Жасөспірімдік шақтағы оқушылардың өзін-өзі бағалау ерекшеліктері
МАЗМҰНЫ
Кіріспе......................................................................................................................6
1 Жасөспірімдік шақтағы оқушылардың өзін-өзі бағалау ерекшеліктерінің теориялыќ негіздері...............................................................................................10
1.1 Жасөспірімдік шақтағы оќушылардың өзін-өзі баѓалау ерекшеліктерінің психологияда зерттелуі.........................................................................................10
1.2 Жасөспірімдік шақтағы оқушылардың өзін-өзі бағалау ерекшеліктерінің мәні..........................................................................................................................19
1.3 Жасөспірімдік шақтаѓы оқушылардың өзін-өзі бағалау ерекшеліктерінің дамуы......................................................................................................................20
2 Жасөспірімдік шақтағы оқушылардың өзін-өзі бағалау ерекшеліктерін зерттеу....................................................................................................................30
2.1 Жасөспірімдік шақтағы оқушылардың өзін-өзі бағалау ерекшеліктерін зерттеуді ұйымдастыру
2.2 Жасөспірімдік шақтағы оқушылардың өзін-өзі бағалау ерекшеліктерін зерттеу әдістемелерінің
Қорытынды............................................................................................................65
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі........................................................................68
Кіріспе
Зерттеудің көкейкестілігі. Қазақстан Республикасында қазіргі таңда жүріп жатқан әлеуметтік,
Осыған байланысты бұл күндері Отандық және әлемдік өркениетті елдердегі
Тұлғаның өзіндік бағалау ерекшеліктерін қарастырған жұмыстарда тұлғаның әртүрлі даму
Өзіндік бағалауды адамның мінез-құлқын реттеуші, жеке бастық феномен ретінде
Сонымен қатар, Қазақстанда жүргізілген зерттеулердің ішінде профессор Ж.Ы.Намазбаеваның жетекшілігімен
Өзін - өзі бағалаумен байланысты мәселелер кеңестік кезең зерттеушілері
Жасөспірімдердің оқуда жоғары қабілеттілігін көрсетуде олардың талпынысына қызығушылық білдіріп
Зерттеудің мақсаты: жасөспірімдік шақтағы оқушылардың өзін-өзі бағалау ерекшеліктерін теориялық
Зерттеудің нысаны: жасөспірімдік шақтағы оқушылардың өзін-өзі бағалау ерекшеліктерін анықтау
Зерттеудің пәні: жасөспірімдік шақтағы оқушылардың өзін-өзі бағалау ерекшеліктері мазмұнының
Зерттеудің болжамы: егер өзін - өзі бағалау құрылымын қалыптастыруда
Зерттеу міндеттері:
жасөспірімдік шақтағы оқушылардың өзін-өзі бағалау ерекшеліктерінің тарихи жасалу жолдарына
жасөспірімдік шақтағы оқушылардың өзін-өзі бағалау ерекшеліктерінің бала дамуындағы мәнін
жасөспірімдік шақтағы оқушылардың өзін-өзі бағалау ерекшеліктерін дамытудың психологиялық мәніне
жасөспірімдік шақтағы оқушылардың өзін-өзі бағалау ерекшеліктеріне эксперименттік зерттеулер жүргізу.
Зерттеудің теориялық және әдіснамалық негізі: кеңестік кезең зерттеушілері
Зерттеу базалары:
Тәжірибелі-педагогикалық жұмыс Қарағанды қаласының № 68 мектеп- интернат- балабақша
Дипломдыќ жұмыстың құрылымы:
Жұмыс кіріспеден, екі тараудан, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімі мен
Кіріспе бөлімде зерттеудің көкейкестілігі, нысаны, пәні, мақсаты, міндеттері, зерттеудің
«Жасөспірімдік шақтағы оқушылардың өзін-өзі бағалау ерекшеліктерінің теориялық негіздері» атты
«Жасөспірімдік шақтағы оқушылардың өзін-өзі бағалау ерекшеліктерін зерттеу» атты екінші
Қорытындыда зерттеу нәтижелеріне негізделген тұжырымдар мен ұсыныстар беріледі.
1 Жасөспірім шақтағы оқушылардың өзін - өзі бағалау ерекшеліктерінің
1. 1 Жасөспірім шақтағы оқушылардың өзін - өзі бағалау
«Жеке адам», «тұлға» деген түсініктерді қарастыратын психологиялық білімдердің бірі
Өзін-өзі бағалау, П.П.Чеснакованың айтуынша, өзіндік сананың бір компаненті болып
Бұл бірінші кезекте, білім берудегі алға басумен, өзгерістермен байланысты
Қалыпты жағдайда дамыған жеке адамның өзіндік бағасы жағымды түрде
Өзін-өзі бағалау – ойлау әрекеті өлшемдерінің бірі, күрделі динамикалық,
Өзін-өзі тәрбиелеу өзі-өзі бағалаудан басталады. Адам өзін тәрбиенің қандай
Өзін-өзі бағалау – субьект отбасында, оқу орындарында, басқа да
Өзін-өзі бағалауы төмен адамдар ақылды, жолы болғыш адамдармен әділетсіз
Ұлғайған немесе өзгерген өзіндік баға адамды достарынан, ұжымынан бөлектеп,
Академик И.Е.Ефремовтың бекітуі бойынша, егер орташа қабілетті адам елу
Өзін-өзі бағалау – жеке бастық қатынастардың өмірлік құрылымдарын таратудағы
Тұлғаның динамикалы, көпқырлы, күрделі құбылысы өзіндік бағалау адамның іс-әрекеті
Жасөспірім шақтағы оқушылардың өзін - өзі бағалау - өз
Жасөспірім шақтағы оқушылардың өзін - өзі бағалаумен байланысты мәселелер
Арнайы эксперименттік зерттеулерде жасөспірім шаќтағы оқушылардың өзін - өзі
Өзін-өзі бағалаудың пайда болуы Л.С.Выготскийдің 7 жастағы дағдарыспен байланыстырады.
Бұл өзгерістің негізінде қандай психологиялық заңдылықтар мен механизмдер жатады?
Баланың өзіне деген қатынасы, мектептегі жақсы оқумен тығыз байланысты.
