Жоспар
Кіріспе 3
ІТАРАУ. Қазақстан Республикасындағы туризм саласын дамыту міндеттері
1.1 Туристік қызметті лицензиялау ережесі 6
1.2 Туристік саланы дамытудың бірінші кезектегі міндеттері 15
1.3 Қазақстан Республикасындағы туризм саласын талдау 19
1.4 Туристтік қызметтің экономикалық көрсеткіштері 22
және тиімділігі 22
ІІ - ТАРАУ. Қазақстан Республикасындағы туризм дамуының қазіргі
2.1 Қазақстандағы туризм дамуының қазіргі жағдайы: проблемалары және
2.2 Қазақстандық туристік өнім және оның
2.3 Туризмды дамытудың негізгі бағыттары 47
ҚОРЫТЫНДЫ 55
Әдебиеттер тізімі: 57
Кіріспе
“Қазақстан-2030” стратегиялық бағдарламасында еліміздің келешектігі дамуына айқынды бағдар
Туризмнің қазіргі индустриясы табысы жоғары және серпінді дамып
Қазіргі туризм еңбекшілердің жыл сайынғы ақылы еңбек демалысына
Дүниежүзілік туристік ұйым ДТҰ сарапшыларының берген бағасына қарағанда,
Жоғарыда аты аталған ТМД мемлекеттері көптен бері өз
ДТҰ, туризм жөніндегі мамандандырылған халықаралық ұйымдардың зерттеулерінің талдауына,
Қазіргі туризм – бұл әлемдік экономиканың құлдырауды білмейтін
Туризм жалпы алғанда, мемелекеттің экономикасына үш оң нәтиже
1. Шетел валютасының құйылуын қамтамасыз етеді және төлем
2. Халықтың жұмыспен қамтылуын көбейтуге көмектеседі. ДТҰ мен
3. Елдің инфрақұрылымын дамытуға жәрдемдеседі.
Туризм елдің тұтас аудандарының экономикасына белсенді әсер етеді.
Туризм жеке және ұжымдық жетілдіру құралы ретінде жоспарлануы
Туризмнің жылдам және тұрақты өсуі, оның қоршаған ортаға,
Осы Тұжырымдама туризм саласында тұтас мемлекеттік саясатты қалыптастыруда,
ІТАРАУ. Қазақстан Республикасындағы туризм саласын дамыту міндеттері
1.1 Туристік қызметті лицензиялау ережесі
Осы ереже «Қазақстан Республикасындағы туристік қызмет туралы» Қазақстан
-Қазақстан Республикасының заңнамасымен және осы Ережемен белгіленген талаптарды
-Шетелдік заңды тұлғалар және олардың Қазақстан Республикасы аумағында
-Туристік қызметті (туроператорлық, турагенттік, экскурсиялық және туризм нұсқаушысының
-Лицензияның күші Қазақстан Республикасының барлық аумағында жүреді.
6. Өтінуші лицензия алғаннан кейін лицензия берілген
2. Лицензия беру тәртібі мен шарттары
7.Лицензия мынандай туристік қызмет түрлерінің әрқайсысына беріледі:
-туроператорлық;
-турагенттік;
-экскурсиялық;
-туризм нұсқаушысының қызмет көрсетуі.
8.Заңды тұлға- өтінушінің филиалдары мен өкілдіктері құрамында
9. Заңды тұлға-өтінуші филиал немесе өкілдік ашқан жағдайда,
10.Лицензия субьектіге немесе оның уәкілетті өкіліне сенімхат негізінде
11.Лицензия бір данада беріледі, лицензия жоғалған жағдайда, лицензиаттың
12.Тұлғаның аталуы Заңды, орналасқан жері өзгерген жағдайда, ол
13.Лицензия «Лицензия туралы» Заңмен белгіленген мерзімге беріледі.
14.Лицензиардың басшысы не осыған уәкілетті адам лицензияға
15.Туристік қызметтің тиісті түрімен айналысу құқығына лицензия өтінушіге
16.Туроператорлық қызметті жүзеге асыруға лицензия алу үшін мынадай
-белгіленген нысан бойынша өтініш;
-лицензиялық алым төлегенін растайтын құжат;
-жарғының нотариалды куәландырылған көшірмесі;
-кеңсеге арналған меншікті немесе жалға алынған үй-жайы бар
-меншікті немесе жалға алынған материалдық-техникалық базасы бар екендігін
-білімі және жұмыс өтілі туралы құжаттардың көшірмелерін қоса
-туристік қызмет көрсету шарты бойынша азаматтық-құқықтық жауапкершілікті сақтандыру
-туристік жолдаманың және туристік жарнамасының көшірмесі;
-экскурсиялық қызметке лицензиясы бар туристік ұйыммен шарттың көшірмесі
-жарнамалық-ақпараттық материалдар ;
-туристік бағыттардың тізілімі;
-туристерге қызмет көрсету бағдарламасы;
-«Қазақстан Республикасындағы туристік қызмет туралы» Заңның 17-ші бабының
-туристерге арналған келетін және баратын елі туралы ақпарат.
