Кәсіпорында жұмыс күшін


Мазмұны
Бет.
Кіріспе 3
1 Кәсіпорындағы жұмыс күшін пайдаланудың
1.1 Жұмыс күшінің жалпы түсінігі, кәсіпорында жұмыс күшін
6
1.2 Еңбек нарығы мен жұмыспен қамтудың
15
2
2.1 Қазіргі кездегі жұмыс күшін пайдалану
«АSSORTI Aktau» ЖШС-нің негізгі қаржылық-экономикалық
27
2.2 («АSSORTI Aktau» ЖШС-дегі жұмыс күшін
41
2.3 Салалар бойынша жұмыс күшін
3
3.1 Кәсіпорында жұмыс күшін пайдалану тиімділігін арттырудың негізгі
Қазақстан Республикасындағы жұмыс күшін
55
3.2 Кәсіпорында жұмыс күшін
63
Қорытынды 74
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 76
Қосымшалар 77
Кіріспе
Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Қазіргі кездегі нағыз пәрменді әлеуметтік саясат
Қазақстан Республикасының Президенті – Ұлт Көшбасшысы Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан
Бүкілдүниежүзілік сауда ұйымына кіру отандық өнімдірушілердің бәсекеге қабілеттілігін арттыруды
Дамыған және дамушы елдердің тәжірибесін үйренуде жүйелік және нақты
Әлемдегі жаңа әлеуметтік-экономикалық жағдай барлық елдер аралық өзгерістер мен
Әлемдегі көптеген экономист ғалымдардың еңбектерінде еңбек нарығын реттеу тақырыбы,
Мемлекеттің еңбек нарығын реттеу, жұмыспен қамту және халықтың әлеуметтік
Дипломдық жұмыстың ғылыми жаңалығы. Кәсіпорындағы жұмыс күшін
Дипломдық жұмыстың практикалық маңыздылығы қазіргі уақытта жұмыс күшін
Мәселенің өзектілігі, оның ғылыми өңделу
Дипломдық жұмыстың мақсаты кәсіпорында жұмыс күшін пайдаланудың
Дипломдық зерттеу мақсатына, жұмыс күшін пайдалану ерекшеліктеріне
- жұмыс күші мен халықты жұмыспен қамтудың жалпы теориялық
- жұмыс күшін пайдалану және оның әлеуметтік –
- «АSSORTI Aktau» ЖШС-дегі жұмыс күшін
- «АSSORTI Aktau» ЖШС-дегі жұмыс күшін
- жұмыс күшін пайдалану тиімділігін арттырудың
Дипломдық жұмыстың зерттеу объектісі - «АSSORTI Aktau» ЖШС-гі
Дипломдық жұмыстың зертеу пәні болып кәсіпорындағы жұмыс
Зерттеудің теориялық және әдіснамалық негізі
Диплом жұмысының құрылымы мен көлемі. Дипломдық жұмыс кіріспеден,
1 Кәсіпорындағы жұмыс күшін
1.1 Жұмыс күшінің жалпы түсінігі, кәсіпорында жұмыс күшін
Жұмыс күші – мемлекеттің заңмен бекітілген жастағы, физикалық және
Еңбек ресурстарының саны – барлық еңбекке қабілетті халық пен
Кәсіпорын жұмысшыларының жеке құрамы кәсіпорын персоналы немесе кәсіпорын қызметкерлері
Сонымен қатар жұмысшылар инженерлік – техникалық мамандар, қызметкерлер және
Инженерлік – техникалық мамандар өндіріс процесін ұйымдастырып, оны басқарумен
Қызметкерлерге – қаржы – есеп, жабдықтау, сату және тағы
Жұмысшылар – материалдық өнімдерді шығару немесе өндірістік және тасымалдау
Зертеушілердің ойынша, жұмыс күші теориясының дамуына негізгі
70- жылдардың ортасынан бастап дүние жүзінің
Инструментальды бағыт адамның еңбекке деген
Адамға инструментальды көзқарастың болуы оған теорияларды құратын
Екінші бағыттың өкілдерін қызықтырған халық
Сол жылдарда әлеуметтік есептер бойынша
Соның нәтижесінде 1970 жылдары
1980 жылдары АҚШ бұл жұмысты
Кеңестік жолдың американдық жолдан айырмашылығы -
Жоғарыда белгіленген екі бағыт (инструменталдық және
Ең тараған анықтама бойынша, жұмыс күші инвестициялардың нәтижесінде
Соңғы жылдардағы әлемдік даму қарқындары сыртқы ортаның күрделенуімен сипатталады,
Аталған контексте ең маңызды және
Сонымен қатар, жұмыс күші дамуы үшін адам
Адамзат баласы дүниеге белгілі бір әлеуеттегі қабілеттермен келеді.
