Мазмұны
Кіріспе........................3
І Тарау. Үйренудің бастапқы кезеңінде монолог және диалог сөзді
1.1. Сөйлеу мен монолог сөзді оқытудың маңыздылығы.............6
1.2. Тілдесудің диалогтік формасын оқытудың мәні мен мазмұны.......11
1.3. Монолог және диалог. Олардың өзара байланысы...............24
ІІ Тарау. Шет тілдеріне оқытуда тілдік қызмет оқыту объектісі
2.1. Тілдік ұғымдар: монолог сөзді оқыту кезіндегі икемділіктер, жаттығулар........................33
2.2. Диалог сөзді оқыту кезіндегі көрнекіліктер..............35
2.3. Коммуникативтік жаттығулар жүйесі тілдесудің диалогтік формасын оқыту нысаны
Қорытынды..........................57
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі..............59
Кіріспе.
Әрбір мұғалім оқытудың мақсаттарын, оқу-әдістемелік кешеннің (ОӘК) мазмұнын, оқыту
Тақырыптың өзектілігі - жалпы білім беретін мектепте шет тілдерін
Диплом жұмысының тақырыбы шет тілін оқытудың түрлі кезеңдерінде диалог
Диплом жұмысының мақсаты монолог сөз бен диалог сөздің өзіндік
Аталған жұмыстың міндеті монолог және диалог сөздің дағдыларын меңгеруге
Ағылшын тілін үйретудің бастапқы кезеңінде монолог және диалог сөзді
Теориялық маңыздылығы сөйлеуді өнімді процесс ретінде оқыту оқушыдан айтылымды,
Жұмыстың практикалық маңыздылығы диалогтар мен монологтарды оқытудың түрлі кезеңдерінде
Таңдап алынған тақырып пен алдымызға қойылған міндеттің ерекшелігі жұмыстың
Аталған жұмыс 2 тараудан, кіріспе мен қорытындыдан тұрады.
І Тарау. Үйретудің бастапқы кезеңінде монолог және диалог сөзді
1.1. Сөйлеу мен монолог сөзді оқытудың маңыздылығы.
Сөйлеуге үйрету әрқашан белгілі бір мазмұнның негізінде жүзеге асырылады.
Осы уақытқа дейін сөйлеуге оқытудың мазмұны бағдарламада белгіленген әңгімелесу
Монолог сөз (МС) деп біз көршілес екі айтылған сөздің
МС түрлі деңгейде болуы мүмкін: 1) сөз (сөзформа), 2)
Кез келген деңгейдегі тілдік бірліктің өзіне тән меңгерілу қиындықтары
Деңгейлердің әрқайсысының өз үлгілері бар. Сөздер үшін – бұлар
Кез келген айтылым белгілі бір өлшемдермен сипатталады. Олардың арасында
МС-дің жоғарыда келтірілген бір өлшемінің өзі оны оқытудың аса
1. Монолог сөздің салыстырмалы үздіксіз сипаты: оның туындау процесі
2. Жүйелілік, логикалылық. Бұл ерекшелік келесі (басқа) айтылатын сөздердегі
3. Салыстырмалы мағыналық аяқталғандық, коммуникативтік бағыттылық. Мен хат жазғым
Пікірімізді білдіру үшін жөнелтпе нүкте ретінде жұмыстың үш кезеңін
Бірінші кезеңде аяқталған бір ойды айта білу, тақырып бойынша
Екінші кезең оқушылардан айтылған фразалардың логикалық байланысына назар аудару
Үшінші кезең жаңа логикалық міндеттермен және ойды айтудың көлемін
Осылайша, кезеңдерді бөлудің өлшемі айтылымның сапасы болып табылатындығын көреміз.
Ал сапаның дәрежесі өлшем болуы мүмкін. Дәлелденгендік тәрізді сапаның
Дағдыларды жетілдіру кезеңінде екі-үш фразаның деңгейінде ойдың өзіне тән
Тіректердің мақсаты біреу – оқушылардың өмірлік және тілдік тәжірибелерімен
Қажетті байланыстыруды, біріншіден, сөздер арқылы, екіншіден, нақты болмысты бейнелеу
Кез келген тірек – бұл мәні жағынан айтылымды басқару
1.2. Оқытудың мәні және тілдесудің диалогтік формасының мазмұны.
