Тақырыбы: Жұмыссыздық Қазақстан Республикасының экономикалық және әлеуметтік мәселелері
Жоспар
Кіріспе............................................................................................................3
І – тарау. Жұмыссыздықтың мәні, түрлері, себептері
Жұмыссыздық нысандары және түрлері...................................................5
Жұмыссыздық мәселесінің Қазақстандағы кейбір ерекшеліктері.............16
II-тарау. Қазақстан Республикасының жұмыссыздық жағдайы
және мәселелері
2.1 Қазақстандағы жұмыспен қамту мен жұмыссыздық проблемалары........26
2.2. Жұмыссыздық деңгейі және жұмыссыздықты шешеу жолдары...............43
Қорытынды............................................................................................................47
Қолданылған әдебиеттер......................................................................................50
Кіріспе
Жұмыссыздық әлемдегі орталық проблеммалардың бірі болып табылады. Және
Мысалға мұндай процес Қазақстанда жүріп жатыр. Ол өзімен
Жұмыссыздықты зерттеу олардың пайда болу себептерін аныктайды, мемлекеттің
Өйткені жұмыссыздықтың ең маңызды пайдалы жақтарына оның сапалы
Анықтама бойынша жұмыссыздық - халықтың активті бөлігінің жасауға
Жұмыссыздық негізінен жұмыс орнына сай келетін адамдардың азаюынан,
Жүмыссыздық пен өндірістік шығындар арасында 0укен заңдары
Өтпелі кезең - экономикалық жүйедегі түбегейлі езгерістер есебінен
Мұндай кезеңді ТМД елдерінің барлығы өтті. Ел тұрғындырының
Бұл жағдайларды зерттеу арқылы біз осындай өтпелі процестерді
Бірақ та көбіне жалақыны жұмыс берушілердің арасындағы корпоративті
1. теңсалмақты экономиканы құру, негізінен макроэкономикалық өзгерістер арқылы
2. жоғарыдағыдан туатын нарықтық экономиканы экономикалық прогрестің негізгі
Тәуелсіздік алғалы бері елде еңбек рыногына әсер ететін
Бұған ең алдымен ел экономикасы көтерілгеннен бері елге
Сонымен бірге Қазақстан үшін жастар арасындағы жұмыссыздық ең
Ал әйелдер ең бір активті топ болып табылады,
І – тарау. Жұмыссыздықтың мәні, түрлері, себептері
Жұмыссыздық нысандары және түрлері
Еңбек ресурстары (экономиқалық белсенді дәне берсенді емес халықтың
Экономикалық белсенді халық – жұрттың жұмыс күші ұсынымын
Жұмыссыздар – бір мезгілде үш негізгі өлшемге сай
Жұмыссыздардың жалпы саны (жұмысқа орналастыру органдарында тіркелгендер мен
Жұмыссыздық деңгейі – экономиқалық белсенді халық санындағы жұмыссыздар
Экономикалық белсенді емес халық – экономикалық қызыметтен шұғылданбайтын
Елдің әлеуметтік өмірінің ең күрделі, ең өткір мәселесінің
Еңбек ресурсының жалпы саны 2001 жылы 10.654,9 мың
Жұмыспен қамтылған халық саны 2001 жылы 6.698,8 мың
Экономикада жұмыс істейтін халықтың 2,7 млн-ы ауыл, орман
Өнеркәсіпте жұмыспен қамдудын жайы да онша жетісіп тұрған
Жұмыссыздық деңгейін аймақтар бойынша алып қарасақ, республика бойынша
Екіншіден, жұмыспен қамтылған халықтың өзі де жалданып жұұмыс
Шетелдік мемендар жұмыссыздықтың есептерін талдай отырып, оның әртүрлі
Жасырын жұмыссыздық, өндіріс пен мемлекеттік аппаратта артық
Фрикциондық жұмыссыздық еңбек нарығында бос жұмыс күші
Маусымдық жұмыссыздық ауыл шаруашылығының кезкңдік ерекшеліктеріне байланысты оның
Құрылымдық жұмыссыздық өндіріс қуатының жетіспеуінің нәтижесінде, сондай-ақ жынысының,
Жұмыссыздықтың зардабын бәсеңдететін факторлардың бірі ғылыми – техникалық
Жалпы ғылыми – техникалық зреволюция жағдайында жұмыспен қамтуды
Кедейшілік –ең өткір мәселеледің бірі болып табылады.
