Қосымша еңбекақы есебі


М А З М Ұ Н Ы
Кіріспе 2
I-тарау. Еңбек және еңбекақы ұғымы 5
1.1 Еңбек есебі және нормативтік реттеу 5
1.2 Жұмыскерлердің құрамы мен жұмыс уақытын пайдалану есебі
1.3 Еңбекақы жүйелері және өнім өндіру есебі 10
ІІ-тарау. Жұмыскерлермен еңбекақы бойынша есеп айырысу есебі 13
2.1Еңбекақының түрлері мен нысандары(формалары) 13
2.2 Қосымша еңбекақы есебі 18
2.3. Орташа еңбекақыны есептеу тәртібі 26
2.4 Еңбекақыдан ұсталатын және шегерілетін сомалар. 28
2.5 Еңбекақының аналитикалық (талдамалық) және синтетикалық (топтамалық)
Қорытынды 37
Пайдаланған әдебиеттер 39
Кіріспе
Жұмыс күші болашақ товар ретінде өзін еңбек
Қазіргі кезде Қазақстанның экономикасы әлі де болса, аса
Жұмыс атқарудың бағалығы. Қызметті атқару бағасы - бұл
Қызметті атқарудың, бағалаудың көптеген мақсаттары бар, олардың ішінде:
- қызметті атқаруды жақсарту;
-шешім қабылдау үшін ақпарат жинау;
- стандартты бұзбауға мүмкіндік туғызу;
- сараланған еңбекақының негізі болуының қажеттілігіне көшу;
- қорытынды субьектілігін барынша азайту үшін деректер
-оқыту және қайта дайындау жөніндегі қажеттілікті хабарлау;
- қызметті атқарудың алдағы бейнесін жасауға байланысты
-стандартты бұзбауға бағытталған кейбір жеке тұлғалар мен
моральдық факторларды кеңейту;
Атқаруды бағалаудың әдістері мыналар табылады:
- саралау ;
- балдық бағалау( бес балдық, орташадан төмен, жоғарыдан
- әңгімелесу, бағынышты қызметтер бағалану кезінде өзінің жетістіктері
Әрбір кәсіпорын еңбекақы бойынша есеп айырысу кезінде, белгілі
Еңбек қатынастары – тараптардың әдетте жеке еңбек
Зиянды еңбек жағдайлары – белгілі бір өндіріс
Қауіпті еңбек жағдайлары – белгілі бір өндіріс
Біліктілік разряды - қызметкердің өзі орындайтын жұмыстардың күрделілігін
Іссапар- жұмыс берушінің өкімі бойынша қызметкерді
Өтемақылар – жұмыс режимі мен еңбек жағдайларына,
Жұмыс беруші- қызметкер еңбек қатынастарында тұратын заңды
Жұмыс уақыты- қызметкер жұмыс берушінің актілері мен
Еңбек міндеттері- қызметкер мен жұмыс берушінің жеке еңбек
Еңбек стажы- қызметкердің заңды тұлға құрмай
Еңбек дауы – еңбек туралы заңдарының қолдануы
Еңбек жөніндегі уәкілетті мемлекеттік орган - еңбек қатынастары
Еңбек жағдайлары - еңбекке ақы төлеу, оны қорғау
Жұмысшылар мен қызметкерлерге дұрыс жалақының есептелінуі, сол кәсіпорынның
Жалақы – бұл еңбек өлшемі мен тұтыну
Жалақы өнімнің өзіндік құнының негізгі элементтерінің бірі
Еңбек өнімділігі мен орындалған жұмыстың көлемін ұлғайтуға ынталандыратын
Еңбек пен өндірісті басқарудағы ғылыми жолмен басқарудың типтелген
Еңбекақы төлеудің сыйлық беру жүйесімен басқа да
Еңбек және еңбекақы есептеуде осы күнгі талаптарға сай
Кәсіпорын шаруашылық қызметін жасаудың процесінде қызметкерлерді
Тақырыптың актуальдығы. Бұл жұмыстың актуальдығы жұмысшылардың жалақысының
Мақсаты. Еңбек және еңбекақы, жұмысшылармен еңбекақы бойынша
Жұмыстың негізгі тапсырмасы болып мыналар табылады: Еңбек есебі
Еңбекақы есебі, еңбекақының түрлері мен нысандары, қосымша еңбекақы
I-тарау. Еңбек және еңбекақы ұғымы
1.1 Еңбек есебі және нормативтік реттеу
Еңбек және еңбекақы есебі – жұмысшылар санының
Еңбек және оған ақы төлеу есебінің
( еңбекақы қорын және жұмыс уақытын пайдаланып жұмыс
( бастапқы құжаттарды уақытылы және дұрыс рәсімдеу, еңбекақы
( шаруашылық жүргізуші субьектінің әрбір жұмысшысына жалақыны уақытылы
( белгіленген мерзімде еңбекақы бойынша есеп айырысу;
( жалақы бойынша шығынды өнімнің, жұмыстың,
Еңбек және еңбекақы деректері өндірістік процесті
Әрбір қызметкердің еңбекақылық табысы кәсіпорын қызметінің түпкілікті
Еңбекақы мөлшерін жұмыс берушінің өзі белгілейді
“ҚР Еңбек туралы” заңының 7,8-бабына сәйкес қызметкерлердің
( қандай да бір кемсітушіліксіз тең еңбекке
( қауіпсіздік және тазалық талаптарына жауап беретін еңбек
( кепілдік және өтемақы алуға және т.б.
