МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ...............................................................................................................3
1 Кіші мектеп жасындағы оқушылардың зейінін дамыту
1.1 Зейінді дамытудың зерттелу жайы...............................................................5
1.2 Кіші мектеп жасындағы оқушылардың зейінін дамыту
2 Кіші мектеп жасындағы оқушылардың зейінін дамытуға
бағытталған психологиялық – тәжірибелік эксперимент........................35
2.1 Анықтаушы эксперимент материалдарын дайындау, жүргізу, қорытындылау.....................................................................................................35
2.2 Қалыптастырушы эксперимент материалдарын дайындау,
жүргізу, қорытындылау......................................................................................46
ҚОРЫТЫНДЫ..................................................................................................59
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ДЕРЕКТЕР ТІЗІМІ...................................................61
КІРІСПЕ
Зерттеудің өзектілігі: Қазіргі таңда еліміздегі қайта құрулар, экономиканы
Әлемдік білім беру кеңістігіне бағытталған білім берудің негізгі
Қазақстан Республикасының «Білім беру туралы» Заңында ұлттық және
көзделген [1].
Қазіргі мектеп тәжірибесінде оқушыны тапсырманы айнытпай орындаушы ретінде
Ал бүгінгі күнгі білім беру жүйесі алдында оқушыны
Зейін дегеніміз адам санасының қоршаған ортадағы белгілі заттар
Зейін – ол сананың белгілі бір нәрсеге бағытталып,
Психикалық әрекеттердің беталуы және түйдектелуі олардың өзгеріп, дамып
Егер адамда зейін болмаса, ой еңбегінің де мәні,
Зерттеу мақсаты - кіші мектеп жасындағы оқушылардың зейінін
Зерттеу нысаны – кіші мектеп жасындағы оқушылар (үшінші
Зерттеу пәні - кіші мектеп жасындағы оқушылардың зейінін
Зерттеу болжамы – егер бастауыш мектепте зейінді дамытуға
Зерттеу міндеттері:
ғылыми-әдістемелік еңбектерге талдау жасау;
блтақырыпқа қажетті әдіс-тәсілдерді анықтау;
анықтаушы экспериментке материалдар дайындау, жүргізу, талдау;
қалыптастырушы экспериментке материалдар дайындау, жүргізу, талдау, салыстыру.
Мәселенің зерттелу деңгейі:
1-кезең 2009 жылдың қазан-желтоқсан айлары тақырып таңдалып,
2-кезең 2010 жылдың қаңтар айында анықтаушы
3-кезең 2010 жылдың ақпан - мамыр
Әдіснамалық және теориялық негіздері: философияның танымдық ілімі және
Зерттеу әдістері: психологиялық, әдістемелік еңбектерді зерттеу, психологиялық -
Ғылыми жаңашылдығы және практикалық маңыздылығы: кіші мектеп
Практикалық базасы: Ақтөбе қаласының № 36
Дипломдық жұмыстың құрылымы мен негізгі мазмұны:
Дипломдық жұмыс кіріспеден, екі тараудан, қорытынды, жалпы қорытындыдан
Кіріспеде зерттеу жұмысының өзектілігі, нысаны, мақсаты, міндеттері,
Бірінші тарауда кіші мектеп жасындағы оқушылардың зейінін дамыту
Екінші тарауда зерттеу пәніне бағытталған психологиялық - тәжірибелік
Соңында жалпы қорытынды шығарылып, зерттеулердің нәтижелеріне негізделген тұжырымдар
1. Кіші мектеп жасындағы оқушылардың зейінін дамыту
Зейінді дамытудың зерттелу жайы
Зейінді психологиялық феномен ретінде 19 ғасыр аяғымен 20
Дәстүр бойынша, зейін деп сол сәтте қандай да
Зейін дегеніміз – сананы белгілі бір объектіге шүйліктіріп,
Зейін деп психикалық әрекеттің айналадағы заттарға және құбылыстарға
Зейін деп белгілі бір затқа бағыттала тұрақталуын көрсететін
Зейін дегеніміз – адам санасының қандай да
Зейін өздігінен жеке дара психикалық үрдіс те, жеке
Зейін – бұл сананың, психиканың анықталған обектіге, құбылысқа,
Зейін деп — адам санасының белгілі бір затқа
Осындай түрлі кезеңдерде бала психикасының белгілі бір объектіге
Түйсік үшін кез – келген құбылыс реакциялық бағыт
Зейін бұл сананың қандай да бір объектіге, тұлғаға
Зейіннің пайда болуына керекті шарттар: объектіні бөліп алу,
Атаусыз, затсыз зейін болмайды. Оқу жұмысында зейіннің маңызы
Адам ойлау кезінде бір іс-әрекетпен шұғылданумен (бір нәрсе
Адамның кез-келген іс-әрекеті зейін арқылы іске асып отырады.
Психиканың іс-әрекетті мақсат-бағдарлы және нәтижелі болуы үшін адам
Келтірілген мысал адамның бір мезетте әрқандай заттар туралы
Ой – сананың бағытталуы деп ең алдымен психикалық
Зейін сөзі сонымен бірге біздің ой – санамыздың
Өз кезегінде зейін шоғырлануы ой – сананы қажетсіз
Сонымен, қандай да бір затқа зейін қоюымыздан ол
Зейін, әдетте, адамның бет, дене қалпы мен қозғалыстарында
Зейін мұндай қызықты да қайшылықты қасиеттері ғалымдар назарына
1. Зейін қимылдық икемделудің нәтижесі. Мұндай пікір
2. Зейін сана аумағының шектеулі болуынан туындайды. Сана
3. Зейін – көңіл-күйдің нәтижесі. Ағылшын психологиясында кең
4. Зейін өткен тәжірибенің нәтижесі, яғни адам білген,
5. Зейін рухтық сананың ерекше белсенділік қабілеті. Зейін
6. Зейін жүйке тітіркендіргіштері күшеюінің нәтижесі. Бұл гипотезаға
7. Жүйкелік тежелу теориясы зейіннің негізгі себебін төмендегіше
Н.Н.Ланге ұсынған зейін түрлерінің классификациясы, адамның түрлі реакцияларының
Классификациялаудың басқа варианты – зейінді сенсорлы және интеллектуалды
Қазіргі заман психологтарының зейінді түсіндіруге байланысты пайымдаулары П.Я.Гальперин
- зейін бағыттау-зерттеушілік іс-әрекеттің бір кезеңі, осыдан зейін
- өз қызметі бойынша зейін осы мазмұнға қойылған
- белгілі өнім шығаруға бағытталған әрекеттен ерекше зейіннің,
- психикалық бақылау әрекеті ретінде танылған құбылыс тұрғысынан
Зейінді психикалық процестердің тобына жатқызу дұрыс болмас еді.
Зейіннің физиологиялық механизмі өте күрделі. Оның негізі –
Зейіннің физиологиялық негіздері жөнінде бірнеше теориялар бар, ол
Шеррингтонның теориясы бойынша, зейінді белсенді, ерікті әрекет деп
Зейіннің физиологиялық негіздерін И.П.Павлов ашқан жүйке процестерінің өзара
Бұл заң бойынша,мидың бір саласында пайда болатын қозу
И.П.Павлов, егер ми қабығының бір алабында қозу процесі
Қозу процесі ешқашан да ми қабығына біркелкі тегіс
Мұндай жағдайда адам зейіні бір жерге күшті шоғырланады
А.А.Ухтомский ми қызметінің физиологиясын зерттеу нәтижесінде доминанта жайлы
Сыртқы дүниенің көптеген тітіркендіргіштерінің ішінде біреуі миға көбірек
Доминанта мида пайда болатын өте күшті үстем етуші
Доминанта принципі зейіннің бір затқа ғана ерекше бағытталып,
Доминанта немесе қозудың үстемдік ететін ошағы жылжымалы оптималдық
Ми қыртысында қозудың үстем ошағының болуы бір затқа
Оптималды қозу ошағы да, доминанта да адам зейінінің,
Оны адамның өзі тұжырымдайды не басқа біреудің ұсынуы
Зейіннің пайда болуымен дұрыс ұйымдастырылуында жұмыстың қатаң режиміне
Зейін адамның сырт пішінінен, еш қиындықсыз-ақ көзге түсетін
Педагог балалармен жұмыс істеу тәжірибесін байыта отырып, балалардың
Зейіннің психикалық әрекеттегі ролін атап айта отырып: «...