Тілдік қатынастың формасының бірі ретінде диалог сөзді меңгеру орта
Соңғы уақытта көптеген мұғалімдер ауызекі тілді оқытуда белгілі бір
Шет тілдерін оқыту әдістемесінде диалог сөзді оқытудың дедуктивтік және
Оқытудың дедуктивтік әдісінде оқыту ұқсас үлгілерді жасау үшін құрылымдық-интонациялық
Екінші әдіс – индуктивтік – диалогтың элементтерін меңгеруден оқу-тілдік
1) диалог сөздің психикалық механизмдерін жетілдіру;
2) диалог сөзге тән тілдік материалды пайдалану дағдыларын қалыптастыру;
3) серіктеспен ішкі және сыртқы тілдік жағдаятта өзара іс-қимыл
Диалог сөзді оқыту әңмілесушінің репликасына жауап қатуды үйретуден басталады.
P1 – Anton Pavlovich
P2 - His name is Anton Pavlovich.
P3 - I don`t know.
P4 - I don`t know what his name is.
Немесе мұғалімнің It`s a fine day today реплика-стимулына
P1 – Oh, yes. It`s great.
P2 - Not very.
P3 - It sure is.
P4 - I can`t say so. It`s windy. Etc.
Бұдан әрі ынталандырушы репликаларды балалардың өздері береді, ал жолдастары
P1- What seasons do you like, Maria Ivanovna?
T - I like spring. It’s warm. The sun
Жауап қатуға үйрету формальды және коммуникативтік бағытта болмауы үшін
Do you like to play badminton?
Yes, I do.
Саn you play іt well?
Yes, I саn.
Did you play іt іn summer?
Yes, I did.
Іs it difficult to play іt?
No it isn`t.
Will you teach me to play іt?
Yes, it`s my pleasure.
Жылдам қарқынмен өткізілетін бұл ойын оқушыларда алуан түрлі ынталандырушы
Т - Do you like to skate?
Р. - Yes, it іs.
Немесе «Ойлан тап» ойыны, мысалы, Петяның жексенбі күні қайда
T - Where was Pete on Sunday?
- At the Zoo.
- I believe at the Zoo
- In the park.
-I think he went to the country.
- At the cinema.
- At his Granny`s.
- I think he was at home.
Петя балаларды тыңдайды, ал кім тапса, «жүргізуші» болады және
Жауап қатуға үйрету процесінде ынталандыруға оқыту да басталады. Осы
T – Igor, ask Petya what he did yesterday.
Igor – Petya, what did you do yesterday?
Petya - I walked with my dog.
Осы мақсатқа «Ойлан, тап» ойыны да лайықты. Оқушы сыныптан
Мұндай ойында оқушылар сұрақтардың көгемінен тілді ынталандыруға үйренеді. Алайда
- I went to the theatre yesterday.
- I went to the country last Sunday.
- We went to the Zoo last Saturday. Etc.
Мұғалім оқушыларға ынталандырушы айтылымдарды барынша кеңейтуді ұсынады. Мысалы, With
- I like «Buratino» very much. I went to
- The weather was so fine. We went to
- I like to sing and dance. We went
- I am fond of animals. We went to
Егер оқытудың бірлігі қысқа диалог-үлгі болған жағдайда, онда онымен
1. Қабылдау және түсіну.
2. Қайта жаңғырту (қарапайым және түрлендірумен).
2. Оны жаңа жағдаяттарда пайдалану.
Балалар диалогты не дыбыстық жазбада, не мұғалімнің орындауында тыңдайды.
Jack isn`t at skhool today.
What`the matter with him?
Не іs ill.
Оқушылар есімді және соңғы репликаны алмастыра алады (Не іs
Осылайша, оқушылар ағылшын диалогының құрылымы мен диалогтік бірліктің өзін
Диалог сөзді оқытуда қолданылатын жаттығулардың басым бөлігі тілдік жаттығулардан
1) диалогтік бірліктерді жаттап үйрену;
2) репликаларды функционалдық байланыстардың негізінде қисындастыру;
3) репликаларды грамматикалық және лексикалық қайта құру.
Жаңа диалогтік бірліктерді игеру бір-екі бірліктен тұратын қысқа диалогтарды
Happy New Year, Ann!
Happy New Year, Реtеr!
І wish you all the best.
Тһе same to you.
Let us go to…
Wish рleasure (I am sory, but I can`t).