Жұмыс берушінің құқықтары:
(қызметкерлерді көтермелеуге, олардан белгіленген заңға сәйкес әрекетететін
( қызметкер келтірілген зиянның орнын толтыруға және т.б.
Жұмыс берушінің міндеттері:
( ҚР-ның нормативті құқықтық актілерінде, жеке еңбек
келісімшартында, ұжымдық келісімшартта, жұмыс берушінің актісінде қарастырылған еңбекақыны
( еңбек туралы заңдағы, ұжымдық келісімшарттағы талаптарды сақтау;
( қызметкерге қауіпті және зиянды жұмыс жағдайын,болуы
Жеке еңбек келісімшартында негізгі тармақтар қамтылуы керек:
( жұмыс уақыты және демалыс уақытының режимі;
( еңбекақы мен еңбекті қорғау жағдайы;
( өтемақы төлеу және кепілдік беру тәртібі және
Қызметкер бірнеше жұмыс берушімен толық емес
ҚР Еңбек туралы заңының 13-бабына сәйкес қызметкердің
Сол ұйымның басқа жұмысына немесе ұйыммен
Жұмыс болмай қалған жағдайда жұмыс беруші қызметкерді
Егер қызметкер жаңа жағдайдағы ұсынылған жұмысқа
Жеке еңбек келісімшарты мынадай жағдайларда бұзылуы мүмкін:
( ұйым таратылғанда,жұмыс берушінің қызметі тоқтағанда;
( қызметкерлердің штаты немесе саны қысқартылғанда;
( әскери қызметке шақырылғаннан растайтын құжат негізіндегі қызметкерді
“ҚР Еңбек туралы” Заңының 27-бабы, 3-тармағына сәйкес
1.2 Жұмыскерлердің құрамы мен жұмыс уақытын пайдалану есебі
Еңбекақының формалары мен жүйелері Еңбек және
Өнеркәсіптің өндірістік жұмысшылары мен қызметкерлері.
Өнеркәсіптік ұйымның балансындағы өндіріске жатпайтын ұйымдардың жұмысшы-қызметкерлері.
Атқаратын қызметтеріне қарай кәсіпорындар мен ұйымдардың жұмысшылары мен
Басшылар қатарына – президент, ректор, директор, меңгеруші, тағы
Мамандар қатарына – инженерлер,техникалық қызметтегі адамдар тағы басқалары.
Басқа да қызметкерлер қатарына – құжаттарды дайындайтын, есеп
Жұмысшылар мен қызметкерлердің тізімдегі саны – кәсіпорындар мен
Мамандар бөлімінде мынадай алғашқы құжаттар қолданылады:
-жұмысқа алу жайлы бұйрық үлгілі түрі Т-1;
басқа жұмысқа ауысу жайлы бұйрық үлгілі Т-5;
- демалыс берілуі жайлы үлгілі түрі Т-6;
- жұмыстан шығарылу жайлы бұйрық үлгілі түрі Т-8.