К.Д.Ушинский адамның психикалық іс-әрекетінде зейіннің алатын орнын ерекше
Б.М.Теплов пен В.Д.Неблицина зерттеулері зейіннің сапасы адамның жүйке
Оқу іс - әрекетінде баланың белсенділігіне қарай
Психологиялық әдебиеттерде ырықсыз зейінді атауға бірнеше синоним қолданылады.
Ырықсыз зейін дегеніміз - сананың объектіге, сол
Ырықсыз зейін физиологиялық тұрғыдан барлау (ориентировочный) рефлексінің жемісі
Ырықсыз зейін – ең қарапайым және адамда алғашқы
Аталған себептер тобына тітіркендіргіш әсердің жаңалығы мен тосындылығы
Адамның көңіл – күйіне, мұқтаждық – қажетсінуіне сәйкес
Зейін себептерінің, төртінші тобы тұлғаның жалпы бағыт –
Сан қилы тітіркендіргіштер ішінен күші басым тітіркендіргіш зейінді
Адам таным әрекетінде көңіл-күйге қатты әсер ететін нәрселер
Ырықты зейін дегеніміз – психикалық іс-әрекеттің бір затқа
Ырықты зейіннің ырықсыз зейіннен ерекшелігі оның саналы мақсатқа
Ырықты зейін себептері биологиялық емес, әлеуметтік: ол тәнмен
Сапалық жағынан ырықсыз зейіннен үлкен айырмашылығы болғанымен, ырықты
Ырықты зейін – ерікті немесе активті зейін
Мектептегі оқу – тәрбие істерінің бәріде балалардың ырықты
Жұмыс орнының қолайлы болуы – ырықты зейіннің
Адамның күрделі мәселелерді шешуі, орфаграфиялық ережелерді қолданып, жазба
Адамның ырықты зейіні әрекетті саналы түрде белгілі ерік
1) Қандай болмасын бір әрекеттің талабына сай зейінді
2) Үйреншікті жұмыс жағдайын
3) Орындалатын істің мәнісін, маңызын түсіну үшін
4) Түрлі қолайсыз жағдайларда да жұмыс
5) Зейінді болуды өзіңе үнемі ескертіп отыру
Зейіннің, екі түрі де бір-бірінен ешқашан қалмай ілесіп
Үйреншікті зейін — адамға табиғи сіңісіп кеткен, арнайы
Үйреншікті зейін дегеніміз – адам санасының қажетті әрі
Зейіннің үш түрі де бір бірімен тығыз байланысты.
Мәселен, бала оқуға төселсе, бұл оның тұрақты әдетіне
Сабақ үрдісінде оқушыны таңдандыратын қызықты әдемі, көрнекі заттар,
Дегенмен, мектепте оқу іс - әрекеті әрдайым
Алғашқы оқу жұмысына үйретуде белгілі бір оқып –
Оқу жұмысында үйреншікті зейіннің маңызы зор. Ол құбылыстар
Үйреншікті зейіннің көпшілік жағдайда оқушының өз зейінін өзі
Оқу материалын меңгеру тиісті объектіге зейін аудару, түйсіну,
Тиісті ұғым – түсініктерді меңгеру аталған психикалық үрдістерді
Сондықтан да, оқу жұмысында осы психикалық үрдістерді дұрыс
Зейін объектілерінің сыртқы дүниеде немесе олардың жеке адамның
Ішкі зейін адамның өз іс-әрекетін, ішкі дүниесін, өзін
Ішкі зейін қалыптаспай кісінің адамгершілік, ақыл, эстетиканың дамуы
Педагог ұйымдастырған оқу ісінің түрлеріне қарай ұжымдық, топтық
Ұжымдық зейін дегеніміз – барлық оқушылардың
Бір мақсатқа ұмтылған ұжым өз арасындағы өз арасындағы
Топтық зейін дегеніміз – ұжымда жұмыс істеген
Даралық зейін дегеніміз - өз міндетін орындпуға
Зейін мынадай қасиеттермен : көлемі,бөлінуі, щоғырлануы, тұрақтылығы және
Зейіннің тұрақтылығы деп – оның объектіге бағытталып, ұзақ
Адамның зейіні бір объектіге немесе бір жұмысқа ұзағырақ
Зейінді бір жерге тұрақтатып, жинақтап алу арқасында адам
Зейіннің осы қасиетінің оқу процесінде маңызы зор. Сабақ
Ересек адамдар жұмыс үстінде зейінін 40 минуттай бір
Зейінді ұзақ уақыт бойы іс-әрекетке жеткілікті жұмылдыру үшін,
Физиологиялық тұрғыдан алғанда, зейіннің тұрақтылығын мидағы жүйке жасушалары
Зейіннің аударылуы деп бір объектіден екінші объектіге назарымызды
Зейіннің аударылуының толқудан айырмашылығы – оның саналы түрде
Зейіннің бөлінуі деп – адамның кез –
Адам санасының бір мезгілде бірнеше әрекетті атқара білу
Зейінді бір уақытта түрлі объектіге бөлуге болатындығын арнаулы
Зейіннің көлемі деп – адамның бір көргенде
Зейін көлемін анықтау үшін уақыттың 1/10 секунд ішінде
Зейіннің көлемі деп бір уақыттың ішінде оның қамтитын,
Зейін көлемін арттыру үшін мұғалім балаларды комплекс заттарды
Алаң болушылық деп белгілі бір объектіге саналы түрде
Алаң болушылыққа ұқсас көріністер адамның бір жұмысқа қатты
Зейін дегеніміз – адам санасының белгілі объектіге
Қорыта атқанда, зейін – психикалық әрекеттің айналадағы заттар
Зейін – таным үрдісінің басты факторы. Зейін дербес
Зейіннің өзгеше және арнайы заты туралы айту қиын.
Зейін өз табиғаты жағынан таным үрдісі бола алмайды,
Зейін төмендегідей қызмет атқарады: психологиялық және физиологиялық үрдістердің
Кіші мектеп жасындағы оқушылардың зейінін дамыту
Кіші мектеп оқушылары дегеніміз – 7 –
Екіншіден, олардың әлеуметтік – танымдық қызығушылық құштарлықтарын
Үшіншіден, ата – ана мектепке арқа сүйей
Төменгі сынып жасындағы баланың мәртебесінің өзгеруі, яғни кешегі
Төменгі сынып жасындағы бала бұрын ойынмен айналысса, енді
- мектеп өміріне кірігу;
- мектеп, сынып ұжымдары арқылы қатынастарды реттеу, ересектермен
- мектептің ішкі тәртібіне бағыну, қабылдау.
Осы үш кезеңнен сүрінбей өту, ішкі тәртіпті дұрыс
Балалар мен жастардың организмі үнемі өсіп дамуда болады.