Қазіргі кезеңде еңбек нарығының категориясының үлкен мәні бар. Ғылыми-техникалық
1. «Жұмысшы-жұмыс беруші» өндірістік қатынаста экономикалық және құқықтық нормаларға
Егер жұмыс нәтижесі мен орындау мерзімін ғана қарастырса жұмысшы
2. Құқықтық актілермен әлеуметтік институттарға сәйкес тіркелген адам еңбегінің
3. Мемлекет қызметінде жұмыс беруші қызметінен еңбек облысында қатынастарды
4. «Жұмысшы-жұмыс беруші» қатынасында серіктестіктің дамуы үшін қажетті талаптарды
Нарықтық қатынас сатушы мен сатып алушы бір-бірімен нарықта стихиялы
90 жылдары қайта қалыптасулар бойынша жұмыспен қамту мәселелері және
Жұмыспен қамту азаматтардың жеке және қоғамдық қажеттіліктерін қанағаттандыруымен байланысты
еңбек келісім шарты бойынша жұмыс істейтіндер (толық немесе жартылай
кәсіпкерлік қызметпен айналысатындар;
келісім бойынша өнімді өткізумен айналысатындар;
азаматтық құқықтық сипаттағы келісімдер бойынша орындаушылар (қызмет көрсету, жұмыс
төленетін қызметке сайланған бекітілген тағайындалғандар;
әскери қызмет өтеушілер (ішкі істер органдар);
жалпы білім беру мекемелерде оқулық, күндізгі курсынан өтушілер (бастапқы
уақытша жұмыс орнында еңбекке қабілетсіздігіне демалысына қайта дайындығымен, біліктілігін
ұйымдардың құрылтайшылар, мүшелер болып табылатын (қоғамдық діни ұйымдардың, қайырымдылық,
Жұмыспен қамтылудың әлеуметтік-экономикалық кәсіптік-білімдік деңгей экономикасын даму сатысында прогрестік
Жұмыспен қамтылудың әлеуметтік-экономикалық кәсіптік-білімдік деңгей экономикасын даму сатысында прогрестік
Қазіргі кезеңде еңбек нарығының категориясының үлкен мәні бар. Ғылыми-техникалық
«Жұмысшы-жұмыс беруші» өндірістік қатынаста экономикалық және құқықтық нормаларға сәйкес
Егер жұмыс нәтижесі мен орындау мерзімін ғана қарастырса жұмысшы
- Құқықтық актілермен әлеуметтік институттарға сәйкес тіркелген адам еңбегінің
- Мемлекет қызметінде жұмыс беруші қызметінен еңбек облысында қатынастарды
- «Жұмысшы-жұмыс беруші» қатынасында серіктестіктің дамуы үшін қажетті талаптарды
Нарықтық қатынас сатушы мен сатып алушы бір-бірімен нарықта стихиялы
Сонымен, жұмыс күші дамуының тұжырымдамасы дамудың барлық қырларын,
1.2 Еңбек нарығы мен
Еңбек нарығы нарықтық экономиканың бөлінбес бөлігі болып табылады. Ол
Нарықтық экономикаға өту өзіне қажет еңбек нарығы мен жұмыс
Еңбек нарығы-бұл тауар болып табылатын еңбек ресурстарының нарығы, олардың
еңбек нарығы сұраныс пен ұсыныс тетіктері арқылы экономикалық агенттердің
Еңбек нарығы деп қызмет атқарып жүрген жұмыс күші нарығын
Еңбек нарығының қызмет ету ауқымына байланысты оның екі түрін
- сыртқы еңбек нарығы (салааралық, макроэкономикалық ұғымдар);
- ішкі еңбек нарығы (сала ішіндегі, микроэкономикалық ұғымдар).
