СОДЕРЖАНИЕ
Кәсіптік - техникалық педагогика негіздері 1
1.2. Кәсіби педагогика–педагогика ғылымының бір
1.3. Кәсіби педагогиканың негізгі категориялары.
2.2. Педагогикалық жүйе мен оның
2.4. Кәсіптік білімді басқару теориясы 14
Мемлекеттік жұмысшы кадрларды дайындау – 17
әлеуметтік және ғылыми мәселе. 17
Қазақстан Республикасы бастауыш және орта 19
кәсіптік білім беру жүйелерінің құрылымы мен жалпы сипаттамасы.
3.3 Қазақстан Республикасының жоғарғы мектебі. 20
Қазақстан Республикасында жоғарғы білімнен кейінгі кәсіптік білім беру.
Білікті жұмысшы мамандар дайындау мәселесіне 22
қазіргі ғылыми көзқарас. 22
Жұмысшының жеке қасиеттерінің қалыптасуына 22
Профессиографиялық тұрғыдан қарау. 22
Кәсіби шеберлікті жетілдірудің акмеологиялық 24
негіздері. 24
Акмеология пәні және оның міндеттері. 24
Бастауыш кәсіптік білім стандарттарын әзірлеудің 29
методологиясы. 29
Құзыреттілікке негізделген стандарттар. 31
Кәсіптік мектептерде білім мазмұнын қалыптастыру принциптері.
КӘСІПТІК МЕКТЕПТЕРДЕ КӘСІБИ ОҚЫТУ ҮРДІСІ. 34
Кәсіби оқыту принциптері. 34
Кәсіби оқыту принциптерінің ерекшеліктері 35
Кәсіби жұмылдыру принципі 35
Кәсіби оқытуды модульдеу принципі 35
Кәсіби оқытудың әдістері мен тәсілдері. 36
Кәсіби оқыту әдістері. 36
Кәсіптік оқыту құралдары мен олардың түрлері. 40
Кәсіби оқытуды кешенді әдістемелерімен қамтамасыз ету. 41
Кәсіби оқытуды ұйымдастыру түрлері: 41
Кәсіптік - техникалық педагогика негіздері
Адам – эволюциялық дамудың ең жоғарғы сатысы,
Педагогика шыңына жеткен том – том кітаптар жазылғанымен,
Сөйтіп, Кәсіби педагогика өте қызық ғылым! Ол тек
Кәсіби педагогика жалпы педагогиканың бір тармағы ретінде кәсіптік
Басқа ғылымдар сияқты мұның өз ұғымы мен түсіну
Жас талап, осы қиын да күрделі, әрі қызықты
Енді, біздің оқулығымыздың құрылымы, мазмұны, өз бетімен қалай
Жас талапкер, егер біз өзара түсіністікте ғылым негіздерін
Ол үшін не қажет?
Біздің тараптан – ақпараттарды оның әрі түсінікті
Ал, сіздер ілімді игеруде, танып – білуде
Оқыту кәдімгі классикалық үрдісте берілген материалдарды оқу, оны
АБ - ақпаратты
КБ - кеңейтуші блок
ПБ - проблемалы
ЖБ - жағдаятты блок
ББ - өздік
ТБ -
ҚҚБ - құзыреттілікті қалыптастыру блогы
Барлық тараулар тестік бақылау жүйесі мен өзіндік
Олар ықшам құрылымда, негізгі идеялар мазмұнын топтастырып, логикалық
Ақпараттық блокқа органикалық түрде тығыз байланыса орналасқан кеңейтуші
Проблемалы блок (ПБ) жеке ойлар мен идеяларды оятып,
Нақты педагогикалық жағдаятта алған білімін танымдық процесте
Өздік бақылау, түзетуші және құзыреттілікті қалыптастыру блоктары (ДБ,ТБ,
Оларда жауапты дұрыс табудың түрлі жолдары, машинасыз
Оқулық халықаралық ынтымақтастық аясында педагогика ғылымының докторы Күмісбек
1 Бөлім.
Кәсіби педагогика негіздері.
1 тарау.
Кіріспе.
Кәсіби педагогиканың міндеттері.
1.1 Кәсіби педагогиканың философиялық және әдістемелік негіздері.
Кәсіби педагогика – жалпы педагогиканың бір тармағы ретінде
Ежелгі Грецияда педагог деп өз қожайынының баласын мектепке
Бертін келе педагогика сөзі қазіргі мәніне жақын өмірге
Осылайша педагогика балаларды оқыту мен тәрбиелеу туралы ғылым
Педагогика туралы бұл көзқарас XX ғасырдың ортасына
Қазіргі педагогиканың нақты және дәл анықтамасы – адамды
Сөйтіп, тәрбие ғылым ретінде қалыптасқан бастапқы мағынасына
«андрогогика» (грек сөзі «андрос» - ер, «аго» -
Кәсіби білім беру педагогикасы немесе кәсіби педагогика атауында
Кәсіби педагогиканың «философиялық - әдіснамалық негізі» деген ұғымда
(КБ) Ұлы орыс ғалымы Д.И. Менделеевтің ғылыми жаңалықтары
Өздік бақылау әрбір алынған ақпараттық блоктан соң бізді
Педагогика – мәнді ғылым, дұрыс орнын таппаған сөз,
Педагогика дегеніміз қандай ғылым?
Мына төмендегі жауаптардың дұрысын таңдап беріңіз.
1. Педагогика – сәбилердің даму
тәрбиелеу жолдарын анықтап береді.
2 Педагогика - адамдарды
оқыту жөніндегі ғылым.
3. Педагогика – тәрбиешілер
танымын қалыптастыруды үйрететін өнер.
4. Педагогика жеткіншек ұрпақтарға
мәселесімен шұғылданады.
5 Педагогика
II. Тәрбие туралы білімді мына төмендегі терминдердің
дәл анықтап бере алады?
Педагогика (грек тілінде «пайдос» - бала және «аго»
Андрогогика (грек тілінде «андрос» - ер адам және
Антропогогика (грекше « антропос» - адам )
Антропология (грекше «антропос» - адам, «логос» ғылым)
Педология - (грекше «пайдос» - бала, «логос» -
III. Педагогика ғылымының алдына қандай міндеттер
қандай міндеттер қойылады?