Кезеңге бөлістіру жас ерекшеліктеріне негізделеді. Жастық ерекшеліктер деп
Бала өсіп даму кезеңдерін жүйелі сипаттайтын негізгі ерекшеліктерді
Кіші мектеп жасындағы балалар биологиялық тұрғыдан екінші даму
Кіші мектеп жасында жүйке жүйесі жетіліп барады, бас
Төменгі сыныптағы балалар зейінінің ерекшелігі олардың нерв системасының
Баланың сезімталдығы мынаған саяды: бейнелі, жарқын көрнекі оқу
Бала мектепте оқи бастаған алғашқы айларында әр түрлі
Бәрі жаңа – жаңа қажеттілік, адамдармен қарым –
Балаларда тілдің шығуына байланысты ырықты зейіннің саңылауы байқала
Мектеп жасына дейінгі балалардың зейінінің қалыптасуында ойын әрекеті
Зейіннің негізі мектепте дамиды. Оқу процесінде бала қызметке
Бірте – бірте оның зейіні кейбір пәнді
Сонымен балалардың ырықсыз зейіні үлкен рол атқарғанымен, мектепке
Балаларға ерікті зейінді ұстай білу көбінесе қиынға түседі,
Оқушы зейінінің шоғырланушылығы, жинақтылығы әсіресе қызықты жұмыс үстінде
Бірде мұғалім әдетте сабақ кезінде көңілдерін сирек бөлетін
Оқу материалының өзі – ақ кейде балаларда
Бірінші сыныпқа сабақ беруші мұғалімнің, қандай да болмасын
Зейіннің көлемі көбінесе адамның бұрыннан жинақталған тәжірибесіне байланысты.
Төменгі сыныптарға оқу ісінде бірнеше санды қосып одан
Зейіннің бөлінушілігі 1 – сынып оқушыларында жеткілікті
Баланың зейінін бөле білмегендігін, педагог кейде оқушының алаң
Төменгі сынып оқушылары үшін зейіннің бөлінушілігі қол жетпейтін
Бір нәрседен екінші бір нәрсеге зейінінің аударылуы жөнінде
Мектептегі төменгі сынып оқушысына алаң болушылық тән. Ол
Баланың қабылдауындағы кемшіліктердің болуы себебін оның алаң болушылығынан
Төменгі сынып оқушысының алаңдаушылығына баланың қандай да бір
Зейіннің тұрақтылығы көп уақытқа дейін құбылып, өзгеріп отыруымен
Зейін де толқу да болып отырады. Бірақ зейіннің
Зейіннің көлемі де бірдей бола бермейді. Кейбір адамдардың
Кейбір кезде адамның зейіні бытыраңқы болып келеді. Мұндай
Зейіннің (ырықты,ырықсыз) екі түрі мектептің төменгі сынып жасында
Төменгі сынып оқушыларының зейін ерекшеліктерін еске ала отырып,
Зейінді дамытуда, әрі өтілетін сабақтың жемісті болуына сыртқы
Ырықсыз зейінді тәрбиелеу үшін, мектеп оқушысының танымдық ықыласын
Мектепке келген балада мұғалімді тыңдау, оқу материалына үңілу
Зейінді аударып, оны тарта білудің маңызды шарты сабақты
Сабақ басталарда, оның мақсатын айтқан пайдалы, өйткені оқушылар
Ырықсыз зейінді аудару үшін оқу материалының мазмұны және
Толқудың пайда болуы, зейіннің аууы, тез шаршауы балаларға
Ал, бірақ, қажеттігі болмаған жерде, сабақтың түрін жиі
Сабақтың түрін өзгертумен ғана сабақтағы еңбекті әр қилы
Аз ғана (2-3 минуттік) демалыс, дене шынықтыру минуты
Балалардың зейінін жұмылдыру үшін балалардың оқу жұмысын белсендіре
Егер шақырылған оқушы мұғалімнің айтуымен жазатын сөйлемін немесе
Зейінді дамытуда, оқушының оған нені оқытып отырғанын түсінуінің
Оқушының ырықты зейінін дамыту үшін, оның оқытуды, өз
Жұмыс дұрыс ұйымдастырылса, мұғалім мектеп оқушысының ырықты зейінін
Мектеп — оқушылардың зейінін оқу - тәрбие
1. Бірінші сыныптан бастап оқушыларды зейінділікке әдеттендіру, оларда
2. Бүкіл сыныпқа не жеке оқушыларға берілетін
3. Бала қайда жүрсе де (мектепте,
4. Зейінді күшті және тұрақты
5. Төменгі сынып оқушыларының жүйке жүйесінің әлде
Оқушылардың зейінін дұрыс қалыптастыруға мұғалімнің жеке басының үлгі-өнегесінің
Мұғалім балаларға сабақ үстінде зейінін дұрыстап аудара алмаса,
Балалардың зейінін дамыту оқыту мен тәрбие үрдісінде іске
Бала зейінін шоғырландыруға қабілетті, бірақ еріксіз зейінді меңгермейді.
Зейін өзін - өзі бақылауымен тығыз байланысты.
Бақылау - әрекетті басқарудың маңызды құрамдас бөлігі. Бақылау
Зейіннің жеке актісі, бақылаудың әрекеті ақыл-ойға айналғанда және
Ырықсыз зейін – ол да бақылау, бірақ заттан
Зейіннің тұрақтылығын дамыту үшін, бақылауды игеруді сатылап қалыптастыру
Бақылауды сатылап қалыптастырудың нәтижесінде (мәтінде, шығарманы, өрнекті ретімен
Зейін оқытудың сапасын және өнімділігін анықтаушы ретінде. Балалар
Жалпы, зейінді балалар жақсы оқиды, ал зейіні нашар
Зейін қасиеттерінің деңгейлері төмен дамыған балаларда оқу міндеттерін
атқару шектеледі. Сондықтан зейіннің қасиеттерін
жаттықтыру, психологиялық қызмет көрсетудегі өзекті бағыт ретінде,
Ырықты зейіннің жоғары деңгейде болуы оқытудағы үлгерімдерінің басқа
факторларын іске асырады, жеке айтқанда жекелік моторлық
іске асырады. Зейін оқушылардың жекелік жылдамдығы жоғары
Жас ерекшелігіне байланысты зейіннің даму сипаттамасы мынадай:
1) Балалардың жеке дамуымен,олардың қажеттіліктері және қызығушылықтары дүниетанымдарының
2) Зейіннің жас ерекшелігіне байланысты дамуы, оның барлық
3) Жастарының дамуына қарай ырықсыз зейіннен гөрі, ырықты
4) Зейіннің дамуы шоғырлану мотивтерінің өзгеруіне әсері бар.
5) Әр жас сатысында жекелік айырмашылықтары, даму үрдісінде
Зейін шоғырланудың жеке актісі ретінде немесе шоғырлану күйлерінің
Зейінділік оқушының басқа да жекелік жақтарымен бірге қалыптасады:
Егер адам бәрін де көңіл қоя істеуге әдеттенсе,
Оқу – тәрбие процесінде балалардың өздерінің басынан өткізген
Жас балалардың зейіні көбінесе бір заттан екінші затқа
2. Кіші мектеп жасындағы оқушылардың зейінін дамытуға
бағытталған психологиялық – тәжірибелік эксперимент
2.1 Анықтаушы эксперимент материалдарын дайындау, жүргізу, қорытындылау
Эксперимент Ақтөбе қаласының №36 орта мектебінің
Анықтаушы эксперименттің мақсаты:
бастауыш сынып оқушыларының зейінінің даму деңгейін анықтау;
Анықтаушы эксперименттің міндеттері:
анықтаушы эксперимент материалдарын дайындау;
анықтаушы эксперимент материалдарын тәжірибеден өткізу;
анықтаушы эксперимент материалдарын қорытындылау.
Жүргізілген диагностикалық әдістемелер:
а) Зейіннің нәтижелілігі мен тұрақтылығын анықтау әдістемесі;
ә) Зейіннің бөлінуі мен ауысуын анықтау әдістемесі;
б) Зейіннің аумағын анықтау әдістемесі [40,150].