Бірінші рет жұмысқа орналасқан жұмысшылар мен қызметкерлерге ұйымның
Еңбек кітапшасы мамандар бөлімінде сақталып оған жұмысшылар мен
Жұмысқа алу жайлы хат негізінде жұмысшылармен қызметкерлердің еңбек
Кәсіпорындағы әрбір қызметке алынған адамға, яғни жұмысшылар мен
Белгілі бір кезендегі яғни,уақыттағы ұйымның жұмысшылар мен қызметкерлердің
Есеп беретін айдағы ұйымның жұмысшылар мен қызметкерлердің тізімдегі
Толық ай жұмыс істемеген ұйымдарда (құрылыс ұйымдарында, жаңадан
Мысалы: кәсіпорын пайдалануға беріліп 2002 жылы 23 қаңтардан
23қаңтар күні 403 адам
24 қаңтар күні сенбі (403адам)
25 қаңтар жексенбі (403адам)
26 қаңтар күні 404 адам
27 қаңтар 403адам
28 қаңтар күні 406 адам
29 қаңтар күні 401 адам
30 қаңтар күні 402 адам
31 қаңтар күні сенбі (402адам)
Сонымер қаңтар айында жұмыс істеген қызметкерлердің жалпы саны
Тоқсан бойынша ұйымдағы жұмысшылармен қызметкерлердің саны қаңтар айында
(117+408+420): 3=315
Ескерту: егер ұйым наурыз айынан бастап жұмыс істеген
420: 3=140
Жұмысшылар мен қызметкерлердің кәсіпорын бойынша бір жылдық орташа
Ескерту: Жұмыскерлер мен қызметкерлердің кәсіпорын бойынша орташа еңбекақысын,
Бұл көрсеткішті табу үшін жұмысшылар мен қызметкерлердің кейбір
( Жүкті (екі қабат) және босануға байланысты демалыстағы
( Заңда қаралған жасқа дейін баланы қарауға
( Оқу демалысындағы еңбекақылары түгел, жартылай сақталған, немесе
( Әкімшіліктің ұйғарымы бойынша еңбекақысы сақталмай демалысқа кеткен
Кәсіпорындағы орташа еңбекақыны табу үшін есепке алынатын жұмысшылар
Орташа еңбекақы есептеу үшін есепке алынатын жұмысшылар
Жұмыс істелген уақыт көрсеткіші, жұмысшылар мен қызметкерлердің еңбекақысын
Жұмыс істелген уақыт есебі жұмысшылар мен қызметкерлердің
Табельдерде кәсіпорынның әр құрылымының өкілдері бойынша жұмысшылар
Жұмысшылар мен қызметкерлердің демалысқа шығуы, іс-сапарда болуы, жұмысқа
Ол үшін әріптік , мысалы:
- іс-сапарындағы жұмысшы- қызметкерлер үшін
- демалыстағы жұмысшы-қызметкерлер үшін
- жұмыстан себепсіз кешіккен жұмысшылар үшін -
тағы басқа белгілер қолданылады.
Табельде жұмысшылар мен қызметкерлердің тек қана жұмысқа келмеген
Табельдер мен оларға негіз болған алғашқы құжаттар еңбекақы
Сонымен қатар цехтар мен бөлімшелер бойынша жинақталған
1.3 Еңбекақы жүйелері және өнім өндіру есебі
Еңбек есебінің маңызды элементі болып еңбектің күрделілігіне, жұмысшылар
тарифтік кесте;
тарифтік еңбекақы мөлшері;
тарифтік мамандық анықтамалары.
Осыларға негізделіп жұмысшылар мен қызметкерлердің еңбекақы мөлшерінің үлгілі
Тарифтік кестеде – жұмысшылар менқызметкерлердің әрбір топтарының арасында
Жоғары дәрежелі еңбекке төленетін еңбекақы бірінші дәрежелі
Тарифтік кестеде тарифтік еңбекақы жұмыстың түріне қарап
1-ші разряд мөлшерлемесі ең аз шамадағы еңбекақы
ҚР Үкіметінің 1997жылғы 6-шы ақпандағы №170 “ҚР еңбекақы
Бірыңғай тарифтік кесте 21-ші разряд негізінде жасалған
Қазіргі уақыттағы қызметкерлердің тарифтелінуі ҚР Еңбек
бұйрығымен бекітілген “Жұмысшылар кәсібінің және жұмыстың
Разрядтардың тарифтік мөлшерлемелері
БТК (ЕТС) разряды Бір айлық тарифтік мөлшерлеме(қызметақы),теңге БТК
1 (7000теңге*1) =7000 12 (7000теңге*2,20) =15400
2 (7000теңге*0,1) =7490 13 (7000теңге*2,37)=16590
3 (7000теңге*1,15) =8050 14 (7000теңге*2,55)=17850
4 (7000теңге*1,24) =8680 15 (7000теңге*2,74)=19180
5 (7000теңге*1,33) =9310 16 (7000теңге*2,95)=20650
6 (7000теңге*1,43) =10010 17 (7000теңге*3,17)=22190
7 (7000теңге*1,54) =10780 18 (7000теңге*3,41)=23870
8 (7000теңге*1,66) =11620 19 (7000теңге*3,67)=25690
9 (7000теңге*1,78) =12460 20 (7000теңге*3,94)=27580
10 (7000теңге*1,91) =13370 21 (7000теңге*4,24)=29680
11 (7000теңге*2,05) =14350
Өнім өндіру есебі ең алдымен орындалған жұмыстың, операцияның,
Кәсіпорындарда өнімдерді өндіріп шығарылуы жұмыстың орындалуы жайлы алғашқы
( орындалған жұмыстың аты:
( оның қабылданған уақыты яғни күні, айы, жылы;
( өндірілген өнім мен көлемінің саны;
( орындаушы жұмысшылар мен қызметкерлердің табельдік нөмірі;
( цех бөлімшесінің шифрлары және оларға есептелген еңбекақы
Халық шаруашылығының әр түрлі салаларындағы ұйымдарда өндіріс түрлеріне
Олардың ішінде:
- жұмысшылар мен қызметкерлерге әрбір операция бойынша істелген
- өндірілген өнімдер мен істелген жұмыстың жалпы көлемін
Операциялар бойынша қабылдау жүйесі жұмысшылар мен қызметкерлердің өндірген
Үздіксіз еңбек үдерістері ұйымдастырылған көп сериялы өндіріс орындарында
ІІ-тарау. Жұмыскерлермен еңбекақы бойынша есеп айырысу есебі
2.1Еңбекақының түрлері мен нысандары(формалары)
Жұмысшылар мен қызметкерлердің өндірген өнімдері мен істеген жұмыстарына
- Егер мердігерлік шартта орындалған жұмысқа немесе
- Мердігер заң актілерінде немесе шартта
Жалпы жұмысшылар мен қызметкерлерге есептелетін еңбекақы негізгі және
Негізгі еңбекақы – жұмысшылар мен қызметкерлердің нақтылы жұмыста
Мерзімді және кесімді еңбекақы.