Экононмикалық белсенді халық – тауарлар мен қызмет түрлері
Жұмыссыздық деңгейі – экономикалық белсенді халық санындағы жұмыссыздар
Есеп беру кезеңіне қаладағы еңбек нарығындағы жағдай жақсара
2004 жылдың қазан айының 1-ші жұлдызына 3 өз
Жыл басынан бері жұмыспен қамту орталығына жұмыс іздеуші
Қалалық жұмыспен қамту орталығында жұмыс іздеушілер клубы жұмыс
ҚР “Халықты жұмыспен қамту”, “Еңбек туралы” заңдарының
Кәсіби мамандықтарға оқыту және қайта даярлауды ұйымдастыру мақсатында
Жыл басынан жұмыссыз азаматтар өз кәсібін ашуға көмек
Еңбек нарығындағы әлеуметтік шиеленісті шешу арқылы қоғамдық жұмыстарды
Еңбек нарығында жағдайы төмен жанұялардың есептері алынып, оларды
Жалпы жұмыссыздық мәселесі әрқашан болған және болады да.
Әкімдер осы істі қолға алғанда ғана жұмыссыздық азайтуға
Қалаларда жаңа технологиялар алып келіп, жұмыс орындары ашылмайынша
1.2 Жұмыссыздық мәселесінің Қазақстандағы кейбір ерекшеліктері
Осы уақытта біздің елімізде еңбек нарығы болмады. Мамандардың
Оның есесіне жұмыскерге, белгілі бір жұмыс орнына ие
Кадрларды тұрақтандыруға “жас маман” институты, белгілі бір кезеңге
Мысалы, американдықтар еңбек ететін өмірі бойына, орта есеппен
Қазірде жұмыспен қамту саласында, өндіріске қажетті жұмыс күші
Бұл жағдайлар, қазірде нарықтық экономикаға өту кезеңін басынан
(2004 жылы (алдын ала деректер бойынша) республика экономикасында
Жұмыспен қамтылған хылық құрылымында соңғы жылдары жалданып жұмыс
2004 жылы қызмет көрсету саласында 3,5 млн адам
Жұмыссыздар саны (табысты жұмысы болмаған, оны үздіксіз іздеген
Жұмыссыздырдың жлпы санының кемуі барысында олардың құрамындағы әйелдер
Жұмыссыздар арасында 1айдан 6 айға дейін жұмысы болмағандар
Жұмыссыздар ретінде тіркелген азаматтар саны (Қазақстан Республикасы Еңбек
2004 жылы алдын ала деректер бойынша жалдамалы қызметкерлер
2001 және 2004 жылдары жасы бойынша жұмыссыз халық
Жалдамалы қызметкерлердiң негiзгi бөлiгi ірі жене орташа кесiпорындарда
2004 жылы толық емес жvмыс аптасы (KYHi) режимiнде
2004 жылдың, аяғында 14,2 мың, бос жұмыс орны
Ipi және орташа кәсiпорындарға 781,1 Mың адам немесе
2005 жылдың төртiншi тоқсанында (алдын ала деректер бойынша)
2005 жылдың қарашасында ipi және орта касiпорындарда 2,6
2005 жылдың қарашасында жумыс кушiнiң қосылуы өткен жылдың
2005 жылдың қарашасында ipi және орта касiпорындардың бiр
2005 жылы к;арашасында ipi және орта касiпорындарда
2004-2005 жылдары ірі және орта кәсіпорындардағы
бос орындар саны
айдың соңына
15 және одан жоғары жастағы экономикалық тұрғыдан белсендi
Республика Экономикасында 7,2 млн адам жумыспен қамтылды немесе
2005 жылдың төртiншi тoқcaнындa (табысты жұмысы болмаған, оны
Жұмыссыздардың жалпы санында еркектер 273,5 мың адамды (42,6%),
2004-2005 жылдардығы жұмыссыздар саны және жұмыссыздық деңгейі
Қазақстан Республикасының Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау минмстирлігінің
2005 жылғы желтоқсанның соңында жұмыспен қaмту органдарында жұмыссыздар
2005 жылдың қаңтар-желтоқсанында 184,7 мың адам, желтоқсанда -
2006 жылдың 1- қаңтарындығы жағдай бойынша 57 кәсiпорын