Мектепте оқуда қиындықтарға кездесетін балалар өздерін жоғары бағаламайды. Бірақ
Ересектермен қарым-қатынас балаға оқу міндетін қабылдауға, құрдастарымен қарым-қатынас жасауға,
Оқу іс-әрекеті жөнінде айта келе, В.В.Давыдов былай деді: “оқушылардың
Зерттеушілердің айтуынша, жасөспірім шақ оқушыларының бақылау және бағалау әртүрлі
Л.С.Выготскийдің балалардың ересектермен және құрдастарымен қарым-қатынас жасау кезінде жоғары
Л. С. Выготскийдің көрсетуінше, жасөспірім шақ оқушыларында өзін -
Р. Бернс көптеген зерттеулердің нәтижесіне сүйене келе, мектепке дейінгі
М. С. Тайчиновтың зерттеуі нәтижесі бойынша, нақты жасөспірімнің өзін
Э. Эриксонның айтуынша, ұялу сезімінің пайда болуы өзіндік танымның
Ұялу мен күмәндануға қарсы тәуелсіз сезім күресі басқа адамдармен
Л. И. Божовичтің басшылығымен болған зерттеулерде баланың мінез –
Отандық психологияда жасөсрімдердің өзін - өзі бағалау мәселесі зерттелінген
Жеке өзін - өзі бағалау шетелдік психологияда терминологиялық ұқсастықтарға
Жасөспірім шақтағы оқушыларда өзін - өзі бағалау адамның жеке
Х. Й. Лийметс өзін - өзі бағалауды қалыптастырудың нақты
Осы негізде Л. И. Божович мынадай гипотезаны ұсынды:
Л. С. Рувинский зерттеулерінде жасөспірім шақтағы оқушылар өзін -
Өзін - өзі бағалаудың жеке тұлғаның өмірге көзқарасымен, идеялық
Б. Г. Ананьевтің айтуынша, өзі жайлы ойлардың пайда болуына
В. С. Мерлиннің ойынша, өз әрекетінің ќұндылыќтарын, ќасиеттерін сезінуде
Мұғалімнің бағалау әрекеті ролінің жасөспірім шаќтағы оќушылардың өзін -
Өзін - өзі бағалаудың ќұрылуындағы негізгі тенденциясы баланың іс
П. Р. Чаматаның пікірінше, өзін - өзі бағалаудың дамуы
Д. Б. Элькониннің айтуынша, бала өз мінез – ќұлќын
Е. И. Савоньконың тұжырымдауынша, өзін - өзі бағалау функциясы
Тұраќты өзін - өзі бағалаудың пайда болуы, оның талаптану
Өзін - өзі бағалауды ќалыптастырудың мәселесі және жеке тұлғаның
Л. И. Божович, А. Г. Ковалева, П. Р. Чаматаның
Л. Уеллс пен Дж. Маруелл жасөспірім шаќтағы оќушылардың өзін
Шетел әдебиеттерінде “мен концепциясы” термині индивидтің өзі жайлы түсінігінің
Х.Й.Лийметс өзін - өзі бағалауды ќалыптастырудың наќты негізгі міндеттерін
М. С. Неймарк зерттеулерінде балада айналасындағылардың берген бағасы мен
Сейдманның айтуынша, бала бастауыш мектептен кіші орта мектепке көшкенде
Жасөспірім шаќтағы оќушылардың өзін - өзі бағалауының төмендеуі: мектепке
Жас ерекшелік даму барысында бала өзін әр салада бағалай
Мектепте оќып жүргенде баланың «мен» концепциясы айќындала түседі. Балада
Лордтың айтуынша, егер ата – анасы баласын сүйсе, бала
Тәртіпке үйрену де өзін - өзі бағалаумен байланысты. Куперслиздің
Бастауыш сыныпта өзін - өзі бағалау мектепке дейінгі жасќа
1.2 Жасөспірім шаќтағы оќушылардың өзін - өзі бағалау
Ќазіргі таңда «сана» психикалыќ саулыќ деп ќаралуда. Психикалыќ саулыќ
Өзіндік сана дамуы өзіндік сенім (өзіндік баќылау, өзіндік талдау)
В.Сатир «Өз ќұндылығымның декларациясы» деп, барлыќ адамдарды есте саќтауға
Оның тұжырымдауысынша өзіндік бағаны «Адамдағы барлыќ ауру, өмі сүру
Өзіндік реттеу өзінде шыдамдылыќты дамыту, ерік – күш еркіндігі,
Өзіне сену – ары таза болу
Жауапкершілікті ќорыќпай алу
Өз көңілін көтеріңкі ету
Өз ќателігіне, ќұнды тәжірибе деп ќарау
Өзіңде болып жатќан жағдайға ќұрметпен ќарау.
ерттеулер негізінде жеке тұлғаның психикалыќ саулығына көптеген әлеуметтік жағдайлар
Негізгі бағыттары бойынша: психодиогностикалыќ, психокоррекциялыќ, психологиялыќ кеңес беру болып
Жасөспірім үнемі жаќсы әлеуметтік психологиялыќ жағдайда тәрбиеленуі, оќуы,
Кез-келген мәдениетті ортада
Реттегіш үрдісі сыртќы және ішкі өзгерістерді өзіне жүктейді. ішкі
Ішкі бейімделу ішкі өзгерістермен байланысты. ішкі өзгерістер «Мен» түжырымдамасының
«Мен»-тұжырымдамасы - бұл адамның өзі туралы немесе өз бейнесі
«Мен» түсінігінің мыќты екпіні тек батыс-европалыќ жэне солтүстік американдыќ
Батыс мәдениетінде адамдар өзінің мінез-ќұлќымен сыртќы көрінісін ќадағалауда ќатты
Сыртќы көрініс - бағалау ќиынға түспейтін, «Мен»-тұжырымдамасының аспектісі. Өзінің
Негізінде, адамның өзі туралы пікірі басќа адамдардың оған деген
Өсе келе, дами келе, балалар өздерін басќалармен салыстырып, «Мен,
Әрбір адам өзінің ќандай болғысы келетініне байланысты, арман-мүратындағы «Мен»
Лавануэя мен Уалидің зерттеулері жағымды «Мен»-тұжырымдамасы баш адамдардың
Төмен өзіндік бағадағы адамдар, керісінше, айтылған сындарды ауыр ќабылдап,
Кей-кездерде «Мен»-тұжырымдамасы жағымды адамдарға да өзін басќару ќиынға
«Өзім», «ұќсастыќ, бірлестік» сияќты терминдер жалпы ќолданысќа ене бастады:
Нәрестелер басында өзі мен ќоршаған ортаның арасындағы ќырларың аныќтауға
Кейіннен кішкентай балалар өздерін ата-аналарымен, достары мен туған-туыстарымен салыстыра
Олар біртіндеп өздерінің неге ќабілетті, сондай-аќ, өздерінің жеке меншік
«Мен»-тұжырымдамасы бүтін мәнді жеке адамның ќалыптасуында өте маңызды рөл
Әлеуметтік ќоршаған орта пенденің «Мен»-тұжырымдамасының: ќалыптасуына ќалай көмектессе, «Мен»-тұжырымдамасы
«Мен»-тұжырымдамасы соншалыќты кең болып, адамның мінез-ќұлќы аныќтай бастағанда, ол
«Мен»-тұжырымдамасы өзін-өзі кінәлау ќызметін ќалай атќарса, өзін-өзі кеңейту ќызметін
«Мен»-тұжырымдамасы өзіне өзін-өзі
Балалар өскен сайын, жасы есейген сайын, оларда өздерінің және
Ќоғамның әлеуметтік дамуы жеке тұлғаның жетілуін, белсенділігін ќалыптастыруға
Өзін-өзі бағалау жеке тұлға ќалыптастыруының маңызды факторы болып табылады.
Жасөспірім шаќтағы оќушылардың өзін-өзі бағалауы деген не? Бұл сөз
Жасөспірімде өзін-өзі бағалауды ќалыптастыру мәселесі – оның тұлғасының дамуын
Психологтар өзін-өзі бағалауды әртүрлі деңгейдегі күрделі психикалыќ жүйе ретінде
Өзін-өзі бағалауды адамның өмірінің басќа психикалыќ көріністерінен бөліп алуға
Жасөспірім шаќтағы оќушылардың өзін-өзі бағалауы туралы айтќанда, оның нәтижесі
Өзін-өзі бағалаудың ќұрылымында психологтар екі компонентті көрсетеді: когнитивті -
Жасөспірім шаќтағы оќушыларда өзін-өзі бағалау екі формада ќызмет етеді:
Жалпы сияќты жеке өзін-өзі бағалауда жоғары және төмен, тұраќты
Адам өз-өзінде нені бағалайды? Өзінің өткенін, ќазіргі кезін, болашағын
Өзін-өзі бағалауға екі маңызды фактор әсер етеді: айналасындағылармен ќарым-ќатынас
Өзін-өзі бағалаудың ќұрылымында когнитивті және эмоционалды екі компонент болады.
Психологтардың жүргізген зерттеулері бойынша, жасөспірімдерге ќиындығы жағынан бірдей екі
Психологиялыќ зерттеулердің көрсетуінше, өзін жан-жаќты білудің кейбір жаќтарын ќалыптастырудың
Бірінші деңгей – оқушы өз ерекшелігін жаќсы біледі. Ол
Екінші деңгей – жасөспірімнің өзін-өзі білуі айналадағылардың пікіріне байланысты
‡шінші деңгей – жасөспірім өзін әрќашан жоғары бағалауға тырысады.
Егер бірінші топта балалар өз әрекетін, ќатынасын, өз өмірінің
Жасөспірімнің өзін білуін өзіне деген ќанағаттанушылыќпен байланыстырады. Бірінші топ
Баланы белгілі әрекетті жасай алу немесе жасай алмау мүмкіндігін
Жалпы жасөспірім шаќтағы оќушыларда өзін-өзі бағалау екі рет пайда
Сондай-аќ, жалпы өзін-өзі бағалаудың сапалыќ мазмұны да өзгереді. ‡шінші
Егер жасөспірімдік шақтағы оќушыларға “мұќият”, “тәртіпті”, “жаќсы оќушы” сияќты
Балалыќ адамгершіліктің сапаларын түсіну деңгейі жас кезеңіне байланысты мынадай
Біраќ сыни көзќарас өзін-өзі бағалаудың теріс жағына әкелуі мүмкін,
Басќа жағдайда жасөспірім өзіндік ќорғанысќа еш әрекет жасамауы мүмкін.