17. Турагенттік қызметті жүзеге асыруға лицензия алу үшін
белгіленген нысан бойынша өтініш;
лицензиялық алым төлегенін растайтын құжат;
жарғының нотариалды куәландырылған көшірмесі;
кеңсеге арналған меншікті немесе жалға алынған үй-жайы бар
меншікті немесе жалға алынған материалдық-техникалық базасы бар екендігін
білімі және жұмыс өтілі туралы құжаттардың көшірмелерін қоса
туристік қызмет көрсету шарты бойынша азаматтық-құқықтық жауапкершілікті сақтандыру
туристік жолдаманың және туристік жарнамасының көшірмесі;
экскурсиялық қызметке лицензиясы бар туристік ұйыммен шарттың көшірмесі
жарнамалық-ақпараттық материалдар ;
«Қазақстан Республикасындағы туралы» Заңның 17-ші бабының талаптарына сәйкес
туристерге арналған келетін және баратын елі туралы ақпарат.
18. Экскурсиялық қызметті жүзеге асыруға лицензиялау үшін мынадай
белгіленген нысан бойынша өтініш;
лицензиялық алым төлегенін растайтын құжат;
жарғының нотариалды куәландырылған көшірмесі;
кеңсеге арналған меншікті немесе жалға алынған үй-жайы бар
меншікті немесе жалға алынған материалдық-техникалық базасы бар екендігін
штаттағы немесе шарт негізінде тартылатын кәсіби даярланған адамдар
жарнамалық-ақпараттық материалдар ;
туристік бағыттардың тізілімі;
туристерге қызмет көрсету бағдарламасы.
19.Туризм нұсқаушысының қызмет көрсетуін жүзеге асыруға лицензия алу
белгіленген нысан бойынша өтініш;
лицензиялық алым төлегенін растайтын құжат;
тиісті кәсіптік дайындығын, біліктілігін және туристік бағыттармен жүріп
әзірленген туристік бағыттардың карта – сызбалары және сипаттамалары;
денсаулығының психикалық жай-күйі туралы және медициналық анықтама.
20.Өтінуші ұсынылған құжаттардың анықтығына Қазақстан Республикасының заңнамасымен бірге
21.Өтінушінің өткізген құжаттарында қамтылған мәліметтерді тексеру қажет болған
3.Біліктілік талаптары
22.Туроператорлық қызметті лицензиялау кезінде өтінушіге қойылатын біліктілік талаптары
жарғыда туристік қызметті негізгі ретінде бекіту;
кеңсеге арналған меншікті немесе жалға алынған үй-жайы бар
меншікті немесе жалға алынған материалдық-техникалық базасы бар екендігін
білімі және жұмыс өтілі туралы құжаттардың көшірмелерін қоса
туристік қызмет көрсету шарты бойынша азаматтық-құқықтық жауапкершілікті сақтандыру
туристік жолдаманың және туристік жарнамасының көшірмесі;
экскурсиялық қызметке лицензиясы бар туристік ұйыммен шарттың көшірмесі
жарнамалық-ақпараттық материалдар;
туристік бағыттардың тізілімі;
туристерге қызмет көрсету бағдарламасы;
«Қазақстан Республикасындағы туристік қызмет туралы» Заңның 17-ші бабының
туристерге арналған келетін және баратын елі туралы ақпарат.
23.Турагенттік қызметті лицензиялау кезінде өтінушіге қойылатын біліктілік талаптары
жарғыда туристік қызметті негізгі ретінде бекіту;
кеңсеге арналған меншікті немесе жалға алынған үй-жайы бар
меншікті немесе жалға алынған материалдық-техникалық базасы бар екендігін
білімі және жұмыс өтілі туралы құжаттардың көшірмелерін қоса
туристік қызмет көрсету шарты бойынша азаматтық-құқықтық жауапкершілікті сақтандыру
«Қазақстан Республикасындағы туристік қызмет туралы» Заңның 17-ші бабының
меншікті немесе жалға алынған материалдық-техникалық базасы бар екендігін
тасымалдаушымен шарттар;
туристік жолдама, турист жарнамасы;
туристерге арналған келетін және баратын елі туралы ақпарат;
жарнамалық ақпараттық материалдар (жөнсілтегіштер, бөктемелер, бейнематериалдар, парақшалар, журналдар,
24.Экскурсиялық қызметті лицензиялау кезінде өтінушіге қойылатын біліктілік талаптары
кеңсеге арналған меншікті немесе жалға алынған үй-жайы бар
штаттағы немесе шарт негізінде тартылатын кәсіби даярланған адамдар
әзірленген бағыттар мен экскурсиялар тақырыптары;
туристерге қызмет көрсету үшін меншікті немесе жалға алынған
25.Туризм нұсқаушысының қызмет көрсетуін лицензиялау кезінде өтінушіге қойылатын
кәсіптік дайындығын, біліктілігін және туристік бағыттармен жүріп өту
әзірленген туристік бағыттар;
денсаулығының психикалық жай-күйі туралы медициналық анықтама.
