Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі
КУРСТЫҚ ЖҰМЫС
Пәні Қазақстан тарихы
Тақырыбы Күшпен ұжымдастыру. XX ғасырдың 30 жылдарындағы қазақтардың
Орындаған:
Тексерген:
20__ МАЗМҰНЫ:
Кіріспе 3
1 Ұжымдастыруға бет алу 5
1.1 Ауыл шарушылығын күштеп ұжымдастыру 5
1.2 Асыра сілтеушілік зардаптары: Ұлы нәубет 7
2 Шаруалардың жаппай ұжымдастыру саясатына қарсылығы 9
2.1 Ауыл шаруашылығын ұжымдастырудың сталиндік үлгісі
2.2 1931 жылғы жаппай қарсылық 13
2.3 Күштеп ұжымдастыру жылдарындағы Қазақстандағы демографиялық апаттың зардаптары
3 Абыралы, Шыңғыстау, Шұбартау көтерілістерін ұйымдастырушылар туралы аңыз
Қорытынды 22
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 25
Кіріспе
Жариялылық лебі қоғамның басқа салалары тәрізді тарих ғылымына
Шындық толыққанды мағынада айтыла бастады. Егер осыған дейін
Иә, халық тарих ақиқатын толық білгісі келеді. Әрине
Қытымыр қыспақты көрген, «көзлен кетсе де, көңілден кетпеген»
Сол жылдарда БК(б) П-ның Қазақ өлкелік партия комитетін
Тарихымызға әлі күнге дейін зерттелмей келген осы «ақтаңдақты»
Курстық жұмыстың мақсаты, Өткен ғасырдың 30-жылдары кеңес өкіметі
Ал курстық жұмыттың міндеті, көшпелі қазақ мал шаруашылықтарын
Курстық жұмыс негізінен үш тараудан және бірнеше тақырыпшалардан,
Бірінші, тарауда күштеп ұжымдастырудың алғышарттары мен оған өту
Екінші, тарауда Голощекин басқаруымен ұйымдастырылған аштық пен жазалау
Үшінші тарауда Абыралы, Шыңғыстау, Шұбартау көтерілістерін ұйымдастырушылар туралы
Ұжымдастыруға бет алу
Ауыл шарушылығын күштеп ұжымдастыру.
Жаңа экономикалық саясатты республикада дәйекті жүзеге асыру өзінің
Алайда өлкелік партия ұйымын басқарып отырған Ф. Голощекин
Ф. Голощекин ауылдарға 4800 уәкіл жіберді. Астық дайындау
Қазақстан Орталық Атқару Комитеті мен Халық Комиссарлары Кеңесі
Екінің бірінде орташалар байларға жатқызылады, тәркілеуге жататын нормаға
Адай округін, бұрынғы Жетісу және Сырдария губернияларының мақта
Партократиялық сезім мен субъективтік көзқарас үстем болып, мыңдаған
Компартияның 1927 жылы желтоқсанда өткен 16 съезі ауыл
Мал шаруашылығының сан жағынын көбейуін, оның қарапайым материалдық-техникалық
1929 жылдың екінші жартысынан бастап республикада ұжымшар құрылысы
Ауыл шаруашылығын ұжымдастыру идеясы әуел бастан-ақ мейлінше қатаң
Бұл орайда шаруашылық базасын жасау, тұрғын үйлер мен
Революциялық асығыстық пен тоталитарлық тоңмойындық, саяси келте ойлау
Іс мынаған дейін жетті: қыстыгүні, 1932 жылдың ақпанында,
Басшы органдар орынсыз асығыстықтан сақтандырған сияқты болғанымен, көптеген
1931-1932 жылдары Шұбартау ауданында барлық малдың 80%-ы мемлекетке
