Жоспар:
Кіріспе………………………………………………………………………………….… 2
Мектепке дейінгі естияр жастағы балаларды рухани
мәдениетке тәрбиелеуге сипаттама.
5 жастағы балаларды адамгершілікке тәрбиелеу мен
жетілдірудің ерекшеліктері.............................................. 5
Күнделікті тұрмыста тәрбиелеу.................................. 12
Еңбекте тәрбиелеу...................................................... 18
Ойын кезінде тәрбиелеу............................................. 22
Қорытынды................................................................................ 28
Әдебиеттер тізімі....................................................................... 33
КІРІСПЕ
Педагогика рухани мәдениетті қалыптастыруды бала өмірінің алғашқы жылынан
Балалар бақшасында бұл процесс мектепке дейінгі балалардың жас
Адамның рухани мәдениет дамуында ұрпақтан ұрпаққа көшкен, дамыған,
Біздің адамгершілік ең саналы адамгершілік болып есептеледі, өйткені
Тәуелсіз мемлекетіміздің одан әрі гүлдене беруіне үлес қосу
Осынау ортақ міндеттерге сәйкес мектепке дейінгі балаларды тәрбиелеу
Баланың өмірге белсенді көзқарасының бағыты үлкендер арқылы тәрбиеленеді.
Мұндай мақсатқа бағытталған педагогтық жұмыс еңбек сүйгіштікке, колективизм
Мұның бәрі де баланың жеке басының қоғамдық бағытын
Әр баланың жеке басы - оның моралдық дамуы
Мектепке дейінгі мекемелер балалардың жан-жақты дамуын, олардың мектепке
«Балалар бақшасындағы тәрбие программасын» жүзеге асыруда басты рол
Мектепке дейінгі жастағы баланың рухани мәдениетінің дамуы балалар
Балаларды рухани мәдениетке тәрбиелеудегі педагогикалық процестерді ұйымдастыру мен
Мектепке дейінгі мекемелерде рухани мәдениет тәрбие комплексті түрде
«Іс-әрекетке тәрбиелеу» принципін қолдану - мектепке дейінгілерді рухани
Рухани мәдениет жақтан дамыту методтары көбінесе балалардың рухани
Зерттеу пәні: Мектеп жасына дейінгі педагогика.
Зерттеу обьектісі – Мектепке дейінгі естияр жастағы балаларды
Зерттеу мақсаты – Мектепке дейінгі кезеңіндегі рухани мәдениетке
Зерттеу болжамы – Рухани мәдениетке тәрбиелеу барысында жүргізілген
Зерттеу міндеттері: - Мектеп жасына дейінгі естияр топ
- сабақ кезеңінде рухани мәдениетке тәрбиелеу жұмыстары жүргізілудің
Зерттеудің әдіснамалық негіздері: Ұлы философтар мен педагог, психолог
Зерттеу әдістері: Ғылыми әдебиеттер, баспасөз материалдары, озат тәжірибені
Зерттеу құрылымы: Кіріспеден, 1 бөлімнен, қорытынды және әдебиеттер
Мектепке дейінгі естияр жастағы балаларды рухани
мәдениетке тәрбиелеуге сипаттама.