4.Лицензия беруден бас тарту, лицензияны тоқтату, қайтарып алу
26.Лицензия беруден мына жағдайларда бас тартылады, егер:
туроператорлық, турагенттік, экскурсиялық қызметтерді және туризм нұсқаушысының қызметін
лицензия алу үшін қажетті құжаттардың баллығы ұсынылмаса. Лицензиар
лицензиялық алым енгізілмесе;
өтінуші біліктілік талаптарына сай келмесе;
өтінушіге қатысты оның осы қызмет түрімен тиым салынған
27.Турагенттік, туроператорлық, экскурсиялық қызметтерді және туризм нұсқаушысының қызметін
28.Егер заңнамамен белгіленген мерзімде лицензия берілмеген жағдайда немесе
29.Лицензия беруден негізсіз бас тартудан немесе өтінушінің құқығын
30.Лизцензияны басқа заңды және жеке тұлғаларға беруге тыйым
31.Лицензия өз күшін мына жағдайларда тоқтатады:
лицензияның қайтарып алынуы;
азаматтың кәсіпкерлік қызметін тоқтатуы, заңды тұлғаның қайта ұйымдастырылуы
32.Лицензияны қайтарып алу және оның күшін тоқтата тұру
33.Лицензияның күшін тоқтату туралы шешімге лицензиат сот тәртібімен
34.Лицензияның қолданылуын тоқтата тұрудың себебтері жойылғаннан кейін лицензияның
5. Есепке алу және бақылау
35.Лицензиар берілген лицензиялардың бірыңғай есебін жүргізеді.
36.Осы Ереженің сақталуын бақылауды лицензиар жүзеге асырады.
Лицензиар осы Ереженің сақталуын тексеруді Қазақстан Республикасының заңнамасында
1.2 Туристік саланы дамытудың бірінші кезектегі міндеттері
Ел экономикасының басым секторы ретінде туристік саланы
Қазақстан Респубдикасының Сыртқы істер министрлігі:
Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігімен, Ішкі істер министрлігімен, Туризм
Қазақстан Республикасының Ішкі істер министрлігі: облыстардың, Астана және
бойынша шет елдік туристерді қабылдау үшін тиісті жағдайы
3. Қазақстан Республикасының Туризм және спорт жөніндегі агенттігі
4. Қазақстан Республикасының Кіріс министрлігі Қаржы министрлігімен, Экономика
5. Қазақстан Республикасының Көлік және коммуникациялар министрлігі:
6. Қазақстан Республикасының Мәдениет, ақпарат және қоғамдық
7.Қазақстан Республикасының Табиғи ресурстар және қоршаған ортаны
8. Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі (келісім бойынша),
9. Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігінің Инвестициялар жөніндегі
10. Қазақстан Республикасының Статистика жөніндегі агенттігі Қазақстан Республикасының
11. Стандарттау, метрология және сертификаттау жөніндегі комитеті белгіленген
12. Облыстардың, Астана және Алматы қалаларының әкімдері шетелдік
13. Осы қаулы қол қойылған күнінен бастап күшіне
1.3 Қазақстан Республикасындағы туризм саласын талдау
2001 жыл ішінде саяхат қызметін жүзеге асыратын 690
Саяхатшылар жалпы саны 1999 жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда
1 -123047 Ұлттық туризм 2000жыл.
2- 178166 Ұлтық туризм 1999 жыл.
3- 91228 Халықаралық туризм 2000 жыл.
4- 156232 Халықаралық туризм 1999 жыл.
5- 55687 Ішкі туризм 2000
6- 72088 Ішкі туризм
Жұмыс істеп тұрған туристік фирмалардың ең көбі Алматы
2000-шы жылы туристердің көп бөлігіне жұмыс істейтіндер саны
Ірі кәсіпорындар санының үлесі артқанымен де,олардың қызмет көрсеткен
Ірі фирмалардың есептік жылдағы негізгі атқарған қызметі- алыс
Қазақстан Республикасының туристік фирмалар мен агенттіктер
Халықаралық туризм адамдардың елдер арасындағы қозғалысын білдіреді. Оның
Бей резидент туристердің көпшілігі сапарға шығу кезінде әуе
Резидент- туристер де көбінесе әуе транспортын таңдайды. Халықаралық
Жыл ішінде бейрезидент-туристердің негізгі бөлігі республикаға Германиядан -11194
Келген туристердің республикада саяхатта болуының орташа ұзақтығы 16
Республикаға келген туристердің (23868 адам) ТМД-дан
Қазақстандық туристердің ТМД елдерінде сапарда болу ұзақтығы орта
2000 жылы ТМД-дан тыс елдерде болу ұзақтығы 5-6
Есеп берген мейманханалардың көпшілігі -138(87 пайыз) жекеменшік формасында.
Қонақүйлердің 2\3 бөлігі кәсіпорындар болып табылады,
2000-шы жылы қонақүйлерге бір уақытта орналасу орны 16389,
2000-шы жылы туристерге қызмет көрсету бойынша қонақ үйлер
Кесте 3
Эксплуатациядан түскен табыс млн.теңге Қосымша қызметтерден
Барлығы млн.теңге Бейрезиденттерден түскен табыс Барлығы млн.теңге Бейрезиденттерден
Барлығы :
Мейманханалары бар қонақүй
Мейманханасы жоқ қонақүйлер
Студенттік жатақхана және таулардағы турбазалар
Кемпингтер
Басқа да тұратын орындар
6976,5
6532
378,1
19,8
6,9
39,7
3991,1
3950,3
33,9
0
6,9
0
1474,4
1377,6
96
0
0,6
0,2
885,1
884,3
0,8
0
0
0
Республика бойынша қонақүйлік кешендегі эксплуатациядан түскен табыс 6976,5
1.4 Туристтік қызметтің экономикалық көрсеткіштері
және тиімділігі
Туризмнің қалыптасуы мен дамуында оны сала ретінде анықтаушы
1. Туристік ағымның көлемі. 2. Тәуліктік
3. Материалдық-техникалық базаның даму жағдайы.