Диалогтік бірліктерді жаттау процесінде, оқушылардың назарын тілдің формасына шоғырландыруға
Тілдік материалды даярлаудың маңызды құрауышы репликаларды тілде қолдану шарттарының
Атап өтілген жаттығулардың барлығының ерекшелігі, олардың интервербалдық байланыстарды орнатуға
ОТЖ құрауыштары ретінде тілдік іс-әрекеттің мән-жайын немесе мақсатын өңдейтін
Бұл ортақ ережелер тілдік актінің сипатына қатысты нақтыланады, ол
Оқытудың негізіне қаланған жағдаяттың түріне байланысты тілдік жаттығулар екі
а) жағдаятқа тірек репликамен үн қату;
ә) жағдаятқа сүйене отырып, реактивтік репликаны түсіну;
б) жағдаятқа сүйене отырып және функционалдық және құрылымдық байланыстарды
Оқушыларды тірек репликаға ғана емес, сонымен қатар оны беруге,
Жаттығулар функционалдық негізде микрожағдаятқа сүйене отырып өткізіледі. Микрожағдаят деп
Микрожағдаят басым бағытта сыртқы жағдаят ретінде қызмет етеді, оның
Мұндай жағдаяттарды суреттеуде көбінесе қорытылған персонаждар қатыстырылады: келген кісі,
Мән-жай да жағдай тәрізді бірадымдық және шағынадымдық диалогтың мазмұнын
Микрожағдаяттың негізіндегі жаттығулар жауап қату сипаты жағынан контекстік жауап
Диалогқа қатысушылардың тілдік тәртібі, адам қызметінің кез келген түрі
Бұл міндеттер макрожағдаяттың негізіндегі жаттығулардың көмегімен шешіледі, оған келесі
1) міндеттің қойылуы; оқытушының бастамасымен диалогты ұжымдық құрастыру (бұл
2) диалогты мұғаліммен бірге жүргізу (уақыт өте келе түсіп
3) аталған жағдаяттың негізінде немесе оған жақын тілді тасымалдаушының,
Макрожағдаят динамикалық, ол әңгімеге логикалық арқау береді және әңгімелесушілердің
Сондықтан да макрожағдаяттың негізгі құрауыштары тақырып, мақсат және рөлдер
Тақырып өзекті болуы тиіс. Шет тілі сабағында нақ осы
Мақсат әңгімеге қатысушының екеуінің де іс-әрекетін бағыттайтындай, олардың өзара
Оқушының жағдаятқа жауап қатуы оны қалай түсіндірмелегендігіне, коммуникация актісіндегі
1.3. Монолог пен диалог. Олардың өзара байланысы.
Диалог сөзді оқытудың мектептік практикасын бақылау, онда бірқатар кемшіліктердің
Қалыптасқан жағдайдың себептерінің бірі ауызекі шет тілін оқыту жүйесін
Диалог әңгімелесу барысын қамтамасыз ететін бірқатар икемділіктермен байланысты. Алғашқысы
Ынталандыру былайша болуы мүмкін:
Сұрақ, мысалы: Are you going home? Does Pete live
Бекіту, мысалы, І`m going home, ол формасы жағынан әртүрлі
Өтіну, ұсыныс, мысалы: Неlp me, please. Let`s go thеrе.
Екінші икемділік – бұл тілдік стимулға жауап қату. Ынталандырушы
Сұрақ-бекіту.
Are you going home? сұрағына No, I`m stay at
Does Pete live far from school? сұрағына Yes, he
Сұрақ-сұрақ:
Are you going home? - Why do you
Will you һеlp me? – Whаt shell I do?
Нақтылау - нақтылау:
I`m going home - So am I (I`ll stay
Нақтылау - сұрақ
I`m going home - Why are you going home?
Үшінші икемділік – айтылымдарға әңгімелесудің сипатын беруге реплика-жауапты кеңейту.
Мысалы:
- Have some more fish?
- No thank you. It is very nice, but
Нақтылау - нақтылау:
- This is a box of sweats for you.
- Thanks a lot. I like sweats very mach.
Бекіту-сұрақ
- I want to know English – What for?
K: Hello, Mike!
M: Hello, Kate! It`s nice to see you
K: Are you glad to be back to school
M: I am. But it was nice to have
K: I had a very good time, too. I
- Did you go to the demonstration yesterday?
-Yes I did. It was very interesting.
- Yes it was a fun demonstration.
- Did you go to the Red Square too?
- No I watched demonstration on TV. My father
- Will, did you see him?
- No, I idn`t see him. And in the
- The demonstration was very interesting, wasn`t it?
- Yes, very.
Диалог сөз белгілі бір коммуникативтік, психологиялық және лингвистикалық ерекшеліктерімен
Диалогтік тілдесудің мазмұны мен сипатына келесі психологиялық аспектілер әсер
1) әңгімелесушінің сөзін қабылдау процестері және жағдаятқа бағдарлану;
2) айтылымның мазмұндық жағын қалыптастыру процестері;
3) ойды тілдік ресімдеу және тілдесетін серіктестің репликаларын
Оның бірінші қатысушысы (С1) диалогты бастай отырып, серіктесінің коммуникативтік
Диалогтік тілдесудегі пікір айтудың мазмұндық жағы әңгімелесушілердің өмірлік тәжірибесі
1) тілдесетін серіктеске бір нәрсені хабарлау
2) серіктестен керекті ақпаратты сұрастыру;
3) серіктестің назарын қандай да бір объектіге немесе оқиғаға
4) өзінің байқағандары, әсерлері, қорытындылары туралы хабарлау
5) әңгімелесушілердің 1-іншісіне, олардың екеуіне және үшінші тұлғаға қатысты
6) өзінің + (-) эмоцияларын айту.