Әдістеме №1. Зейіннің нәтижелілігі мен тұрақтылығын анықтау
Оқушы зейінінің нәтижелігі мен тұрақтылығын анықтау үшін Ландольт
Ұсынылатын Ландольт сақиналарының көлемі жазу жолының биіктігіндей болуы
Оқушыға Ландольт сақиналары салынған парақ беріліп, төмендегідей нұсқау
Бұдан соң оқушыларға Ландольт сақиналары көрсетіліп, оларды мұқият
Сурет 1
Жұмыс уақыты 5 минутқа созылады. Эксперимент жүргізуші әр
Зейіннің нәтижелілігі мен тұрақтылығы төмендегі формула бойынша есептеледі:
S=0‚5N – 2,8n /t
Формуладағы S – зейіннің нәтижелілігі мен тұрақтылығының
Зейіннің нәтижелілігі мен тұрақтылығының 1 минуттағы көрсеткішін төмендегі
S1=0‚5N1 – 2,8n1 /t1
Формуладағы S1– 1 минуттағы зейіннің нәтижелігі мен
Зейіннің нәтижелілігі мен тұрақтылығының 2 минуттағы көрсеткішін төмендегі
S2=0‚5N2 – 2,8n2 /t2
Формуладағы S2– 1 минуттағы зейіннің нәтижелігі мен тұрақтылығының
Зейіннің нәтижелілігі мен тұрақтылығының 3 минуттағы көрсеткішін төмендегі
S3=0‚5N3 – 2,8n3 /t3
Формуладағы S3– 1 минуттағы зейіннің нәтижелігі мен тұрақтылығының
Зейіннің нәтижелілігі мен тұрақтылығының 4 минуттағы көрсеткішін төмендегі
S4=0‚5N4 – 2,8n4 /t4
Формуладағы S4– 1 минуттағы зейіннің нәтижелігі мен тұрақтылығының
Зейіннің нәтижелілігі мен тұрақтылығының 5 минуттағы көрсеткішін төмендегі
S5=0‚5N5 – 2,8n5 /t5
Формуладағы S5– 1 минуттағы зейіннің нәтижелігі мен тұрақтылығының
Алынған нәтижелер бойынша оқушының тапсырманы орындау графигі сызылады.
График сызылу үшін зейіннің нәтижелілігі мен тұрақтылығының көрсеткіштері
S – тің мәні 1,25 ұпайдан жоғары болса
S – тің мәні 1 ұпайдан 1,25 ұпай
S – тің мәні 0,75 ұпайдан 1 ұпай
S – тің мәні 0,5 ұпайдан 0,75 ұпай
S – тің мәні 0,25 ұпайдан 0,5 ұпай
S – тің мәні 0 ұпайдан 0,25 ұпай
Зейіннің тұрақтылығының ұпайлық көрсеткіші төмендегідей болады:
10 ұпай – суреттегі 1 – қисық сызықпен
8 – 9 ұпай – 2 –
6 – 7 ұпай – 3 –
4 – 5 ұпай – 4 –
3 ұпай – 5 – қисық сызықпен белгіленгендей
Бұл сызбада зейіннің нәтижелілігі және бала зейінін психологиялық
1.-.-.-.-.-.-. – үлгісінде қисық сызық зейіннің өте жоғары
2.............. – үлгісіндегі қисық сызық нәтижелілігі төмен, бірақ
3. – - – - – - –
4.– – үлгісіндегі қисық сызық нәтижелілігі орта, бірақ
5.-/-/-/-/-/-/-/ - – үлгісіндегі қисық сызық нәтижелілігі орта,
Зейіннің нәтижелілігі және тұрақтылығы туралы қорытынды:
10 ұпай – зейіннің нәтижелілігі де, тұрақтылығы да
8 – 9 ұпай – зейіннің нәтижелілігі
4 – 7 ұпай – зейіннің нәтижелілігі
2 – 3 ұпай – зейіннің нәтижелілігі
0 – 1 ұпай – зейіннің нәтижелілігі
Зейіннің нәтижелілігі мен тұрақтылығын анықтау әдістемесінің нәтижесі
3 «ә» эксперименттік сынып бойынша
Кесте 1
Аты-жөні Нәтижесі
1.Джанғазин Нұрбақыт жоғары
2.Беқали Ригина өте жоғары
3.Серікқалиев Жасұлан өте жоғары
4.Сүлейменова Раиса төмен
5.Есеркенова Аяжан жоғары
6.Сайынова Тұрғангүл жоғары
7.Есмаханов Біржан жоғары
8.Ерболатұлы Дамир жоғары
9.Айдарбек Абылайхан жоғары
10.Заитова Гаухар төмен
11.Батаев Мейірбек төмен
12.Адилова Асель өте жоғары
13.Исаев Саясат төмен
14.Мұхамбетали Алишер төмен
15.Нұржанов Әділхан өте төмен
16.Әбубәкіров Нұрдаулет өте жоғары
17.Жексенғалиев Рақымжан төмен
18.Самет Ғалымжан өте жоғары
19.Каринбаев Азамат өте төмен
20.Маратқызы Аяжан орташа
21.Шангереев Ақжол өте төмен
Эксперимент өткізу арқылы балалардың зейінінің даму деңгейін анықтау
көрсетті.
Зейіннің нәтижелілігі мен тұрақтылығын анықтау әдістемесінің нәтижесі
3 «б» бақылау сыныбы бойынша
Кесте 2
Аты-жөні. Нәтижесі
1.ДулатовДаулет өте жоғары
2.Тұрғалиева Д. өте жоғары
3.Муатов Р. жоғары
4.Жангелді Н. өте төмен
5.Қалмұратова Аида төмен
6.Сләмғазы Қуаныш жоғары
7.Жумагалиев Данияр өте жоғары
8.Тоғаев Абай өте жоғары
9.Темірали Фархат орташа
10.Досанова Наргиза өте жоғары
11.Сакенов Абай өте төмен
12.Елубаев Есенби өте жоғары
13.Кадиров Нұрдаулет жоғары
14.Кеңес Саян жоғары
15.Бекбаева Фариза өте жоғары
16.Кушекбаева Лунара жоғары
17.Күнімжаева Гүлназ өте жоғары
18.Мұханбетжан Әділхан жоғары
19.Медетов Аманбек өте жоғары
20.Ұзақбаев Жандос төмен
21.Елтай Әлім жоғары
Бақылау сыныбында балалардың зейінінің даму деңгейін анықтау барысында
Зейіннің нәтижелілігі мен тұрақтылығын анықтау
әдістемесінің нәтижесі
Кесте 3
Деңгейлер Эксперименттік сынып Бақылау сыныбы
3 «ә» сыныбы (21 оқушы) 3 «б» сыныбы
саны пайыздық саны пайыздық
Өте жоғары 5 23,8 % 9 43 %
Жоғары 6 28,6 % 7 33,3 %
Орташа 1 4,7 % 1 4,7 %
Төмен 6 28,6 % 2 9,5 %
Өте төмен 3 14,3 % 2 9,5 %
Әдістеме №2. Зейіннің бөлінуі мен ауысуын анықтау әдістемесі
Зейіннің бөлінуі мен ауысуын анықтау үшін білім
Бала бұл жұмысты үзіліссіз 2 минут аралығында орындайды.
