экономикалық мазмұны бойынша: сыртқы сауда
3. несие субъектілері бойынша: жеке, үкіметтік
4. Мерзімдері бойынша: қысқа мерзімді, орта
Шетелдік әдебиеттерде несиелердің келесі жіктеулері кездеседі.
Несиелердің категориялары:
1. Қарыз алушының типі бойынша:
- тұтыну;
- бөлшек / көтерме;
- ауыл шаруашылығы;
- коммерциялық / өнеркәсіптік;
- қозғалмайтын мүлік;
- энергия;
- Үкімет (жергілікті үкімет,
2. Мақсаты бойынша:
- Тұтыну (мыс, тұтыну
- Айналым капитал;
- Құрылғылар;
- Ғимараттар;
- Жобалар;
- Лизингтік қаржыландыру.
3. Әрекет ету мерзімі бойынша:
- қысқа мерзімді (1
- орта мерзімді (1-
- ұзақ мерзімді (5
4. ¤телу кестесі бойынша:
- Бірдей төлемдермен (мыс,
- Кезеңді төлемдермен (тоқсан
- Бір рет төлемді
5. Қамтамасыз етілуі бойынша:
- қамтамасыз етілмеген;
- кепілмен қамтамасыз етілген
- Кепілдендірілген;
- Басқа да қамтамасыз
Қазақстанда несиелердің келесі түрлері дамыған:
1. Ұлттық банктің несиелері:
- аукциондық – Ұлттық
- Ломбардтық - Ұлттық
- Бюджеттік – Ұлттық
Ұлттық банктің републикалық бюджетті несиелеуі қысқартып және бұл
Екінші банктегі банктердің несиелері:
- өз айналым қаражаттың
- күрделі жұмсалымдарды қаржыландыруға;
- импорттық бойынша контрактілерді
- ипотекалық;
- несиелік желі негізінде-
- консорциумдық – несиелік
П Бөлім. Несиені беру механизмі.
2.1. Жеке тұлғаларды несиелендіру.
Қарыз алушыға байланысты несие формасының 4 формасы бар:
Мемлекеттік несие - бұл мемлекет тарапынан нақты мерзімге
Шаруашылық несие- бұл несиелік қатынас жабдықтаушы түрде бола
Азаматтық тұтыну несие түрі. Әр жеке тұлға алатын
Халық аралық тұтыну несие түрі. Әр жеке тұлға
Банктік несие, коммерциялық несие субъектілері жеке, заңды тұлғалар
Несие субъектілері – несиені алушылар мен берушілер.
Несие объектісі – несие алушы мен берушінің арасындағы
Банктік несиені несиелендіру объектісіне қарай: тар мағынада «объект»
Қысқа мерзімді несие - өндірістік қорлардың әр түрлі
Ұзақ мерзімді несие - өндірістік объектілер құрылысына, қайта
Несиенің қағидалары: несиенің жұмсалу мақсаты, несиенің көлемі, несиенің
Несие беру Ұлттық банк ережелеріне сай жүргізіледі. Осы
Несие беру кезінде белгілі бір сомма анықталған мерзімге
Жеке тұлғаға несие беру кезінде клиенттің несиелік қабілетін,
Анықтамаларға келесілер жатады: анықтаманы берген ұйымның толық аты,
1. Клиент шотынан немесе карточкалық шотынан
2. Мәтінді құжаттардың ақшалай соммасы, күні
3. шетел валютасында алынған қарыз бойынша
4. Кепіл келісім шарты мен кепілдік
5. Келісім шартта банк атынан қатысатын
Рәсімделгеннен кейін, екі жақ қол қойғаннан кейін несие
Несие қызметкері бағдарламаға сай қарыз алушы, жөнінде электронды
Мұнда банктің қарыздық келісім шарты: жеке тұлғаның кепіл
Несиені қайтару ай сайын бөлшектенген түрде 1 күннен
- шоттан немесе карточкалық
- кіріс кассалық ордері
Осы қолданылған құжаттар бойынша бақылаушы кассир күнделікті бағдарламаға
Банктік келісім шарттың іс әрекет кезеңі бойынша несие
- қарыз алушының келісім
- қарыз алушы жөнінде
- қарыздың дер кезінде
2.2. Заңды тұлғаларды несиелендіру.
Заңды тұлға банктен несие алардан бұрын, тұлғаның еңбекке
- өз кәсіпорын құжаттарын
- өзінің қаржылық жағдайының
- соңғы жылда өзінің
Несие бөлімнің жұмыскер клиенттен өтініш алынғаннан кейін, клиенттің
Анықтамаларға келесілер жатады: анықтаманы берген ұйымның толық аты,
1. Клиент шотынан немесе карточкалық шотынан төлемнің кезекті
2. Мәтінді құжаттардың ақшалай соммасы, күні және олар
3. шетел валютасында алынған қарыз бойынша құжаттар тек
4. Кепіл келісім шарты мен кепілдік келісім шарты
5. Келісім шартта банк атынан қатысатын тұлғалардың аты-
Рәсімделгеннен кейін, екі жақ қол қойғаннан кейін несие
Несие қызметкері бағдарламаға сай қарыз алушы, жөнінде электронды
Мұнда банктің қарыздық келісім шарты: заңды тұлғаның кепіл
Несиені қайтару ай сайын бөлшектенген түрде 1 күннен
- шоттан немесе карточкалық
- кіріс кассалық ордері
Осы қолданылған құжаттар бойынша бақылаушы кассир күнделікті бағдарламаға
Банктік келісім шарттың іс әрекет кезеңі бойынша несие
- қарыз алушының келісім
- қарыз алушы жөнінде
- қарыздың дер кезінде
Заңды тұлға кепіл болса, онда оның ақшалай шотынан
2.3. Шағын, орта бизнеске несиені беру.