Жас жеткіншектерді тәрбиелеу, оқыту.
Тәрбие қағидаларын танып – білу, педагог – практиктерді
Тәрбиені адамдардың рухани дамуының бір тармағы ретінде қарау
Қазіргі заманғы адамдарға білім беру мен оқыту мәселелерін
Адамзат табиғатын зерттеу.
1.2. Кәсіби педагогика–педагогика ғылымының бір
Қазіргі ғылымның даму үрдісі оның ғылымдар ықпалдастығы мен
мектеп алды педагогикасы;
жасөспірімдер педагогикасы;
жалпы білім беретін мектеп педагогикасы;
кәсіби педагогика (кәсіптік мектептер педагогикасы);
мектептану (білім және оқу – тәрбие мекемелерін басқару);
Осыған орай кәсіби педагогиканың да өз салалары
бастауыш кәсіптік білім беру педагогикасы (кәсіптік мектептер мен
жағары білім педагогикасы (институт, университет және академияларда тәрбиелеу
Атап кету керек, кәсіби педагогика жалпы білім беретін
жалпы және педагогикалық психология;
инженерлік психология ;
еңбек психологиясы
еңбек физиологиясы;
акмеология (кәсіби шеберлік шыңына жету туралы ғылым)
Бұдан басқа кәсіби педагогика тиісті техникалық және
Кәсіби педагогиканың пән ретінде зерттеу нысандары мынадай:
Кәсіптік мектептердегі тәрбиенің мақсаты мен өзіндік ерекшеліктеріжалпы пндагогика
Кәсіптік білім мазмұны қоғамдық және ғылым -
Жеке тұлғаға ғылыми – техникалық білім мен кәсіби
Кәсіптік білім беретін оқу орындарында оқу –
Кәсіби педагогика – жеке тұлғаға кәсіп пен
Педагогика көп жылдар бойы философия ілімінің қарапайым бір
1.3. Кәсіби педагогиканың негізгі категориялары.
Кәсіби педагогиканың негізгі категориялары (кәсіптік білім, кәсіптік оқыту
Кәсіби педагогиканың негізгі категорияларын анықтайық.
Кәсіптік білім – бұл белгілі бір
Кәсіптік оқыту – бұл оқушы мен инженер
Кәсіби тәрбие – оқушы мен педагогтың белгілі
Кәсіби педагогика негізгі ұғымына жататындар: кәсіп, мамандық, біліктілік
Кәсіп – қоғамдық еңбек бөлінісінде жалпы адамзаттық мораль
Кәсіп иесі – слесарь, мамандығы аспапшы –
Мамандық – белгілі бір кәсіп саласы бойынша
Кейбір кәсіп саласындағы мамандық қызметінде мамандандыру процесі де
Біліктілік – бұл белгілі бір кәсіптік қызмет саласын
Академик В.С. кәсіптік даярлықтық біліктілік деңгейін мына төмендегідей
0 – дік деңгейі – біліктілігі жоқ жұмысшылар;
1 – ші деңгей – жұмысшы мамандар;
2 ші деңгей – орта дәрежелі мамандар (техниктер)
3ші деңгей–жоғары дәрежелі мамандар (инженерлер, дәрігерлер, мұғалімдер)
4- деңгей – ғылыми блокты мамандар (ғылым саласы
Жұмысшы мамандығында кәсіби біліктілікті игеру деңгейінің тиісті разрядтар
Белілі бір кәсіп не мамандық саласы бойынша дайындық
Біліктілік сипаттамасы – тиісті кәсіп саласы бойынша мамандардың
Құзыр – белгі бір кәсіптік таным саласы бойынша
Құзыреттілік – тиісті кәсіп саласы бойынша білім, білік
ББ Құзыр мен құзыреттіліктің арақатынасын мына
А. - құзыреттілік құзырдан жоғары;
- құзыреттілік құзырға әр кез сәйкес келе
- құзыреттілік құзырлықтан жоғары емес.
Ә. - құзыреттілік құзырдан төмен;
- құзыреттілік құзырға сай келеді;
- құзыреттілік құзырдан жоғары.
Б. – құзыреттілік – кәсіби қызыметтен
білдіреді;
- кәсіби қызметтен хабардарлық деңгейі
жоғары;
- құзыреттілік құзырлықтан жоғары емес.
В. - құзыреттілік құзырлықтан
- құзыреттілік құзырға сай келеді;
- құзыреттілік құзырдан жоғары.
Сіздермен бұрын «Мамандыққа кіріспе» атты пән өтілген болатын.
II – тарау. Кәсіби білім
2.1. Кәсіби педагогикадағы кибернетикалық терия
Жалпы жағдайлар. Негізгі ұғымдар мен анықтаулар.
Кибернетика өз жүйесіндегі басқару процестері мен органдардың жалпы
Бірақ кибернетика ғылымы үшін бұл іргелі ғылымдар интегралды
Кибернетика әсіресе, техниканы басқару автоматты құрылғылар мен олрадың
Сөйтіп, кибернетика мына төмендегі танымдық процестердің қалыптасуына ықпал
дүниенің біртұтас екендігі;
түрлі табиғи бірліктердің ақпараттық байланыста
болатындығы,
Кибернетиканың модельдеуде құбылыстарға сипаттама беру үшін (тірі ағза,
XX ғасырдың 40 – шы жылдарында пайда болған
Мына төмендегі кестеден автомат пен адамның қандай
қызмет атқара алатын ұқсастықтарын салыстыруға
болады:
Автоматты реттеуші
Қызметі Органы Қызметі
Ақпарат жинау Өлшеу аспаптары (датчиктор, монометр, термом,
Сезім органдары (құлақ, көз, тіл т.б.)
