КІРІСПЕ
1. Жергілікті қаржының мәні мен маңызы
2. Жергілікті бюджеттердің мәні, кірістері мен шығыстары
3. Арнаулы экономикалык аймақтардың қаржысы
Пайдаланған әдебиеттер
1. Жергілікті қаржының мәні мен маңызы
Жергілікті қаржы – ақша нысанындағы қоғамдық өнімнің бір
Жергілікті қаржы отандық экономика үшін біршама жаңа үғым.
Бүгінде, жүртқа мәлім, қоғамда экономикалық қатынастарды орталықсыздандыру мемлекеттің
Нарықтық қатынастардың қалыптасуы жағдайында жергілікгі органдар қызметінің аясы
Басқарудың жергілікті органдарына мемлекеттің әлеуметтік бағдарламаларын жүзеге асыру
Жергілікті қаржының әлеуметтік-экономикалық мәні жалпымемлекеттік қаржыға ұқсас.
Жергілікті қаржының рөлі, оның құрылымы мен бағыты бүтіндей
Жалпы жергілікті қаржының жай-күйі әрқашанда, біріншіден, елдің жалпы
Өркениетті батыс елдерінде жергілікті қаржы мемлекеттің қаржы ресурстарын
Қазақстан Республикасының экономикасы дамуының кәзіргі кезеңінде реформа ауыртпалығының
"Бюджеттік бөлініс" салықтар мен алымдардың әр түрлі деңгейдегі
Нарықтық экономикаға өту және тиісті экономикалық реформаларды жүргізу
1994 жылға дейін Қазақстанда 3045 жергілікті бюджетер болған
Аймақтардың шаруашылық қызметінің ұлғаюы республикалық және жергілікті бюджеттердің
Осыған байланысты түрлі деңгейлердегі бюджеттер арасындағы бюджеттік құқықтарды
Қазақстан Республикасындағы бюджеттер арасындағы қатынастардың жүйесі қалыптасу мен
Қазақстанда басқаруды орталықсыздандыру мемлекеттік басқару мен бекітіліп берілген
2. Жергілікті бюджеттердің мәні, кірістері мен шығыстары
Жергілікті қаржыда билік пен басқарудың жергілікті органдарының сан
Жергілікті бюджет — бұл ұлттық табысты аумақтық тұрғыда
Жергілікті бюджеттерді қалыптастыру мен пайдалану өндіріс пен айырбасқа
Жергілікті бюджеттердің экономикалық мәні олардың мынадай арналымында көрінеді:
билік пен басқарудың жергілікті органдарының ақша қорларын қалыптастыру;
бұл қорларды жергілікті деңгейдегі инфрақұрылым салалары мен халықтың
Жергілікті бюджеттер билік пен басқарудың жергілікті органдарының сан
Сөйтіп, жергілікті бюджеттер жергілікті деңгейдегі экономикалық және әлеуметтік
Дүниежүзілік және отандық тарих жергілікті шаруашылықты дамытудағы, әкімшілік-аумақтық
Дамыған нарықтық экономикасы бар елдерде биліктің жергілікті органдарының
олар арқылы өндірістік ортаны қаржыландыруға жұмсалатын шығындардың үлкен
жергілікті бюджет арқылы өндірістік емес ортаның дамуы қаржыландырылады,
тұтынудың қоғамдық (әлеуметтік) қорларын бөле отырып, жергілікті бюджеттер
Қазақстан Республикасының жергілікті бюджетінің құрамы облыстық бюджеттерді, қалалардың
Қаржы қатынастарын ұйымдастырудың бюджет түрінде екі тенденция қатар
дағдарыстан шығу және тұрақтандыру мақсатымен экономиканы басқаруда орталықтандырылған
қаржы қорларын қалыптастыру мен пайдалануда билікпен басқарудың жергілікті
Екінші тенденция жергілікті органдардың жергілікті жағдайларға жуықтығымен дәлелденеді.