Жанжал жағдайынан шығудың бір жолы-бағытталған өзін-өзі тәрбиелеу, өзін жаќсы
Егер баланы тұраќты өзіндік баќылауға үйретсе, бұл өзінділіктің биік
Жасөспірім шаќтағы оќушылардың өзін-өзі бағалауы оны басќа баланың
Жасөспірімдердің оќуда жоғары ќабілеттілігін көрсетуде мадаќтауды ќолданып, олардың талпынысына
Өзін-өзі бағалауы төмен жасөспірімдер өз дамуында көптеген мәселелермен ќаќтығысады.
өз ќұрбы-ќұрдастарымен ќарым-ќатынастағы түрлі мәселелерге ие;
депрессия сынды психологиялыќ күйзелістерге бейімді;
ќоғамға ќарсы тәртіппен айналысуға бейім;
көп жағдайда үлгерімі нашар оќушы болып табылады.
Бұлардың бәрі өзін-өзі бағалаудың төмен екендігінен шығады. Мысалы, үлгерімі
Басќа адамдармен ќарым-ќатынаста болатын өзгерістер жасөспірімнің өзіне деген ќатынасынан
Адекватты өзін-өзі бағалауды ќалыптастыру – жасөспірімдердің жеке тұлғасының дамуының
Жасөспірімдік шаќ өзін-өзі бағалаудың ќалыптасуының интенсивті кезеңі болып табылады.
Өзін-өзі бағалауда жасөспірімнің өзі жайлы басќалардың пікірін білу және
Адекватты өзін-өзі бағалау баланың өзіне деген сенімділігі мен мүмкіндіктерін
Жасөспірім шаќтағы оќушыларда өзін-өзі бағалау бағаланатын сапалардан тыс болмайды.
Өзін индивидсіз ретінде сезіну мыналардан тұрады: дене мүмкіншілігінің бөлектілігін,
Өзін индивидсіз ретінде сезінудің жоғары деңгейіне бұл индивидсіз
Өзін тұраќты ұғыну, эмоционалды сезіну, өзіндік сезім онтогенезеде өзінің
Өз ќалыптасуында өзін-өзі бағалау Мен образының мазмұнды жоспарына ќарағанда
Жасөспірім шаќтағы оќушыларда өзін-өзі бағалау адамның өмірлік ұстанымын оның
Зерттеуде өзін-өзі бағалаудың ќұрылымы, кезеңдері мен даму механизмдері
Жалпы жасөспірім шаќтағы оќушыларда өзін-өзі бағалау-тұтас өзіндік сипаттамалар бағаланады.
Өз-өзіне лайыќты баға берудің ќалыптасуы-баланың тұлғалыќ дамуының маңызды факторы
Жасөспірімдік кезең өз-өзіне баға берудің ќарќынды ќалыптасу кезеңі. Ол
Мінезді реттеудің маңызды механизм ретіндегі өз-өзіне баға беру баланың
Өз-өзіне лайыќты баға беру оқушының өзіне және өз мүмкіндіктеріне
Алуан түрлі, жасөспірімдердің өзін-өзі бағалау ќабілеттілігін тексеруге арналған методикалар
Өз-өзін басќа адамдардан ерекше, белгілі бір ќасиеттерге ие адам
Кейінгі кезде зерттеушілер өз-өзін жоғары бағалаудың теріс салдары мазалап
Өзін - өзі бағалауды талдаудың негізіне ол өзіндік танымның
Жасөспірім шаќтағы оќушыларда өзін - өзі бағалау - өзіндік
Екі түрлі тұжырым дамуын келтірсек:
бала маќсат ќойып, әрекет жасауы мүмкін, біраќ ол алынған
бағалай алмайды. Жасөспірім шаќтағы оќушыларда өзін - өзі бағалау
жасөспірім шаќтағы оќушыларда өзін - өзі бағалау мен өзіндік
ќатынастың сәйкеспеуінде байќалады.
Өзінің бейнесі, жасөспірім шаќтағы оќушыларда өзін - өзі бағалау
“Мен” концепциясын зерттеу жеке тұлғаны түсінуге, баланың әлеуметтік дамуын
Жасөспірім шаќтағы оќушыларда өзін - өзі бағалау ұғымы ќұндылыќ
Өзіндік сапаны бағалау (атрибутивті өзін - өзі бағалау);
Өзіндік рольдерді бағалау (рольдік өзін - өзі бағалау);
Өзіндік мүмкіндіктерді, жетістіктерді бағалау.
Жасөспірім шаќтағы оќушыларда өзін - өзі бағалау – адамның
Жасөспірім шаќтағы оќушыларда өзін - өзі бағалаудың негізгі тәсілдері
Өзіндік байќау – адамның өз әрекетіне, ќылығына, мінез
Өзіндік талдауда ќұбылыстарға талдау жасау жүзеге асады. Ішкі күйзелістерді
Логикалыќ өзіндік талдау процесі мен негізінде өзіндік есеп беру
Өзіндік баќылау - өзі атќаратын іс – әрекетке бағдар
Салыстыру – өзінің сапаларын айналасындағы адамдармен және өзінің уаќыт
Өзін - өзі бағалаудың дамуының бірінші деңгейін процессуальді
Өзін - өзі бағалаудың екінші деңгейі – сапалыќ –
‡шінші деңгейді сапалыќ – консервативті деп атауға болады.
Төртінші деңгейді сапалыќ – динамикалыќ деп атауға болады.