Ақпарат жеткізу Байланыс каналдары (сым, рычаг, баспа)
Ақпарат сақтау Есте сақтағыш құрылғылар (ішкі және
Ақпаратты өңдеу Бағдарлап - өңдеу құрылғылары (реттеуіш, есептеу
Басқару әрекетіне Атқару органдары (рычагтар, қозғалтқыштар, клапандар Қимыл
Мұнда өз бетінше қызмет атқара алатын екі жүйенің
2.2. Педагогикалық жүйе мен оның
Педагогикалық жүйе – бұл көптеген құрылымдық және қызметтік
Педагогикалық жүйенің қызметі мен қалыптасуының алғы шарттары мына
Педагогикалық жүйе қоғамның белгілі бір топтарын (балаларды, жеткішектерді,ересектерді)
Педагогикалық жүйе қоғамда айқындалған ақпараттық білім кеңістігінін игере
Педагогикалық жүйе белгілі бір оқушылар мақсатына
педагогикалық жүйені іске асыру үшін білім алушы белгілі
педагогикалық жүйеде оқушыларды білім нәрімен сусындататын, тиісті педагогикалық
педагогикалық жүйе, сайып келгенде қоғамдағы белгілібір топ өкілдерінің
Қоғамдық компоненттер – оның негізгі базалық сипаттамасы, олардың
Ол компоненттер: оқу ақпараты, мақсаты, педагогикалық байланыс тәсілдері,
2. 3. Кәсіптік мектеп – педагогикалық
бір саласы.
Кәсіптік мектеп – болашақ білікті жұмысшыларды дайындайтын, оқытатын
Кәсіптік мектеп – педагогикалық жүйенің барлық белгілері ие.
Кәсіптік мектептің құрылымдық компонентері, педагогикалық жүйе іспеттес, олар
Мақсаты – азаматтарға жұмысшы мамандығы өз қабілеті мен
Білім беру ақпараты – белгілібір кәсіп саласы не
Педагогикалық коммуникация тәсілдері – оқушыларға кәсіптік оқыту мен
Кәсіптік мектептердегі оқыту құралдарына – жалпы білім беретін
Кәсіптік мектеп білім алушылары, (оқушылар) бұлар белгібір кәсіп
Негізгі білімі барлар үшін оқу мерзімі – 3
Кәсіптік мектеп педагогы – бұл кәсіптік оқыту мен
2.4. Кәсіптік білімді басқару теориясы
Басқару теориясы туралы жалпы ұғым. Кез – келген
Педагогиканың басшылық оқушы не студентке авторитарлық (үстемшіл)
басқару
басшылық
басқару қызметі
басшылық принциптері
басқару әдістері
Қазіргі таңдағы басқару теориясы - басшылық шешімдерін
Қазіргі заманда басқарудың сан түрлері бар, бірақ біздің
Басқару – басқарушы жүйелердің басқарылатындарға, олардың қызметіне әсер
белгілібір жүйелі мақсат қою;
жұмыстың негізгі бағыттары мен мазмұны бойынша нақты міндеттер
арнайы қызымет әзірлеу;
Басқару әкімшілік қызыметіне басшылық жасау болып табылады, басқаша
Басшылық – басқару ісінде жеке субъектінің өзін -
Кәсіптік мектептің педагогикалық үрдісін жүзеге асырудағы басқару қызыметі
Басқару қызыметі деп еңбек бөлінісін анықтау мен басшылық
Басқару қызыметінің қазіргі таңда жетілдірілген мынадай түрлері бар:
Жоспарлау
Ұйымдастыру
Реттеу
Бақылау
Есеп
талдау
осы қызыметтерге жеке – жеке тоқталсақ:
Жоспарлау – белгілібір мақсатқа жету жолында қойылатын міндеттер.
Ұйымдастыру - қайсыбір басшылық шешімдерді іске асыруда
Реттеу – жүйе бөліктері арасындағы сәйкессіздік пен үйлесімділік
Бақылау – процестердің жоспар, нұсқау және шешімдерді нақты
Есеп – басқару процесі негізінде нәтижеге қол жеткізу
Талдау - басқару жүйесін жетілдіруде кейбір бөлім
Оқыту мен бақылаудың жалпы заңдылықтарына ой жүгіртіпәрі мұқият
Басқару мен білім беру процесінің қызметіндегі ұқсас
әдістерді арақатынасын мына кестеден көруге болады.
Басқару функциясы Басқару функциясы мазмұнының оқыту процесіндегі көрінісі
Жоспарлау Мақсат: дидактикалық, тәрбиелік және дамытушылық. Сабақ жоспарын
Ұйымдастыру Сабаққа дидактикалық құралдар дайындау. Оқу және көрнекі
Реттеу Оқытуда жоспарға сәйкессіздік туса сабақ әдісі мен
Бақылау Өткен материалдарды игергенін байқау үшін жазбаша және
Есеп Баға қою, алынған білім, білік дағдыларды журналға,
Талдау Дайындалған жоспар бойынша өткізілген сабақ пен баға
Оқыту процесіне бұл жағдайда басқару қызметі екі жақты
Сабақ кезеңдері - сабақтың әрбір кезеңіндегі ағымдық
Машинаның қандай органы ақпаратты
өңдей алады ?
- датцик;
- байланыс каналы;
- өңдеу – бағдарлау құрылғылары;
- атқару органдары.
2. Адамның қандай мүшелері қажетті ақпарат жасайды?
сезім мүшелері;
нерв жүйесі;
бас және артқы ми;
бұлшық еттер.
3. Кәсіби оқыту жағыдайында мына жұмысшы құралдары
Оқу – құрал жабдықтары;
машинаның жабдықтары;
оқыту құралы;
көрнекі құралдар.
4.Басшылық нені ұйғарады?
мақсат қою не жүйелі мақсат;
арнайы қызымет әзірлеу;
жұмыстың негізгі бағыты мен мазмұнына байланысты міндеттерді айқындау;
барлық қызметтер басқару ұғымынан кең.
III – тарау. Қазақстан мен ТМД елдеріндегі кәсіптік
Мемлекеттік жұмысшы кадрларды дайындау –
әлеуметтік және ғылыми мәселе.
Қазіргі кездегі Қазақстан мен ТМД елдерінің экономикалық жағдайы,
Өндіргіш күштердің даму деңгейіне білім беру жүйесінің сәйкестігі;
Өндіріс қатынастар жағдайына білім беру жүйесінің сәйкестігі;
Бұл сәйкестік алдыңғы қатарда болса ғана нәтиже бермек.