Асыра сілтеушілік зардаптары: Ұлы нәубет
Еріктілік ұстанымы мен қарапайым заңдылықтың бұзылуы әуел бастан-ақ
Кулактарды жою дейтін науқанның зардаптары ауыр болды. Жоғарыдан
Кей жерде кедейлер мен орта шаруаларды орынсыз соттау
Ақмола округінде сотталғандарды үй ішімен қоса 24 сағ
Ақтөбе және Павлодар округтерінде кедейлерді ұрып-соғу, оларды суық
1929-1933 жылдар аралығында Қазақстан жөніндегі Біріккен Мемлекеттік
Тұтас әулеттер мен рулар да жазаға тартылды. Осылай
1930 жылы аштықтан 313 мыңнан астам адам қайтыс
Бір млн-нан астам қазақ республикадан тыс жерге көшіп
1931-1933 жылдары республиканың 6,2 млн тұрғынының 2,1 млн-ы
Елдің шығысындағы мал шаруашылығының ірі базасы саналатын өлке
Сталин мен оның төңірегіндегілер Қазақстанда (сондай-ақ Украинада, Еділ
Саяси жер аударылғандардың бір тобы Павлодар қаласынан КСРО
1932 жылғы шілдеде республика қайраткерлердің бір тобы –
Тұрар Рысқұловтың 1933 жылғы наурызда И.В. Сталинге жазған
Хатта 1932 жылғы наурыз айында Ақтөбе, Қызылорда облыстарында
Зұлмат ауқымының зор болғаны сонша, 1930 -1932 жылдардағы
Шаруалардың жаппай ұжымдастыру саясатына қарсылығы
Ауыл шаруашылығын ұжымдастырудың сталиндік үлгісі зардаптарына
Ауыл шаруашылығын ұжымдас- тырудың станлиндік үлгісі шаруалардың қатты
қалалар мен құрылыстарға кету;
басқа аймақтарға, тіпті шетелге көшіп кету;
ұжымшар қозғалысының белсенділерін, партия, кеңес, комсомол қызметкерлерін, сот
өзін-өзі қорғайтын қарулы отрядтар құру;
ашық көтеріліске шығу түрлерінде жасалды.
1929-1931 жылдары Қазақстанда қарулы қарсылықтар толқыны болып өтті.Қозғалыс
Шаруалар бұқарасының ниеті стихиялы бой көрсетулерден көрініс берді.
Семей округі халық наразылығының ірі ошағына айналды. Мұнда
Көтерілісшілермен келіссөз жүргізуді ешкім де қажет деп таппады.
Маңғыстау, Жылқосын, Ойыл, Табын аудандарының шаруалары Қазақстан жерін
Компартия 1932 жылғы қыркүйекте Қазақстанның ауыл шаруашылығы туралы
Қазақстан өлкелік комитеті мен Республика Халық Комиссарлары
Қолданылған шаралардың нәтижесінде екінші бесжылдық кезінде қазақстанның ұжымшарлары
1935 жылдың ақпан айында екпінді ұжымшар мүшелерінің съезі
1938 жылғы қарашада Қиыр Шығыстағы корей ұлт (Посьет)
Қазақстанда өркениетті кооператорлар қоғамын құру – феодал-байларға кіріптарлық
Қазақстанның оңтүстігінде және Қарақалпақстанда болған наразылықтардың себептерін түсіну
Қазақстандағы ірі байларды және хан, төре тұқымдарын кәмпескелеу
Сырдария округінің Созақ ауданындағы шаруалар көтерілісі 1930 жылдың
Тәркілеу мен астық, ет, мақта және т.б. ауыл
ОГПУ мәліметтерінің бірінде көтеріліске 2000-дай адамның қатысқаны айтылады.