S=0,5N-2,8n/120
Формуладағы S – зейіннің зейіннің бөлінуі мен
N – 2 минутта тиісті белгілермен белгіленген гоеметриялық
S – тің мәні 1,00 ұпайдан жоғары болса
S – тің мәні 0,75 ұпайдан 1,00 ұпай
S – тің мәні 0,50 ұпайдан 0,75 ұпай
S – тің мәні 0,25 ұпайдан 0,50 ұпай
S – тің мәні 0 ұпайдан 0,25 ұпай
Зейіннің бөлінуі мен ауысуы туралы қорытынды:
10 ұпай – зейіннің бөлінуі мен ауысуы өте
8 – 9 ұпай – зейіннің бөлінуі
4 – 7 ұпай – зейіннің бөлінуі
2 – 3 ұпай – зейіннің бөлінуі
0 – 1 ұпай – зейіннің бөлінуі
Сурет 2
Зейіннің бөлінуі мен ауысуын анықтау әдістемесінің нәтижесі
3 «ә» эксперименттік сыныбы бойынша
Кесте 4
Аты -жөні Жинаған балы Ұпай саны
1.Джанғазин Нұрбақыт 0,416 өте жоғары
2.Беқали Ригина 0,393 жоғары
3.Серікқалиев Жасұлан 0,416 өте жоғары
4.Сүлейменова Райса 0,209 төмен
5.Есеркенова Аяжан 0,375 жоғары
6.Сайынова Тұрғангүл 0,304 орташа
7.Есмаханов Біржан 0,138 төмен
8.Ерболатұлы Дамир 0,151 төмен
9.Айдарбек Абылайхан 0,179 төмен
10.Заитова Гаухар 0,245 орташа
11.Батаев Мейірбек 0,393 жоғары
12.Адилова Асель 0,37 жоғары
13.Исаев Саясат 0,341 жоғары
14.Мұхамбетали Алишер 0,187 төмен
15.Нұржанов Әділхан 0,375 жоғары
16.Әбубәкіров Нұрдаулет 0,35 жоғары
17.Жексенғалиев Рақымжан 0,375 жоғары
18.Самет Ғалымжан 0,258 орташа
19.Каринбаев Азамат 0,182 төмен
20.Маратқызы Аяжан 0,37 орташа
21.Шангереев Ақжол 0,335 жоғары
Әдістеменің нәтижесін қорытындылау барысында келесіні анықтадық:
өте жоғары – 2 оқушы (9,5%), жоғары –
Зейіннің бөлінуі мен ауысуын анықтау әдістемесінің нәтижесі
3 «б» бақылау сыныбы бойынша
Кесте 5
Аты-жөні Жинаған балы Ұпай саны
1. Дулатов Даулет 0,326 орташа
2.Тұрғанғалиева Д. 0,325 орташа
3.Муатов Р. 0,3 орташа
4.Жангелді Н. 0,416 өте жоғары
5.Қалмұратова Аида 0,304 орташа
6.Сләмғазы Қуаныш 0,208 төмен
7.Жумагалиев Данияр 0,416 өте жоғары
8.Тоғаев Абай 0,416 өте жоғары
9.Темірали Фархат 0,208 төмен
10.Досанова Наргиза 0,416 өте жоғары
11.Сакенов Абай 0,385 жоғары
12.Елубаев Есенби 0,37 жоғары
13.Кадиров Нұрдаулет 0,287 орташа
14.Кеңес Саян 0,225 төмен
15.Бекбаева Фариза 0,21 төмен
16.Кушекбаева Лунара 0,41 өте жоғары
17.Күнімжаева Гүлназ 0,379 жоғары
18.Мұхаммбетжан Әділхан 0,25 орташа
19.Медетов Аманбек 0,372 жоғары
20.Ұзақбаев Жандос 0,368 жоғары
21.Елтай Әлім 0,335 жоғары
Бақылау сыныбында келесі нәтижеге қол жеткіздік: өте жоғары
Зейіннің бөлінуі мен ауысуын анықтау әдістемесінің нәтижесі
Кесте 6
Деңгейлер Эксперименттік сынып Бақылау сыныбы
3 «ә» сыныбы (21 оқушы) 3 «б» сыныбы
саны пайыздық саны пайыздық
Өте жоғары 2 9,5 % 5 23,8 %
Жоғары 9 43 % 6 28,6 %
Орташа 4 19 % 6 28,6 %
Төмен 6 28,6 % 4 19 %
Өте төмен 0 0% 0 0 %
Әдістеме №3. Зейіннің аумағын анықтау әдістемесі
Бұл әдістемесі негізінде бастауыш сынып оқушыларының зейінінің аумағын
Суретте 8 шаршы алдын – ала қиылып дайындалады
Эксперимент жүргізуші балаға төмендегідей нұсқау береді:
«Қазір екеуіміз «Есіңде сақтап,нүктелерді дұрыстап орналастыр» ойынын ойнаймыз.
Зейіннің аумағы 10 ұпайлық жүйемен бағаланады:
10 ұпай – берілген уақыт ішінде 6 және
8 – 9 ұпай – берілген уақыт
4 – 7 ұпай – берілген уақыт
0 – 3 ұпай – берілген уақыт
Зейіннің аумағы туралы қорытынды:
10 ұпай – зейіннің аумағы өте жоғары;
8 – 9 ұпай – зейіннің аумағы
4 – 7 ұпай – зейіннің аумағы
2 – 3 ұпай – зейіннің аумағы
0 – 1 ұпай – зейіннің аумағы
Сурет 3
Зейіннің аумағын анықтау әдістемесінің нәтижесі
3 «ә» эксперименттік сыныбы бойынша
Кесте 7
Аты-жөні Жинаған саны Ұпай саны
1. Джанғазин Нұрбақыт 35 өте жоғары
2.Беқали Ригина 0 өте төмен
3.Серікқалиев Жасұлан 35 өте жоғары
4.Сүлейменова Райса 0 өте төмен
5.Есеркенова Аяжан 2 төмен
6.Сайынова Тұрғангүл 3 орташа
7.Есмаханов Біржан 0 өте төмен
8.Ерболатұлы Дамир 0 өте төмен
9.Айдарбек Абылайхан 0 өте төмен
10.Заитова Гаухар 2 төмен
11.Батаев Мейірбек 28 өте жоғары
12.Адилова Асель 2 төмен
13.Исаев Саясат 0 өте төмен
14.Мұхамбетали Алишер 35 өте жоғары
15.Нұржанов Әділхан 22 өте жоғары
16.Әбубәкіров Нұрдаулет 2 төмен
17.Жексенғалиев Рақымжан 35 өте жоғары
18.Самет Ғалымжан 3 орташа
19.Каринбаев Азамат 22 өте жоғары
20.Маратқызы Аяжан 0 өте төмен
21.Шангереев Ақжол 22 өте жоғары
Эксперименттік сынып бойынша эейіннің аумағын анықтау әдістемесінің
Зейіннің аумағын анықтау әдістемесінің нәтижесі
3 «б» бақылау сыныбы бойынша
Кесте 8
Аты-жөні Жинаған саны Ұпай саны
1.Дулатов Даулет 11 өте жоғары
2.Тұрғанғалиева Д. 2 төмен
3.Муатов Р. 14 өте жоғары
4.Жангелді Н. 4 орташа
5.Қалмұратова Аида 0 өте төмен
6.Сләмғазы Қуаныш 12 өте жоғары
7.Жумагалиев Данияр 12 өте жоғары
8.Тоғаев Абай 21 өте жоғары
9.Темірали Фархат 2 төмен
10.Досанова Наргиза 0 өте төмен
11.Сакенов Абай 17 өте жоғары
12.Елубаев Есенби 0 өте төмен
13.Кадиров Нұрдаулет 27 өте жоғары
14.Кеңес Саян 5 жоғары
15.Бекбаева Фариза 5 жоғары
16.Кушекбаева Лунара 6 өте жоғары
17.Күнімжаева Гүлназ 0 өте төмен
18.Мұхаммбетжан Әділхан 6 өте жоғары
19.Медетов Аманбек 23 өте жоғары
20.Ұзақбаев Жандос 23 өте жоғары
21.Елтай Әлім 13 өте жоғары
Бақылау сыныбы бойынша эейіннің аумағын анықтау әдістемесінің
өте жоғары – 12 оқушы (57,3 %), жоғары
Зейіннің аумағын анықтау әдістемесінің нәтижесі
Кесте 9
Деңгейлер Эксперименттік сынып Бақылау сыныбы
3 «ә» сыныбы (21 оқушы) 3 «б» сыныбы
саны пайыздық саны пайыздық
Өте жоғары 8 38,2 % 12 57,3 %
Жоғары 0 0 % 2 9,5 %
Орташа 2 9,5 % 1 4,7 %
Төмен 4 19 % 2 9,5 %
Өте төмен 7 33,3% 4 19 %
Анықтаушы экспериментте жүргізілген әдістемелердің сандық сапалық нәтижелеріне сүйене
2.2 Қалыптастырушы эксперимент материалдарын дайындау,
жүргізу, қорытындылау
Қалыптастырушы эксперименттінің мақсаты: арнайы құрастырылған жаттығуларды, ойындарды қамтыған
Қалыптастырушы эксперимент 3 «ә» сыныбында, аптасына 1 рет
Оқушылардың зейінін дамытуға арналған психологиялық кешен
Мақсаты: кіші мектеп жасындағы оқушылардың зейінін дамыту,
Интерактивті стратегиялар: пікір-талас, шағын топтармен жұмыс, әңгіме, ойын
1. «Ой талқы» жаттығуы
Сурет 4
Жақсы адам деп қандай қасиеттерге лайық адамды айтады?