Жалпы Қазақстан мен ТМД елдерінде еңбек ресурстары сапасы
Қорыта келе, кәсіптік білім орындарын бітіруші түлектердің дайындық
Біріншісі – олардың білімі, біліктілігі және дағдысын арттыру
Екіншісі – түлектердің ойында дара тұлғаға лайық кәсіби
Ашығын айту керек, бізде кәсіптік білім беру мен
Сөйтіп, қазіргі кездегі кәсіби педагогиканың басты міндеті –
Адамзаттың дамуы мен оның өмір сүру кеңістігінің, қызметінің
Адамдардың, адамгершіліктік қасиеттері оның кәсіби шеберлік деңгейінің басты
Қазіргі кәсіптік оқу орындарындағы кәсіби білім берудің, оқытудың
XXI ғасыр кәсіби мамандарын тәрбиелеп, әзірлеудің, оларды жүзеге
Жаңа кәсіпкерлік философияны негізге ала отырып, кәсіптік білім
Үшінші мыңжылдыққа қадам басқан жаңа қоғамның мамандары мен
Кәсіптік білім мекемелері мен оқу орындарын басқару жүйесі
Қазақстан Республикасы бастауыш және орта
кәсіптік білім беру жүйелерінің құрылымы мен жалпы сипаттамасы.
Кәсіптік білім беру жүйесі бұл кәсіби және жоғарғы
Кәсіптік білім беру жүйесінің құрылымы мына төмендегідей:
Бастауыш кәсіптік білім;
Орта кәсіптік білім;
Жоғары кәсіптік білім;
Жоғары білімнен кейінгі кәсіптік білім;
Қосымша кәсіптік білім беру.
Қазақстан Республикасында «Білім беру туралы» Заңының 22
Мектепке дейінгі тәрбие және оқыту;
Орта білім;
Жоғары кәсіптік білім;
Жоғары кәсіптік білімнен кейінгі кәсіптік білім.
Бастауыш кәсіптік білім – кәсіптік мектептер мен лицейлерде
Кәсіптік оқыту өндірісте, оқу - өндірістік комбинаттарда, оқу
Орта кәсіптік білім – колледждер мен училищелерде орта
Қазақстан Республикасы Президентінің 11 қазан 2001 жылғы
№ 1459 жарлығымен бекітілген «Қазақстан Республикасында 2005-2010 жылдарға
3.3 Қазақстан Республикасының жоғарғы мектебі.
Қазақстан Республикасында мына төмендегі оқу орындары жоғарғы білімді
Жоғарғы базалық білім (бакалавриат), оқу мерзімі 4 жыл,
Жоғарғы арнайы білім, оқу мерзімі 4 жылдан кеш
Жоғары медициналық білім берудің кейбір мамандықтары бойынша, оқу
Қазақстан Республикасында жоғарғы білімнен кейінгі кәсіптік білім беру.
Жоғарғы білімнен кейінгі кәсіптік білім үздіксіз білім беру
Қазақстан Республикасының 2005-2010 жылдарға арналған білім берудің Мемлекеттік
Жалпы орта білімі бар жоғарғы оқу орны студенттерінің
Орта кәсіптік білімнен оқу орны, бағдарлы мен техникалық
«Қазақстан Республикасының 2003-2015 жылдарға арналған индустриалы – инновациялық
IV тарау. Білікті
теориялық негіздері мен практикасы.
Білікті жұмысшы мамандар дайындау мәселесіне
қазіргі ғылыми көзқарас.
Білікті жұмысшы мамандығының қалыптасуы және оның кезеңдері. Әлеуметтік
Оптация – адамның психофизиологиялық ерекшеліктеріне қарай кәсіп
Кәсіптік білім - жеке тұлғаның кәсіби білім,
Кәсіби бейімделу - өз бетінше кәсіби бағдар
Кәсібилену - кәсіби ұстанымды қалыптастыру, маңызды кәсіби
Кәсіби шеберлік – жеке тұлғаның кәсіби қызметін жоғары
Жұмысшының жеке қасиеттерінің қалыптасуына
Профессиографиялық тұрғыдан қарау.
Қазірге дейін жұмысшылар мен мамандарды даяарлау мәселесі кәсіптік
Бітірушілерге қажетті маңызды кәсіби сапа мен жеке тұлғалық
Профессиограмма - белгілі бір кәсіпке жан –
Кәсіпке әлеуметтік – экономикалық сипаттама.
Экономика саласы
Маманға сұранымы
Кәсіп ауқымы
Өнеркәсіп, ұйым, мекеме түрі.
Еңбекті ұйымдастыру формасы.
Кәсіпке өндірістік сипаттама
Еңбек мақсаты
Еңбек пәні
Еңбек құрал – жабдықтары
Еңбек мазмұны: негізгі өндірістік жұмыстар
Еңбек шарты
Еңбекті ұйымдастыру
Қажетті кәсіби білім, білік және дағды.
Кәсіптік санитарлық – гигеналық сипаты.
3.1 Еңбектің ауырлығы мен күрделі
3.2 Жасы мен жынысына байланысты шектеуі
3.3. Жұмыс және демалыс режимі
3.4. Ауысымдығы
3.5. Талдағыш жүктемесі
3.6. Жағымсыз секторлар.
3.7. Медициналық қарсы көрсетілімдері
4. Кәсіпке байланысты маманның жеке–психологиялық ерекшеліктеріне қойылатын
4.1. Нейродинамика
4.2. Тәуліктік
4.3. Психомоторика
4.4. Сезгіштік аумағы
4.5. Есте сақтау қабілеті
4.6. Зейіні
4.7. Ойлау
4.8. Парасат
4.9. Еркіндігі
4.10. мінез – құлқы
4.11. тұлғаның кәсіби сапалық қасиеттері.
5. Кадр дайындау
5.1. Оқу орнының түрі
5.2. Оқыту мерзімі
5.3. Жалпы білім беретін пәндерді игеруі
5.4. Кәсіби шеберлігін шыңдау
Профессиограмманың бұл келтірілген құрылымдық мазмұны әрине, кәсіби біліктілікке
Кәсіби шеберлікті жетілдірудің акмеологиялық
негіздері.
Акмеология пәні және оның міндеттері.