Соның аясында диалог өтетін жағдаяттың компоненттері үнемі қозғалыста болып
Ауызша жұмыстың ұзақтығы бірқатар факторлармен анықталады.
Біріншіден, жасымен: оқушы кіші болған сайын ауызша жұмыс ұзағырақ
Екіншіден, іріктелген оқу материалының өзімен, оның сипаты мен көлемі
Үшіншіден, оқу процесінің жарақталғандығы. Мәселен, жағдаятты көру, дыбысталып тұрған
Төртіншіден, оқыту шарттарымен; оларға топтың толтырылуы, оның жеке құрамы,
Бесіншіден, ағылшын тілінің ерекшеліктерімен, ондағы орфографиялық жүйе негізінен алғанда
Жоғарыда аталғандарды негізге ала отырып, ағылшын тілін оқытудың бастапқы
1) сөздерді, сөз тіркестерін немесе фразаны енгізе отырып, балалар
Егер де тілдің бірліктері жағдаяттан тыс берілген, және қолдану
2) Материалды меңгеру оны көп рет қайталаған кезде мүмкін
3) Ауызша тілдесу, коммуникация сөйлеуші мен тыңдаушының өзара белсенді
4) Оқушылардың меңгерілетін материалдың негізінде тілдесуін ұйымдастырумен бірге, тілдесу
5) Тілдесу тек қана ауызша емес, оқу арқылы да
Тапсырманы өзгертпестен мәтінді қайталап оқуға бермеңіз.
Психологиялық тұрғыда диалог сөз әрқашан келесі сипаттамаларға ие болып
1. Диалог сөз үнемі мотивтелген болады. Бұл біздің үнемі
2. Сөз үнемі тыңдаушыға қаратылады, аудиторияға жолданады. Бұл біздің
3. Сөйлеуші өзінің ойларын, сезімдерін, өзі не айтып тұрса,
4. Сөз үнемі жағдаятты тұрғыда шартталған болады, өйткені ол
2 Тарау. Шет тілдерін оқытуда тілдік қызмет оқыту объектісі
2.1. Тілдік ұғымдар: монолог сөзді оқыту кезіндегі икемділіктер, жаттығулар.
Бұл ұғымдар бір-бірімен ажырағысыз болып байланысқан. Байланыстың логикалық тізбегі
Алайда, іс мынада болып отыр: икемділік – көпөлшемді феномен,
1) автоматтандырылғандық деңгейі, бұл автоматты түрде өте шығудан (сөздің
2) сөйлеушінің дербестілігінің деңгейі, бұл біріншіден, тіректердің бар немесе
3) тілдік ойлау міндетті шешудегі күрделілік деңгейі, бұл сөйлеушінің
4) материалдың талқылау проблемалары мен нәрселерін қамту кеңдігімен анықталатын
Шетелдік, сондай-ақ ресейлік көптеген әдіскерлер бейнефильмнің/бейнеүзіндінің негізінде монолог сөзді
1-ші кезең: бейнеүзінді – мазмұндық тірек (бейнеүзінді (БҮ) –
2-ші кезең: бейнеүзінді – мағыналық тірек ((БҮ) – 2)
3-ші кезең: бейнеүзінді – стимул (бейнеүзінді (БҮ) – 3)
Бейнеүзінділердің әрбір кезеңдегі функцияларын назарға ала отырып,
Ю.А.Комарова монолог сөзді құра білуді былайша бөліп көрсетеді:
1-ші кезең: өзінің ойларын БҮ – 1-ге сүйене отырып,
2-ші кезең: монолог сөз стратегиясын БҮ – 2-ге
3-ші кезең: БҮ– 3-ке сүйене отырып, монологтік формада пікір
Әрбір кезеңде Ю.А.Комарова тізбектелген түрде күрделене түсетін, вариативтік негізді
вариативтік негізді:
дыбыстық жолға (ДЖ), бейнежолға (БЖ), дыбыстық және бейнежолға бір
ДЖ:
қараңдар, түсініңдер, анықтаңдар, сұрақтарға жауап беріңдер,
экранда осы уақытта не болып жатқанын тыңдаңдар, түсініңдер, осы
тыңдаңдар, айтыңдаршы, осы кейіпкер туралы нені әңгімелей аласыңдар, оны
БЖ:
көріңдер және кім көрмеген болса, соларға айтыңдар,
көріңдер, сөйлемді түрлендіріңдер,
көріңдер, айтыңдаршы, кейіпкердің орнында болсаңдар не істеген болар едіңдер,
көріңдер, бейнеүзіндіні дыбыстауға дайын болыңдар,
көріңдер, жағдаятты түрлендіріңдер, ұқсас оқиғаларды ойлап тауып немесе естеріңе
Сабақта көркем фильммен жұмыс істеу, әрине, бейнеүзіндімен жұмыс істеуден
Көркем фильмнің мазмұны қабылдау мен ұғынудың барлық кезеңдерінде фильмнің
2.2. Диалог сөзді оқытудағы көрнекіліктер.