5 жастағы балаларды адамгершілікке тәрбиелеу мен
жетілдірудің ерекшеліктері
Мектепке дейінгі естияр жастағы балаларды рухани мәдениетке тәрбиелеуді
Бес жасар баланың дамуы, салыстырмалы түрде ширақтығы, ептілігі
Бес жасқа жаңа ғана толған баланың салыстырмалы түрдегі
Бес жасқа жаңа толған баланың салыстыралы түрдегі өз
Еріктік даму шегі мен ілгерілеуді ескерген жөн. Бұл
Бес жасар баланың көпшілігі фонетикалық дыбыс ырғағын дұрыс
Осы жастағы балалардың мінез-құлқы өте қарама-қайшы. Бұл балалардың
Балалардың қылықтарынан олардың өзара қарым-қатынасынан жағымды қасиеттері аңғарылады,
Тұрақты моральдық мінез-құлықты дамыту және коллективтік өзара
Осы жастағы балаларға қызықты да сыйымды бірігіп жасаған
Балалардың дұрыс өзара қарым-қатынастарын табысты түрде қалыптастыру көптеген
Балалардың бір-біріне әсерін ескерудің де маңызы зор. Мұндай
Кішкентай балалардың қолдауа бейімділігін ескере отырып, олардың жақсы
Балалардың өзара қарым-қатынасы жаңадан қалыптаса келе жатқан кезеңде
Қоғамдық мекемелердегі балалардың өмірі олардың бірге ойнауына, оқу
Тәрбиеші әр баланың өз қалауына, ықыласына, бейімділігіне қарай
Төрт жастағы балаларда құрбылармен бірге ойнау талаптары анық
Балалардың өз құрбыларымен араласуына қойылатын талаптарды түсінуі, бұл
Балалардың дамып келе жатқан өз бетімен істеуінің олардың
Бес жасқа толғанда балалардың рухани мәдениет өзара қарым-қатынасының
Осы жас сатысында балалар өз жеке басының
Көпке ортақ ережелерді балалардың сақтауы, топта тәртіпті сақтай
«Балалар бақшасындағы тәрбие программасында» анықталған ережелер балалардың өзара
Мінез-құлық нормаларын меңгеру - баланың еркінің дамуына әсерін
Ойын процесінде балалардың үйренетін ережелерінің зор рөлі бар.
Балалар ойын барысында сол ереженің талаптарын орындауды бірте-бірте
Естияр жас тобында қимылды ойындардың ерекше маңызы бар.
Ойынның ережелерін меңгере отырып, бала өз қимылдарын басқа
Мінез-құлық ережелері мен нормаларын басқалардан бұрын
Жыл ортасында естияр жас тобындағы балалар шектен тыс
Жолдасқа ережелерді еске салу, қиын сәтте көмектесу, мейірімділікке
Бес жастағы баланы тәрбиелеуде талап қоюдың маңызы ерекше.
Үлкендердің айтқанын орындамау бір балаларға реніш әкеледі, жасқаншақ
Балаға бір нәрсеге рұқсат бергенде, немесе тыйым салғанда,
Талапты қоя отырып, балаларға белгілі бір
Балаларда мәдени мінез-құлық дағдылары мен әдеттерін құрбыларымен өзара
Тұрақтылық ықпалы дағдыларды қалыптастырудың алғы шартын жасайды, педагогтың
Балаға қойылған талаптарды әрқашан оның не істеу керектігі
Тағы да бір маңызды жағдайды ескерген жөн: талаптар
Естияр жас тобындағы балалардың осы жасқа сай ерекшілігі
Мәдени мінез-құлық шеберлігін, дағдылары мен әдеттерін қалыптастыру жұмыстарымен
Балалар қашанда шындықты айтуға тәрбиеленуі тиіс.
Осы жас баспалдағында жинақталған ең маңызды, ерекше мәні
Заттарға ұқыпты қарау мінез-құлық нормасына айналуға тиіс, оның
Балалардың іс-әрекетте тұрақтылығы мен мақсатқа тырысушылығын дамыту қажет:
Балалардың моральдық түсініктері мен түсіну білімі шеңберін
Балалар дүние-мүлікті жасауға кеткен адамның еңбегін, еңбектің жемісін
Идеялық тәрбиенің негізі Отанымыз туралы бастапқы түсініктерден құралады.
Рухани мәдениетке тәрбиелеу барлық педагогикалық процесс арқылы жүзеге
Ойындарға барлық өзара қарым-қатынастар жеңісті дамып, оларға мейірімділік
Еңбектегі іс-әрекетте, сондай-ақ балалар арасындағы өзара қарым-қатынас үлкендердің
Сабақтар балаларға түсінікті қоғамдық өмірдің құбылыстары мен
Әрине, мұндай міндеттерді бөлісу өте шартты түрде: педагогикалық
1.2. Күнделікті тұрмыста тәрбиелеу.