Сыйлықтар мен сыйақылар.
Үстеме сыйлықтар.
Қосымша еңбекақыға – еңбек заңына сәйкес шарттарда қаралып
Жұмысшылар мен қызметкерлердің жұмыс істемеген, жұмыс атқармаған уақытына
(Жұмысшылар мен қызметкерлердің еңбек демалысы үшін
(Жұмысшылар мен қызметкерлердің мемлекеттік, қоғамдық жұмыстарды атқарғаны үшін
(Жас сәбилі адамдарға берілетін демалысқа,баланы тамақтандыру үшін берілетін
(Жұмысшылар мен қызметкерлердің кінәсіз жұмыстың тоқтап қалған уақытына
(Жоғары немесе арнаулы оқу орындарында мамандығын көтеру курсына
Мерзімді еңбекақы жұмысшылар мен қызметкерлердің істеген уақытына, сағаттық
Мысалы: автоматтандырылған өндірісте машина жасайтын жұмысшылар мен
Жай мерзімді
Мерзімді сыйлықты.
Жай мерзімді жүйесі бойынша жұмысшылар мен қызметкерлердің еңбекақы
тікелей кесімді;
кесімді сыйлықты;
үдемелі кесімді;
аккордтық;
жанама кесімді;
Жұмысшылар мен қызметкерлерге еңбекақы есептеудің тікелей кесімді жүйесі
Мерзімді еңбекақыны есептеу.
Мерзімді еңбекақыға жұмысшылар мен қызметкерлердің түнгі уақытта істеген
Кәсіпорындарда - жұмысшылар мен қызметкерлерге мерзімді еңбекақы
М- жұмысшылардың тиісті разрядтың сағаттық (күндік) тарифтік мөлшерлемесі;
Т- өндірісте нақты орындаған жұмыстардың
Қызметкерлердің еңбекақысының мерзімдік сыйлықақы жүйесінде мына формула
ЕАмс =М*Т(1+М+К+П/100), мұнда
М- белгіленген көрсеткіштердің тарифтік мөлшерлеуге және сыйлықақы
К- белгіленген көрсеткіштердің артығымен орындалғаны және сыйлықақы
П- белгіленген көрсеткіштердің артығымен орындалғаны , сыйақы шартының
Еңбекті нормалау ҚР-ның Еңбек және халықты әлеуметтік
Уақыт нормасында қарастырылған бір жолғы сипаттағы
Нарықтық экономика жағдайында жалақы жүйесін дұрыс қолдану
- ең аз шамадағы мемлекеттік еңбекақы
-халықты әлеуметтік қорғауға арналған көптеген
2004 жылдың 1-ші қаңтарынан бастап “2004 жылғы арналған
Кесімді еңбекақыны есептеу
Кәсіпорындарда кесімді еңбекақыны төлеу жүйесі бойынша -
Мысалы: құрамында алты жұмысшы жұмыс істейтін бригаданың сәуір
№ Жұмысшылар мен қызметкерлердің
аты-жөні Маман-дық дәреже-сі Жұмыс істеген сағаттарының
еңбекақы сомасы
(теңге) Қос-ымша табыс коэффициенті Жұмысшы-ларға есептелген
еңбекақы
сомалары
(теңге)
1 2 3 4(2×3) 5(6/4) 6(4×5)
1 Алибаев. К. 1 175 1.76 308 26.1
2 Амантаев. Б. 2 160 2.06 329.6 26.1
3 Әбілов. Ж. 3 165 2.35 187.75 26.1
4 Бақтыбаев. С. 4 154 2.64 406.56 26.1
5 Жұмашев. М. 5 150 2.93 439.5 26.1
6 Тілесов.Ж. 6 164 3.23 529.72 26.1 13825.7
Жиыны:
968
2401.13
62669.6
Қосымша табыс коэффициенті бұл мысалымызда 26 теңге 10
Егер кәсіпорындарда өнім өндірудің тапсырмасын артығымен орындағаны,
2.2 Қосымша еңбекақы есебі
Мейрам күнінің алдындағы қысқартылған жұмыс уақытына еңбекақы есептеу
Халық шаруашылығы салаларындағы ұйымдарда мейрам алдындағы жұмыс күні
Жас өспірімдерге еңбекақы төлеу.