Кодоскоп.
Диалог сөзді оқыту көрнекілікпен, тыңдалған немесе оқылған мәтінмен, көрілген
Father: I say, Sonny, what shell we buy for
Sonny (1)...
Father: Тһat`s а goоd idea! And what will you
Sonny (2)...
Жауап қатушы репликалар мыналар бола алады:
(1) Let`s buy her some flowers.
Let`s buy her а large box of sweets.
Let`s buy her the book about Moscow. Etc.
(2) І`ll say, «Dear Mum, I love you so
І`ll say, «Веst wishes for Mother`s Day».
Экранға әкенің сөздерін шығара отырып, мұғалім әңгімеге кірісуге ұсыныс
Диалог сөзді қалыптастырушы жақсы, пайдалы жаттығу Listen, read and
Баспа мәтін.
Диалог сөз оңай өрбитін баспа мәтінмен ынталандыруы мүмкін. Мысалы,
Hello, Mr. Romford!
Hello, Willіаm! Are you going home now?
Yes.
Give this to your sister, please. Tell her it`s
All right.
You must give it to Ethel, but you mustn`t
Диалог сөзді тыңдалған мәтіннің негізінде де дамытуға болады.
Мәселен, «It doesn`t matter». Мәтінді тыңдар алдында оқушылар «Dramatize
What are you doing, Betty?
I`m writing a letter to my friend Kitty.
But how can you? You cant write.
Well, it doesn`t matter, because Kitty can`t read.
Диалог сөзді дамыту стимулы вербалды берілген жағдаят та бола
Диалог сөзді диафильмдерді көрумен және мұғалім мен оқушылардың, оқушы
Суреттер.
Күрделендірілген кеңейтілмеген жағдаят берілген суреттер бойынша жұмыс істеу. Оқушылардың
Жұмыстың түрін іріктеу сабақта не атқарылғандығына байланысты болады. Қарапайым,
Суреттердің аталған түрі бойынша жұмыстың түрлерін пайдаланудың кеңес берілетін
1) Мұғалімнің ағылшын тілін есту арқылы қабылдауды дамыту және
2) Оқушылардың мұғалімге жағдаяттың жаңа нұсқасын жасау үшін сурет
3) Оқушылардың жұптаса жұмыс істеуі. Жұмыстың бұл түрінің бірнеше
4) Оқышылармен тізбек бойынша әңгіме құрастыру.
5) Оқушылардың суретте бейнеленген бастапқы жағдаяттың базасында құрастырылған өз
Бірдей суретті сыныпта тілді игерудің түрлі кезеңдерінде тиісті тақырыптық
Күрделендірілген кеңейтілмеген жағдаят берілген суреттер бойынша жұмыс істеу кезінде
Баяндау (репродукция) негізінен алғанда оқушының мнемикалық қабілеттілігіне сүйенеді. Жұмыстың
Күрделендірілген жағдаят берілген суреттер бойынша жұмыс істеген кездегі мұғалімнің
1) Оқушыларға бірдей суреттердің ең бір алуан түрлі жағдаяттарды
2) оқушылардың тілдік белсенді қызметі үшін өзіндік «шырағданға» айналу.
Мәселен, «Appearance» тақырыбы бойынша қандай да бір қыз бала
Егер мәтіннің материалын қайталайтын немесе оған қарама-қайшы келетін сұрақ
Ең бастысы – сынып • мұғалім, сынып – оқушы,
Мұғалім әр түрлі мәтіндерді пайдалана алады, оларға оқушылардың әрбір
2.3. Коммуникативтік жаттығулардың жүйесі
Респонсивтік (ағылшын тіліндегі response – жауап, пікір білдіру, реакция)
Сұрақ-жауаптық жаттығулар.