II-тарау. Қазақстан Республикасының жұмыссыздық жағдайы және
мәселелері
2.1 Қазақстандағы жұмыспен қамту мен жұмыссыздық проблемалары
Нарықтық қытынастар жағдайларында жұмыспен қамту мен жұмыссызық проблемалары
Жұмыссыздық түрлері олардың пайда болу себептеріне қарай өзгешеленеді:
Уақытша жұмыссыздық жұмыспен қамтылғандардың өз ынталары бойынша жұмысты
Құрлымдық жұмыссыздық ғылыми-техникалық процесстің, өнеркәсіптің жаңа салаларыньң ашылуларының
Кезеңдiк Жұмыссыздық өндiрiстiң құлдыpayы, экономикалық дағдарыстар кезiнде, кәiпорындар
Соңғы жылдары жұмыссыздық халықтың қалың топтарын қамтуда
Шығыс Еуропа және ТМД елдерiнде кепiлденген және толық
Жұмыссыздық - экономикалық өсу жетiсеіктерiнiң адам дамуына ықпалын
Сонымен, жұмыссыздық құ6ылысы қоғам үшін қазыналық жоғары
Экономикалық өсуге қмтылу кезiнде елдерге көп жұмыс орындарын
Жұмыспен қамтуды қамтамасыздандыруға 6ағдарланған экономикалық өсу мен
1. Толык жұмыспен қaмтyды қaмтамасыздандыруға бағытталған айқын
2. Жұыспен қaмтуды камтамасыздандыруғаыруға бағдарланған жеделдетiген өсу.
3.Адам дамуын қамтамасыз eтуге қаражаттарды бiртiндеп жүйелi бағттаубілікктiлiк
4. Жұмыспен қамтуды ұлғайту мен еңбек рыногына ықпал
раларын ынталандыру.
5.Өндірістік қорларға қол жеткiзудiң тек құқылы мүмкіндіктері.
6.Әлеуметтiк қызмет көрсетулерге тең құқылы мұмкіндік жасау
7. лықты жайсыз топтары үшн мүмкіндіктер жасауды
Өтпеді кезеңдегі жұмыспен қамтуды ұйымдастыру стратегиясы өзіне негiзгі
1.Ынталандырулар құрлымы экономиканың барлық секторларында, соның
2. Шағын және орта кәсіпopдapдың өcyiн қамтамасыз ететін
3. Қогамдык Жұмыстардың жалпы багдарламасын ұйымдастыру. Осы бағдарламаның
Қазакстанда экономикалық реформалар басталған кезде, демографиялық
Өнеркәсiп және ауылшаруашылық объектiлерiнiң аумақтық әркелкi есеге өстi
Жұмыспен қамтылған халықтың салалық құрылымында да сондай-ақ елеулi
Көлем санаты жағынан екiншi орындағы даму үpдici -
2000 жылдан берi жұмыссыздардың саны ұдайы азайып келедi.
Барлык жұмыс iстейтiн азаматтар арасындағы әйелдердiң үлесi 1998-2000
Схема 2 -Қазақстандық еңбек рыногінің үлгісі
Жұмыссыздық деңгейi бойынша аймактар арасындағы айырмашылықтар сақталып отыр.
Көптеген облыстар үшiн ұзак мерзiмдi «жұмыссыздык» тән. Мәселен,
Қазакстандағы шағын және орта кәсiпорындар жалпы Жұмыспен камтудың
2000 жылы жалақынң нақты мөлшерi 5,5 %-ға
Мемлекеттiк еңбек инспекциясы еңбек зңнамасын caқтaуғa мемлекет бақылауын
Жұмыспен камту саласындағы Және 2003-2005 жылдарда еңбек ресурстарын
Осы керсетiлген максатты iскe асыру ұшiн келесi мәселелердi
* барлық секторларда экономикалык өсудi камтамасыз ету;
*жұмыспен қамтудың белсендi (активтi) нысандарын дамыту. iшкi еңбек
*жұмыс орындарын құpy (ашу) мониторингi, республикаFғ шетелдiк жұмыс
*еңбек қатынастарын жария ету, жаңа жұмыс орындарын ашу
Жоғарыда мазмұндалған Мәселерердiң негiзiнде Қазакстандык еңбек рыногының үлгісі,
Қазiргi уакытқа дейiн Қазакстан еңбек жөнiнде адамның негiзгi
Үкіметтің көптеген жарлықтары мен бағдарламалары әзiрленiп. қолданысқа енгiзiлдi,
Қазіргі таңда қазақстанда жұмыспен қамтамасыз ету шамасы қандай?