Акмеология - кәсіби шеберлік шыңына жетудің жолдары
Пәннің мазмұнына мыналар жатады:
ересек адамдардың өз бетінше даму заңдылықтары;
Кәсіби шыңға я белгілі бір табысқа жету
өзін -өзі тәрбиелеуге, білім беруге және бақылай білуіне
кәсіби шеберлік шыңына жету үшін ересек адамдардағы түзету,
Акмеология пәнінің мазмұны орыс халқының «Ғасыр жаса, ғасыр
Оның сатылары:
Кәсіпке көрісу (оқу орнын таңдау);
Өз бетінше кәсіби қызметке кірісу;
Кәсіптік қызметте ұжыммен араласу;
Бір қалыпты жұмыс ырғағына еніп, кәсіп шыңын игеруге
Қызмет құрылымындағы жас ерекшелігі;
Ұлғайған шақтағы кәсіби қызмет құрылымы т.б.
Демек, акмеология ғылымы ересек адамдарды кәсіби дамуды басқару
АҚЖ - іс - әрекет жүйесі, оның
Тек, бірен – саран ұлағатты ұстаздар ғана субъектінің
Қазіргі таңда (Н. В. Кузьмин мен оның жолын
өзін - өзі сынай білу заңдылығы;
өзін жоғарғы нәтижеге итермелеу заңдылығы;
технологиялық заңдылықтар;
орнықтылық заңдылығы;
тұтастық заңдылығы;
Бұл заңдылықтар түрлі деңгейдегі оқытушыларды қамтығандықтан, оларға
Өзін - өзі сынай білу заңдылығы -
Жоғары көрсеткіштерге өзін-өзі ұсыну заңдылығы – бұл заңдылық
Технологиялық заңдылықтар - өз ісінің шебері болғысы келген
Орнықтылық заңдылығы - әрбір өз ісінің шебері маман,
Біртұтастық заңдылығы – кәсіби шеберлік деңгейіне жеткен адам,
Қысқаша айтқанда, ұстаз бен студент арасындағы танымдық және
Сөйтіп, акмеология ғылымының заңдылықтарын басшылыққа ала отырып, оқушы,
Кәсіптік – техникалық білім беру жүйесі –
жұмысшы кадрларды дайындаудың негізі.
ТМД елдеріне мұра болып қалған, бұрынғы Кеңестер Одағында
Ал, 23 маусым 1972 жылы Кеңестер Одағы
II – бөлім Кәсіптік оқыту дидактикасы.
V – тарау
5.1 Кәсіптік білім беру мазмұны мен оның негізгі
Орта кәсіптік мектептерде кәсби білім беру инжнер-педагогикалық ұжым
Білім мазмұны - бұл тиісті орнында
Арнайы технология ғылым негіздерін қазіргі техника, технология және
тиісті өндіріс саласы мен оның даму болашағы туралы
Қазіргі заманғы техника, өндірісті механизациялау мен автоматтандырудың кешенді
Жаңа техника мен технологияларды, өндірісті дамытудың әлемдік деңгейдегі
Еңбекті ғылыми ұйымдастыруды, өз жұмыс орнында еңбек қауіпсіздігін,
Жалпы техникалық дайындық – жекелеген өндіріс салалары бойынша
Өндірістік оқыту – ғылыми теория тәжірибе негізінде еніп
Практикалық біліктілік –еңбек қызметтерін сапалы, мақсатты, тиімді тәсілдермен
Кәсіби дағды – кез – келген әрекетті орындай
Дағдыны психологиялық тұрғыдан..
қимылды
ойлау
сезімді – деп бөледі.
Қимыл дағдыларында - жұмысшылар еңбек қимылдарын дәл,
Бастауыш кәсіптік білім стандарттарын әзірлеудің
методологиясы.
Қазақстан өз алдына егемендік алған соң, ұлттық экономикалық
Әлеуметтік – экономикалық жағдайлардың күрт өзгеруіне байланысты жұмысшы
Кәсіптік білім беру бағдарламаларын жеке тұлға мен еңбек
Мамандар дайындауда білім мазмұны мен саласын жаңарту, жеке
1992 жылы 18 қаңтарда қабылданған Қазақстан Республикасы «Білім
«Білім туралы» жаңа Заң (1999) қабылдаған соң, 1999
Кәсіптік білім беру стандарттарын ендіру мына мәселелерді
Қазақстан Республикасында еркін еңбек нарығы орнады. Кәсіп
Барлық ТМД елдері мен басқа да экономикалық одақтас
Бүкіл дүниежүзілік еңбек нарығына кірудің мүмкіндігі туды.
Ең басты, жалпыға міндетті білім берудің мемлекеттік стандарттары
Білім беру стандартты\ары негізінен мына мәселелерді қамтиды:
кәсіби біліктілік талаптарын;
білім мазмұнын;
оқу жүктемесінің көлемі мен дайындық деңгейін;
білім сапасын бағалаудың әдістемелік құралдарын.
Білім сапасын мемлекеттік бақылауды Қазақстан Республикасының орталық
1.Оқытудың түрі мен деңгейіне қарай бақылаудың тест, есептер
2. Кәсіби дайындықтың деңгейін тексеру жұмыстары әрбір жарты
3. Кезеңдік аттестациялау талаптары мен бітірушілердің біліктілік
4. Бітірушілердің біліктілік емтихандары біліктілік деңгейін (класс, разряд,
5. Білім алушылар біліктілік емтиханның мына түрлерін өздері
6. Біліктілік байқау жұмыстарының қорытындысы өндірістік практиканың соңында
7. Уәсіптік білім берудің мемлекеттік стандарттары талаптарын орындауды
Құзыреттілікке негізделген стандарттар.
Еуропада және басқа да дамыған елдерде білім беру
Әсіресе, бұл практикалық тәжірибе дағдысын керек ететін қол
Дәстүрлі оқыту үрдісі тек оқытушының не істеу қажеттігіне
Құзыреттіліктің мәні, білім беру стандарттарына сәйкес жұмысқа орналасу
Сұрақ Ерекшеліктері, сұраққа жауап.
Оқушылар жұмыс кезінде нені істей алуы керек?
Жұмыспен қамтылу ерекшелігі
Оқушылар жұмыс тиімділігін арттыру үшін нені оқу керек
Оқыту ерекшелігі (оқу жоспарлары)
Оқушылар не білді, не істей алады жұмыс орнында?
Осыны қалай білеміз Бағалау ерекшелігі арқылы
Білім беру мен оқытудағы тағы бір халықаралық
Модульдеп оқытуды жоспарға енгізудің көптеген тиімді жақтары бар.