Жаттығулардың бұл түрі қағида бойынша ауызекі шеттілінде сөйлеуге оқыту
Шет тіліннің сөзіне оқыту практикасында сұрақтар шартты-мотивтелген, сондай-ақ нақты-мотивтелген
Қайтарылатын жауаптары сұрақ қоюшыға белгілі сұрақтар, нақты болмыстың мән-жайларының
Сұрақтардың көмегімен мұғалім оқушыларды белгілі бір синтаксистік құрылымның айтылымдарын
Сұрақ-жауаптық жаттығуларды мыналар бойынша ажырату қажет: 1) жауаптар үшін
1. Жауаптарға арналға көздер бойынша ұсынылған дидактикалық материал (мәтін,
N. Titova, the famous opera singer (soprano), sand at
Тыңдалған мәтінге мынадай сұрақтар қойылуы мүмкін:
1. What`s the name of the famous singer? 2.
Мәтінмен таныстырылмай тұрып бұл сұрақтарға жауап берудің мүмкін еместігі
Дайындалмаған коммуникативтік тілді дамыту құралы ретінде оларға жауап берген
«Спорт» тақыры бойынша сұрақтар
What kind of sport do you go in for?
What winter (summer) sports do you know?
Is sport popular with the Russian people?
What sport games do you like to watsh?
Who is your school champion tennis-player? (Etc.)
Әңгімелесу үшін сұрақтар
Are you reading ani interesting book now, Pete?
Yes, I am.
What fre you reading?
I`m reading` A Farewell to Arms`.
Who was this novel written by?
Ernest Nemingwai… You know it, don’t you?
Of course, I do. Well, are you reading it
In English.
Isn`t it difficult for you, Peter?
No, it really isn`t. The book is adapted.
Шет тілі сабақтарында сыныпқа (оқушыға) «қызметтік» сипаттағы сұрақтардың топтамасын
Мұғалім:
Оқушы:
Who is on duty today?
What is you name?
Who is absent today?
What`s wrong with him?
What is the date today?
Is everybody ready for my lesson?
What lesson are you going to have after mine?
Do you think we can have an extra English
Well, have you brought the slide projector?
I am.
My name is Dima Kotov.
Sidorov is.
He is ill. (I don`t Know.)
Today is the 3rd of October 1980.
Yes. I think everybody is readi.
I think we`ll have geography.
But they say Nina Petrova is ill.
I think yes. Though our class monitors sais we
Yes, I have. Here it is.
Мұндай сипаттағы әңгімелесу мұғалім әдетте сабақтың басында өткізетін тілдік
Мәселен:
Мұғалім:
Оқушы:
Where is you brought Slim now, Peter?
Where does he serve?
By the way, did you watch the TV news
What happened in the English Channel?
He is in the Army.
He serves in Caucasus. Yes, I did.
A Creek tanker ran against the rocks and it
Сұрақтардың негізгі типтері, мыналар болып табылады:
Ортақ, баламалы және арнайы. Жауап қату үшін ортақ сұрақтар
Мұғалім:
Оқушы:
Is this classroom very large?
Do you live far from the scool?
No, it isn`t very large.
Not very. I don`t. Yes, I do.
I live quite a long way.
Негізінде ортақ сұрақ жатқан жаттығуларды ұйымдастыру үшін, оқушыларда растау
Жоғары сыныптарда тілге оқыту жағдайында жалпы сұрақтарды диалогты құрастырудағы
Do you often go the theatre?
How often?
Do you go in for collecting?
What do you collect?
Yes, rathe.
Once or twice a month.
Yes.
Postage stamps.
Баламалы сұрақтардың құрамында өзінен-өзі ішінара жауаптар болады:
Do you plan to go the University or to
Do we live in a big industrial centre jr
I`ll probably go to the University
We live in a big industrial centre.
Жалпы сұрақтарға оқытуда оқушылардың баламалы сұрақтарға дәстүрлі емес жауаптарды
Have you read the book or have you only
Well, both. It was like this. First I saw
Шығармашылық үшін тілдің өнімі мағынасындағы ең үлкен кеңістікті арнайы
What do we call this structure?
Who is your best friend?
What`s your new sister`s name?
A bridge.
Oleg (is).
Lena.
Сондықтан да оқу мақсаттарында тілдің табиғилығын азайту үшін оқушылардан
What do you usualy put on when it rains?
What will you need if you want to make
When it rains, I usualy put on a rain-coat
If I make a box, I`ll probably need a
Арнаулы сұрақтардың кейбір түрлері үнемі кеңейтілген жауаптарды талап етеді.
3. Сұрақтар бүкіл сыныпқа (жұмыстың фронтальды-жүйелі формасы), жұмыс істеуші
4. Олардың ойластырылып ұйымдастыралған жағдайда сұрақтар қолданудың автономдық та,
Жоғарыда қарастырылғаннан сұрақ-жауаптық жаттығулардың жұмыстың ауызша сөйлеу дағдыларын дамытатын
Репликалық жаттығулар.