Өзін - өзі бағалаудың бұл деңгейлері жас ерекшелігінің белгілі
Жеке тұлғаның өмірлік іс – әрекетінде ќалыптаса отырып, өзін
Жасөспірім шаќтағы оќушыларда өзін - өзі бағалаудың тұраќсыздығы адамның
Психологтардың зерттеулерінде өзін - өзі бағалаудың мынадай түрлері көрсетілген:
Жасөспірім шаќтағы оќушыларда өзін - өзі бағалау – жеке
Өзін - өзі бағалау өз формасына ќарай (адекватты, жоғары,
Кейбір жасөспірім шаќтағы оќушыларда өзін - өзі бағалауының шектен
Ішкі конфликтіні мыналар туғызуы мүмкін:
басќа адамдардың беретін бағалары мен өзін - өзі бағалау
Өзінің ұмтылатын «Мен» идеалы мен өзін - өзі бағалау
Жасөспірім шаќтағы оќушыларда өзін - өзі бағалау мен өзіне
Өзін - өзі бағалаудан тұлғаның басќалармен ќарым – ќатынас
1.3 Жасөспірім шаќтағы оќушылардың өзін - өзі бағалау ерекшеліктерінің
Жасөспірім шаќтағы оќушыларда өзін - өзі бағалау адамның өмірлік
Психологиялыќ ғылымда жалпы және жеке өзін - өзі бағалауды
Мінез – ќұлыќ маќсатын, әрекет, сапа, іскерліктерді адамның саналы
Өзін - өзі бағалауды ќалыптастыруда оќу тәрбие процесі
Жасөспірім шаќтағы оќушыларда өзін - өзі бағалау өзі жайлы
Жасөспірім шаќтағы оќушыларда өзін - өзі бағалау өзіндік танымның
Өзін - өзі бағалауды ќалыптастыру стадиялар ќатарымен байланысты. Оны
1 - стадия: жасөспірім шаќтағы оќушыларда өзін өзі
2 - стадия: жасөспірім шаќтағы оќушыларда өзін - өзі
Адекватты өзін- өзі бағалау адамда бар сапалар мен мүмкіндіктерге
Адекватты өзін - өзі бағалау адамға өзінде бар мүмкіндіктерді
Адекватты өзін - өзі бағалаудың ќалыптасуы – оќушының ќабілеттері
Жасөспірімдік жас өзін, өз іс – әрекетін, ұжымдағы өз
Адекватты және адекватты емес өзін - өзі бағалаулар бастауыш
Жасөспірім шаќтағы оќушылардың өзін - өзі бағалауының ќұрылуы мынадай
Өзін - өзі бағалаудың дамуына үлгерім бағасы үлкен әсер
Оќу іс – әрекеті – жасөспірім шаќтағы оќушысы үшін
Мұғалімнің бағасы балалар үшін негізгі мотив, ќуат өлшемі, жетістікке
Жасөспірім шаќтағы оќушыларда өзін - өзі бағалауды ќалыптастыру үшін
Жасөспірім шаќтағы оќушыларының өзін - өзі бағалауының ќұрылуына жанұядағы
Жасөспірімде өзіне оќушы тұрғысынан ќарауы жанұялыќ ќұндылыќтармен аныќталады. Балада
Жасөспірім шаќтағы оќушыларында өзін - өзі бағалаудың барлыќ деңгейі
Адекватты өзін - өзі бағалауы бар балалар белсенді, ќарым
Адекватты жоғары өзін - өзі бағалауы бар балалар белсенділікпен,
Адекватты емес өзін - өзі бағалау олардың мінез –
Өзін - өзі бағалауы төмен жасөспірімдерге тән ерекшеліктер
Жоғарыланған өзін - өзі бағалауы бар жасөспірімдер
Жоғары адекватты емес өзін - өзі бағалау балада өз
Жасөспірім шаќтағы оќушыларының өзін - өзі бағалауының адекватты емес
Өткізілген байќаудың нәтижелері жасөспірім шаќтағы оќушыларының адекватты емес өзін
қарым – ќатынас пен іс – әрекеттің шектелуі. Жасөспірімдік
оќушылары өз іс – әректтерін оќумен шектейді, сабаќтан тыс
басќа адамдардың балаға беретін жоғарылаған немесе төмендеген
бағалауы. Мұндай бағалау басќалардың бағасына сүйенуге мүмкіндік береді. Бұл
Барлыќ факторлардың барлығы шартты сипатќа ие. Олар наќты жағдайларда
Адекватты емес өзін - өзі бағалауы бар барлыќ жасөспірімдер
Оң бағалаудың болуы жеке тұлғаның ќалыпты дамуына ќажет шарттарды
Баланың іс – әрекетін бағалауда жүйе маңызды болады. Бала
Адекватты өзін - өзі бағалауды ќалыптастыру – баланың жеке
Жасөспірім шаќтағы оќушыларда өзін - өзі бағалау мінез –
Адекватты өзін - өзі бағалау жасөспірім шаќтағы оќушының
Жасөспірім шаќтағы оќушының өзін - өзі бағалауға дайындығының жоғары
Жасөспірім шаќтағы оќушының өзін - өзі бағалауға дайындығының ќажетті
Өзін - өзі бағалауға дайындыќтың орташа деңгейі жасөспірімнің
Өзін - өзі бағалауға дайындыќтың ќарапайым деңгейі басќа параметрлер
Өзін - өзі бағалауға дайындыќтың нөлдік деңгейі өзін -
Адекватты өзін - өзі бағалауды ќалыптастыруда оќу іс –
Өзін - өзі бағалау көрсеткішінің дисгармониялыќ ќұрылым бағыты;
Өзін - өзі бағалаудың бір көрсеткішінің артуы, екіншісінің төмендеуі.
Оќудың алғашќы жылы бала үшін жаңа әлеуметтік жағдайға бейімделу
Жасөспірім шаќтағы оќушылардың іс – әрекетінде өзін - өзі
Зерттеулердің көрсетуінше, тәрбиеленушілердің өзін - өзі бағалау деңгейіне тәрбиелі
Өзін - өзі бағалаудың дамуының бірінші деңгейінде жеке
Өзіндік сапаларды білу жеке тұлғаның сапалары мен әрекеті арасындағы
Жеке тұлғаның сапалары мен әрекеттері арасындағы күрделі байланыстың педагогикалыќ
Өзін - өзі бағалаудың ќалыптасуында оќу – тәрбие процесі
Жасөспірім шаќтағы оќушыларда өзін - өзі бағалау -
Жасөспірім шаќтағы оќушыларда «Өзін - өзі бағалау» ұғымында бағалау
Жасөспірім шаќтағы оќушыларда өзін - өзі бағалау әртүрлі жағдайларда
Даму үшін түраќтылыќ пен тұраќсыздыќтың үйлесімі өте ќажет. Өзгермелі
Жасөспірім шаќтағы оќушыларда өзін - өзі бағалау
Жасөспірімдік шаќтағы оќушылардың өзін-өзі бағалау ерекшеліктері тұлғаның дамуының басты
Б.Ананьев [10] өзін-өзі бағалауды оќыту үрдісінде жүзеге асатын тұлғалыќ
Бұл ұстанымдардың А.Липкина [21] зерттеулерінде әрі ќарай
дамытылғанын көреміз. Автор жасөспірімдік шаќтағы оќушылардың өзін-өзі бағалау ерекшеліктеріне
Ш.Амоношвилидің [44] пікірінше, өзін-өзі бағалауды ќалыптастыру үшін жеке бағалаушылыќ
М.Львов зерттеулерінде - жасөспірімдік шаќтағы оќушылардың өзін-өзі
ұжымдағы еркін хал ахуал;
педагог тарапынан жасөспірімге сенім білдіру және ќұрмет;
жаңа білім алуда жасөспірімге дербестік берілуі;
педагогтың әрбір жасөспірімнің оќуға көңіл-күйін, ќызығуын, ќабілеттерін назарға алуы;
жалпы мәдени жағдай, педагог пен әрбір жасөспірім дамуының жоғары
Н.Калашникова мен Ю.Иванов өзіндік жұмыс үрдісінде және жасөспірімдерді
Сонымен, психологиялыќ-педагогикалыќ әдебиетке талдау жасай келе тұжырымға келуге негіз
1. Өзін-өзі бағалау оќыту үрдісінде белсенді ќалыптасатын тұлғалыќ білім
2. Өзін-өзі бағалау - оќу әрекеті тұтастай ќұрылымының ерекше
Баланың жеке тұлғасы ќалыптасуында өзін-өзі бағалаудың пайда болуы мен
Өзін-өзі бағалау отандыќ психологияда өзін-өзі танудың ќалыптасуы мен дамуы
жалпы мәселелерді ќарайтын контексте өзін-өзі танудың ќалыптасуын байланысты сұраќ
Келесі топтағы зерттеулерде, өзін-өзі бағалау ерекшелігі мен оның ќоршаған
Л.С.Выготский [15] баланың өзіне жеке тұрғыдан көзќарасы ќалыптасуы жеті
Д.Б.Эльконин мен оның тобы жүргізген ғылыми-тәжірибелік зерттеулер темендегідей ғылыми
1. Ерте «мен бейнесі» «жеті жастағы дағдарыспен» байланысты пайда
2. Ерте «Мен бейнесі» танымдыќ
Балаларда оќу жылы бойы өзін-өзі бағалаудың ќалыптасуы байќалады. Өзі
Өзін-өзі бағалау өлшемі мағыналас емес. Жеке тұлға өзін екі
Жеке тұлғаның өз ќабілетін бағалауында іс-ќимылдарына сәттілік пен сәтсіздік
Өзін-өзі бағалауы жоғары балалар белсенді, сергек, тапќыр, ќателіктерін өз
Өзін-өзі бағалауда балада оның болашаќќа ќұрған жобасы, мейлі ол
Өзін-өзі бағалауда баланың басќалардан өзі туралы білуі және оның
Балалардың өздері жіберген ќателіктерге әртүрлі ќарайтыны белгілі.