Модульдеп оқыту тиімді, әсіресе ересектердің білім алуына, олар
Модулді бөлімдерге бөліп, жеке – жеке оқып,
Жұмыс барысында жаңа талаптар пайда болған жағдайда біліктілік
Жаңа модульдерді бұрынғылардың үстіне қоса беру, өзгерту жағдайы
Кәсіптік мектептерде білім мазмұнын қалыптастыру принциптері.
Білім мазмұнын қалыптастырудың жалпы және ерекше принциптері бар:
Жалпы:
ғылымилығы;
жүйелілігі;
қолжетімдігі;
ізгілігі;
Еркешелігі
жалпы, политехникалық және кәсіптік білімнің өзара байланысы мен
кәсіби жұмылдыру;
модульдігі;
кешенді пәнаралық байланыс;
интеграция мен дифференциалар.
Кәсіптік білім мазмұнын жобалауда, сөз жоқ, кәсіптік білім
Біліктілік деңгейі қалай регламенттеледі ?
жеке тұлғаның дайындық дәрежесі;
нақты еңбек қызметі саласында
аттастациялық тариф құжаттарына сәйкес
барлық жауаптар дұрыс емес.
Кәсіптік мектептерде кәсіби даярлық деңгейін бағалау қалай жүргізіледі?
теориялық және практикалық оқытуға бөлінген сағаттардың арақатынасы арқылы;
кәсіптік мектепте оқыған мерзіміне байланысты;
теориялық оқытуға бөлінген сағаттар санына қарай;
өндірістік оқыту мерзіміне қарай;
Кәсіби біліктілікті сипаттайтын мына төмендегі дағдыларды ата:
қозғалыс, қимыл;
сезімдік;
ойлау қабілетіне қарай;
психологиялық; әдістемелік;
еңбек ете білу;
технологиялық;
техникалық;
VI ТАРАУ
КӘСІПТІК МЕКТЕПТЕРДЕ КӘСІБИ ОҚЫТУ ҮРДІСІ.
Кәсіби оқыту принциптері.
Кәсіби білім беру жағдайында жалпы дидактикалық принциптер мен
Қоғамдық прогресс пен ғылымның дамуы ықпалынан, оқытудың жаңа
Кәсіптік білім беруде қазір оқыту принципінің мына 2
оқытудың ғылымилығы мен қолжетімдігі;
оқытудың көрнекілігі және ғылыми – техниалық ойлаудың дамуы;
инженер – педагогтың басшылық рөліндегі оқушылардың саналы шығармашылық
оқытудың жүйелілігі мен бірізділігі;
оқушылардың жеке тұлғалық ерекшеліктерін есепке алу;
теорияның ғылыммен, практикамен және өндіріспен байланысы;
білім, білік және дағдының берік орнығуы;
Кәсіби оқыту принциптерінің ерекшеліктері
Оқытудың жалпы педагогикалық принциптеріне қоса кәсіптік мектептердегі оқу
Жалпы білім беретін және жалпы техникалық пәндерді кәсіби
Белгі бір кәсіп саласына бағытталған жалпы техникалық және
Оқу материалдарын игеруде технологиялық бірізділік принципі
Бұл «Өндірістік оқыту» және «Арнайы технология» пәндеріне ғана
Оқу үрдісі кезінде кәсіби қызметті модельдеу принципі
Кәсіби қызметті оқу үрдісінде модельдеу деп белгі бір
Жұмысшы қызметінің эталондық моделіне мына талаптар кіреді:
жұмыс орнындағы атқаратын қызметі;
жұмысшының өзі шешуі тиіс міндеттер;
тиісті міндеттер орындауда жалпы кәсіптік, жалпы технологиялық және
Кәсіби жұмылдыру принципі
Білім алушыларды кәсіпті, жаңа техникалық құралды, технологиялық процесті,
Кәсіби оқытуды модульдеу принципі
Модульден оқытудың мәні, оқушылар жеке оқу бағдарламасына сай
Осы айтылған оқыту принциптерін жүйелі түрде сақтап, іске
Бастауыш және орта кәсіптік білім беру жүйесі мен
Кәсіби оқытудың политехникалық принципі бастауыш және орта кәсіптік
Модульдеп оқыту принципі сіздің өзіңізде қалай іске асырылуда?.
Кәсіби оқытуда экономикалық мақсатқа лайық принцип туралы естігенбе
Педагогикалық процесті компьютерлендіру принципі, кәсіби оқыту принципін сипаттай
Кәсіби оқытудың әдістері мен тәсілдері.
Кәсіби оқыту әдістері.
Әдіс – білім беру, тәрбиелеу және дамыту барысында
Оқыту әдістері деп оқу – тәрбие мақсаттарына жетуге
Кәсіби оқыту әдістері – бұл жүйені және логикалы
Іс - әрекет – бұл қарапайым ағымдағы мәселелерді
Инженерлік психологияда іс - әрекеттің мына түрлері бар:
Пәндік – практикалық;
Пәндік - ойлау;
Практикалық белгі;
Ойлау белгілері;
Пәндік – практикалық іс - әрекет пәннің түрі
Пәндік – ойлау іс - әрекеті, пән бейнесін,
Практикалық белгі іс - әрекеті таңбалық жүйе мен
Ойлау белгілері іс - әрекеті белгілер мен таңбалар
Оқытушының
дайындық
деңгейі
Оқытудың теориялық және өндірістік әдістерінің арасында белгілі бір
Еске түсіру.
Іздену.