Күн баланың балалар бақшасына келуімен және арнаулы режимге
Күнделікті тұрмыстағы басты мәселе - мәдени мінез-құлыққа тәрбиелеу,
Бірте-бірте ережелер балалардың бірлесіп ойнау кезінде, сабақтарда, өзара
Балалардың ережелерді меңгеру барысында тәрбиешінің әсер ету мәнері
Тәжірибелердің нәтижелері көрсеткендей, ережелерді меңгеруді жақсартуда балалардың өздерін-өздері
Рухани мәдениетке тәрбиелеу міндетін табысты шешу үлкендердің дәйектілікпен
Балалар күнделікті өмірінде көптеген ережелер мен әдеттерді меңгереді.
Балалардың мінез-құлқын тәрбиелеуде, олардың тәрбиешімен және құрбыларымен өзара
Алғашқы екі айда алдыңғы топтарда алған дағдылар мен
Педагог адамдарға мейірімді қарау үлгісін көрсете отырып,
Балалар өзі меңгерген ережелерді тиянақтауға барынша тырысатындығын
Сарсен бөлмеде келе жатып аюдың қонжығын аяғынан ұстап
Шыңғыс киініп жатып, өзінің көйлегін еденге тастай салды.
Естияр жас тобындағы балалардың меңгеруге тиісті алғашқы қарастыратын
Балаларды топта тәртіп сақтауды үйрету, кемшіліктерді байқап, оларды
Тазалық сақтауға тырысқан балалар әрқашанда педагог тарапынан қолдау
Аурухана ойынын ойнап болған соң Мерей мен Айнұр
Тәрбиеші кеңес беріп. «Сен оны қайда және қалай
Мерей қостағандай басын изеп, «иә», - деді.
Мақсат көңілденіп ойынға кірісіп кетті.
Жарты жылдан кейін барлық балалар: «Әр зат өз
Бұл ережені бекіту үшін әңгіме өткізуге болады. Мұндай
Программалық мазмұн. Заттардың, ойыншықтардың, киімдердің қайда сақталатынын білу,
Әңгіме барысы.
Тәрбиеші. Балалар, сендер ұйықтауға жатарда киімдеріңді қайда қоясыңдар?
Азамат. Орындықтың арқалығына.
Майра. Кішкентай орындыққа.
Тәрбиеші. Киімдеріңді неге кіщкентай орындыққа қоясыңдар?
Жанна. Заттарды шашпау үшін.
Жалғас. Лас болмау үшін.
Айнұр. Бүктелмеу үшін.
Тәрбиеші. Дұрыс, балалар, бірақ тек сол үшін ғана
Тәрбиеші. Л. Воронкованың «Ұмытшақ» атты әңгімесін оқып, содан
Шыңғыс. Себебі, ол бәрін ұмытады.
Аслан. Өйткені Маша киімдерін орындықтың арқалығына қойған жоқ.
Тәрбиеші. Машаны ұмытшақ демес үшін не істеу керек?
Асель. Барлық киімін орындыққа қою керек.
Тәрбиеші. Дұрыс тек киімін ғана емес, жеңіл әрі
Асель. Арнаулы кітап сөресінен. Оған барлық кітап қойылған.
Тәрбиеші. Ал егер маған столда отырып ойнайтын ойын
Банура. Шкафтан, онда қарындаштар мен пластилиндер де жатыр.
Тәрбиеші. Ал, енді Роллан бізге құстар үшін жем
Роллан. Өйткені өз орнында екен.
Тәрбиеші. Мақсат, тілеуіңді берсін, бізге бір қорап қарындаш
Мақсат. Өйткені, біз, оны орнына қойғанбыз.
Тәрбиеші. Дұрыс балалар сендер заттардыт ез таптыңдар, өйткені
Бес жасар бала үлкендерді сыйлауға тәрбиеленеді. Оған тәрбиелеудің
Әдептілік ержелерін орындаудың қажеттілігімен бала үнемі ұшырасып қалады,
Алайда бала салыстырмалы түрде өте сирек кездесетін жағдайлар
Одан әрі балаға бір нәрсені сұрап келуді
Бес жастағы балаға үлкендерге көмектесуді үйретеді. Бастапқыда бала
Үлкендерге зейін қоюға, сыйлауға тәрбиелегенде педагог сөз
Үлкендерді сыйлауға тәрбиелеу тұрмыстық ережелерді орындау кезінде де
Тұрмыстық ережелермен балаларды таныстыра отырып, тәрбиеші сол ереженің
Үлкендерді сыйлау мен сыпайылық дағдыларын сіңіруге тәрбиелеудің
Әңгімені оқыған соң балалармен пікірлесуге болады.