Нарықты экономикада шағын бизнестің нарықты экономика не дами
Шағын және орта бизнестің дамуы өзінде бірнеше ерекшеліктерді
- меншіктер санын ұлғайту,
- төмен шығынмен, жаңа
- жаңа технология, техника
- бәсекелес ортаны құру;
- әр түрлі экономикалық
Соңғы жылдары Қазақстанда шағын кәсіпкерлік динамикалық дамуда, алдағы
Қазірге дейін Қазақстанда 470 мың шағын кәсіпкерлік субъектісі
Шағын кәсіпкерлік әлеуметтік проблемаларды шешудегі негізгі тұтқалардың бірі
Атап айтқанда, ақшалай несие және салық жүйесін реформалаумен
Нарықтық қатынастарға көшу барысында кәсіпорынның өзіндік қызметін дамыту
Лизинг көмегімен қозғалмалы және қозғалмайтын мүлікті ірі салымдарсыз
Несиелендірумен салыстыру бойынша лизингтің өзіндік құн есесінен төленеді
Лизингтің негізгі ерекшеліктері:
- лизингтік төлем жүйесі
- Лизингтік төлемді лизингке
- Салықтық жеңілдіктер;
- Сақтандыру;
- Лизингтің нақты тиімділігін
Шағын және орта бизнесті несиелендіру тиімділігі бұл кәсіпкерлікті
Рыноктың экономикаға өту жағдайында бүкіл әлемдегі сияқты шағын
1 кесте.
Банктердің шағын кәсіпкерлікке берген кредиттері, млрд. теңге
Кезең соңында
2002 ж 2003 ж
Барлық несие: 146,5 156,4 167,2
- ұлттық валютамен 55,5 71,8 92,3
- шетел валютасымен 91,1 84,6 93,2
- қысқа мерзімді 63,1 63,3 63,6
- орта және ұзақ мерзімді 83,5 93,1 102,1
Банктердің шағын кәсіпкерлікке берген кредиттері
Кестеде көрініп тұрғандай, шағын кәсіпкерлікке берілген кредиттерді валюталар
Қазіргі кезде несиенің сапасы дұрыс бағаланады. Банктердің жиынтық
Кесте2
Банктердің несие портфелінің жиынтық сапасын сипаттайтын көрсеткіштердің өзгерісі,
Кезең соңында
Жіктелетін несиелер портфеліндегі үлесі
2002 ж
2003 ж
2004 ж
Стандартты 71,3 68,9 67,1
Күмәнді 26,7 29,4 32,3
Үмітсіз 2,0 1,7 1,4
Ш Бөлім. Шет ел несиенің даму жағдайлары.
Несиелеу – бұл активтік операциялардың маңызды бағыттары болып
Несиелер бойынша банктердің зиянға ұшырауының өсуіне біршама әсер
Несиелеу барысындағы банктің зиян шегуіне әкелетін факторлар
Ішкі факторлар
67 % Сыртқы факторлар 33 %
Қамтамасыз етудің жетіспеушілігі 22 % Компанияның банкроттығы 12
Несиеге деген өтінішті оқып үйрену барысында ақпаратты дұрыс
Алдын ала ескерту белгісіне кеш көңіл бөлуі және
Қамтамасыз етілудің сапасының нашарлығы 5 % Ұрлық /
Несие бойынша банктердің зиян шегуіне себеп болатын сыртқы
Қарыз алушының сәтсіздікке ұшырауын куәландыратын белгілерге: шоттағы айналым
Несиелерді қамтамасыз ету құнына, барлық несиелікқұжаттардың дұрыстығына байланысты
Ең төменгі тәуекелі бар
Ең жоғарғы тәуекелі бар
Шектеулі тәуекелі бар несиелер;
Ережеден шығу барысында берілген
Әр тәуекел кластарына өтелмеген тәуекелдер үшін, өтелмеген несиелердің
Шетелдік банктердің тәжірбиесінде қарыз алушының несиелік қабілетін жете
Қарыз алушыға кандидатты бағалау жүйесінде ағылшынның клирингтік банктерінде
Американдық банктер тәжірбиесінде потенциалды қарыз алушыларды дұрыс таңдай
Қарыз алушының сипаты;
Қарыжылық мүмкіндігі;
Ақшалай қаражаты;
Қамтамасыз етуі;
Жалпы экономикалық жағдай;
Бақылау.