Болжаммен, үстіміздегі жылдың аяғына қарай Қазақстанда тұгел тіркелген
Қазақстан Республикасының “Халықты жұмыспен қамту туралы ” Заңына
Осылармен бірге, мемлекет жұмыс күшінің үсынымын азайту үшін
Нарық қытынастары дамыған көп елдерде жұмыссыз жүрген әр
Жұмыссыздық мәселесiн толығырақ қарастыру мақсатында Алматы қаласындағы
Мәселен. қалада жұмыс iстейтiндердің 21,5 пайызы сауда саласында,
Алматы экономикалық белсендi емес халықтың саны да көп,
Статистика жөнiндегi агенттiктiң дepeктepi бойынша 2001 жылы Алматьда
Кейiнгi кезде еркектер жұмысты өз бетiмен С.Сейфуллин, айелдер
Сейфуллин даңғылы бойындағылардың 40-50-i ғана орыстар, қалғаны қазақтар.
Жұмыс iздеушiлердiң көбi басқа жерден келгендер болғандықтан, олар
Осы арада бiр үлкен заңсыздықтың құлағы қылтияды, Қазақстан
Сауалнамаға жауап бергендердiң бiр жылға дейiн жұмыссыз жүргендерi
Сейфуллин даңғылының бойындағылар мұнда epiккеннен немесе қасымша табыс
Апталық табыс көлемiне келсек, 44 ащам 1 мың
Сонымен., Сейфуллин даңғылында тұрғандардың табысы мардымсыз. атқаратын жұмысы
Сауалнама да, еңбек базарын зерттеу де бiраз мәселенiң
Әдетте халықты жұмыспен қамту, жұмыссыздықты азайту, туралы әңгіме
Республика бойынша шағын Kәciпорындарда жұмыспен қамтылғандар саны 426,5
Сонымен, шағын және орта Kәciпкерлiкте республика бойынша 1461,4
Жұмыссыздықтан арлудың тaғы бiр бағыты импортты алмастыру саясатын
Тоқтала кететін тағы бiр бағыт, ipi кәсiпорындарға үкімет
Халықтың саяси. әлеуметтiк. рухани өміріне жұмыссыздықтың тигiзетiн әcepi
Соңғы жылдарда облыста 56,2 мың жұмыс орны ашылды.
Статистикалық мәліметтер экономикалық жағынан белсенді тұрғындар саны 2005
2001-2005 жыл аралығында жұмыспен қамту 89,2 пайыздан
2.2. Жұмыссыздық деңгейі және жұмыссыздықты шешеу жолдары
Жұмыссыздық деңгейі - бұл жұмыс істеуді қалайтындардың
Жалпы деректер үй шаруашылығына зерттеу жүргізу негізінде жиналады.