Н.Ходзаның «Кім шатыстырды?» («Кто напутал?») атты әңгімесі бес
Кім шатыстырды?
Мамасы Таняны қорадағы бақшаға әкеліп, орындыққа отырғызып. «Мені
Қасынан көршісі Варя апай өтті.
Неге сен үндемейсің, Таняжан - деп сұрайды Варя
Сен енді екі жастасың ғой. Шынымен сен не
Білмеймін, - дейді Таня бұртиып.
Сәлеметсіз бе, - деп айту керек.
Сәлеметсіз бе! - деп қайталады Таня.
Міне, ақылдылық, үнемі осылай айт!!!
Мамасы нан дүкенін келіп, олар таңертеңгі тамақты ішуге
Сәлеметсіз бе, - деу керек.
Сен, бір нәрсені шатыстырып тұрсың. «Рақмет», - деп
Кешке мамасы кетіп, Таня әкесімен екеуі қалды. Олар
Таняжан тіл алғыш қыз еді. Папасының тізесінен түсіп,
Ұйықтауға кетіп бара жатқанда, не деу керек, -
«Рақмет», - деп айту керек.
Жоқ, деп папасы күлді де: «Рақмет» емес, «Жайлы
Жоқ, «рақмет» деп айтады, мені мамам солай үйретті.
Рақмет емес, «Жайлы жатып, жақсы тұрыңыз», - дейді.
Міне, сөйтІп, Таня мұны айтқан Варя апайы ма,
Ал, сендер қалай ойлайсыңдар, балалар?
Өйткені балалар бақшасындағы тұрмыстық іс-әрекет режимінің уақытын алатындықтан,
Егер тұрмыстық іс-әрекеттер қатаң түрде режимнің ауқымында өткен
1.3. Еңбекте тәрбиелеу.
Естияр топтағы педагогтың ең жауапты міндеттерінің бірі -
Еңбекті сүюге және өз бетімен еңбек сүйгіштікке тәрбиелеуде
Мысалы, балалар тұрмыста кір жуу ойындарын жиі ойлап
Сөйтіп, мерекелі күндер қарсаңында, топтың букіл шаруашылығы тәртіпке
Бес жасар балалар тәрбиешіге шкафты тазалауға, бөлмедегі өсімдіктерді
Жақын адамдардың - ата-ананың және басқа да егде
Үлкендердің еңбегімен танысқанда, практикада алған әсерлердің молдығына көп
Балаларды еңбек сүйгіштікке және өз бетімен істеуге тәрбиелеуде
Мұндай жолмен үлкендердің еңбегі жөніндегі білім балалар
Үлкендер еңбегімен танысумен қатар баланың әр түрлі өз
Мектепке дейінгі сәби және естияр жастағы балалардың еңбекке
Бұл - осы жастағы балаларды еңбекке тәрбиелеуде олардың
Еңбек тапсырмалары балаларға күннің әр уақытында беріледі. Сөйтіп,
Бірнеше өзара байланысты істердің басын қосатын тапсырмаларды топқа
Кейбір тапсырмалардың орындалу нәтижесі біраз үзілістен кейін болатынын
Бес жасар балаға бұл тапсырмаларды орындау белгілі дәрежеде
Орындалған тапсырмаға педагогтың баға қоюы маңызды, тек осы
Топ балалары арасында өзара тапсырмаларды бірдей етпей бөлушілік
Егер өткен жас баспалдағында еңбектің негізгі түрі өзін-өзі
Кезекшілікке арнай белгіленген тәртіп бойынша барлық балаларды қатыстырудың
Екінші жарты жылдықта табиғатта тұрақты еңбектену үлкен орын
Сонымен қатар ол жекелеген балалардың ұқыпсыздығын, тапсырылған істі
Сөйтіп, балалардың да жануарларға деген сүйіспеншілігін бірте-бірте оятып,
Балалар әр уақыт құстар мен балықтар және басқа
Табиғат мүйісін мекендеушілерді күтуде тәрбиешіге, әсіресе алғашқы кездерде
Көктем келісімен балалар бақшада, гүлзарда істей бастайды. Олардың
1.4. Ойын кезінде тәрбиелеу.