Қарыз алушының сипаты – бұл оның беделін, жауапкершілік
Қарыз алушының қаржылық жағдайы – оның несиені қайтару
Ақшалай қаражты – жалпы қарыз алушының алған несиені
1. нақты ақшалар тасқыны;
2. Активтерді сату;
3. қаржыларды тарту.
Көрсетілген көздердің кез келген несиені қайтаруға арналған қаражаттың
Қамтамсыз етуі – Сондай- ақ банк қарыздың қамтамсыз
Экономикалық жағдайы – несиеге деген өтінішті қарау барысында
Бақылау – қарыз алушының несиелік қабілетін бағалаудағы соңғы
Американдық банктік тәжірбие несиелік процестегі проблемалық несиелерді анықтауда
Қарыз алушының тарихына байланысты белгілер:
Таяу арадағы қарыз алушының
Қарыз алушы туралы ақпараттағы
Қарыз алушының жетекшілері мен басқармасына қатысты белгілер:
Қарыз алушының серіктестерінің тұрақсыздығы;
Басшылардың моральдық сапасының төмендігі;
Серіктестер арасында, компанияны иеленушілер,
Басшылардың жиі ауысуы;
Басшылардың салмақсыздық мінезі;
Қарыз алушының басшысының несиелік
Қарыз алушының өндірістік қызметін көрсететін «белгілер»:
Қарыз алушының жабдықтаушылары мен
Қарыз алушының өз алашақтарына
Қарыз алушы саласының, сол
Балансты жүргізудің қысқаруы, яғни
Несиелеуді ұйымдастыруға қатысты «белгілер»:
Қарыз алушының несиені сұраудағы
Қарыз алушыда ссуданы қайтаруда
Несиені өтеудегі резервтік көздерінің
Несие берілетін мақсатына қарыз
Қарыз алушының несиелік өтінішінің
Қарыз алушы несиені акционерлік
Несиенің ең бастысы, өндіріске
Несиенің қайтару мерзімі жеткілікті
Белгіленген нормалардың ауытқу белгілері:
Қарыз алушының шаруашылық қызметі
Банк шоттарын жүргізу тәртібінің
Несиелеу шартының қайта қаралуы;
Қарыз алушының шаруашылық –қаржылай
Бұл аталған «белгілер» банкті сақтандыра отырып, мерзімі өткен
Банк аралық ақша рыногы.
Екінші деңгейдегі банктердің банкаралық қысқа мерзімді кредиттері бойынша
Резидент банктер Резидент емес
30 күнге дейін 30күннен астам 30 күнге дейін
Орналыстырылған депозиттер көлемі Орташа алынған сый ақы ставкасы
21.04.03 – 25.04.03.
KZT 5230000 3.99 - - - - -
USD 69800 2.08 5000 4.00 772494 1.25 65610
EURO - - - - 4700 2.22 -
RUB - - - - - - -
28.04.03 – 02.05.03
KZT 12425000 2.66 - - - - -
USD 37750 2.09 - - 444009 1.29 9192
EURO - - - - 17500 2.37 -
RUB - - - - 295000 4.47 -
21.04.04 – 25.04.04
KZT 3360000 4.20 - - 30000 11.55 12000
USD 98200 1.94 20540 3.80 635917 1.22 250
EURO - - - - 10250 2.16 -
RUB - - - - 8500 1.00 -
12.05.04 – 16.05.03.
KZT 10310000 4.82 - - - - -
USD 90200 1.95 - - 880807 1.26 2100
EURO - - - - 5000 2.17 -
RUB - - - - 37500 1.74 -
Қорытынды
Қорытындылай келсек, мен бұл курстық жұмыстың тақырыбын «несие»
Сонымен, коммерциялық несие – бұл жеткізушінің сатып алушыларға
Ол оның иесіне белгілі бір уақыт өткеннен кейін,
Екіншеден, коммерциялық несие өзінің бағыты бойынша шектелген: оны
Несиелер бойынша банктердің зиянға ұшырауының өсуіне біршама әсер
Несие бойынша банктердің зиян шегуіне себеп болатын сыртқы
Сонымен қорыта келгенде мен өзім осы Қазақстандағы несие
1. Несие көлемін ұлғайту;
2. Проценттік ставканы орташа деңгейде қарастыру;
3. Шет елдердегі несиенің кейбір түрлерін
- несиені алушының заңдылық,
- қарыз алушының өндірістік
4. Қарыз алушының белгілі несиеге деген көз қарастарын
Қолданылған әдебиеттер тізімі
1. Қазақстан Республикасының Президентінің «Қазақстан Республикасының
2. Қазақстан Республикасының «Бағалы қағаздар нарығы
3. Қазақстан Республикасының «Акционерлік қоғамдар туралы»
4. Ахметжанова Г., Маханов Н. Основные
5. Захарин В.Р. Основы международных валютно
6. Иришев В.А. Негосударственные долговые ценные
7. Калиева Г.Т. Настольная книга валютного
8. Колчина А.К. « Финансовое предприятия».
9. Павлова «Финансоваое предприятия».
10.
11.
12.
13.