Жеке тұлғаның өзін-өзі бағалауындағы көрсеткіш тек оќуда жіберілген ғана
Бұрын айтылғандай, баланың өзін-өзі бағалауында оның тек жеткен жетістіктерге
Жасөспірімнің өзін-өзі бағалауынан ғана емес, сонымен бірге ол
Өзіне сынмен ќарамайтын балалар, әдетте, басќаларға сынмен ќарайды. Өзін-өзі
Өзін-өзі бағалауы төмен балалар өздерін мүлде басќаша ұстайды. Олардың
Жасөспірімнің өзін-өзі бағалауы мен отбасының материалдыќ ќамтамасыз етілуі арасында
Баланың өзін-өзі бағалауы мен ата-анасының онымен бірге өткізген уаќытының
Өзін-өзі бағалауы темен балалар тұратын отбасында мүлдем басќаша жағдайлар
Жасөспірімдік шаќтағы оќушының өзіндік сана-сезімінің дамуы баланың өзіне талар
Жасөспірімдік шаќтағы оќушыда өзін - өзі наќты-жағдайлыќ бағалаудан (өз
Е.А.Серебрякованың еңбегі жасөспірімнің өз білімі мен күшіне сенім мен
Балаларда белгілі кезеңде өзін-өзі бағалауда орныќтылыќ және соған негізделген
Л.И.Божович [25]: «Айналасындағылардың талабын игере келе, ортаның бағалауы мен
Оќытушы білімді бағалай отырып,
Әдеттегідей, жасөспірімдік шаќтағы оќушының әрекетінде өзін-өзі бағалауы журналға ќойылатын
Ќазіргі жаңа әлеуметтік психологияда жасөспірімдік шаќтағы оќушылардың өзін-өзі бағалау
Өзін-өзі бағалауды терең ќұрылымды-динамикалыќ талдау, біздің пікірімізше, жинаќталған теориялыќ
Сондыќтан да біз өз зерттеуімізде бастапќы жағдайды былай негіздедік
Жасөспірімдік шаќтағы оќушылардың өзін-өзі бағалау ерекшеліктерін нәтижелі зерттеу үшін
2 Жасөспірім шаќтағы оќушылардың өзін - өзі бағалау ерекшеліктерін
2. 1 Жасөспірім шаќтағы оќушылардың өзін - өзі бағалау
Біз іс-тәжірибемізде жүргізу үшін басты маќсатын айќындадыќ. Ол жасөспірімдік
Біз оќу-тәрбие барысында жасөспірім шаќтағы оќушылардың оќушыларының өзін -
“‡ш бағаға” әдістемесі
Жасөспірімдік шаќтағы оќушылардың өзін-өзі бағалауын және оның оќу -танымдыќ
Сен өзіңді ќандай оќушымын деп санайсың? (орта, әлсіз, әлсіз
Ќандай бағалар алғанда ќуанасың, ќандай бағалар ќынжылыс тудырады?
Сенің жұмысың «үш» деп бағалауға лайыќ, алайда, мұғалім саған
Американдыќ зерттеуші Сьюзен Хартердің жасөспірімдік шаќтағы оќушылардың өзін-өзі бағалауының
Жасөспірімдік шаќтағы оќушылардың өзіндік бағасын (ӨБ) зерттеуде отандыќ психологтар,
Зерттеудің маќсаты: батыстыќ психологияда мойындалған, американдыќ зертеуші Сьюзен Хартер
С.Хартер әдістемесінің жаќсы жаќтары көп жағдайда, оның басќа бір
ӨБ оќу себептеріне әсері С.Хартердің бала мен мектептегі ортаның
Әдістемелік сипаты: “Өзінің жете білушілігін баланың түсіну шкаласы” өзіне-өзі
Сегіз жастағы бала іс-әрекетінің негізгі түрін аныќтап, өз-өзіне баға
Танымдыќ жете білушілік (ТЖБ) – оќудағы белсенділік және білімді
Ќұрбы ќұрдастармен ќарым ќатынастағы жете білушілік (ЌЌЖБ)- достарымен өзара
Сабаќтан тыс кезіндегі жете білушілік (СТЖБ)- мектептік, біраќ оќуісіне
Жалпы өзіндік жағымы (ЖӨЖ) өзіндік жағының ерекшелікерімен деңгейі. Өз
Әр субшкала 7 тапсырмадан тұрады, сонда барлығы 28 жұп
Жалғыз дұрыс жауабын таңдау кезінде барынша көп жағымсыз нұсќаға
Әр сала бойынша баланың мәселесі туралы наќты аќпарат алуға
Процедура: баспа әріптермен жазылған бекітулер жұптасып ұсынылады. Нұсќаулардың түсініктілігі
“Менің өзіндік бағам” әдістемесі
Әдістеменің сипаты: жасөспірімдік шаќтағы оќушылардың топтыќ өзіндік баға ерекшеліктерін
Зерттеушілерге төмендегідей сөздер ќатары берілген: ¦ќыптылыќ, сыпайылылыќ, ойланғыштыќ, еңбексүйгіштілік,
Зерттеуші сөздері зейін мен ќарап, бірінші ќатарға өзінің субъектиті
Содан кейін жасөспірім осы мінез бітістерінен (жағымдыны бір бөлек,
Тест Бұл әлемде мен кіммін?
В.А. Сонин өзіндік бағалауды зерттеу үшін төмендегідей әдістемені ұсынды.
Сызыќтардың сол жағындағы сөздер жеке адамның наќты сапасы мен
Денсаулыќ______________________________________________________
Өте аурулар
Аќыл-ой______________________________________________________
Өте сараңдар
Ќайырымдылыќ____________________________________________________
Өте ќайырымсыздар
Адалдыќ______________________________________________________
Өте адалсыз адамдар
Тіл табысушылыќ______________________________________________
Тез тіл табыса алмайтындар
Табандылыќ______________________________________________________
Өте шыдамсыздар
Аќ көңілділік______________________________________________________
Өте адалсыздар
Батылдыќ______________________________________________________
Өте именшек,жасќаншаќтар
Сүйкімділік______________________________________________________
Өте сүйкімсіздер
Баќыт______________________________________________________
Өте баќытсыздар
2. 2 Жасөспірім шаќтағы оќушылардың өзін - өзі бағалау
“‡ш бағаға” әдістемесінің ќорытындысы
Жасөспірімдік шаќтағы оќушылардың өзін-өзі бағалау деңгейі мына көрсеткіштер бойынша
Өзін-өзі бағалаудың мұғалімнің теңдес бағалануына сәйкес келуі;
Өзін-өзі бағалу дәлелдемелерінің сипаты:
а) орындалған жұмыстың сапасына бағдарланған дәлелдеме;
ә) кез-келген басќа дәлелдемелер;
б) оќушының өз-өзіне шығарған бағас мен ќойылған сұраќтарға жауаптарының
Жүргізілген зерттеу әрбір оќушыда ќалыптасатын бағалаушылыќ ұстанымын аныќтауға мүмкіндік
Бір жағынан оќудағы табыстар өзін-өзі бағалауға ыќпал етуі мүмкін,
Әрбір балаға оған деген ќызығу көзќарасының бар екендігін сезіндіру,
Бұл шарттар саќталған жағдайда жасөспірімдік шаќтағы оќушылардың төмендегідей біліктерді
- өзін түсіну және ќабылдау;
- сезімнің сыналуын еркін бағалау; сезімдік әсерленушіліктердің сипатын
Сонымен, оќу әрекетінің бөліктері ретінде өзін-өзі бағалауды ќалыптастыруға бағдарланған
Біз ұсынған ғылыми болжам өзін-өзі бағалау оќытудың табыстылығына әсер
1-кезеңде жасөспірімдік шаќтағы оќушылардың оќудағы табыстылығын айќындадыќ.
2-кезеңде жасөспірімдік шаќтағы оќушылардың өзін-өзі бағалау ерекшелігін аныќтадыќ.