Жазалаушылар отряды мен көтерілісшілер арасында 13-14 ақпанда қарулы
Созаққа шешуші шабуыл 16 ақпанда болып, ұрыс 4
Көтерілісті жазалау бұдан кейін де тоқтамаған. Мысалы, 15
Жазаланғандар: 311 адам көтеріліске қатысты деген кінәмен жауапқа
Сталиндік-голощекиндік зорлық-зомбылық, қуғын-сүргін Ақтөбе округінің Ырғыз ауданының шаруаларының
Наразылыққа қатысушылар ақпан айында белгілі діндар Мұқатай Саматовтың
Көтерілісті басу үшін Волга бойы әскери округінен, Саратов
Шешуші шайқас 1930 жылы 9 наурызда Күлқамыс деген
ПП ОГПУ-дің Ерекше үштігі көтерілісшілерді белсенді түрде жазалады.
1931 жылғы жаппай қарсылық
Күштеп ұжымдастыру және байларды тап ретінде жою бағыты
Мұның өзі 1931 жылы ақпан айының басында Абралы
14 ақпанда көтеріліс аудан жеріндегі ауылдарды түгелдей қамтып,
Көтерілісшілер топтасқан турде аудан орталығы Қайнар селосын басып
Көтерілісті басу үшін Семейден 66-атты әскер дивизионның оперативтік
Жазалаушылармен таудағы атыс кезінде көтерілісшілер жағынан 37
Қолға түскен көтерілісшілерды жазалау да қатал болды. Қылмысты
Абралы ауданы тәрізді оған көрші орналасқан сол жылдардарғы
Көтерілісті Медеуов Сәнияз және Торайғыров Емілжан басқарып, оған
Көтерілісшілер көрші Қу және Абралы аудандарымен байланыс орнатып,
Тұтқыңдалғандардың жалпы саны 189 адам. Олардың ішінен ПП
Семей облысының Шұбартау ауданында болған шаруалар көтерілісі наурыз
Көтерілісті жеделдете түскен кеңес өкіметінің құлауына санаулы күндер
Мұның бәрінен хабардар болып отырған аудан басшылары аудан
24 наурызда Сыздықов Бақыт, Нұркеев Сексен басқарған №6
Аудан аумағына жазалаушы коммунистік отрядтың келіп кіруі көтерілістің
Көтеріліске қатысушылар қатал жазалынды. ПП ОГПУ-дің Ерекше үштігі
Күштеп ұжымдастыру жылдарындағы Қазақстандағы демографиялық апаттың зардаптары
Қазақстандағы күштеп ұжымдастырудың және зорлап отырықшыландырудың ауыр зардаптары
Аталмыш комиссия қорытындысы сонымен қатар Қазақстандағы қазақтан басқа
Этностардың аты Олардың құрамының азаюы
Украиндар
Орыстар
Өзбектер
Ұйғырлар
Татарлар
Немістер
Мордвалар
Белорустар
Қырғыздар
Дүнгендер
Басқа ұлттар 100 мың адам (11 процент)
85 мың адам (6 процент)
20 мың адам (8 процент)
10 мың адам (8 процент)
9 мың адам (10 процент)
8 мың адам (11 процент)
4 мың адам (12 процент)
3 мың адам (10 процент)
3 мың адам (25 процент)
1 мың адам (10 процент)
9 мың адам (10 процент)
Халықтардың бұл кемулерінің едәуір бөлігін кезінде орталықтан жіберілген
Сталиндік режим күштеп ұжымдастыру жылдарында орын алған алапат
1926, 1937 және 1939 жылдардағы Бүкілодақтық санақтар материалдарын
Қазақстан босқындарының республиканың кейбір жекелеген аудандарындағы ауыл –
Қазақстанның өз ішінде орналастырылған босқындар, жоғарыда айтылды. Ал
Жоғарыда айтылды, Қытайға және шетелдерге өтіп кеткендер шамамен
Егер осы ашаршылық апатынан тірі қалғандарды 1930-1933
Біздің бұл есебіміз осы мәселеге байланысты жұмыс жасаған
Бұл шығыннан табиғи өлімді шығарып тастау қажет деп
3 Абыралы, ШЫҢғыстау, Шұбартау көтерілістерін ұйымдастырушылар туралы аңыз
"Бұл бас көтерулер байлардың, ұлтшылдардың Қазақстанда өмір сүрген
ОГПУ тергеуінде жауап берушілер контрреволюциялық ұйымның Абралы ауданыңдағы
Жоғарыда әңгіме болған шаруалар көтерілістерін ұйымдастыруда осы ұйымның
ОГПУ тергеуінде жауап берген Таукелов Ибадидің айтуынша, Семейдегі
Ал келесі "куа" Тәукелов Ибадидің "айтуынша", Семейде осы
Семейдегі контрреволюциялық ұйым өзінің орталығының нұсқауымен Шыңғыстау, Абралы,
1930 жылы қаңтарда Көрпебаев Исламқұлдың тапсырмасымен Қанғожин Әбунасыр
Қанғожинға бұл ауданға барарда Көрпебаев төмендегідей кеңес берген:
Бұл "дәлелдерді" ОГПУ тергеушілері Қанғожин Әбунасырдан "өндіріп" алған.