4. Туристік фирмалар қызметінің қаржы-экономикалық көрсеткіштері
5. Халықаралық туризм дамуының көрсеткіштері.
Туризмнің материалдық-техникалық базасының жағдайы және дамуын сипаттайтын көрсеткіштер
Оларға жататындар: мейманхана қорындағы төсек орны және басқада
Кт = Cт х 365 + Ссхt
Кт - төсек-орын қорының күші; Ст - қолданылатын
Алматы мен Алматы облысы аймағында 2000 жылы туристік
Туристік күндерді есептеу үшін келушілер санын, елге келетін
Кт = Ст х
Кт - туристік күндер; С - туристердің
Қазақстан Республикасының статистикасы бойынша туристердің болу мерзімінің орташа
2000 ж. = 228,3 х 16 =
2001 ж. = 146,9 х 16 =
Бұл есептеуден көрінгендей 2001 жылы туристердің күні төмен,
Осы есептеулерге байланысты әр туристің бір тәулікте
К2001 = 1340,3/146,9 х 10,5 =
Ал туристтердің қаржы шығару соммасын төмендегідей шығаруға болады.
Кжалпы сомасы = Кт х
Онда 2000 ж. Қж. сом = 863
2001 ж. Қж.сом = 95,8 х
Шығаратын қортынды туристердің бір тәулікте шығаратын қаржысының орташа
Төмендегі кестеде Қазақстан Республикасының туристік қызметінің экономикалық көрсеткішін
Кесте 1
Көрсеткіштер аты Өлшем бірлігі 2000 ж. 2001 ж.
(+-) %
1. Төсек-орын қорының қуаты мың 332304 403146 70242
2. Туристік күндер саны Тур/күн 3652,8 2350,4
3. Туристердің шығаратын қаржысының көлемі мың теңге 315236,64
Соңғы 10 жылдықта әлемдегі туризм саласы көп өзгерістерге
Кесте 2
Әлемдік туризмнің даму деңгейі
1999-2001 жж.
региондар
Туристердің келуі
млн. адам %-тік өзгерісі Туризм түсімі АҚШ млрд.
1999 2000 2001 99/00 00/01 1999 2000 2001
Африка 21,5
23,2 24,9 7,4 7,5 8,3 9,0 9,6 4,5
Америка 115,4
118,5 120,2 5,4 1,4 112,7 118,8 121,2 5,8
Шығыс Азия және тынық мұхит регионы
87,5
88,0
86,9
1,0
-1,2
81,3
76,6
73,7
1,1
-3,8
Европа 350,2
361,5 372,5 3,6 3,0 216,5 218,2 226,1 5,8
Таяу Шығыс 14,1
14,8 15,6 6,1 5,3 7,7 9,1 9,7 10,5
Оңтүстік Азия 4,3 4,8 5,1 5,1 5,0 3,9
Барлық әлем 594,1
610,7 652,2 3,8 2,4 435,1 435,9 444,7 1,0
Туризм, болып жатқан дағдарыстарға қарамастан тұрақты дамуда. Әлемдік
2001 жылғы көрсеткіштерге қарасақ АҚШ-тағы және Таяу
саяси және экономикалық дағдарыстарға қарамастан, туристтік секторда туризм
Аймақтар арасында бәсекелесудің күшейгені байқалады.;
Жекелеген туристік компаниялардың капиталдарының шет елдік нарыққа
Туризм өндірісіне қызмет көрсетудің бірігуі жүріп жатыр.
Осы жағдайларға байланысты жаңа мыңжылдықтың алғашқы 10 жылдығы
Халықаралық туризм қызметінің көрсеткіштерінің өсуі.
Әлемдегі экономикалық және саяси жағдайлардың туризмге тигізетін әсері.
Туризмнің анықтаушы факторлары әлеуметтік-демографиялық өзгерістер, электрондық хабар, коммуникациялық
Аймақтардағы туризм қызметінің дамуы Оңтүстік және Оңтүстік Шығыс
Сонымен көптеген елдердегі туризмнің дамуына талдау жасай келе,
Тиімділік – түсінігі қандайда бір болмасын нақты тиімділік,
Экономикалық тиімділік – ол шаруашылық процессі белгілі
Ал, туризмнің экономикалық тиімділігі ұтыс табу. Ол:
мемлекеттік масштабта туризмді ұйымдастыру;
аймақтың халқына туристік қызмет көрсету;
туристік фирмалардың өндірістік-қызмет көрсету процессі.
Туризмнің экономикалық тиімділігі қоғамдық еңбекті жалпы тиімділігі және
Критериялар алға қойған мақсатқа жету, оның дұрыс шешім
Қоғамдық өндіріс бүкіл қоғамның мүддесін қорғайтын болғандықтан, жалпы
Туризмдегі тиімділік проблемасын қарастырғанда жүйелі түрде қарау керек.
әлеуметтік- тұрмыстық инфрақұрылымның салаарылық кешенді жүйесі;
аймақ көлемінде жеке шаруашылық салалары;
туристік шаруашылық субъектісі (туристік фирмалар).
Сондықтан да, туризмнің тиімділігін үш аспекте қарастырамыз: қоғамдық
Сурет 1.
Туризмнің тиімділігі «критериялар мен мақсаттар ағашы».