Кәсіпорындарда аптасына алты күн жұмыс күні, бір күн
Жас сәбилі аналардың демалуы және баланы тамақтандыруы үшін
Еліміздегі заңға кәсіпорындар мен ұйымдарда жұмыс істейтін
Мысал. Екіқабат және босануы бойынша парағы
Айлық
кезең
Жұмыс аптасының 5 күндік графигі бойынша жұмыс
Нақты жұмыс істеген күні
Нақты есептелген жалақысы, теңге
2001ж
Мамыр
Маусым
Шілде
Тамыз
Қыркүйек
Қазан
Қараша
Желтоқсан
2002ж.
Қаңтар
Ақпан
Наурыз
Сәуір
21
21
22
22
20
22
22
20
21
20
19
22
21
21
22
22
20
22
22
20
21
20
19
22
20000
20000
20000
20000
20000
20000
20000
20000
20000
20000
20000
20000
Есептік кезеңнің жиыны
252
252
240000
10 МЕК деңгейін ескере отырып, еңбекке уақытша
орташа күндік жалақыға көбейту жолымен жәрдемақының жалпы сомасын
Қаңтар
Ақпан
Наурыз
Сәуір
Мамыр
Қаңтардан мамырға дейін ЕББП есептелген сома емес, 10МЕК
Сонымен, жәрдемақының жалпы сомасы мынаны құрады: 40250(8230+8230+8230+8230+7330).
Мемлекеттік, қоғамдық міндеттер мен жұмысты атқарған уақытқа төленетін
Ұйымдарда жұмысшылар мен қызметкерлерге жұмыс уақыты кезінде
Соттың мәжілісіне куә ретінде қатысу;
Мемлекеттік және қоғамдық ұйымдардың конференцияларына, пленумдарына, съездеріне қатысу;
Әскери коммисариаттың шақыруына бару және тағы басқа жұмыстар.
Түнгі уақытта істеген немесе атқарған жұмыстары үшін төленетін
Кәсіпорындарда кешкі сағат 22.00-ден ертеңгі, яғни таңғы 6.00.
Халық шаруашылығының басқа салаларында жұмыс істейтін жұмысшылар мен
Түнгі жұмыс уақыты бір сағаттық қысқартылған ұйымдарда жұмысшылар
Мерзімді еңбекақы алатын жұмысшыларға жеті сағаттық
Біреудің орнына жұмыс істегені үшін төленетін еңбекақы.
Біреудің орнына уақытша атқарған қызмет деп өндіріс қажетіне
Жұмысшыларға өзіне берілген разрядтан төмен тарифтелген
Кәсіпорындарда кесімді еңбекақы алатын жұмысшылар ұйым басшысының
Мысалы: бесінші разрядты жұмысшы үшінші разрядты жұмысшыға белгіленген
Жұмысшылар мен қызметкерлердің қан тапсырған күніне, яғни донорлық
Кәсіпорындарда жұмысшылар мен қызметкерлер қан тапсырған күніне, яғни
Қан тапсырғаны үшін жұмысшылар мен қызметкерлердің
Жұмысшылар мен қызметкерлерге жұмыстың тоқтап қалған уақытына төленетін
Ұйымдарда жұмысшылар мен қызметкерлерге олардың кінәсінен жұмыстың тоқтап
Өнім өндіру барысында кездесетін ақау үшін төленетін төлем.