Еске түсіру өнімді әдіс арқылы білімді дайын күйінде
Іздену әдістері оқушыларды білізділікпен, мақсатқа бағыттай отырып оқу
Ақпарат көздері арқылы оқыту әдістерін түрлендіру қазіргі білім
1. Сөйлеу әрекеті арқылы:
- Әңгімелеу;
- Түсіндіру;
- Лекция;
- Сұхбаттасу;
- Оқулық мәтінімен жұмыс;
- Дыбыс жазу таспаларын пайдалану;
- Нұсқау беру;
2. Көрнекілік:
- Демонстрациялау;
- Оқушының өзіндік бақылауы;
3. Практикалық;
- Жаттығу;
- Өндірістік – техникалық есептерді шешу;
- Зертханалық – сарамандық жұмыстар;
Өндірістік оқытудың өзіне тән ерекше әдісі – нұсқау
Енді солардың түріне тоқталайық:
Кіріспе нұсқау – оқушыларға белгілі бір жұмысты белсенді
құрылғылардың жұмыс кезіндегі физикалық және химиялық процестер;
кинематикалық схемада көрсетілген бөлшектер мен тораптардың өзара қимылы;
түрлі блоктардың, модульдердің, электр – радио элементтері мен
құрылғылар мен аспаптардағы жұмыс істеу кезіндегі ішкі өзгерістер
Кіріспе нұсқау негізінен өндірістік оқыту сабақ барысында жүргізіліп,
Сабақтың тақырыбы мен мақсатын таныстыру.
Оқушылардың теориялық дайындығын тексеру.
Сабақта жоспарланған жұмыс мазмұнын түсіндіру, жаттығулар мен өз
Сызба, схема мен кесте, жасайтын техникалық бұйымдар туралы
Оқу - өндірістік жұмыстарға қажетті материалдық объектілерді демонстрациялау.
Оқушыларды оқу - өндірістік жұмыстарға орындауға қажетті құрал
Жұмысты тиімді орындау сапасын бақылау тәсілдері мен әдістерін,
Қателіктер мен ақаулардың алдын алу және болдырмау шаралары.
Оқу - өндірістік жұмыстарды атқару кезінде жұмыс орнын
Шеберханада не өндірісте жұмысты атқару кезінде еңбек және
Кіріспе нұсқауды қалай түсінгенін сұрау, бақылау, бекіту, егер
Оқушыларға тапсырма беріп, жұмыс орындарына бөлу.
Бұл келтірілген құрылымдар оқу мазмұнының ерекшелігі мен күрделілігіне
Ағымдағы нұсқау - кіріспе нұсқаудан соң еңбек
А) жұмыс орнының дұрыс ұйымдастырылуы;
Ә) еңбек қызметін, тәсілдерін дұрыс атқару;
Б) Бақылау - өлшеу аспаптары мен құрал –
В) Техникалық құжаттарды пайдалана білу;
Г) Техника қауіпсіздігі ережелерін және өндірістік санатория мен
Ағымдағы нұсқау кезінде шебер өндірістік орындағы оқушылардың жұмыс
1 – ші аралау; кіріспе нұсқаудан соң, барлық
2 – ші аралау; жұмыс орындарын дұрыс ұйымдастырғанын,
3 – ші аралау кезінде; жұмысты атқару барысында
3. Қорытынды нұсқау – шебердің жұмысты атқару кезінде
4. Жазбаша нұсқау - өндірістік оқыту процесінде дидактикалық
Оқыту әдістері деп нені түсінеміз?.
Берілген жауаптардың дұрысын таңда, қалғандарының қатесін я толық
А) Оқыту әдісі – мұғалімнің білім беру мақсатындағы
Ә) Оқу үрдісін - ұйымдастыратын оның заңдылықтарын анықтайтын
Б) Оқыту әдісі – бұл мұғалім мен оқушының
В) Оқыту әдісі – педагог пен оқушы қызметін
2. Оқытудың жалпы әдісі мен кәсіптік оқыту әдісінің
3. Кәсіби оқыту әдісін таңдау алгоритмін түсіндір?.
Кәсіптік оқыту құралдары мен олардың түрлері.
Оқыту құралдары – Оқушылардың танымдық іс - әрекетін
Баспа материалдары: оқулықтар мен оқу - әдістемелік құралдар,
Оқу жабдықтары: машиналар, механизмдер, құрал – жабдықтар мен
Көрнекі құралдар:
А) Нақты заттар: (үлгілер, материалдар, құрал – жабдықтар,
Ә) Бейнелегіш: (плакаттар, суреттер, карталар, диаграммалар, схемалар, көшірмелер
Б) Көлемді: (модульдер, макеттер, муляждар, динамикалы қалқан (щить),
Техникалық оқыту құралдары: оқу аудио – бейне таспалары,
Кәсіби оқытуды кешенді әдістемелерімен қамтамасыз ету.
Кешенді әдістемелерге ғылыми негізделген оқудың әдістері, ережелері, тәсілдері,
Кешенді әдістемелік қамтамасыз ету мына нәрселерден тұрады:
Оқу құжаттары: білім беру бағдарламалары, оқу жоспары, тақырыптық
Оқушыларға арналған құралдар: оқулық, оқу құралы, лекциялар, анықтағыштар,
Инженер – педагогтың оқыту әдістемелері: жеке әдістеме, тақырып
Дидактикалық жабдықтар: көрнекі және техникалық құралдар, кесте картотекалар,
Оқу - өндірістік және зерттеу – сарамандық жұмыстарды
Кәсіби оқытуды ұйымдастыру түрлері:
Кәсіби оқыту түрлерінің жалпы сипаттамасы. Кәсіби оқытудың ұйымдастыру
Олардың негізгі белгілерін сипаттайтын оқыту түрі мыналар:
Сабақтың дидактикалық мақсаты;
Уақытты – кеңістік айқындылық (сабақ режимі, өткізілетін орны,
Сабақ құрылымы, не жұмыс кезеңдерінің білізділігі;
Оқушылардың өзіндік жұмыстары деңгейі.
Оқыту түрін дұрыс ұйымдастыру мына нәрселерге қолжетімдікті қамтамасыз
Дидактикалық;
Тәрбиелік;
Педагогикалық үрдіс мақсатының дамытушылығы;
Мұнымен қатар оқыту түрінің мынадай ерекше атқаратын қызметін
Ықпалдастығы;
Комммуникативтілігі;
Басшылық сипаты.
Ықпалдастық (интегративті) қызметі оқытудың мақсаты, мазмұны, әдістері мен
Коммуникативтік қызмет деп оқушылардың өзара әрі педагог
Кәсіптік – техникалық мектептерде оқытудың мына түрлері қолданылады.
Теориялық оқыту: түрлі типтегі сабақтар, лекциялар, зертханалық –
Өндірістік оқыту: оқу шеберханасындағы сабақ, кәсіпорынның өндірістік цехында
Сыныптан тыс жұмыстар мен қосымша сабақтар: факультативті сабақтар,
Оқушылардың білім, білік және дағдыларын тексеру: коллеквиумдер, сынақтар,
Сабақ – оқу үрдісін ұйымдастырудың негізгі түрі.