3-кезеңде 1,2-кезеңдердегі зерттеулер нәтижесін салыстырып, өзін-өзі бағалау мен оќытудың
1 - кесте
9-сынып оќушыларының оќудағы табыстылығының көрсеткіштері
№ Оќушының аты жөні
Орыс тілі (ауызша) Орыс тілі (жазбаша) Сыныптан тыс оќу
сабағы Өзін- өзі тану Орташа бал
1 Бейбітхан Н. 4 3 4 3 3 3
2 Ерғали Ќ. 5 5 4 3 4 4
3 Аман З. 5 5 5 5 4 5
4 Жамал З. 4 3 3 4 4 4
5 Жанибек Ќ. 4 4 4 4 4
6 Жасылан А. 5 5 4 3 4 3
7 Ќонап Д. 4 4 4 3 4 4
8 Марат А. 4 3 4 4 4 3
9 Инабат Ж. 5 5 5 5 5 4
10 ‡міт А. 4 4 3 3 4 3
11 Берік Д. 3 3 3 3 3 3
12 Мұрат Ш. 4 4 4 3 4 3
13 Шакен Е. 5 5 4 5 5 5
14 Балауса А. 5 4 3 4 4 3
15 Самал А 4 4 4 3 4 3
2-кесте
10-сынып оќушыларының оќудағы табыстылығының көрсеткіштері
№ Оќушының аты жөні
Ќазаќ тілі (ауызша) математика Қазақстан тарихы ОБЖ Музыка
1 Мадина А. 3 3 3 3 5 4
2 Болат Н. 4 4 4 5 5 5
3 Шоқан Д. 4 3 4 4 5 5
4 Ерғанат Е. 4 4 4 5 5 5
5 Ерлан М. 5 5 4 5 5 5
6 Әйгерім А. 3 3 3 3 5 4
7 Бекзат М. 4 4 3 4 5 4
8 Марал М. 3 3 3 4 4 5
9 Оспан М. 5 4 4 4 5
10 Ерслан К. 4 4 4 4 4 5
11 Рашќан А 4 4 3 4 5 5
12 Асқар Д. 3 3 3 3 5 5
13 Қанағат Ш. 5 5 4 5 5 4
14 Мерхат Б. 3 3 3 4 5 4
15 Камилла Б. 3 3 3 5 4 4
3-кесте
11-сынып оќушыларының оќудағы табыстылығының көрсеткіштері
№ Оќушының аты жөні
Қазақ тілі Орыс тілі математика География Ағылшын тілі Дене
1 Медет А. 4 4 4 5 4 4
2 Азамат А. 4 4 5 5 4 5
3 Ләззат Б. 3 4 4 4 4 3
4 Айнагүл Ж. 5 4 4 5 4 4
5 Ерлан Х. 3 3 3 3 5 4
6 Раушан Ж. 4 3 5 3 4 4
7 Нұрсұлтан Ғ. 4 3 4 5 3 4
8 Диана М. 3 3 4 4 3 4
9 Жандос М. 5 4 4 5 5 4
10 Самат С. 5 4 4 5 4 4
11 Нұрбек Н. 5 4 4 5 4 4
12 Аида С. 3 3 3 4 3 5
13 Бауржан С. 3 3 3 3 3 5
14 Самғат Р. 4 4 3 4 4 5
15 Мереке К. 3 3 3 4 3 5
Математикалыќ статистика әдісін ќолдана отырып, әр оќушы үшін оќыту
Нашар оќитын оќушыларға орташа ұпай 2,5-тен 3,5-ке дейінгілерді жатќыздыќ.
Орташа деңгейде ортаќ ұпай 3,5-тен 4,5-ке дейінгілер есептелді.
Өте жаќсы оќушылар ќатарына 4,5-тен 5 ұпайға дейін жинаған
Алынған нәтижелерді ќорытындылай келе, аныќтамаларды төмендегідей гистограммамен көрсетеміз:
1-сурет. 9-сыныптағы бағаларды бөлу ќарќыны
2-сурет. 10-сыныптағы бағаларды бөлу ќарќыны
2-сурет. 10-сыныптағы бағаларды бөлу ќарќыны
Жасөспірімдік шаќтағы оќушылардың өзін - өзі бағалауын зерттеуден алынған
4-кесте
9-сынып оќушыларының өзін-өзі бағалауы
№ Оќушының аты жөні Мұғалімнің бағасы Оќушының таңдаған бағасы
1 Бейбітхан Н. 4 3 Төмендетілген
2 Ерғали Ќ. 4 5 Көтермеленген
3 Аман З. 5 4 Төмендетілген
4 Жамал З. 3 4 Көтермеленген
5 Жанибек Ќ. 4 5 Көтермеленген
6 Жасылан А. 4 5 Көтермеленген
7 Ќонап Д. 4 5 Көтермеленген
8 Марат А. 4 5 Көтермеленген
9 Инабат Ж. 4 5 Көтермеленген
10 ‡міт А. 4 5 Көтермеленген
11 Берік Д. 4 5 Көтермеленген
12 Мұрат Ш. 5 4 Төмендетілген
13 Шакен Е. 4 5 Көтермеленген
14 Балауса А. 4 4 Теңбе-тең
15 Самал А 4 4 Теңбе - тең
5-кесте
10-сынып оќушыларының өзін-өзі бағалауы
№ Оќушының аты жөні Мұғалімнің бағасы Оќушының таңдаған бағасы
1 Мадина А. 2 3 Көтермеленген
2 Болат Н. 3 3 Теңбе -тең
3 Шоқан Д. 3 4 Көтермеленген
4 Ерғанат Е. 3 3 Теңбе -тең
5 Ерлан М. 4 4 Теңбе –тең
6 Әйгерім А. 3 3 Теңбе -тең
7 Бекзат М. 4 3 Төмендетілген
8 Марал М. 3 3 Теңбе -тең
9 Оспан М. 5 4 Төмендетілген
10 Ерслан К. 4 3 Төмендетілген
11 Рашќан А 5 4 Төмендетілген
12 Асқар Д. 3 3 Теңбе -тең
13 Қанағат Ш. 3 3 Теңбе -тең
14 Мерхат Б. 3 4 Көтермеленген
15 Камилла Б. 4 4 Теңбе -тең
6-кесте
11-сынып оќушыларының өзін-өзі бағалауы
№ Оќушының аты жөні Мұғалімнің бағасы Оќушының таңдаған бағасы
1 Медет А. 4 4 Теңбе-тең
2 Азамат А. 4 4 Теңбе-тең
3 Ләззат Б. 5 5 Теңбе-тең
4 Айнагүл Ж. 5 5 Теңбе-тең
5 Ерлан Х. 4 3 Төмендетілген
6 Раушан Ж. 5 4 Төмендетілген
7 Нұрсұлтан Ғ. 4 5 Көтермеленген
8 Диана М. 4 4 Теңбе-тең
9 Жандос М. 5 4 Төмендетілген
10 Самат С. 5 4 Төмендетілген
11 Нұрбек Н. 4 4 Теңбе-тең
12 Аида С. 4 3 Төмендетілген
13 Бауржан С. 3 3 Теңбе-тең
14 Самғат Р. 4 3 Теңбе-тең
15 Мереке К. 4 3 Төмендетілген
Жасөспірімдік шаќтағы оќушылардың өзін-өзі бағалауы ерекшелігін ќорытындылай келе, 13%
Сонымен, тоғызыншы сынып оќушыларының көпшілігі өзін-өзі көтеріңкі бағалайтынын көреміз.