ОГПУ директерінде Абралы мен Шыңғыстау өңірінде жоғарыда айтылған
ОГПУ-дегі құжаттар бойынша, осы екі ұйым, яғни "Жасыл
Жоғарыда айтылған контрреволюциялық "Жасыл ту" ұйымының 1932 жылы
Торкөз дәптердің 5 парағына араб әрпімен толтырылған бұл
Мұны осында айтылған сөзден айтылған созден келтірілген төмендегі
Бұл жерде ерексіз күдік туғызатын бір нәрсе, жоғарыда
Осы "жиналыста" қаралған күн тәртібіндегі екінші мәселеге байланысты
7. Мынадай зиянкестік жұмыстар өрістетілсін: а) күні бұрын
Осыншама қасқой, қиянпұрыс та қараниет әрекеттерді қазақ ауылында
ИСАЕВ ОРАЗ: "Ұйым мүшелері Құлымбетов және Дивеев менің
ЖАНДОСОВ ОРАЗ: "Кеңеске қарсы әрекет етуге байланысты нұсқауды
ҚОЖАНОВ СҰЛТАНБЕК: "Мал шаруашылығы саласындағы зиянкестік жұмысты біз
Алматыдағы және Тәшкенттегі ұлтшыл контрреволюциялық ұйым немесе партия
Дегенмен ОГПУ органдарының мұндай қиянпұрыс, қаскөй және екіжүзді
ҚОРЫТЫНДЫ
Сонымен, қазақ шаруаларын меншігінен зорлап айыруды, олардың қожалықтарын
Ұзақ жылдар бойы адамдар санасына дар үстемдік жасаған,
Ресми тоталитарлық жүйе өзінің әкімшіл- шаруашылық тәртібін зорлық
Әкімшіл-әміршіл авторитарлық жүйе өзін сынға алатын, өзінің қылмысты
Осы уақытқа дейін Қазақстан тарихында назар аударылмай келген
«Өнеркәсіптегі артта қалуды жоямыз!» деген ұранмен жүргізілген сталиндік
Кеңес өкіметі орнықтыра бастаған әміршіл –шаруашылық жүйесі әсіресе
Қазақстан Республикасының Ұлттық қауіпсіздік комитеті архиві қорындағы материалдарға
Ұлы нәубет жылдары орны толмас апатқа ұшыраған тұтас
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:
1. Т. Омарбеков «20-30-жылдардағы Қазақстан қасіреті», «Санат», Алматы
2. Б. Аяған, М. Шаймерденова «Қазақстанның қазіргі заман
3. Ч. Мусин «Қазақстан тарихы», Алматы -2005 ж.
4. М. Қойгелдиев, Т. Омарбеков «Тарих тағылымы не
5. «Қазақ аштыққа қалай ұшырады» Қасіретті жылдар хаттары,
6. «Қазақстан тарихы», әдістемелік журнал, 2.2006, [71-72 беттер]
2