Ақау деп өнім өндіру барысында сапасы жағынан белгіленген
Егер өндірілген өнімдер немесе дайындалған бұйымдар жартылай жарамсыз
Жұмысшылар мен қызметкерлердің мерзімнен тыс уақытта
Белгіленген жұмыс уақытынан өзге, яғни мерзімнен тыс уақытта
Жұмысшылар мен қызметкерлерге демалыс және мейрам күндеріне істелген
ҚР-ның еңбек туралы заңына сәйкес кәсіпорындарда
Жұмыс істеуіне тура келеді. Егер де кәсіпорындардағы
Жұмысшылар мен қызметкерлердің жұмысқа амалсыздан шықпай қалған уақытына
Ұйымдарда жұмыстан заңсыз босатылып, бұрынғы жұмысқа қайта орналасқан
Ұйымдарда жұмысшылар мен қызметкерлердің еңбекке уақытша жарамсыздығына
ҚР-ның заңына сәйкес қайтыс болған жұмысшы қызметкерлерді жерлеуге
Жұмыс істейтін Ұлы отан соғысының ардагерлеріне және оларға
( үздіксіз еңбек стажы 5 жылға жетпейтін жұмысшылар
( үздіксіз еңбек стажы 5 жылдан артық, ал
( ал үздіксіз еңбек стажы 8 жылдан артық
Барлық кәсіпорындарда еңбекке уақытша жарамсыздығы бойынша жұмысқа келмеген
( өтірік ауырған жұмысшылар мен қызметкерлерге;
(еңбекке уақытша жарамсыздығы жұмысшылар мен қызметкерлердің ішімдік ішіп
( еңбекке уақытша жарамсыздығы қылмыс істеу салдарынан болған
( өз бетінше емделген жұмысшылар мен қызметкерлерге;
Бұл жоғарыда айтылған жәрдемақылардың бәрі кәсіпорындағы жұмысшылар мен
Қазақстан Республикасында еңбек ету қызметін жүзеге асырып жүрген
Маусымдық қызметкерлер. Табиғи және климат жағдайына байланысты
Үй қызметкерлері. Жұмыс беруші – жеке тұлғаларда
Вахталық әдіспен жұмыс істейтін адамдардың еңбегі. Вахталық
2.3. Орташа еңбекақыны есептеу тәртібі
Ұйымдарда жұмысшылар мен қызметкерлерге төленілетін кейбір төлемдердің олардың
Мемлекеттік немесе қоғамдық міндеттерді атқарған уақыты үшін төленілетін
Қызметтік іс-сапарда болған уақытқа төленілетін төлем.
Жас сәбилі аналарға демалу және баланы тамақтандыру үшін
Өндірістен қол үзіп немесе қол үзбей оқитын жұмысшылар
Амалсыздан жұмысқа шықпаған уақытқа төленілетін төлем.
Зейнетақы, табыс салығы және жылдық жұмыс нәтижесі бойынша
Ұйымдарда жұмысшылар мен қызметкерлерге орташа еңбекақыны есептегенде оның
Жұмысшылар мен қызметкерлерге жыл сайынғы еңбек демалысына баратын
Негізгі еңбекақы және оған қосымша төленген үстемелер;
Кәсіпорындарда тұрақты қолданылатын сыйлық беруге сәйкес еңбекақы қорына
Кәсіпорындарда жұмысшылар мен қызметкерлердің кезекті еңбек демалысына төлем
Олай болса, демалыс ақысын есептейтін орташа күндік жалақысы
Орташа еңбекақыны есептеуге тағы бір мысал келтірсек.
Бухгалтер С.С. Избасаровтың демалыс
Мерзімдік есептелгені: 17000т: 21*13 істелінген күн= 10529,8теңге
Орташа айлық еңбекақысы 140000теңге : 12 ай =11667теңге.
Орташа күндік еңбекақысы 11667т: 29,66 күнтізбелік.күндердің орташа
Қаңтардағы демалыс күндеріне : 12 күн*393,36 =4720,32теңге.
Барлық есептелгені: 10529,8+4720,32+2360,16 =17610,28 теңге.
Мысалы. Егер есептік кезең толық істелінбеген болса
Орташа еңбекақы есебі
Айлар Нақты істелінген уақыттың орт.еңбекақысы,теңге Істелінген уақыттың
Қаңтар 2003ж.
Ақпан
Наурыз
Сәуір
Мамыр
Маусым
Шілде
Тамыз
Қыркүйек
Қазан
Қараша
Желтоқсан 7350
8929
10700
6340
8597
9860
10230
10156
10208
9980
10740
10530 14
14
31
21
31
30
31
31
30
31
25
31
5232
3168
3467
2300
113620 320 х х
Демалыс есебіне арналған орташа күндік еңбекақы :
113620:320 күнтізбе күндері =355,06 теңге
Демалыс төлемі:355,06*28 күн =9941,75теңге.
2.4 Еңбекақыдан ұсталатын және шегерілетін сомалар.
Кәсіпорын бухгалтериясы тек еңбекақыны,жәрдемақыны және басқа да
( жеке табыс салығы ;
( жинақтаушы зейнетақы қорына аударады
( бұрын берілген аванс бойынша берешекті
( бірқатар айыппұл түрлерін өндіріп алу;
( атқару құжаты бойынша –кәмелет жасына толмаған
еңбекке жарамсыз ата-аналар үшін алимент өндіріп
(кредитке сатылған тауар үшін;
( өнім ақауы үшін.