Мысалы. Мейірімді, ақкөңіл, сыпайы т.б.
Түйін. Жақсы адам күндей айналасына жылу береді.
Әл Фараби бабамыздың «Ақыл дегеніміз адамның екі
2. «Мен және айна» жаттығуы
Бұл ойында оқушылар бір біріне қарап отырады. Әр
Мысалы: жалқау – еңбекқор, ұялшақ – батыл т.б.
Түйін. Бұл ойында жаман қасиеттерден аулақ болуға, жақсы
3. «Құпия сурет» жаттығуы
Сурет 5
Біз нені байқап тұрмыз?
Ақ кеңістікті көрмей көбі қара нүкте көріп тұрмыз
4. «Адамгершілік жүрегі» жаттығуы
Сурет 6
Әр топ мүшелері өздерінің қолындағы жүрекке «ақылды болуымыз
Күн шуағына жылу береді, ал адам жылы сөз
Адам баласы адам баласынан ақыл, ғылым, мінез деген
Ақыл деген - өлшеусіз бір жарық нұр,
Сол нұрды тән қамы үшін жан жұмсап жүр.
Тағдырдың қиын сырлы сиқырымен.
Жан тәнге,ақыл жанға матаулы тұр.
Ақыл деген – денеге егулі дән,
Суарылса кіреді оған да жан.
Ақылдың өсіп өніп зор аймағы –
Көрген,білген нәрседен ғибрат алған, –
деп, Шәкәрім бабамыздың сөзімен, ой тұжырымдарымен түйіндейміз
5. «Берілмеймін »жаттығуы
Жаттығу зейіннің бөлінуіне, шоғырлануды дамытуға арналған.
Психолог келесі тапсырманы ұсынады:
Дауыстап 1 – ден 31 – ге
Дұрыс жауабы: 1, 2, -, 4, 5, -,
6. «Бақылаушы» жаттығуы
Бұл жаттығу көру зейініне арналған.
Оқушыларға мектеп ауласынан бастап, мектептен үйге дейінгі жолдарда
7. «Менің сүйікті жемісім» жаттығуы
Қатысушылар дөңгелене отырады.Бірінші қатысушы өзінің атын,сүйікті жемісін атуы
8. «Ұшады – ұшпайды» жаттығуы
Жаттығу зейіннің ауысуын дамытуға арналған.
Оқушылар дөңгелене отырады. Жүргізуші заттың атын атайды. Егер
9. «Менің туған күнім» жаттығуы
Жаттығу зейінмен бірге ес, қабілеттің дамуына арналған.
Қатысушы топ бірінші тұрған адамынан бастап кезекпен атын,
10. «Алақан» жаттығуы
Жаттығу зейіннің тиянақтылығын дамытуға арналған.
Қатысушылар дөңгелене отырып, алақандарын көршілерінің тізелеріне қояды: оң
11. «Желінетін – желінбейтін» жаттығуы
Зейіннің ауысуын дамытуға арналған.
Жүргізуші қатысушыларға кезекпен заттың атауын атап (желінетін-желінбейтін)
12. «Ең зейінді» жаттығуы
Жаттығу көру зейіні мен есті дамытуға арналған.
Қатысушылар жартылай дөңгелене тұрып, жүргізушіні анықтап алуы керек.
13. «Телефон» жаттығуы
Жаттығу есту зейінімен есту есін дамытуға арналған.
Сөздік хабарлама дөңгелене отырып, кезекпен сыбырлау арқылы беріледі.
14. «Баспа машиналары» жаттығуы
– бұл шоғырланған әдетті дамытуға арналған классикалық театральды
15. «Кім жылдам?» жаттығуы
Адамдарды кез келген мәтіндегі колонканың ішінен жиі кездесетін
16. «Бақылағыш» жаттығуы
Балаларға ес бойынша дәлме – дәл мектеп ауласын
17. «Корректура» жаттығуы
Жүргізуші қағазға әріптері түсіп қалған немесе орындары ауыстырылған
18. «Саусақтар» жаттығуы
Қатысушылар орындықтарға дөңгелек жасап орналасады.
Қолдарын тізелеріне қойып, бас бармақтарын бос қояды. Топта
19. Қателескіш мұғалім
Жүргізуші немесе осы ойынға қатысушы әр түрлі жағдайлардағы
20. Зейіннің ауысуы мен тұрақтылығын ақыл – ой
Жүргізуші оқушыға 2 қатардағы бір таңбалы сандарды көрсетіп,
Бірінші тәсіл:
Оқушы жоғары және төмен санды қосады да қосындының
Бірінші тәсіл бойынша есептеу үлгісі:
1 4 6 1 8 0 9 0
2 1 4 6 1 8 0 9
Екінші тәсіл:
Бұл жағдайда бірінші тәсілдегі жоғары сан мен төмендегі
Екінші тәсіл бойынша есептеу үлгісі:
1 2 2 3 4 6 9 4
2 2 3 4 6 9 4 2
Дайындық кезеңінде жүргізуші кез – келген 2 санды
Жатығудың негізгі бөлігінде оқушы жүргізушінің белгісінен соң берілген
Орындалған жұмысты талдау:
1. Зейіннің ауысуы жағдайындағы 1 минутта істелінген есептеу
а) 1 минутта 18 не одан да көп
ә) 8 не одан да кем операциялар саны
2. Бұдан соң зейіннің ауысу деңгейі анықталады. Бұл
Қалыптастырушы эксперименттен кейін оқушылардың зейінінің деңгейін анықтау мақсатында
Зейіннің нәтижелілігі мен тұрақтылығын анықтау әдістемесінің нәтижесі
Кесте 10
Аты-жөні Нәтижесі
1.Джанғазин Нұрбақыт өте жоғары
2.Беқали Ригина жоғары
3.Серікқалиев Жасұлан өте жоғары
4.Сүлейменова Раиса орташа
5.Есеркенова Аяжан жоғары
6.Сайынова Тұрғангүл жоғары
7.Есмаханов Біржан өте жоғары
8.Ерболатұлы Дамир жоғары
9.Айдарбек Абылайхан жоғары
10.Заитова Гаухар төмен
11.Батаев Мейірбек орташа
12.Адилова Асель өте жоғары
13.Исаев Саясат төмен
14.Мұхамбетали Алишер орташа
15.Нұржанов Әділхан төмен
16.Әбубәкіров Нұрдаулет өте жоғары
17.Жексенғалиев Рақымжан жоғары
18.Самет Ғалымжан өте жоғары
19.Каринбаев Азамат өте төмен
20.Маратқызы Аяжан орташа
21.Шангереев Ақжол өте төмен
Өте жоғары – 6 оқушы (28,6%).