Сабақ – оқу – тәрбие барысының нақты түрі.
Кәсіби оқытуда сабақ берудің мына түрлері қалыптасқан:
Теориялық оқыту сабағы;
Практикалық оқыту сабағы.
Теориялық оқыту сабағы оқушыларға болашақ кәсіби – еңбек
Жаңа білім негіздерін игеру;
Білім мен дағдыны жетілдіру және бекіту;
Қайталама – жалпылау;
Бақылау – тексеру;
Аралас сабақтар т.б.
Теориялық оқыту үрдісінде негізінен аралас сабақтар түрі жиі
Ұйымдастыру құрылымына мыналар кіреді:
Ұйымдастыру кезеңі;
Үй тапсырмасын орындауын тексеру;
Оқушылардан өтілген материалдарды сұрау;
Жаңа сабақ түсіндіру;
Жаңа сабақты игеруде оқушылардың өз бетінше жұмысы;
Жаңа сабақ материалдарын бекіту;
Сабақты қорытындылау;
Үйге тапсырма.
Сабақтың дидактикалық құрылымы мына 3 элементті қамтиды:
Тірек білімдері мен қимыл тәсілдерінің актуалдігі;
Жаңа ұғымдар мен әрекет тәсілдерін қалыптастыру;
Білімді өмірге қолдана білу, білік пен дағды икеміне
Білімді бағалау, білік пен дағдыны қалыптастыру;
Бұл құрылымды ары қарай мына 3 бөлікке бөлуге
Логикалық – психологиялық;
Мотивация;
Әдістемелік.
Логикалық – психологиялық бөлімде негізінен сабақта таным процесін
Бұрынғы алған білімдерін қайта жаңғырту;
Жаңа білім мен әрекет тәсілдерді қабылдау;
Жаңа материалдарды ой елегінен өткізіп, есте сақтау;
Білім негіздері мен әрекет тәсілдерін жалпылау;
Білім мен жаңа әрекет тәсілдерін түрлі жағдаяттарға байланысты
Сабақтың мотивациялық құрылымы:
Оқушы зейінін жинақтау және бағыттай білу;
Сабақтағы негізгі қимыл - әрекет мәнін түсіндіру;
Оқушылар қызметіне түрткі жасау;
Оқушылар мен бірлесе отырып сабақ мақсатын айқындау;
Түпкі мақсатқа жетуде жағдаяттармен қамтамасыз ету;
Оқыту оқушылар қимылындағы сенімділік әрекетін қуаттау нәтижесі мен
Әдістемелік құрылым: сабақтың барлық кезеңінің практикалық тұрғыда жүзеге
Оқу шеберханаларында оқыту (оқу - өндірістік цех, оқу
Өндірісте оқыту.
Оқу шеберханасында - өндірістік сабақ, ал кәсіпорында -
Оқу шеберханаларындағы процесс 2 кезеңге бөлінеді:
Операциялық.
Кешенді жұмыстарды атқару.
Өндірістік оқытуды шартты мына 3 түрге бөлеміз:
Алғашқы белгілі бір жұмысты атқаруда икемділікті қалыптастыратын сабақ;
Алғашқы икемділікті жетілдіріп, дағды әрекеттерін қалыптастырушы сабақ;
Кешенді жұмыстарды атқаруда икемділікпен дағдыларды жетілдіре отырып, белгілі
Өндірістік оқыту (практикалық) сабақтарын оқу шеберханаларында цехтарда өткізудің
Жаңа еңбек тәсілдерін үйрететін сабақ;
Өткен тәсілдерді бекітуге арналған сабақ;
Мұның өзі: а) жаттығу сабақтары;
ә) оқу - өндірістік бұйымдарды өз бетінше жасау
б) аралас сабақтар.
Өнекәсіп не өндіріс ұйымдарында жүргізілетін өндірістік оқыту түрлері:
Өндірістік жағдайды білім мен дағдыларды қалыптастыратын кешенді және
Өндірісте білікті жұмысшылар іс - әрекетті оқушылардың бақылауын
Сол жұмысты практикант – студенттің атқаруы;
Нақты кәсіп бойынша штаттық жұмыс орнында өндірістік практика
Бақылау – тексеру және біліктілік сынақтарын жүргізетін оқыту
Топ саяхат ұйымдастыру (экскурция);
Өндірістік оқыту түрін осыны сызба арқылы да байқауға
Неге оқытудың сынып – сабақ жүйесі басты болып
барлығы басты болуы мүмкін емес, қосымшалары да бар;
өйткені, ол бәрінен бұрын пайда болған;
өйткені, оны мұғалім жүргізеді.
Өз нұсқаңды да жаз!.
1. Өндірістік оқытудың мына түрлерінің құрылымын көрсет.
А) жаттығу сабағы;
Ә) нұсқау сабағы;
Б) бақылау – тексеру сабағы.
2. Өндірісте өткізілетін оқыту түрін жаз. Оның бақылау
Кәсіби оқытудың салыстырмалы мүмкіндіктерін сипаттап бер:
1. Білім мақсаты және эталоны
2. Білім мазмұны
5. Оқыту мен тәрбиелеу тәсілдері
6. Білім берудегі түпкі нәтиже
4. педагогтар
(инженер – педагог педагог)
3. Оқушы
(студент, тыңдаушы)
Кәсіби қызметтің жаңа тәсілдері
А Қ Ж
Креативті (шығармашылық) қабілеттілік
Типтік қызмет жүйесі
(ТҚЖ)
Білім
Жеке іс-тәжірбесі
Дағ –
ды
Білік
Мақсат
МПС
Мазмұн
Қызмет түрі
Міндеттер
Сабақ түрі
Әрекетті қалыптастыру түрлері
Оқу тәсілдері
Оқыту тәсілдері
Оқыту әдістері
Оқу әдістері
Оқыту әдістері
Өндірістік оқыту
Оқу шеберханасында оқыту
Өндірісте оқыту
Операциялық тәсілдер
Оқыту және оның түрлері
Кешенді жұмыстар атқару
Кезеңдері
Сабақ және оның түрлері