Қаржы қатынастарының әкімшілігін жүргізудің қағидаты қаржының бақылау функциясын
Дүниежүзілік қаржы теориясы мен практикасы жергілікті бюджеттер бюджет
Басқа жағынан аймақтар белгілі бір матасушылықта болатын бірыңғай
Сондықтан басқарудағы централизмнің қажеттігін орынды, өндірістің нақтылы жай-күйімен
Аймақтардың экономикалық дербестігінің маңызды шарттарының бірі оларда аймақтық
Аймақтың экономикасын басқарудағы орталықтандырылған және жергілікті негіздердің оңтайлы
Оперативтік-шаруашылық дербестігі жергілікті буында шығыстардың 50% кем емесін
Дамыған нарықтық экономикасы бар елдерде ұлттық табысты бюджет
Теорияның мәні мынада. Бүкіл мемлекеттік шаруашылық жалпы (экономиканың
мемлекеттік секторды басқару деңгейлерінің оңтайлы саны;
басқару деңгейлерінің арасында өкілеттіктерді оңтайлы бөлу;
әлеуметтік шығыстарды неғұрлым тиімді қаржыландыру деңгейі;
биліктің жергілікті органдарын басқаруға және қаржыландыруға орталық үкіметтің
билік пен басқарудың жергілікті органдарының шығыстарын қаржыландырудағы меншікті
мемлекеттік экономиканың барлық деңгейлерінде қаражаттарды жұмсауға бақылау жасаудың
Фискалдық федерализм саясаты басқарудың жергілікті органдарының орталыққа қаржылық
Басқа елдердегі аумақтық басқаруды дамытудың тәжірибесі басқаруды орталықсыздандырудың,
"Бюджеттік реттеу" аумақтық деңгейге өздеріне жүктелген функцияларды толық
Қазақстан Республикасында жергілікті бюджеттер коммуналдық заңи тұлғаларға бекітілген;
Нарықтық қатынастар, басқарудың жергілікті органдарын реформалау жергілікті бюджеттердің
Жалпы жеке аумақтар мен аймақтар бюджеттеріне қаражаттардың түсу
"Қазақстан Республикасының бюджет кодексіне", "Қазақстан Республикасының жергілікті мемлекеттік
салықтардың, алымдардың және бюджетке төленетін басқа да міндетті
салықтық емес түсімдер (комуналдық меншіктен түсетін түсімдер; облыстық
Облыстык, бюджетке түсетін түсімдер Республикалық маңызы бар кала,
Салықтар
1. Жеке табыс салығы. 1. Жеке табыс салығы.
2. Әлеуметтік салық 2. Әлеуметгік салық.
3. Жеке тұлғалар, жеке кәсіпкерлер мен заңи тұлғалардың
4. Жер салығы.
5. Бірыңғай жер салығы.
6. Жеке және заңи тұлғалардың көлік құралдарына салынатын
7. Акциздер (республикалық бюджетке түсетін газ конденсатын қоса
Төлемдер, алымдар
1. Облыстық маңызы бар ақылы мемлекеттік автомобиль жолдары
2. Қоршаған ортаны ластағаны үшін төлем.
3. Жер үсті су кездерінің ресурстарын пайдаланғаны үшін
4. Орманды пайдаланғаны үшін төлем.
5. Жергілікті маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды
6. Жер учаскелерін пайдаланғаны үшін төлем.
7. Жеке кәсіпкерлерді жоне заңи тұлғаларды мемлекеттік тіркегені
8. Қызметтің жекелеген түрлерімен айналысу құқығы үшін лицензиялык
9. Аукциондардан алынатын алым және
басқа да төлемдер мен алымдар;
жергілікті бюджеттерге түсетін түсімдер (жергілікті бюджеттерден қаржыландырылатын мемлекеттік
жергілікті бюджеттерге түсетін ресми трансферттердің түсімдері.