ҚОҒАМ
( туризм – халық шаруашылығы
масштабында әлеуметтік-тұрмыс-
тық инфрақұрылым көлеміндегі
салааралық комплекс)
САЛА
( туризм аймақ көлемінде – жеке
шаруашылық буын )
ТУРИСТІК ФИРМА
ТУРОПЕРАТОР ТУРАГЕНТ
- критериялар
Елдің экономикасына туризмнің жағымды ықпалы, туризм елде жан-жақты
Туризмнің экономикалық тиімділігі туризм елде халық шаруашылық кешенінің
Туризмде ұлттық табыстың үлесі Германияда 4,6% , Швейцарияда
Туризмнің елдің экономикасына тікелей ықпалы – ол туристердің
Туристердің келген жерінде шығарған ақшасы табыс алып келеді,
Мультипликатор – таза ұлттық өнімнің тепе-теңдігінің ауытқуының арақатынасы,
М=∆4ҰӨ/∆ТҰӨ ,
М – мультипликатор;
∆ТҰӨ - таза ұлттық өнім;
∆И – инвестициядағы бастапқы өзгеріс.
Осыдан шығады:
Туризмнің мультипликаторлық табысының қызметін төмендегідей мысал арқылы түсіндіруге
Табыс – ол фирмалармен кәсіпорындардың туристік қызмет пен
Туристерден түскен ақшаның жартысы салыққа, жинақтау қорын құруға,
Туризм әлемдік нарықта көзге көрінбейтін экспорт болып саналады.
ІІ - ТАРАУ. Қазақстан Республикасындағы туризм дамуының қазіргі
2.1 Қазақстандағы туризм дамуының қазіргі жағдайы: проблемалары және
Туризм Қазақстан экономикасындағы қарқынды салалардың бірі. Халықаралық сарапшылардың
Туризм индустриясының мемлекеттік бюджетке түсіретін валюталық түсімі, орта
Халықаралық туризмнің үлесіне жыл сайын әлемдік экспорттың 7%
кез-келген елде, Қазақстанда да туристік рекреациялық ресурстың болуы;
туризмге тура немесе жанама салалардың және кәсіпорындардың дамуы;
сыртқа шығу туризмнің елге шетелдік валютаны тартуы;
аз мөлшерде шығын шығарып табыс табу;
алғашқы өндіріс факторын қамтамасыз етудегі шығынның болмауы;
халықты жұмыс орнымен қамтамасыз ететін орта және шағын
қызмет көрсету секторының өсуі;
елдің әлемдік қауымдастыққа белгілі болуы және бет-бейнесінің қалыптасуы.
Қазақстанда 400-ден астам туристік фирмалар қызмет етеді, 80
Ал автомобиль транспортының ролі шекаралық тасымалдау мен саяхат
Теміржол көлігі «Қазақстан Теміржолы» 14 бағытта жұмыс істейді.
Ал орналастыру құралдарына келсек, көпшілігінің қабылдау мүмкіншілігі төмен,
Қазақстан туризмнің дамуына түрткі болған Президенттің бұл салаға
2001 жылы туристік бизнестегі ерекше жыл болды, туризмге
Туризмді дамыту үшін әлеуметтік-экономикалық фактордың ықпалы жоғары. Олардың
Қазақстанның әлеуметтік-экономикалық даму деңгейі қазіргі кезде туризмнің
Туризмнің дамуын тежейтін факторлар төмендегі суретте көрсетілген.
Сурет2
Қазақстан Республикасында туризмді дамытуға кедергі ететін негізгі экономикалық
Бірқатар кедергілерден соң Қазақстан үлкен туристік биржаларға қатысты
Оған ықпал ететіндер:
еліміздің қолайлы геосаяси жағдайы. Батыс пен Шығыс аралығындағы
саяси тұрақтылық, демократиялық қайта құру, экономикалық реформаның өтуі
еліміздің тарихи- мәдениет мұрасының ерекшелігі;
мұсылман, христиан, будда ескерткіштерінің болуы;
Қазақстанның көп мәдениеттілігі, музей, мәдениет ошақтарының, фольклорлы- этнографиялық
Туристік- рекреациялық аймақтардың болуы, табиғи ландшафтар, өсімдік, жануарлар
бос еңбек ресурстарының болуы ( мамандар).