Ойындарда бала айналадағы өмір құбылыстарының әр алуандығы, тұрмыстағы
Естияр топтағы тәрбиеленушілер ойындарының мазмұны әр алуан, ең
Үлкен адамдардың өзара қарым-қатынасы олардың өз жұмысына еңбек
Рухани мәдениетке тәрбиелеудің маңызды міндеттерін тұрмыстық ойындар сюжетіне
Бес жасар балаларда қуыршақпен ойнау ойындарында балалар
Балалардың қуыршақпен ойнау ойындарын бақылаудың баланы зерттеу, оның
Мұндай тәсілдер балалар сезіміне әсер ете отырып, олардың
Бақылаулар көрсеткеніндей, мұндай балалар, атап айтқанда, өте қайырымды
Ойын кезінде балалардың сезімі қалыптасады.
Дегенмен көп қайталанған қарапайым ойындардың адамгершілік сезіммен қалыптасқан
Осы мақсатпен айналадағы болмысты зерттеп пайдалану қажет. Осы
Ойынды рухани мәдениетке тәрбиелеудің құралы етудегі басты шарт
Жанұя болып ойнаған ойындағы мама өз балалары жөнінде
Тәрбиеші ойнау барысында тіл алғыш оқушыларды мадқтап, батыр
Естияр топтағылардың қуыршақ бұрышы аты жоқ қуыршақтарды сақтау
Ойын кезінде балалар сан түрлі қимылдар орындайды, қыздарын
Қуыршақтармен ойын балалардан оларды мұнтаздай қып ұстау үшін,
Мектепке дейінгі жастағылар тек қуыршақ ғана емес, басқа
«Мен бұл допты жақсы көремін», - дейді Анар.
Балалардың мұндай әңгімелерін қолдау қажет. Доптардың барлық балаларға
Тәрбиеші Айнұрдың өз добын қалай ұқыпты тазалап жатқанын
Балалар да өз доптарын жаппай тазалауға кіріседі. «Ал,
Ойын процесінде тәрбиеші балалар мінез-құлқына әр түрлі ықпал
Тәрбиеші балалар сезіміне ықпал етеді, оларды нақтылы адамға
Балалар дәрігердің, музыкалық қызметкердің, құрылыс бастығының, капитанның талаптарын
Балалар бірте-бірте бірігіп, тату ойнау ережелерін меңгереді, тату
Бірігіп ойнайтын ойындарда өз құрбыларымен келісімге келе алмауынан
Өзара достық қарым-қатынасты жөнге салудың басты шарты –
Ойындарда балалар арасында ұрыс-керістер болуы да мүмкін, бұлар
Естияр топтың балалары көбіне мұндай жағдайдан шығар жолды
Сайран машина жасап, блаларды онымен қыдырып келуге шақырды,
Пайда болған талас-тартысты балалардың өз беттерімен шешуіне бірте-бірте
Фотоательедегі ойынды (ол балалардың тәжірибесіне сүйенеді және естияр
Мектепке даярлайтын топтағы балалар өздерінің кішкентай достары үшін
Тәрбиешінің бұл сөзін естіген балалар жалма- жан қуыршақтар
Балалардың қауымдық ықыласын тәрбиелеу тәсілдерінің біріне қуыршақтарға
Бірлесіп ойнайтын ойындардың мақсатын анықтауда шебер жетілдіру және
ҚОРЫТЫНДЫ.