Жергілікті бюджеттерден берілген кредиттерді өтеуден, ком-муналдық меншіктегі мемлекеттің
Дамудың көзіргі кезеңінде Қазақстан Республикасының жергілікті бюджеттері кірістерінің
1 кесте. Қазақстан Республикасының жергілікті бюджеттері кірістерінің көлемі
(ағымдағы бағамен)
Түсімдердін атауы млн. тенге %
ТҮСІМДЕР 486298 100,0
I. KIPICTEP 355676 73,1
Салықтық түсімдер, 343855 96,7
оның ішінде:
корпоративтік табыс салығы - _
жеке салык, 93281 27,1
әлеуметтік салық 157676 45,9
қосылған құн салығы 9177 2,7
акциздер 20967 6,1
Салықтық емес түсімдер 5575 1,6
Капиталмен жасалған операциялардан алынатын кірістер, 6245 1,7
ІІ. АЛЫНҒАН РЕСМИ ТРАНСФЕРТТЕР 122926 25,3
ІІІ. КРЕДИТТЕРДІ ҚАЙТАРУ 7696 1,3
Дерек көзі: Қаржы Министрлігінің статистикалық бюллетені № 6,
Түсімдердің екінші көзі республикалық бюджеттен берілетін трансферттер болып
Жергілікті бюджеттердің проблемасы сондай-ақ олардың меншігін құрайтын шаруашылық
Жергілікті бюджеттердің шығыстары да республикалық бюджеттің шығыстары сияқты
Жергілікті бюджеттерден кадрларды қайта даярлауды және мемлекеттік мекемелер
Жергілікті бюджеттерден қаржыландырылатын жергілікті атқарушы органдарды ұстауға арналған
Республикалық маңызы бар қала, астана бюджеттерінің құрамында қаладағы
- қаладағы ауданның, аудаңдық маңызы бар қаланың, кенттің,
Жергілікті бюджеттердің шығыстарында әлеуметтік инфрақұрылымдарды — білім беруді,
Қорғанысқа жұмсалатын шығыстардың функциялық тобы азаматтық қорғаныс (төтенше
Ресми трансферттерде — жоғарғы бюджетке (бұл жерде республикалық
Бюджеттік алынымдар дамудың анағұрлым жоғары экономикалық дәрежесіне байланысты
2 кесте. Қазақстан Республикасының жергілікті бюджеттері шығыстарының көлемі
Шығыстардың функциялық топтарының атауы млн. тенге %
II. ШЫҒЫСТАР 479992 100,1
ШЫҒЫНДАР 472831 98,5
1. Жалпы сипаттағы мемлекеттік кызметтер көрсету
21220
4,4
2. Қорғаныс 7153 1,5
3. Қоғамдық тәртіп және қауіпсіздік 17771 3,7
4. Білім беру 130976 27,3
5. Денсаулық сақтау 74112 15,4
6. Әлеуметтік камсыздандыру және әлеуметтік көмек
40145
8,4
7. Тұрғын үй-коммуналдық шаруашылығы 34544 7,2
8. Мәдениет, спорт, туризм және ақпараттық кеңістік 20910
9. Отын-энергетика кешені және жер қойнауын пайдалану 783
10. Ауыл, су, орман, балық шаруашылығы және қоршаған
11. Өнеркәсіп және құрылыс 2501 0,5
12. Көлік және байланыс 25887 5,4
13. Баскалар 30973 6,4
14. Борышқа қызмет корсету 1170 0,2
15. Ресми трансферттер 57650 12,0
КРЕДИТТЕР 7162 1,5
Жеке функциялық топтар бойынша мемлекеттік бюджет шығыстарындағы жергілікті
Жергілікті деңгейдегі қаражат түсімдері мен жұмсалымының құрамы мен
Бюджеттерді қалыптастыру жергілікті өкілетті органдар әзірлейтін жергілікті бюджеттік
Жергілікті атқарушы органдардың заңи және жеке тұлғалардың, сондай-ақ