Жеке табыс салығын ұстау 2001 жылдың 12-ші
мөлшерлемелері ҚР Қаржы министрлігіндегі Салық комитетінің 7.11.2003ж.№445
Салық төлеушінің салық салынатын табысы
1) 15-еселік жылдық есеп айырысу көрсеткішіне дейін(174780) Табысқа
2) 15-еседен 40-есеге дейінгі жылдық есеп айырысу
3) 40-еседен 200-есеге дейінгі жылдық есеп айырысу
4) 200-еседен 600-есеге дейінгі жылдық есеп айырысу
5) 600-еседен жылдық есеп айырысу көрсеткіші (6991200)
2005-ші жылда жеке тұлғаның төлем шығынына
ҚР СК 317-бабы ,1-тармағы
Қызметкерлердің салық салынатын табысы Мөлшерлеме
1) 15-еселік жылдық есеп айырысу көрсеткішіне дейін(174780) Салық
2) 15-еседен 40-есеге дейінгі жылдық есеп айырысу
3) 40-еседен 200-есеге дейінгі жылдық есеп айырысу
4) 200-еседен 600-есеге дейінгі жылдық есеп айырысу
5) 600-еседен жылдық есеп айырысу көрсеткіші (6991200)
2005-ші жылда шетелдік мамандарына төлем шығынына
ҚР СК 317-бабы ,1-тармағы
Қызметкерлердің салық салынатын табысы Мөлшерлеме
1) 40-еседен жылдық есеп айырысу көрсеткіші
2) 40-еседен 200-есеге дейінгі жылдық есеп айырысу
3) 200-еседен 600-есеге дейінгі жылдық есеп айырысу
4) 600-еседен жылдық есеп айырысу көрсеткіші (6991200)
Төлемақы көздерінен ұсталатын табыс салығын есептеу ҚР Қаржы
1) ҚР азаматы болып табылмайтын дипломатиялық немесе
2) табысы салық салуға жататын
3) бір жеке тұлғадан екінші
4) зейнетақы төлеу бойынша мемлекеттік орталықтан
5) балаларға және асыраудағы жандарға
6) республикалық және жергілікті бюджеттің қаражат есебінен
7) ҚР Халық банкісінің лицензиясы бар
8) әскери қызмет міндеттерін орындауға байланысты
Салық төлеудің салық салынатын табысты
( жеке тұлға үшін –айына он айлық есеп
( заңды тұлға үшін- айына әр жұмысшының
Жинақтаушы зейнетақы қорына аударым .
Азаматтарды зейнетақымен қамтамасыз ету ҚР-да азаматтарды зейнетақымен
ҚР Үкіметінің 29.12.1999ж. бекіткен №1671 “Есептеу ,ұстау
Әлеуметтік салық
Салық салу обьектілеріне жұмыс берушіге материалдық
1) кәсіпкерлік қызметпен айналысатын білімі жоқ
2) пайдаланылмаған демалыс өтемақысы;
жұмыстан босатудағы қызметтен босату жәрдемақысы;
заңға сәйкес белгіленген өтемақының төлемдері;
арнайы киімдер мен арнайы аяқ киімдер
жұмысқа байланысты денсаулығына зақым келген,
байқауларда, спорттық жарыстарда және т.б.
әскери қызметкерлердің және ішкі істер органы
ақшалай жабдықталымы;
қызметкерге бала тууға байланысты немесе, төленбелі
сапар, мүлікті тасу, ауыстыру барысындағы ғимаратты жалдау
уақытша еңбекке жарамсыз күндердің төлемақысы;
жүктілік және туу бойынша демалыс төлемақысы;
табыс салығы салынған еңбекақыдан аударудан қалыптасатын кәсіподақтың
үкіметаралық келісім бойынша немесе халықаралық қоғамдық ұйымдар
Салық төлешілерге жататындар:
( заңды тұлға;
Қазақстан Республикасында шетелдік заңды тұлғаның мекемесі,
( Үш айлық есеп айырысу крсеткішін
Кәсіпорын берешегін жабу тәртібімен жүзеге асырылатын шегерулер (қызметкерлердің
“Қазақстан Республикасы Еңбек туралы” Заңына сәйкес қызметкер жұмыс
( қызметкерге сақтауға берілген мүлік және басқа құндылықтардың
( заңға сәйкес қызметкерге еңбек міндеттерін орындау
( бір жолғы сенім хат немесе бір жолғы
(алкогольді ,наркотикалық және токсикалық мастық пен қызметкерлердің
( коммерциялық құпияны жариялау нәтижесіндегі зиян;
( қызметкердің қылмыстық іске қатысты келтірілген зиян.