Туризмнің даму барысына Қазақстанның 1993 жылы ӘТҰ- на
Қазақстандағы туризмнің тарихи алғы шарттары біздің д.д .үшінші
Қазақстан тәуелсіздік алғанға дейін туризм басқада экономика салалары
Қазақстанда туризм өндірісінің дамымай қалуының бір себебі экономика
Қазақстан тәуелсіздік алғаннан кейін туристік қызметті реттеу мен
Бүгінгі күні біздің мемлекетімізде туризмді дамыту ‘’Туризм туралы’’
Осы құжаттарды қабылдау туризмнің қазақстандық рыногын дамытуға оң
Туризм саласындағы халықаралық қатынастарды дамытуға жасалған қадамдардың бірі
Қазахстан Республикасынының Статистика жөніндегі агенттігінің1999 жылғы дерегі бойынша
Алматы, Шығыс Қазақстан, Қарағанды, Павлодар, Оңтүстік Қазақстан облыстарындағы,
Тұтастай алғанда, 1999 жылы барлық меншік нысандарындағы кәсіпорындар
Республика бюджетінен түсетін жалпы түсімдердегі туристік қызметтен түскен
Туристік ұйымдармен 1999 жылы барлығы 228,3 мың туристке
Қазақстандық туристердің неғұрлым көп баратын жерлері: Ресей, Қытай,
Туристік қызметке жасалған талдау көптеген турфирмалардың сыртқа шығу
Сонымен бір мезгілде, шоп-туризм, ең алдымен, еліміздің бюджетіне
Бүкіл өркениетті дүние негізгі туристер ағынын өздеріне тартуға
Көлік. Бүгінгі таңда Қазақстанның халық аралық авиажелілерінің
Автомобиль көлігі шекаралас мемлекеттерге шоп – туризмді ұйымдастыру
Негізгі темір жол тасымалдаушысы «Қазақстан теміржолы» республикалық мемлекеттік
Келешекте экологиялық жағынан таза қоғамдық туристік көлікті дамытуға
Орналастыру құралы. Туристік бизнесті шектеуші елеулі факторлардың бірі
Соңғы бес жылда 605 қонақ үй жабылды,1999 жылы
Облыс орталықтарында шетелдік келушілерге сапасыз туристік өнім берудің
Талдау көрсеткендей, туристік сыныптағы қонақ үйлердің (2-3жұлдызды немесе
Кадрлармен қамтамасыз ету. Туризм дамуындағы түйінді мәселенің бірі
2.2 Қазақстандық туристік өнім және оның
Халық шаруашылығының саласы ретінде туризм сұраныммен ұсыныстың нарықтық
Халықаралық туристік рынок бүгінгі күні миллиардтаған айналымы және
ДТҰ-ның үсынымдарын ескере отырып жүргізілген талдаумен қазіргі тәжірибенің
Көрсетілген басымдықтарға сәйкес бірінші кезекте игерілетін мынадай аудандар
1. Іле (Алматы қ.,Түрген с.,Есік қ., Талғар
2. Солтүстік Тянь-Шань (Кеген с., Нарынқол с.,
3. Жаркент-Талдықорған ( Жаркент қ., Көктал с., Басши
4. Балқаш (Балқаш көлі, Балқаш өңірі с.).
5. Солтүстік Жоңғар ( Достық с., Алакөл көлінің
6. Жамбыл (Тараз қ., Мерке с., Мойынқұм
7. Түркістан (Түркістан қ., Тұрбат с., Отырар с.,
8. Сайрам-Шымкент ( Шымкент қ., Сайрам с., Арыс
9. Жоғары Бұқтырма (Қатон-Қарағай с., Беріл с., Рахманов
10. Маңғыстау (Фетисово с., Ақтау қ., Ералиев-Құрық а.п.).
Бұдан басқа, басымдықты игеру обьектілеріне жатқызуға болатын қазіргі
Орталық Азия аймағындағы туризмнің ерекшелігін ескеру қажет. Жібек
Сөйтіп, қазақстандық өнім тек қана кешенді орталық Азия
Турөнімнің институционалдық элементтері үкіметаралық деңгейде келісілуі тиіс.
Қазақстандық турөнім біздің аймақтағы көршілеріміздің турөнімдерінен (ең болмағанда
Қазақстандық туристік өнімнің ерекше белгісі оның сипатының маусымдығы
Жоғарыда көрсетілген сегменттерге сәйкес инфрақұрылымның белгілі бір талаптары
Қазақстанның бизнес-туризм сегментінде белгілі бір болашағы бар. Бұл–ең
Турөнімнің маңызды құрамының бірі көлік болып табылады.
Республика аумағының кеңдігін ескере отырып, рыноктың көрсетілген
Туристтік жағынан дамыған көпшілік елдерде туризмнен түскен жалпы
Демалу құқығын пайдалануда халықтың аз қамтылған бөлігі ретінде
Бұл ретте, әлемдегі демалыс түрлері мен туризм өндірісін
Мемлекеттік және жергілікті басқару органдары шағын бизнес кәсіпорындарына,
Әлеуметтік туризмді, оның ішінде өлкетану, спорттық, жеке, емдеу-сауықтыру,
Осы мәселелердің барлығын шешуде турөнімді қалыптастырудың институтционалдық элементтерінің
“Қазақстан” деген фирмалық атауы бар турөнімді жылжыту,
2.3 Туризмды дамытудың негізгі бағыттары
Мақсаттарымен міндеттерге сәйкес туристік саланы дамытудың мынадай негізгі
Туристік қызметті мемлекеттік реттеу.
Туризмдегі мемлекеттік реттеу жүйесін жетілдіру туристік қызметті жүзеге
Туризмді кешенді дамытудың табысты іске асырылуын қамтамасыз ету
Республикалық және аймақтық деңгейлерде туризмді дамыту саясаты мен
Туристік индустрия саласындағы қарым-қатынасты ретке келтірумен жетілдіруге бағытталған
Сапалы туристік өнімнің ажырамас бөлігі ретінде туристерді қорғауды
Статистиканы және зерттеу қызметін жетілдіру;
Білім және оқу стандарттарын қоса алғанда, туризмге арналған
Туризм саласында мүдделі министрліктер мен ведомстволар, сондай-ақ мемлекеттік
Туризмді дамытудың нақты аудандарында жерді пайдалануды және құрылыс
Тарифтерді, туристік ұйымдардың, тасымалдау-шылардың қызметін лицензиялауды, туристік обьектлердің
Ел беделін қалыптастыру, қазақстандық туристік өнімнің маркетинг және
Халық арасында туризм құндылықтарын және қоршаған ортаны қорғауды
Халықтың түрлі әлеуметтік-демографиялық санаттарымен топтары арасында әлеуметтік
Визалық және кедендік рәсімдерді барынша оңайлату:
Мемлекеттің туристік көрнекті орындарын құру және қорғау;
Туризм инфрақұрылымының аса маңызды базалық компоненттерін жасау.