Жұмыс істейтін
Үй шаруасымен немесе
шұғылданбайтын, апта
бойы жұмыс істейт
адамдар
Жұмыс күші жұмыссыздар мен жұмыс істейтіндердің жиынтығы, ал
Жұмыссыздар
мың адам
1тоқсан 2 тоқсан 3 тоқсан 4 тоқсан жыл
2007 624,0 601,8 583,9 578,8 597,2
2008 573,8 557,2 540,6 559,3 557,8
2009 583,1 568,2 535,7 531,8 554,5
2010 526,2 503,9 481,7 474,7 496,5
2011 475,9 467,0
Жұмыссыздық деңгейі
пайызда
1тоқсан 2 тоқсан 3 тоқсан 4 тоқсан жыл
2007 7,7 7,3 7,0 7,0 7,3
2008 6,9 6,6 6,4 6,6 6,6
2009 6,9 6,7 6,3 6,3 6,6
2010 6,2 5,8 5,6 5,5 5,8
2011 5,5 5,4
Жастар жұмыссыздығының деңгейі
пайызда
1тоқсан 2 тоқсан 3 тоқсан 4 тоқсан жыл
2007 11,0 9,6 8,6 8,2 9,4
2008 8,1 7,4 7,0 7,1 7,4
2009 7,7 7,2 5,9 6,0 6,7
2010 6,1 5,2 4,7 4,7 5,2
2011 5,0 4,5
Ұзақ мерзімді жұмыссыздық деңгейі
пайызда
1тоқсан 2 тоқсан 3 тоқсан 4 тоқсан жыл
2007 3,5 3,3 3,2 3,2 3,3
2008 2,9 2,7 2,6 2,7 2,8
2009 2,7 2,6 2,5 2,3 2,5
2010 2,3 2,2 2,1 2,1 2,2
2011 2,0 2,0
Экономикалық тұрғыдан енжар (әрекетсіз) халық
Мың адам
1тоқсан 2 тоқсан 3 тоқсан 4 тоқсан жыл
2007 3573,6 3447,3 3395,7 3434,6 3463,2
2008 3485,5 3401,9 3364,3 3410,5 3416,2
2009 3548,8 3497,6 3468,7 3489,3 3500,3
2010 3544,1 3478,7 3447,4 3483,4 3487,7
2011 3487,8 3427,6
Қазақстандағы жұмыссыздық деңгейі сәуірде 5,5% болды
ҚР статагенттігінің мәліметтерінше, Қазақстандағы жұмыссыздар саны сәуір айында
Құжатта көрсетілгендей, республика экономикасында 2011 жылғы сәуірде (бағалау
Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігінің
2011 жылғы сәуірде бағалау бойынша жасырын жұмыссыздық деңгейі
Жұмыссыздар (ХЕҰ стандарттарына сәйкес) – бұл табысты кәсібі
Жасырын жұмыссыздық (лажсыздан толық емес жұмыспен қамтылу) –
Жасырын жұмыссыздық деңгейі – толық емес (жартылай) жұмыспен
« Жұмыспен қамту-2020 » бағдарламасы
Елбасы биылғы Жолдауында «Біз қазақстандықтарды кәсіби қайта даярлаудың
Елдегі жұмыссыздық мәселесін шешуді көздейтін онжылдық бағдарлама жайында
«Қазақстанның әрбір азаматы жасына қарамастан қысқа мерзімді курстар
Бұл бағдарлама бойынша өтініш білдіргендер тегін оқи алады
Иә, ең алдымен әр өтініш білдіруші қалалық жұмыспен
Олар қандай мамандықтар бойынша дәріс алмақ...
Қатысушылар медбике, ақпараттық жүйелер, автомеханик, электр газбен дәнекерлеуші,
Кіргеннен байқадық, орталық қыметкерлерінің көбісі жас мамандар сияқты...
«Жас кадрлық күш» демекші, жаңа орталық болып ашылған
Бағдарлама үшін республикалық бюджеттен 40 млн теңге бөлініпті.
Қорытынды.
Қазір көптеген мекемелер әлдекашан ұмытылған проблема жұмыс кадрларының
1. кадр дефициті
2. жұмыссыздық.
Университеттер, училишщелер, колледждер мен өндіріс орындарының тіл табысуы
1. жұмысшыларды мемлекеттен тыс әдіспен орналастыру, бұл әдіс
2. жұмыссыздық әсерін төмендету, бөл жерде жұмыс жасайтын
3. Жұмыс орындарын ашу. Бұған келісу қиын өйткені
Жоғарыда аталған әдістерден басқа қоғамдық реттеу әдісі де
1. білім беру
2. жұмыс табуға көмек т.б
Бұл факторларды қолдана отырып сыртқы жұмыс іздеп келушілер
Жоғарыдағы айтылғандардан екі түрлі қорытынды шығады.
1. Бізде жұмыссыздық бар, ол мәселе шешім күтеді.
2. Жұмыссыздық қарама қайшылықтарға толы.