Жоғарыда атап өтілгендей, репликалар табиғи диалогта сұрақ-жауап тәрізді өзара
Диалогтік бірліктердің негізгі түрлеріне сәйкес (әрине, сұрақ-жауапты қоспағанда) репликалық
1) нақтылау –сұрақ (жауапты реплика таңданысты, шүбәлануды, қайта сұрауды,
2) нақтылау – нақтылау (жауапты реплика растауды, келісуді, пайымдауды,
Әрбір түр туралы мысалдар келтірейік. Сол жақта сөйлемдер-стимулдар, оң
1. Сұраулы немесе хабарлы сөйлемнің көмегімен таңданысты білдіріңіз.
It takes me almost an hour and and a
һalf to the swimming-pоol where I train. -
-
- Do yоu live so far?
Doеs it really take yоu so long?
Оһ, yоu waste so much time twice a week
2. Нақтылаумен келісіңіз және мүмкін болған жағдайда қандай да
Sometimes it`s veri hot here in summer.
- Yes, it`s really very hot. And not sometimes
- Sometimes it`s hot here in spring, too.
3. Төмендегі нақтылауларға қарсылық білдіріп, түзетіңіз.
There are 30 days in That isn`t right. October
The Volga is the longest river in the Russia.
That isn`t correct. The longest river in the Russian
Дәстүрлі сұрақ-жауаптық репликалық жаттығулар тәрізді, салыстырмалы жаңа репликалық жаттығуларды
Шартты әңгімелесу.
Коммуникативтік жаттығулардың сөйлеудегі осы сан түрлілігі нақты реальный ауызекітілдік
Еркін әңгімелесу мәжбүрлі емес жағдайда пайда болады және оған
а) қызығушылық танытқан тұлға, объект, оқиға туралы ақпаратты сұрату;
Әңгімелеседің түрлі тақырыптарының тізбесі, олардың қайталанушылығы, өзгеру ауысуы мен
Сонымен, еркін әңгімелесудің ерекшеліктері мыналар болып табылады: сөйлесу және
Топтық әңгімелесуге қатысушылардың репликаларының контекстік-мағыналық байланыстылығы бойынша диалог әр
Екінші типті репликалар әңгімелесудегі коммуникативтік мақсаты бойынша мынадай мазмұнда
Жоғарыда қарастырылғандардан концентрикалық құрылымдағы әңгімелесу сыныпта жасанды түрде жасалуы
Сонымен, Our school football team won the match yesterdey
Лепті жауап қату: Fine! Wonderful! Splendid!
Сұраулы жауап қату: What was the score of the
Өтінішті жауап қату: Will you please tell me who
Нақтылау-жауап қату: One more victory and they`il get the
Ұсынысты жауап қату: Let us go to their next
Шүбалы жауап қату: Are you sure the score was
I doubt they can beat cuch a storing team
Еске түсіру: That reminds me of the situation last
Берілген экспозиция-айтылымға қосынды жауап қату коммуникативтік репликалардың сегіз түрімен
Көріп отырғанымыздай, әрбір экспозиция ықтимал жауап қатулардың бүкіл жиынтығын
1-ші оқушы: I have seen a veri interesting film.
2-ші оқушы: What is its title?
3-ші оқушы: What is it about?
4-ші оқушы: Where is it on? At what cinemas?
5-ші оқушы: Is it of Soviet or foreign production?
6-ші оқушы: Is it color or black and white?
7-ші оқушы: Do mani people go to see it
8-ші оқушы: Is it a long film? How long
Сонымен, шартты әңгімелесу дегеніміз оқушылардың тілдік жауап қатуын бастапқы
Оқыту әңгімелесуінің құрылымында кейбір құрамдас бөліктерді бөліп көрсетуге болады.