Туризм инфрақұрылымын дамыту
Республикада жүзеге асырылып жатқан әлеуметтік– экономикалық өмірді реформалау
Ұлттық туристік өнім ерекшелігін ескеріп, тұрақты туристер ағынын
Жалпы пайдалану және туристік мұқтажды қанағаттандыру үшін жол-көлік
Ілеспе инфрақұрылымды: қолданыстағы және ықтимал туристік аймақтардағы сумен,
Туристік кешендерді, этнографиялық мұражай-ларды және демалыс аймақтарын құру;
Тарихи-мәдени және этнографиялық ескерткіштерді қалпына келтіру және мұражайға
Жыл бойы пайдаланылуын ескере отырып, туристік обьектілер жобаларын,
Маркетинг стратегиясын әзірлеу
Ұлттық туристік өнім және оны дамытудың әлеуметіне сәйкес
Маркетинг стратегиясын іске асыру мақсатында мемлекет мынадай міндеттер
Сапалы туристік қызмет көрсетуді ұсынатын туристік орталық ретінде
Қазақстанды ерекшелейтін сипаттамаларға және артықшылықтарға негізделген маркетингтік іс-шараларды
Қосымша мүмкіндіктер бере отырып, төлем қабілеті жоғары деңгейдегі
Жеке сектордың маркетингтік жұмысына қолдау көрсету;
Германия, АҚШ, Ұлыбритания, Франция, Ресей, Қытай, Жапония және
Рыноктың жаңа сегментерін айқындауға бағытталған зерттеулер жүргізу;
Ел аумағында орналасқан көрнекті туристік орындар мен обьектілердің
Ғылыми негізделген өткізу әлеуетін ескере отырып, республика аумақтарына
Жыл ішінде туристік инфрақұрылымның бірқалыпты жүктемесін қамтамасыз етуге
Ұлттық туристік өнімді жылжытудың жаңа ақпараттық технологияларын пайдалану;
Туризмді дамытудың тұрақты сипатын насихаттау қажет.
Қазақстанның туристік бейнесін қалыптастыру
Жерлері Ұлы Жібек жолының учаскесінде сан алуан тарихи
Қазақстанның тартымды туристік беделін құру тиісті кең ауқымды
Беделді көтерудің негізгі іс-шаралары Қазақстанның туристік фирмаларымен агенттіктерінің
Туризмдегі халықаралық ынтымақтастық ЮНЕСКО және ДТҰ–ның Ұлы Жібек
Елдің туристік беделін қалыптастыруда республика аймақтарында және
Туристік ұйымдар мен Қазақстан Республикасының шет елдердегі дипломатиялық
Шетелде Қазақстан туралы сапасы жоғары полиграфиялық және аудиобейне
Туристік ағынды жөнелтуші елдердің туристік агенттіктері мен бұқаралық
Қолайлы туристік беделді құруға Қазақстанда халықаралық дәрежеде әртүрлі
Қазақстанның туристік беделін қалыптастыруда есепке алудың компьютерлендірген бірыңғай
Сондай-ақ, қонақжай республика беделін жасауға туристер жиі болатын
Елде халықаралық туризмді одан әрі дамытуды ынталандыру, мемлекеттің
Туристердің қауіпсіздігін қамтамасыз ету
Қаіпсіздік туризмді дамытуға, ең алдымен келушілер ағынын көбейтуге
Туристің қауіпсіздігі мемлекет саясатына, турфирмалар қабылдайтын шараларға, сондай-ақ
Тұтынушыға туристік сапар барысында қорғау мен қауіпсіздікті қамтамасыз
Мемлекеттік органдар,туристік ұйымдар мен халықаралық ұйымдар саяхатшылардың денсаулығы
Кадрлар даярлау мен ғылыми қамтамасыз ету
Қызмет көрсетумен байланысты және табыстылығы едәуір дәрежеде
Қазақстандағы тиімді туристік салаға сәйкес кадрлар әлеуетін
Жаңа буындағы «Туризм» мамандығы бойынша жоғары кәсіптік білімнің
Туристік кадрларды даярлауды жүзеге асыратын жоғары оқу орындарында
Мамандарды оқытуда олардың отандық туристік ресурстарды игеруіне, оларды
Орта арнаулы оқу орындарында бірінші деңгейдегі туристік қызметшілерді
Жалпы білім беретін оқу орындарында туристік сыныптар, секциялар
Бұдан бұрын таратылған балалар мен жас өспірімдер туризмінің
Ұлы Жібек жолының (1700км) қазақстандық учаскесіндегі туристік-рекреациялық қорларды
Қазіргі заманғы туризм индустриясын құру саланы дамыту проблемаларын,
Әлі күнге дейін ұлттық экономика теориясына туризм халық
Ең алдымен, Қазақстан Республикасының рекреациялық ресурстарын түгендеу және
Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі Жоғары аттестациялық
ЖАК–тың номенклатурасындағы және Қазақстан Республикасы Білім және ғылым
Осы Тұжырымдама Қазақстан Республикасында туризмді дамытудың негізгі мақсаттарын,
ҚОРЫТЫНДЫ
Қазіргі кезде Қазақстанда 270 лицензия алған туристік фирмалар
Қазақстан әлемде туристік бағытта әлі де болса белгісіз
Қазақстанда Еуразияның қоғамдық және мәдениет орталығын жасау үшін
Туристік бет-бейнені қалыптастыру үшін туристік хабарлама орталықтарын ұйымдастыру,
Шет елдерде Қазақстан туралы жоғары сапалы полиграфиялық үнтаспаларды
Сонымен бірге Қазақстанда әлемдік деңгейде әр түрлі
Қазақстаннның туристік бет-бейнесін көтеруде Республика территориясына келіп
туризмді экономиканың табысты салаларының біріне айналдыру.