Бюджеттік бағдарламаларға кіріктірілетін мемлекеттік мекемелер шығыстарының сметаларын жергілікті
Бюджеттік шешімдер қабылдауды оңтайландыру сметаларды нөлдік негізде жасау
Бюджеттерді нөлдік негізде жасау әдісі мынада: жыл сайын
БЖБ едісі ұйымдық шаралар мен әр түрлі мекемелер
3. Арнаулы экономикалык аймақтардың қаржысы
Нарықтық экономикада әкімшілік-аумақтық бірліктердің аумақтарында экономикалық және әлеуметтік
Арнаулы (еркін) экономикалық аймак, (АЭА) дегеніміз аймақ аумағының
АЭА-ны құру аймақ экономикасын сауықтыруға, маңызды микроэкономикалық міндеттерді
АЭА аумағында отандық және шетелдік заңи тұлғалар мен
Қазақстанда АЭА жұмысының тәжірибесі бар: тіпті 1992ж. әр
1996 жылдан АЭА-ның (Қызылорда, Ақмола, Лисаков) іс-әрекетін жаңғырту
Бұл мысалдардан арнаулы экономикалық аймақтардағы шаруашылық жүргізуді экономикалық-құқықтық
Арнаулы экономикалық аймақ орталық атқарушы биліктің жергілікті өкілетті
Аймақтың отандық және шетелдік заңи тұлғаларының аймақтың аумағынан
Әкімшілік кеңестің салық службасы аймақ аумағындағы салық операцияларының
АЭА Әкімшілік кеңесі қаржы қорын, ал аймақ шекараларының
Қаржы қорының (бюджеттің) жоғарғы бюджетпен өзара қарым-қатынасы АЭА-ның
Аймақтың Әкімшілік кеңесі мақсатты қаржы қорларын, соның ішінде
Аймақ аумағында салық салу елдің салық заңнамасына сәйкес
АЭА аумағында еркін кеден аумағының режімі іс-әрекет етеді.
Егер АЭА-ның құқықтық режімі өзгерсе немесе ол мезгілінен
Сөйтіп, АЭА-да бизнестің барлық сфераларындағы саналуан кәсіпкерлік қызметті
Басқа мемлекеттердегі АЭА-ның жұмыс істеу практикасы дүниежүзілік экономикадағы
Пайдалану Әдебиеттер:
Қазақстан Республикасының Конституциясы. — Алматы: Қазақстан, 2000.
Қазақстан Республикасы Президентінің және Қазақстан Республикасы Үкіметінің актілер
Қазақстан Республикасының Бюджет кодексі. Қазақстан Республикасының кодексі. Егемен
Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер
Әмірқанов Р.Ә., Тұрғұлова А.Қ. Қаржы менеджменті. Оқу құралы.
Ілиясов Қ.Қ., Құлпыбаев С. Қаржы. Алматы: 2005
Бабич А.М., Павлов Л.Н. Финансы. Учебник. — М.:
Балабанов А.И., Балабанов И.Т. Финансы. - Петербург: 2000.
Балабанов И. Т. Основы финансового менеджмента. - М.:
Берлин С.И. Теория финансов. Учебное пособие. — М.:
Госшенко Л. Н. Страхование. Учебное пособие. — Алматы:
Дробозина Л.А. Финансы. Учебник для вузов. — М.:
Дюсембаев К.Ш. Ананлиз финансового положения предприятия. Учебное пособие.
Елубаева Ж.М., Бюджетная система Республики Казахстан: теория, практика
Заяц Н.Е., Фисенко М.К., Бондаръ Т.Е. и др.
Зейнелъгабдин А.Б. Финансовая система: экономическое содержание и механизм
Ильясов К.К., Исахова П.Б. Расходы государственного бюджета. Учебное
* Бұл тарауда жергілікті каржының басты буындарының бірі