Оныншы сынып оќушыларының өзін-өзі бағалауын зерттей келе, 53,3% оќушы
Он бірінші сынып оќушыларымен жүргізілген зерттеудің нәтижесін ќорытындылай келе,
Зерттеу нәтижесі жасөспірімдік шаќтағы оќушылардың өзін-өзі бағалауы дамуында өсу
Біз оќытудың табыстылығы мен зерттеу барысында алынған өзін-өзі бағалаудың
Біз оныншы сынып оќушыларының оќудағы табыстылығын зерттеу барысында алынған
Біз он бірінші сынып оќушыларын зертеу нәтижесін ќорытындылай келе,
Біз тоғызыншы сынып оќушыларына: “сен өзіңді ќандай оќушымын деп
Тоғызыншы сынып оќушыларының көпшілігі “бестік” деген баға ќуантты, біразын
“Сенің жұмысың “3” деген бағаға сәйкес, ал мұғалім саған
Осындай жағдайлардан, біз өзін-өзі бағалау оќытудың табыстылығына әсер ететінін
4-сурет. Иә жауабының көрсеткіші
5-сурет. Жоќ жауабының көрсеткіші
Американдыќ зерттеуші Сьюзен Хартердің жасөспірімдік шаќтағы оќушылардың өзін-өзі бағалауының
Біздің зерттеуімізге ќатысќан оқушылар ќызыға, беріліп жұмыс істегендерін айтпай
Таңдау. Біздің таңдауымыз бойынша, С.Хартер әдістемесінің нұсќауы О.Бөкей мектеп
Нәтижені талќылау: Зерттеу көрсеткендей, С Хартер шкаласы жасөспірімдік шаќ
Өзін - өзі бағалау ерекшеліктері 3 көрсеткіш бойынша белгіленеді:
7-кесте
Өзіндік бағалау нұсќамасына байланысты жасөспірімдердің сандыќ бөлінуі
(%)
Нұсќа ӨБ параметірлігінің келісімділігі ІХ Сынып Х Сынып
1 Жоғары, клісімді, жіктелмеген 4,5 9,5
2 Жоғары, клісімді, жіктелген 18,2 19,0
3 Жоғары, клісімсіз, жіктелген 22,7 23,8
4 Орташа, келісімді, жіктелген 13,6 4,7
5 Орташа, келісімсіз, жіктелген 40,9 42,9
Өзіндік бағалауы бірінші нұсќаға жататын балаларды өзіндік жағымы мен
Екінші нұсќадағы оқушылар өзіндік жағымы жоғары, өздеріне көңілі толып
‡шінші нұсќадағы жасөспірімдер өздерін жаќсы сүйіктіміз деп сезінеді (жоғары
Төртінші нұсќада өзіндік жағымды орта деңгейдегі жасөспірімдер, ќанағаттанарлыќсыз сезімді
Екі сыныптың оқушыларының көбі бесінші нұсќаға жатќызылады. Олар
Сыныптар бойнша, оќушылардың сандыќ бөлінуінде өзін-өзі бағалау нұсќамасына тәуелді
Өзін - өзі бағалауды жіктеу әдістемесін баланың өзіндік жағымы
8-кесте
Жеке субшкалалар бойынша баға деңгейіне байланысты ІХ және Х
оќушыларының сандыќ бөлінуі (%)
Субшкала Баға деңгейі
Жоғары Орташа Төмен
ІХ Х IХ Х ІХ Х
ТЖБ 59,1 52,4 40,9 76,6 - -
ЌЌЖБ 50,0 85,7 50,0 14,3 - -
СТЖБ 63,7 76,2 36,4 23,8 - -
ЖӨЖ 45,5 42,9 54,5 57,1 - -
Екінші кестедегі көрсетілген нәтижелерді талдай отырып, тұтастай IХ және
Сонымен, нәтиженің талдауы көрсеткендей, жоғары деңгейдегі өзіндік жағымдағы балалар
Орташа деңгейдегі өзіндік жағымы бар балалар басќа салаларда жете
Төмен жаќын деңгейдегі өзіндік жағымы бар жасөспірім оқушылар ќұрбы
“Менің өзіндік бағам” әдістемесінің ќорытындысы 9,10,11 – кестелерде және
9-кесте
9-сынып оќушыларының өзін - өзі бағалау
№ Оќушының аты-жөні “Жағымды” коэффициенті “Жағымсыз” коэффициенті өзін-өзі бағалауы
1 Бейбітхан Н. 14 18 Төмен
2 Ерғали Ќ. 15 20 Жоғары
3 Аман З. 9 16 Төмен
4 Жамал З. 20 17 Жоғары
5 Жанибек Ќ. 16 10 Жоғары
6 Жасылан А. 14 7 Жоғары
7 Ќонап Д. 19 11 Жоғары
8 Марат А. 14 7 Жоғары
9 Инабат Ж. 20 16 Жоғары
10 ‡міт А. 20 11 Жоғары
11 Берік Д. 19 11 Жоғары
12 Мұрат Ш. 16 20 Төмен
13 Шакен Е. 18 12 Жоғары
14 Балауса А. 10 10 Теңбе-тең
15 Самал А 14 14 Теңбе-тең
10-кесте
10 б -сынып оќушыларының өзін - өзі бағалау
№ Оќушының аты-жөні “Жағымды” коэффициенті “Жағымсыз” коэффициенті өзін-өзі бағалауы
1 Мадина А. 14 9 Жоғары
2 Болат Н. 11 11 Теңбе-тең
3 Шоқан Д. 12 11 Жоғары
4 Ерғанат Е. 15 15 Теңбе-тең
5 Ерлан М. 17 17 Теңбе-тең
6 Әйгерім А. 14 14 Теңбе-тең
7 Бекзат М. 13 17 Төмен
8 Марал М. 16 16 Теңбе-тең
9 Оспан М. 14 18 Төмендетілген
10 Ерслан К. 10 16 Төмендетілген
11 Рашќан А 20 22 Төмен
12 Асқар Д. 18 18 Теңбе-тең
13 Қанағат Ш. 18 18 Теңбе-тең
14 Мерхат Б. 17 19 Жоғары
15 Камилла Б. 15 15 Теңбе-тең
11-кесте
11 б -сынып оќушыларының өзін - өзі бағалау
№ Оќушының аты-жөні “Жағымды” коэффициенті “Жағымсыз” коэффициенті өзін-өзі бағалауы
1 Медет А. 16 16 Теңбе-тең
2 Азамат А. 14 14 Теңбе-тең
3 Ләззат Б. 17 17 Теңбе-тең
4 Айнагүл Ж. 20 20 Теңбе-тең
5 Ерлан Х. 8 16 Төмен
6 Раушан Ж. 11 14 Төмен
7 Нұрсұлтан Ғ. 13 10 Жоғары
8 Диана М. 10 10 Теңбе-тең
9 Жандос М. 15 17 Төмен
10 Самат С. 15 17 Төмен
11 Нұрбек Н. 13 13 Теңбе-тең
12 Аида С. 12 14 Төмен
13 Бауржан С. 16 16 Теңбе-тең
14 Самғат Р. 14 15 Төмен
15 Мереке К. 11 15 Төмен
Зерттеу нәтижесі көрсеткендей, 9 - сынып оќушыларының өзін-өзі бағалау
Тоғызыншы сынып оќушыларының көпшілігі өзін - өзі жоғары
Оныншы сынып оќушыларын зерттегенде 15 баланың 20% -өзін жоғары
Он бірінші сынып оќушыларын зерттеу барысында 15 баланың 8%
Зерттеу нәтижесі жасөспірім шақ оќушыларының өзін-өзі бағалауды дамуында өсу
Теңбе тең бағалау коэффициенті 9-сыныпта -14%, 10-сыныпта 53%, 11-сыныпта
Өзін-өзі төмен бағалау коэффициенті 20%, 10-сыныпта - 27%, 11-сыныпта
6-сурет. Өзін-өзі бағалау көрсеткіші
Бұл әлемде мен кіммін? атты тестінің ќорытындысы 12-кестеде көрсетілген.