Бүгінгі таңда мемлекетіміздегі білім беру жүйелері мен білім
жаһандану заманына лайықәлемдік жаңаруларға сәйкес икемді ойлауды қалыптастыру;
ұлттық мәдениетке негіздеп, әлемдік мәдениетті меңгеру;
ана тіліне жетік бола отырып өзге тілдерді меңгеру
көпұлтты Қазақстан жағдайында діни, ұлтаралық, нәсілдік толеранттылық қасиет
толерантты бола отырып мемлекеттік тілге, рәміздерге құрметпен қарау
салауатты өмір салтын қалыптастыру арқылы демографиялық
жағдайға ықпал ету және т.б.
Аталған міндеттердің ішінде бүгінгі күні кімді болса да
Рухани мәдениет тәрбие беру мәселесі жаңалық болып танылмайды,
Рухани мәдениет тәрбиесін қарастырмас бұрын оның негізгі құрауыштары:
Рухани мәдениет тәрбиесін ғылыми тұрғыда зерттеген ғалымдар ретінде
Олардың қайсысының ой-пікірлеріне жүгінсек те, ортақ сипат рухани
Мәселен, И.Ғазали «Адамда екі түрлі мақсұт бар, оның
В.Белинский «Адамның тәні сияқты, жанына да тәрбие керек,
Руханилық ұғымы – философиялық категория. Философиялық сөздікте «Руханилық
Рухани мәдениет тәрбие мәселесін қазақстандық философ І.Ерғалиев, А.Косиченколар
Терминологиялық сөздікке жүгінсек, ағылшын тілінен аударғанда «құндылық» дегеніміз:
Биологиялық теория өкілдерінің айтуынша, барлығы тұқымнан ата-бабаларымыздан беріледі,
Интелелктуалдық теория Сократтан басталады, оның пікірінше, адамның ойлау
Руханилық теориясы бойынша әр адам белгілі бір жағымды
Әлеуметтік жағдайлар теориясы (топқа бейімделу, икемделу). Бұл теория
Мінез құлықтық теория немесе бихевиоризм. Бұл академик И.Павлов
Әрекет теориясы. Бұл теорияда адамның қылықтары мен істеріне
Біздің пікірімізше, руханилық мәдениет – адамгершілік тәрбиесінің нәтижесінде
Қорыта келе айтатынымыз жастар бойында рухани мәдениет
оқушылар бойында рухани мәдениет қасиеттер қалыптастыру үшін, ең
алдымен, мектеп өмірін педагогикалық жүйе, яғни тұтас педагогикалық
болашақ педагогтар бойында рухани мәдениет қасиеттердің
қалыптасуын ЖОО-ның оқу-тәрбие үрдісінде қамтамасыз етуді 1 курстан
білім беру ұйымдарында рухани мәдениет тәрбие беру жолдары
рухани мәдениет тәрбие беруде кітапханалардың бар мүмкіндігін мейлінше
біліктілік арттыру институттарының оқу жоспарларында осы мәселеге қатысты
рухани мәдениет тақырыптағы кинолар, деректі фильмдер мен ойындар,
сол сияқты қазіргі кезеңде компьютердің жасөспірімдер өміріндегі орнын
Қолданылған әдебиеттер тізімі:
«Мектептегі психология», Айджанова З. 2006 ж №1. Б
«Адамгершілік қасиет – ата-бабамыздан қалған мұра» мақала, «Отбасы
«Адамгершілік негізі қайда?» мақала, «Отбасы және балабақша». 2008
«Балабақшада рухани мәдениетке тәрбиелеу», Нечаева В.Г. 1981ж
«Рухани мәдениет тәрбие әліппесі». 1978 ж
«Рухани мәдениет тәрбиесін қалыптастыру мәселесі» мақала, «Ұлт тағылымы».
«Тәрбиеге жетекші», 2004ж. Б.И.Иманбекова
«Методика воспитателей работы», 2005ж. В.С.Кукушин.
«Бақытқа жету әліппесі», 2003ж. Имам Ғазали.
«Кто напутал? (Кім шатыстырды?)», 1983ж. Н.Ходза.
«Рухани мәдениет: психология негіздері», мақала -2006ж, №2.
«Отбасында баланың рухани мәдениет тәрбиесін дамытудағы ата-ананың рөлі»,
«Рухани мәдениет тәрбиесі», мақала -2009ж, №3. Б.Иманбекова.
32