Жоғары – 6 оқушы (28,6 %).
Орташа – 4 оқушы (19,1%)
Төмен – 3 оқушы (14,3%)
Өте төмен – 2 оқушы (9,5%)
Зейіннің нәтижелілігі мен тұрақтылығын анықтау әдістемесінің нәтижесі
3 «б» бақылау сыныбы бойынша
Кесте 11
Аты-жөні Нәтижесі
1.ДулатовДаулет өте жоғары
2.Тұрғалиева Д. өте жоғары
3.Муатов Р. жоғары
4.Жангелді Н. өте төмен
5.Қалмұратова Аида төмен
6.Сләмғазы Қуаныш жоғары
7.Жумагалиев Данияр өте жоғары
8.Тоғаев Абай өте жоғары
9.Темірали Фархат орташа
10.Досанова Наргиза өте жоғары
11.Сакенов Абай өте төмен
12.Елубаев Есенби өте жоғары
13.Кадиров Нұрдаулет жоғары
14.Кеңес Саян жоғары
15.Бекбаева Фариза өте жоғары
16.Кушекбаева Лунара жоғары
17.Күнімжаева Гүлназ өте жоғары
18.Мұханбетжан Әділхан жоғары
19.Медетов Аманбек өте жоғары
20.Ұзақбаев Жандос төмен
21.Елтай Әлім жоғары
Өте жоғары – 9 оқушы (43%)
Жоғары – 7 оқушы (33,3%)
Орташа – 1 оқушы (4,7%)
Төмен – 2 оқушы (9,5%)
Өте төмен – 2 оқушы (9,5%)
Зейіннің нәтижелілігі мен тұрақтылығын анықтау әдістемесі нәтижесінің
Кесте 12
Деңгейлер Эксперименттік сынып Бақылау сыныбы
3 «ә» сыныбы (21 оқушы) 3 «б» сыныбы
Анық.экспер. Бақ.экспер. Анық.экспер. Бақ.экспер.
саны % саны % саны % саны %
Өте жоғары 5 23,8 % 6 28,6% 9
Жоғары 6 28,6 % 6 28,6% 7
Орташа 1 4,7 % 4 19% 1 4,7
Төмен 6 28,6 % 3 14,3% 2 9,5
Өте төмен 3 14,3 % 2 9,5 %
Салыстыру барысында эксперименттік сыныпта жоғары деңгейдің көрсеткіші 1
Зейіннің бөлінуі мен ауысуын анықтау әдістемесінің нәтижесі
3 «ә» эксперименттік сыныбы бойынша
Кесте 13
Аты-жөні Жинаған балы Ұпай саны
1. Джанғазин Нұрбақыт 0,416 өте жоғары
2.Беқали Ригина 0,393 өте жоғары
3.Серікқалиев Жасұлан 0,416 өте жоғары
4.Сүлейменова Райса 0,209 төмен
5.Есеркенова Аяжан 0,375 жоғары
6.Сайынова Тұрғангүл 0,304 орташа
7.Есмаханов Біржан 0,138 төмен
8.Ерболатұлы Дамир 0,151 орташа
9.Айдарбек Абылайхан 0,179 төмен
10.Заитова Гаухар 0,245 орташа
11.Батаев Мейірбек 0,393 жоғары
12.Адилова Асель 0,37 өте жоғары
13.Исаев Саясат 0,341 жоғары
14.Мұхамбетали Алишер 0,187 төмен
15.Нұржанов Әділхан 0,375 жоғары
16.Әбубәкіров Нұрдаулет 0,35 жоғары
17.Жексенғалиев Рақымжан 0,375 жоғары
18.Самет Ғалымжан 0,258 орташа
19.Каринбаев Азамат 0,182 орташа
20.Маратқызы Аяжан 0,37 орташа
21.Шангереев Ақжол 0,335 жоғары
Өте жоғары – 4 оқушы (19,1%)
Жоғары – 7оқушы (33,3%)
Орташа – 5оқушы (23,6%)
Төмен – 4оқушы (19,1%)
Өте төмен – 0 оқушы (0%)
Зейіннің бөлінуі мен ауысуын анықтау әдістемесінің нәтижесі
3 «б» бақылау сыныбы бойынша
Кесте 14
Аты-жөні Жинаған балы Ұпай саны
1. Дулатов Даулет 0,326 орташа
2.Тұрғанғалиева Д. 0,325 орташа
3.Муатов Р. 0,3 орташа
4.Жангелді Н. 0,416 өте жоғары
5.Қалмұратова Аида 0,304 орташа
6.Сләмғазы Қуаныш 0,208 төмен
7.Жумагалиев Данияр 0,416 өте жоғары
8.Тоғаев Абай 0,416 өте жоғары
9.Темірали Фархат 0,208 төмен
10.Досанова Наргиза 0,416 өте жоғары
11.Сакенов Абай 0,385 жоғары
12.Елубаев Есенби 0,37 жоғары
13.Кадиров Нұрдаулет 0,287 орташа
14.Кеңес Саян 0,225 төмен
15.Бекбаева Фариза 0,21 төмен
16.Кушекбаева Лунара 0,41 өте жоғары
17.Күнімжаева Гүлназ 0,379 жоғары
18.Мұхаммбетжан Әділхан 0,25 орташа
19.Медетов Аманбек 0,372 жоғары
20.Ұзақбаев Жандос 0,368 жоғары
21.Елтай Әлім 0,335 жоғары
өте жоғары – 5 оқушы (23,8%)
Жоғары – 6 оқушы (28,6%)
Орташа – 6 оқушы (28,6%)
Төмен – 4 оқушы (19%)
өте төмен – 0 оқушы (0%)
Зейіннің бөлінуі мен ауысуын анықтау әдістемесі нәтижесінің
Кесте 15
Деңгейлер Эксперименттік сынып Бақылау сыныбы
3 «ә» сыныбы (21 оқушы) 3 «б» сыныбы
Анық.экспер. Бақ.экспер. Анық.экспер. Бақ.экспер.