12-кесте
10-сынып оќушыларының өзін - өзі бағалау
10а-сыныбы 10б-сыныбы
№ Оќушының аты-жөні балл өзін-өзі бағалауы № Оќушының аты-жөні
1 Медет А. 37 Теңбе-тең 1 А.М 44 Теңбе-тең
2 Азамат А. 35 Теңбе-тең 2 А.С 47 жоғары
3 Ләззат Б. 44 Теңбе-тең 3 Б.М 37 Теңбе-тең
4 Айнагүл Ж. 40 Теңбе-тең 4 Б.А 39 Теңбе-тең
5 Ерлан Х. 23 Төмен 5 Е.Х 26 Төмен
6 Раушан Ж. 32 Төмен 6 И.Ә 41 Теңбе-тең
7 Нұрсұлтан Ғ. 48 Жоғары 7 Ќ.Н 52 Жоғары
8 Диана М. 39 Теңбе-тең 8 М.Д 18 Төмен
9 Жандос М. 21 Төмен 9 М.Ж 38 Теңбе-тең
10 Самат С. 33 Төмен 10 М.С 32 Төмен
11 Нұрбек Н. 42 Теңбе-тең 11 Н.Н 43 Теңбе-тең
12 Аида С. 28 Төмен 12 С.А 40 Теңбе-тең
13 Бауржан С. 44 Теңбе-тең 13 ‡.Н 25
14 Самғат Р. 34 Төмен 14 С.Ә 31 Төмен
15 Мереке К. 24 Төмен 15 С.М 43 Теңбе-тең
Зерттеуге эксперименттік 10а сыныбы мен баќылаушы топ 10б сыныбы
10а – сыныбы 15 бала 46% - өзін-өзі теңбе
10б сыныбында 15 бала 53% өздерін теңбе тең бағалады,
Қорытынды
Өзіндік сапаларды білу жеке тұлғаның сапалары мен әрекеті арасындағы
Жеке тұлғаның сапалары мен әрекеттері арасындағы күрделі байланыстың педагогикалыќ
Өзін - өзі бағалаудың ќалыптасуында оќу – тәрбие процесі
Жасөспірім шаќтағы оќушыларда өзін - өзі бағалау -
Жасөспірім шаќтағы оќушыларда «Өзін - өзі бағалау» ұғымында бағалау
Жасөспірім шаќтағы оќушыларда өзін - өзі бағалау әртүрлі жағдайларда
Даму үшін түраќтылыќ пен тұраќсыздыќтың үйлесімі өте ќажет. Өзгермелі
Жасөспірім шаќтағы оќушыларда өзін - өзі бағалау
Жасөспірімдік шаќтағы оќушылардың өзін-өзі бағалау ерекшеліктерінің барлыќ түрі кездесетіні
Жасөспірімдік шаќтағы оќушылардың өзін-өзі бағалауы өсу, даму үстінде, наќтылыќќа
Жасөспірімдік шаќтағы оќушылардың үлгерімі өзін бағалауына ыќпал етуіне күмәнсіз.
Оќу – тәрбие үрдісі ұйымдастыра отырып, оќытушы жасөспірімдік шаќтағы
Зерттелген мәселе бойынша әдебиеттерді талдай келе, жасөспірімдік шаќтағы оќушылардың
1) психологиялыќ-педагогикалыќ көмек көрсету;
2) психологиялыќ-педагогикалыќ ќолдау жасау.
Педагог пен психолог бірлесе отырып, жасөспірім шақ оқушының мектепке
Баға, басты маќсат, оќушының оќу-танымдыќ әрекетін дамытуға психологияда жағдай
Оќушының жеке психологиялыќ ерекшелігін ескеру ќажет.
Баланың зейіні мен ќабілетін ойын арќылы аныќтап, оның нәтижелерімен
Өзін-өзі бағалауы төмен жасөспірімге психологиялыќ ерекшелігін ескере отырып,
Өз еңбегінің ерекшелігін сапалы сезіну міндетін ќоятын, оқушының өзін-өзін
Әлеуметтік шаралар (мадаќтауды ұтымды пайдалану, т.б.) арќылы өзін-өзі бағалау
Жеке тұлғаның ќалыптасып дамуында педагог-психологтардың ыќпалы зор.
Ќорыта айтќанда, мәселені теориялыќ және эксперименттік тұрғыда зерттеу нәтижесінде
Проблема бойынша ғылыми – психологиялыќ әдебиеттерге жасалынған талдау
психологияның ғылыми жетістіктерін айќындауға септігін тигізеді.
Жасөспірімдік шаќтағы оќушылардың өзін-өзі бағалау ерекшеліктерінің
сипаттамасы оның өзіне тән ерекшеліктерінің, әдіс – тәсілдері мен
психологиялыќ мүмкіндіктерінің жоғары екендігін дәлелдейді.
Жасөспірімдік шаќтағы оќушылардың өзін-өзі бағалау ерекшеліктері оќу-тәрбие процесінде наќты
Тәжірибелі – эксперимент жұмысының нәтижелері жасөспірімдік шаќтағы оќушылардың өзін-өзі
Зерттеу нәтижелерінен мынадай ұсыныстар туындайды:
зерттеу нәтижелерінің материалдары арќылы оќу – тәрбие жұмыстарын жетілдіру
жеке тұлғаның өзін-өзі бағалау мүмкіндіктерін оќыту және тәрбие бағыттары
өзін-өзі бағалау мүмкіндіктерін ќалыптастыратын іс – шараларды жетілдіру;
әр түрлі психологиялыќ жұмыс формаларының барлыќ мүмкіндіктерін пайдалану.
Зерттеу проблемасы күрделі болғандыќтан, оның барлыќ салаларын ќамтып шығу
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Новые исследования в психологии и возрастной физиологии. – Москва,
Педагогика, 1990.
Ананьев Б.Г. Человек как предмет познания // Ленинград, ЛГУ,
Коссов Б.Б. Личность и педагогическая одаренность. – Москва, МОДЭК,
Намазбаева Ж.Ы. Психологиялық ерекшеліктер. - Алматы, 2005.
Жампеисова Қ.К. Жасөспірімдердің танымдық әрекеті. – Алматы, 2006.
Жарықбаев Қ.Б. Қазақ ағартушыларының еңбектеріндегі оқыту мен тәрбие мәселелері.
Мендалеева Р.Т. Өзін-өзі бағалаудың теориялары. – Алматы, 1988.
Рыспекова А.К. Өзіндік ерекшеліктер. – Алматы, 1989.
Берікханова А.Е. Психология. – Алматы, 1999.
Ананьев Б.Г. Психология педагогической оценки // Том 2. М.,
Бабанский Ю.К. Педагогика. – М., 1999.
Блонский П.П Трудные школьники // М., 1992. – 62
Брунер Дж. Личность и сознание. - М., 1999.
Божович Л.И. Личность и ее формирование в детском возросте
Выготский Л.С. Педагогическая психология // М., Педагогика, 1991. –
Голубева Э.Ф. Психология самооценки. - М., 2002.
Леонтьев А.Н., Лурия А.Р. О диагностических методах
Лернер И.Я. Критерий уровней позновательной самостоятельности учащихся // Новые
Скаткин М.Н. Педагогические мысли. – М., 1999.
Эльконин Д.Б. Возрастные возможности усвоения знаний. – М., 1986.
Липкина А.И. Самооценка школьника // М., 1976.
Выготский Л.С. Проблема обучения и умственного развития // Избранные
Рубинштейн С.Л. Основы психологии. – М., 1988.
Давыдов В.В. Возрастные возможности усвоения знаний. – М., 1986.
Божович Л.И. О некоторых проблемах и методах изучения личности
Эриксон Э. Сознание и личность. М., 1990.
Тайчинов М.С. Сознание человека. М., 1980.
Бернс Р. Развитие Я – концепции и воспитания //
Курс: Жалпы және әлеуметтік педагогика / құрастырған педагогика ғылымының
Кон И.С. Открытие Я. // М., Политиздат, 1978. –
Тригубова Н.Н. Роль самооценки в формировании качеств личности //
Рувинский Л.И. Психология самовоспитания. – Москва, Прсвещение, 1982.
Мерлин В.С. Структура личности: характер, способности, самосознание. – Пермь:
Казанкина М.Г. Самооценка личности школьника и педагогические условия ее
Захарова А.В. Структурно – динамическая модель самооценки // Вопросы
Гальперин П.Я., Запорожец В.А., Эльконин Д.Д. Проблемы формирования знаний
Качалова Л. В поисках адекватной самооценки // Высшее образование
Шильштейн Е.С. Уровневая организация системы Я // Вестн.Москва сер
Олшанский Д. Школьные годы: оценки и самооценки // Школьный
Захарова А.В. Психология формирования самооценки // Минск,1993. – 55
Калиев С., Майғаранова Ш., Нысанбаева Г., Бейсенбаева А.А. Оқушылардың
Захарова А.В. Формирование самооценки в учебной деятельности // Психологические
Иманғалиева Г. Тұлғаның әлеуметтенуін зерттеу // Қазақстан мектебі. –
Амоношвилли Ш.А. Воспитательная и образовательная функции оценок и учения
Абасов З. От оценки учителя – самооценки ученика //
3
26,70%
53,30%
73,30%
0,00%
10,00%
20,00%
30,00%
40,00%
50,00%
60,00%
70,00%
80,00%
9- сынып
10-сынып
11-сынып
73,30%
46,70%
26,70%
0,00%
10,00%
20,00%
30,00%
40,00%
50,00%
60,00%
70,00%
80,00%
9-сынып
10-сынып
11-сынып