Біздегі жұмыссыздық, жалпы алғанда жұмыссыздық жұмыс күштерін резервациялайтын
Қарап отырсақ, біздегі жұмыссыздық екі түрлі қарама қайшылыққа
Мәдениет саласында жұмыспен қамту дегеніміз – халқымыздың әл
Жұмысыздық мәселесі қазіргі кезде бүкіл дүние жүзі бойынша
Экономиканың қай уақытта толық жұмылдырылған жағдайда болатындығын анықтау
Жұмысыздықтың жалғасуы циклдік факторларға байланысты болады.
Сонымен қатар жұмысыздықтың табиғи дәрежесін түсіру мақсатында жасөспірімдер
Демек, жұмысыздық күрделі де, ауқымды мәселеге айналып отырғандағана
Нағыз пәпменді әлеуметтік саясат – ол халықты жұмыспен
Мемлекет қоғамының шын мәнінде осындай көмекке дәру мүшелеріне
Осыған орай әлеуметтік көмек көрсету саясаты «әлеуметтік топтардың
Қолданылған әдебиеттер
Негізгі әдебиеттер
1. Экономикалық теория негіздері. Оқулық // Алматы «Санат»,
2. Экономика оқу құралы /Дайын Я.Ә. Әубәкіров және
3. Көшенова Б.А. Ақша немесе банктер. Валюта қатынастары.
4. Қарақұсова А.Н. Ақша кредит саясаты және қаржы
5. Шокаманов Ю. Статистикалық баспасөз – Бюллетень N
6. Шокаманов Ю. Статистикалық баспасөз – Бюллетень N
7. Кривко Н. Инфляционная ситуация в Республике Казакстан
8. Имашев М. Теңге, инфляция және қосымша құн.
9. Райханұлы Н. Базарда жұмыс күні. Ақиқат. N
10. Нұрмұхамедова Ш.С. Жұмысыздық – кедейшіліктің басты себептерінің
11. Әбдиев Қ. Жұмысыздық және жұмыспен қамтамасыз ету.
12. Әбдиев Қ . Жалданып жұмыспен қамтылу. Қазақстан
13. Мамыров Н.К. Қазақстандағы адам дамуы //2004 жыл
14. Айтуғанов Ш. Жалқаулықты жегенге жұмыс көп //
15. Көнкесенұлы Б. Бізде жұмыссыздар жоқ // Қазақ
16. Нұрланов А. Тұрмысы төмендер қамқорлықтан қозғалмайды //
17 Самрат Ж. Базары бар құрлымының байланысы бар
18. Байсақал Н. Әйелдің әлеуметтік ісіндегі әлпеті қандай
Қосымша әдебиеттер
1. Абдуллаұлы М. Астық қалай қымбаттайды? // Қазақ
2. Абдуллаұлы М. Рыноктардағы ақша бағасы // Қазақ
3. Айманбетова Н. Өтпелі кезеңнің проблемалары және жүзеге
4. Әбділда Ж. Құлмаханов Нұрқаділовтың «Но» Сын қалай
5. Жанділдин Ж. Өзімізді - өзіміз алдамайық
6. Жандаулет Т. «Екі қолға бір күрек» тауып
7. Ибришев Н.Н. Мемлекеттік қаржы саясатының әлеуметтік жағдайына
8. Мұқан Ш. Көтеоілген халық тұрмысын неге түземейді?
9. Мұқанов Г. Ең бастысы -экономика //
10. Мухамеджанова А. Инфляцияның мұнай бағасына қатысы бар
11. Мухамеджанова А. Ұлттық Банк пен Үкімет бір
12. Нұртөре Ж. Инфляция неден именді // Егемен
13. Омаров Н. Барлық жерлерде жұмысыздық жөнінде жаған
14. Сахариев Е. Мемлекеттің басты байлығы – адам
15. Шегебайұлы Б. Жұрт неге Алматыдан пана іздейді
16. Шүкірбекова Ә. Жұмысыздық; дерек пен дәйек не
22
6
1
Ішкі қалалар
Жалқы өнлірістегі қалалар
Орта қалалар
Шағын қалалар
Ауылдық жерлер
Еңбек эмирациясы
Фирма ішіндені кәсіпорындардағы
Аймақтық еңбек рыногы
Еңбек эмирациясы
Кәсіпорындардағы
(фирмадағы)
Саладығы
Сыртқы рыногы
Ішкі рыноны
Еңбек рыногы
Жастардың еңбек рыноны
Әйелдердің еңбек рыногы
Кәсіпорындар арасындығы