саны % саны % саны % саны %
Өте жоғары 2 9,5 % 4 19 %
Жоғары 9 43 % 7 33,3% 6
Орташа 4 19 % 6 28,6% 6 28,6
Төмен 6 28,6 % 4 19 % 4
Өте төмен 0 0% 0 0% 0 0
Нәтижелерді қорытындылай келе, біз келесі мәліметтерге қол жеткіздік,
Зейіннің аумағын анықтау әдістемесінің нәтижесі
3 «ә» эксперименттік сыныбы бойынша
Кесте 16
Аты-жөні Жинаған саны Ұпай саны
1. Джанғазин Нұрбақыт 35 өте жоғары
2.Беқали Ригина 0 орташа
3.Серікқалиев Жасұлан 35 өте жоғары
4.Сүлейменова Райса 0 төмен
5.Есеркенова Аяжан 2 жоғары
6.Сайынова Тұрғангүл 3 жоғары
7.Есмаханов Біржан 0 өте төмен
8.Ерболатұлы Дамир 0 төмен
9.Айдарбек Абылайхан 0 өте төмен
10.Заитова Гаухар 2 орташа
11.Батаев Мейірбек 28 өте жоғары
12.Адилова Асель 2 жоғары
13.Исаев Саясат 0 төмен
14.Мұхамбетали Алишер 35 өте жоғары
15.Нұржанов Әділхан 22 өте жоғары
16.Әбубәкіров Нұрдаулет 2 төмен
17.Жексенғалиев Рақымжан 35 өте жоғары
18.Самет Ғалымжан 3 жоғары
19.Каринбаев Азамат 22 өте жоғары
20.Маратқызы Аяжан 0 төмен
21.Шангереев Ақжол 22 өте жоғары
Өте жоғары – 8оқушы (38,1%)
Жоғары – 4 оқушы (19,1%)
Орташа – 2 оқушы (9,5%)
Төмен – 5оқушы (23,8%)
Өте төмен – 2 оқушы (9,5 %)
Зейіннің аумағын анықтау әдістемесінің нәтижесі
3 «б» бақылау сыныбы бойынша
Кесте 17
Аты-жөні Жинаған саны Ұпай саны
1. Дулатов Даулет 11 өте жоғары
2.Тұрғанғалиева Д. 2 төмен
3.Муатов Р. 14 өте жоғары
4.Жангелді Н. 4 орташа
5.Қалмұратова Аида 0 өте төмен
6.Сләмғазы Қуаныш 12 өте жоғары
7.Жумагалиев Данияр 12 өте жоғары
8.Тоғаев Абай 21 өте жоғары
9.Темірали Фархат 2 төмен
10.Досанова Наргиза 0 өте төмен
11.Сакенов Абай 17 өте жоғары
12.Елубаев Есенби 0 өте төмен
13.Кадиров Нұрдаулет 27 өте жоғары
14.Кеңес Саян 5 жоғары
15.Бекбаева Фариза 5 жоғары
16.Кушекбаева Лунара 6 өте жоғары
17.Күнімжаева Гүлназ 0 өте төмен
18.Мұхаммбетжан Әділхан 6 өте жоғары
19.Медетов Аманбек 23 өте жоғары
20.Ұзақбаев Жандос 23 өте жоғары
21.Елтай Әлім 13 өте жоғары
Өте жоғары – 12 оқушы (57,2%)
Жоғары – 2 оқушы (9,5%)
Орташа – 1 оқушы (4,7%)
Төмен – 2 оқушы (9,5%)
Өте төмен – 4 оқушы (19,1%)
Зейіннің аумағын анықтау әдістемесінің әдістемесінің нәтижесі
Кесте 18
Деңгейлер Эксперименттік сынып Бақылау сыныбы
3 «ә» сыныбы (21 оқушы) 3 «б» сыныбы
Анық.экспер. Бақ.экспер. Анық.экспер. Бақ.экспер.
саны % саны % саны % саны %
Өте жоғары 8 38,2 % 8 38,2 %
Жоғары 0 0 % 4 19 % 2
Орташа 2 9,5 % 2 9,5 % 1
Төмен 4 19 % 5 23,8 % 2
Өте төмен 7 33,3% 2 9,5% 4 19
Алынған мәліметтерді салыстыра отырып келесі жетістіктерді айтуға болады:
Кестеден көріп отырғандай, қалыптастырушы эксперименттен кейін эксперименттік
ҚОРЫТЫНДЫ
Адам ағзасы туғаннан бастап өмір бойына барлық ақпараттарды
Бақытымызға орай, екі себеппен: біріншіден, алыс емес,миға жеткендерді
Бұдан соңғы жағдай ақпараты зейінге байланысты. Адам өзі
Зейін айқын анықталған, ағзаның қабылдау физиологиясымен сипатталады
«Абай – (зейін дегені) жан – тұрмысының негізі.Бала
Адамға тән әрекеттің кез келген түрінде зейін орын
Зейін алдын – ала зерттеу қызметіне ұсайды. Сіз
Қалыптастырушы экспериментте арнайы құрастырылған жаттығуларды, ойындарды қамтыған кешен
Кіші мектеп жасындағы оқушылардың зейінін дамытуда келесі жаттығулар
Бастапқы көрсеткіш пен соңғы нәтижелерді салыстыру тәжірибелік-эксперимент барысында
Бұл нәтижелер біздің зерттеу жұмысымыздың болжамын дәлелдеді.
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ДЕРЕКТЕР ТІЗІМІ
1. Қазақстан Республикасының «Білім туралы» заңы. – Алматы:
2. Қ.Сейталиев. Жалпы психология. Оқу құралы. – Алматы:
3. Ж.И.Намазбаева. Психология. Оқулық. – Алматы: Print –
4. Тәжібаев Т. Жалпы психология. Оқу құралы. –
5. Қ.Жарықбаев. Жалпы психология. – Алматы,
6. Қ.С.Жұмасова. Психология. Оқулық. –
7. Тәжібаев Т. Жалпы психология. Оқу құралы. –
8. Қ.Жарықбаев. Жантану негіздері. Жантану негіздері жоғарғы және
9. Б.Айтмамбетова, Қ.Бозжанова, А.Ильясова, Ж.Әбиев, А.Бисембаева, Р.Жаңабаева, С.Мусин,
10. Филатов Ф.Р. Общая психология. Серия «Высший балл».
11. www.google . Зейін туралы жалпы ұғым.
12. Столяренко Л.Д. Основы психологии. 5–е изд, перераб.
13. В.В.Богословский. Жалпы психология. Мектеп: Алматы. 1980.
14. Санғылбаев О. Психология ғылымындағы бірін – бірі
15. www.google. Сангилбаев О.С. пс.ғ.к., доцент Абай атындағы
16. Ә.Алдамұратов. Жалпы психология. – Алматы: Білім, 1996.
17. В.В.Богословский. Жалпы психология. – Алматы: Мектеп, 1983.-289
18. Ә.Алдамұратов. Қызықты психология. - Алматы: «Қазақ университеті»,
19. Столяренко Л.Д. Основы психологии. 3–е изд, перераб.
20. С.Б.Бап – Баба. Жантану негіздері. (Жалпы психология).
21. Н.Берікұлы. Жантану. Курстық дәрістер. Оқу құралы. -
22. Абрамова Г.С. Возрастная психология: Учебное пособие для
23. Мұсаева С.А, Бегалиев Т.Б. Жас ерекшелік педагогикасы.
24. Қ.Дүйсембин, З.Алиакбаров. Жасқа сай физиология және мектеп
25. С.Б.Бап – Баба. Жалпы психология. – Алматы:
26. С.Жұмабаев. Жас ерекшелік физиологиясы мен мектеп гигиенасы.
27. С.Б.Бап – Баба. Жантану негіздері. Жоғарғы оқу
28. А.Маклаков. Общая психология. Учебник для вузов.
29. Ф.Н.Гоноболин. Психология. – Алматы: Мектеп, 1976. –
30. Дарвиш О.Б. Возрастная психология: учеб. пособия для
31. Б.М.Теплов. Психология. Орта мектепке арналған оқулық. -
32. Қағазбаева Ә.К, Тәңірбергенова А.Ш., 12 жылдық білім
33. К.Қажымғалиев,Атырау. Оқушылардың зейінін дамытуға арналған психологиялық тренинг//
34. Левитина С. С. Можно ли управлять вниманием
35. Петровский А.В. Педагогика және жас ерекшелігі психологиясы.
Мектеп, 1987. –286 б.-Б.107.
36. Ермолаев О. Ю., Марютина Т. М., Мешкова
37. Педагогика. Абай атындағы Ұлттық Педагогикалық Университетінің педагогика
38. Гальперин П. Я., Кабыльницкая С. Л. Экспериментальное
39. Акимова М. Н. Индивидуальность учащегося и индивидуальный
40. Немов Р.С. Психология: учеб.для.студ.высш.учеб.заведений: В 3 кн.-3-е
41. Овчарова Р.В."Практическая психология в начальной школе" 1995
42. Рогов Л.Д. Настольная книга практического психолога. Кн.2–
43. Ермолаева-Томина Л.Б., Акопянц И.А., Воеводкина В.К. Обучение
44. Игры: обучение, тренинг, досуг/Под ред. В.В.Петрусинского. -
45. Рудестам К. Групповая психотерапия. М.: Прогресс, 1993.
64