Республиканың туристік потенциалын дамыту.
Мәдениет тарихын және табиғи байлықтарымызды сақтау және ұтымды
Туристік ресурстарды барлық халықтық қол жеткізу мүмкіншілігіне көңіл
Халықты ынталандыру
Мемлекеттік және жеке меншіктік туризм сферасының тиімділігін арттыру.
Орта және шағын кәсіпкерлерді дамыту.
Әдебиеттер тізімі:
9.Қазақстан Республикасы Президенті мен Қазақстан
10..Қазақстан Республикасы Президенті мен Қазақстан Республикасы Үкіметінің Актілер
11.Нормативтік құқықтық актілер бюллетені 2000,
Авдокушин Е.Ф. Международные экономические отношения: Учеб. Пособие.-М.: ИВЦ
Байгісиев М. Халықаралық экономикалық қатынастар: Оқу құралы -
Бабин Э.П. Основы внешнеэкономической политики.-Учеб. Пособие.-М.: ОАО Экономика,
Буглай В.Б., Ливенцев Н.Н. Международные экономические отношения -
Доғалова Г.Н. Халықаралық экономика : Оқу құралы -
Друкер, Питер Ф. Нарық: топжарып, алға шығу: Практика
Кекенова А.Т. Сыртқы қарыз мәселелері және дамушы елдерде
Кешенова Б.А. Ақша, несие, банктер, валюта
12.Алрисаков М.Б.’Введение в туризм’ 1999ж
13.Азар В.И.’Экономика и организация туризма’ М.,1972ж
14.Азар В.И.,Туманов С.Ю.’Экономика туристского рынка’ М.,1998ж
15.Гуляев В.Г.’Туристские перевозки’ М.,1998ж
16.Дурович А.П.,Копанев А.С ’Маркетинг в туризме: Учебное
пособие’ Минск:1998ж
17.Долматов Г.М.’Правовые основы туристского бизнеса:Учебное пособие’
М.;1997ж
18.Ердавлетов С.Р. ‘География туризма:история,теория,практика’
А.;2000ж
19.Исмаев Д.К. ‘Основы стратегии и планирования маркетинга
иностранном туризме’-‘Высшая школа по туризму и гостиночному
хозяйству’ М.; 1994ж
Қосымшалар:
Қазақстан туризмінің даму деңгейі
Кесте 1
Жылдар Барлық туристер Туристердің келуі Туристердің шығуы Ішкі
1996 195,3 10,1 87,9 97,3 30,7
1997 63,5 6,8 42,1 14,6 2,8
1998 477,8 23,5 418,0 30,3 9,5
1999 251,7 27,5 147,1 49,9 8,7
2000 228,3 50,1 145,7 53,7 7,2
2001 146,9 31,4 106,1 72,1 6,9
Қазақстаннан әлемнің мемлекеттеріне шығатын
туристер саны (2002)
Кесте 2
Мемлекеттер Резиденттердің көрсеткіші және үлес салмағы Резиденттердегі түскен
Қытай ресрубликасы 12913 (19,2 %) 15,8
Чех республикасы 220 (8,7 %) 5,9 %
Қырғызстан 221 (4,4 %) 4,5 %
БАЭ 4595 (6,8 %) 19,7 %
Турция 20162 (30,4 %) 36,6 %
Германия 13110 (19,5 %) 14 %
Барлығы 19 мемлекет 59333 (100 %) 100 %
Бір туристік өнім бірлігіне ең аз мөлшерде ақша
Бір туристік өнім бір- лігіне ең аз мөлшерде
Толық өндіріс және туристік өнімді өткізу; турларды ұйымдастыру,
Туристік жолдаманы өткізудің толықтығы
Бір туристік өнім бірлігіне шығатын шығынның ми- нимумы
Жұмысшы күші орнының өсуі. Аймақта туристік ин- дустрияның
Бір туристік өнім бірлігіне шығатын минимум шығын
Ұлттық табыстың және елдің экспортының ту- ризмнен түсетін
Қазақстан туризмі
Үкімет тарапынан туризмге салатын қаржының төмен- дігі
ТМД елдерімен Қазақ- станның экономикалық байланысының жеткілік сіздігі
Факторлар
Мемлекеттік бюджетің төлем көлемінің жоғар- лығы(салық )
Қырғызстан мен Өзбекстан тарапы- нан бәсекенің жо- ғарлығы
Визалық тәртіптердің жоғары бағасы, басқада туристік тіркеулердің қиындығы