2.5 Еңбекақының аналитикалық (талдамалық) және синтетикалық (топтамалық)
Кәсіпорындағы жұмысшылар мен қызметкерлердің бәріне және олардың әрқайсысына
Бұл ведомосі бойынша біріншіден жұмысшы немесе қызметкерлермен
Негізгі бетінде жұмысшылар мен қызметкерлердің есептелген негізгі және
Бұл топтау журнал-ордердің үлгілі түрі №3 және №4
Д-т: “ Тауарларды сату бойынша шығындар” шоты, “жалпы
К-т: “ Қызметкерлермен еңбекақы бойынша есеп айырысу” шоты.
811 шоттың дебитіне маркетинг бөлімінің басқа да тауарларды
821 шоттың дебитіне ұйымдағы әкімшілік басқару қызметкерлердің еңбекақысы
902 шоттың дебитіне көмекші өндіріс жұмысшылар мен қызметкерлердің
922 шоттың дебитіне көмекші өндіріс жұмысшылар мен қызметкерлердің
Д-т: “ Қызметкерлермен еңбекақы бойынша есеп айырысу” шоты,
“Зейнетақы қамтамасыз ету қорымен есеп айырысу”, “Бюджетпен басқадай
Д-т:“Қызметкерлермен еңбекақы бойынша есеп айырысу”шоты. Ал есептеліп бірақ,
К-т: “ Өзге де алашақ борыштар” шоты түріндегі
Бұл мақсаттар үшін “Жалақыны тарату” деп аталатын әзірлік
Жалақыны тарату
2002 жылғы қаңтар үшін
Цех, шаруашылық
Бөлінетіні (таратылатыны)
Шоттардың дебетінде
Жалақы түрлері (кесімді, мерзімді )
Шоттың №
Сомасы
№ шоттар тапсырыстар,баптар№ кесімді мерзімді
902
902
902
902
900
521
522
523
524
525
500 120736
130120
80620
70130
69850
13790 23920
12100
10121
6179
5950
4140
Барлығы 458246 62410
Оның ішінен цехтардан қабылданғаны № 1 5984
№3 1406
Одан басқа цехтарға бергені № 4 5237
№5 4123
Кесте 2002 ж. 6 ақпанда толтырылып бітті.
Тиісті тізімдерде қажетті деректері 2002ж. 6 ақпанда көрсетілді.
Орындаушылардың қолдары.
Қорытынды
Осы айтылғандарды қорытындылайтын болсақ, шаруашылық субьектісінің түріне қарамастан
Еңбекақының берілу мерзімі аяқталғанда
Қайтарылған еңбекақының талдамалық есебі берілмеген еңбекақы тізіміндегі
( пластикалық карточкаға қызмет ететін
( еңбекақыны беру кезіндегі қарбаласты жояды.;
кассалық жоспарды жасау рәсімін оңайлатады;
( еңбекақы беруде кәсіпорынның жоспарсыз бос тұрып қалуын
қызметкердің карточкалық шотына процент есептеуде
кәсіпорынға кредиттік желіден алуға және қызмет
Кәсіпорын қызметкерлеріне пластикалық карточканың тиімділігі:
( карточканы пайдаланудың қолайлы болуы;
( жылдам есеп айырысу;
( пластикалық карточканың иесі өзінің еңбекақысын
( барлық Қазақстан және ТМД елдері бойынша төлем
Еңбекақы төлеу жүйесі, өнім сапасын бақылау, есепті
Жалақы тұтынушы кірісінің үлкен бөлігін құрайды, сондықтан да
Сонымен, кез келген кәсіпорындар мен ұйымдардағы жұмыстарды орындап,
Пайдаланған әдебиеттер
1.“Бухгалтерлік есеп және қаржылық есеп беру
2. Бухгалтерлік есептің типтік шоттар жоспары.
3. Еңбекақының формалары мен жүйелері Еңбек
4. Еңбекті нормалау ҚР-ның Еңбек және халықты
5.“Еңбек туралы” “Қазақстан Республикасының заңы Алматы
6. Әбдіманапов. Ә.Ә. Бухгалтерлік есеп теориясыжәне принциптері.
7. “Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі ” Алматы 2001жыл.
8. Назарова В.Л. “Шаруашылықты жүргізуші субьектілердегі- Бухгалтерлік есеп”
9. Салық кодексі . Алматы 2005 жыл
10. Қ.К. Кеулімжанов , З.Әжібаева, Құдайбергенов.Н.
11. Қ.К. Кеулімжанов, З. Әжібаева Қаржылық есеп.
12. Бухгалтерлік есеп стандарты. Қазақстан Республикасының
13. Тоқсанбай С.Р. Толық экономикалық орысшы –қазақша сөздік.
Дәуір 1998ж.
1 (5) 5б
2 (5) 22б
3(5) 10-11б
4(3) №111-п бұйрық
5(8) 165-б
6(8) 173б
7(7) –169б
8(4) №152-10 бұйрығы
8(4) №152-10 бұйрығы
10 (8) 194-б
11 (8) 198б
12(8) 200 б
13(11) 235-б
1