Әңгімелесудің тақырыбы. Оқыту әңгімелесуі алуан түрлі тақырыптық қатыстылықта болуы
Экспозиция. Экспозиция немесе бастапқы айтылым идея бойынша жауап қатулардың
Тілдік жауап қатулар бағдарламасы. Тілдік жауап қатулар бағдарламасы не
Жауап қатулар бағдарламасын ұсыну әдісі туралы айта келе, визуалды
Тілдік жауап қату. Практика көрсетіп отырғандай, оқушылардың тілдік жауап
Орта мектепте оқытудың, оқушыларды әңгіме жүргізуге даярлаудың түрлі
1.Түсінікті болжамдарды негізге ала отырып (жаттығулардың күрделі құрылымы, жұмысқа
1. (Kotov) has just returned from a tour of
2. I saw a rather unusual memorial during my
3. An interesting incident happened with our hiking parti
4. A Bulgarian couple has decided to make a
2. Атап көрсеткеніміздей, респонсивтік жаттығулардың барлық түрі оқушыларды әңгіме
Indeed? Really? How can you be sure? One never
Техникалық-коммуникативтік сигналдардың арасында солардың көмегімен ақпаратты беруді басқару жүзеге
Сөйлеушінің меншікті айтылымына көзқарасын білдіруіне мүмкіндік беретін формулалар өте
Әңгімені жүргізуге тікелей дайындау тұрғысында экспозицияның аталған топтамасы бойынша
3. Шартты әңгімелесуді сабақтың екінші бөлігінде өткізу қажет, өйткені
Қолайлы жағдай жасалған кезде (оқушылардың сөйлеу еркіндігі, уақытты регламенттелмегендігі,
Қорытынды
Ауызша тілдің екі формасының әрқайсысы – диалог және монолог
Ағылшын тілін үйренудің бастапқы кезеңінде монолог және диалог сөзге
Сөйлеу өзінің мәні жағынан мұндай шектеу біршама жасанды бола
Диалог сөз тілдесімнің негізгі формаларының бірі. Диалог сөзге оқыту
А) диалог-үлгіні пайдаланумен;
Б) адымдық құрастыру негізінде;
В) тілдесім жағдаятын жасау арқылы.
Жағдаяттың әрбір түрінің анықтамасы екі тұрғыда – оған тілдік
А) дедуктивтік (диалогты бірнеше диалогтық бірліктерден тұратын кешен ретінде
Б) индуктивтік (диалогтың элементтерін меңгеруден оны өз бетінше жүргізуге
Кодоскоп, баспа мәтін мен күрделендірілген мағынасы ашылмаған жағдаят берілген
Аталған диплом жұмысында қойылған мақсаттар мен міндеттер табыспен орындалғандығын
Пайдаланылған әдебиеттердің тізімі
1. Алхазишвили А.А. Психология обучения устной речи на иностранном
2. Алхазишвили А.А. Основы овладения устной иностранной речью -Москва,
3. Бухбиндер В.А. Основы методики преподавания иностранных языков -Киев,
4. Бухбиндер В.А. Очерки методики обучения устной речи
5. Зимняя И.А. Психология обучения неродному языку - Москва,1989-222б.
6. Гез Н.И., Ляховицкая М.В., Миролюбов А.А., Фоломкина С.К.,Шатилов
7. Климентенко А.Д., Миролюбова А.А. Теоретические основы, методики
8. Краевский В.В. Общая методика обучения иностранным языкам в
9. Карпова И. В., Рахманова И.В. Методика начального обучения
10.Комарова Ю.А., Новые направления в методике преподавания
11. Ляховицкий М.В. Методика преподавания иностранного языка- Москва, 1981-234б.
12. Миролюбова А.А., Рахманова И.В., Цейтлин В.С. Общая методика
13. Маслыко Е.А. Учебное общение на уроке английского языка
14. Маслыко Е.А. Настолъная книга преподавателя иностранного языка –
15. Пальмер Р. Методы обучения английской устной речи -
16. Пассов Е.И. Коммуникативные упражнения - Москва, 1987.-203б.
17. Пассов Е.И. Основы коммуникативной методики обучения иноязычному
18. Пассов Е.И. Коммуникативный метод обучения иноязычному
19. Рогова Г.В. Верещагина И.Н. Методика обучения английскому языку
20. Рогова Г.В. Методика обучения иностранным языкам в средней
21. Рахманов И.В. Обучение устной речи на иностранном языке.
22. Рогова Г.В., Верещагина И.Н. Методика обучения английскому языку
23. Скалкин В.Л. Английский язык для общения – Москва,
24. Скалкин В.Л. Основы обучения устной речи – Москва,
25. Старков А.Л. Обучение английскому языку в средней школе
26. Скалкин В.Л. Обучение диалогической речи – Киев, 1989.-113б.
27. Стронин М.Ф. Обучающие игры на уроке английского языка
28. Скалкин В.Л. Коммуникативные упражнения на английском языке -
29. Уайзер Г.М. Климентенко А.Д. Развитие устной речи на
30. Хрестоматия Общая методика обучения иностранным языкам – Москва,
20
Коммуникативтік бағыттылық принципі
1. Жағдаятты іріктеу
2. Көп реттілік және жаңалық
3. Әркімнің тілдесімге қатысуы
4. Тілдесім үшін қолайлы жағдайлар
Міндеттің коммуникативтілігі