Сыртқы еңбек нарығы дегеніміз жұмыс күшінің облыстық, салааралық деңгейде
Еңбек нарығы басты үш қызмет атқарады :
1) әлеуметтік қызметте адамдардың табыстары мен жақсы тұрмыс жағдайының
2) экономикалық қызметте еңбекке тиімді түрде тарту, оны бөлу,
3) ынталандыру қызметі бәсекеге қабілеттің күшеюіне, тиімділігі жоғары
Қазақстандық экономикалық әдебиеттерде зерттеушілердің біреуі
Еңбек нарығы шетелдік әдебиеттерде жеткілікті түрде зерттеліп, айқындалған. Ал,
Дамыған нарықтық экономикалық жүйеде барлық еңбек өнімдері тәріздес жұмыс
Еңбек нарығына сыртқы факторларының әсер етуі әлемдік қоғамдастыққа Қазақстанның
Қазіргі уақытта Қазақстанның еңбек нарығындағы жағдайы халықтың экономикалық белсенді
1945 жылы капиталистік елдің экономикалық жағдайы анық түрде ерекшеленді.
Жапониядағы жұмыспен қамтуды басқару. «Өмірлік жалдану» жүйесінің мағынасы,
Шетелдік тәжірибеде көп уақыт бойына жұмыспен қамту мәселесі қоғамдық
Кесте 1
Еңбек нарығын реттеу үлгілері
Еңбек нарығын реттеу үлгісі Қолданыстағы үлгісі Ерекшелігі Ескерту
Америкалық үлгі Жұмысқа алу мен жұмыстан шығу еркіндігі;
Фирма деңгейінде ұжымдық-келісімдікті реттеу Тұрғындардың еңбек нарығына кірудің қиындығы
Шведтік үлгі Жұмыс орындарын құруға, кәсіби даярлау мен қайта
Жапондық үлгі «Өмірлік жалдану» жүйесінің қолданылуы Бұл
болуы
Қазақстандық үлгі Еңбек нарығын белсенді түрде жүргізу, жұмыспен қамту
Е с к е р
Осы шетел тәжірибесін қолдана отырып, Қазақстанның еңбек нарығын реттеу
Экономиканың аса маңызды басымды дамуының бірі бұл – мемлекет
Соңғы жылдары әзірленген үкіметтік құжаттар ( 2010–2015 жылдары
Қазіргі уақытта Қазақстанның еңбек нарығындағы жағдайы халықтың экономикалық белсенді
Президентіміздің басты мақсаттарының бірі аса дамыған 50 елдердің
Еңбек нарығының негізгі көрсеткіші еңбек ресурсы болып табылады. Еңбек
Қоғамдық даму қажеттілігі мемлекеттің демографиялық процестерді қалыптастыруға белсенді араласуын
Еңбек ресурстарының саны – барлық еңбекке қабілетті халық пен
Келгендер саны – жұмысқа келген кәсіпорын қызметкерлерінің саны
Тізімдік сан – кәсіпорында жұмыс жасайтын барлық жұмысшылар саны
Орташа сан – жұмысшылардың жұмысқа қабылдануын және жұмыстан шығуын
Кәсіпорын жұмысшыларының жеке құрамы кәсіпорын персоналы немесе кәсіпорын қызметкерлері
Сонымен қатар жұмысшылар инженерлік – техникалық мамандар, қызметкерлер және
Инженерлік – техникалық мамандар өндіріс процесін ұйымдастырып, оны басқарумен
Қызметкерлерге – қаржы – есеп, жабдықтау, сату және тағы
Жұмысшылар – материалдық өнімдерді шығару немесе өндірістік және тасымалдау
Еңбек ресурстарын жұмысқа қабылдап және олардың қызметін әрі қарай
жоғарғы кәсіпкерлік квалификция және оқытуға бейімділік;
араласу тәжіребиесі мен бірге жұмыс жасауға дайындығы.
Кәсіпорында жұмыс жасайтын барлық жұмыскерлер 2 категорияға бөлінеді:
өнеркәсіптік - өндірістік персонал (өндіріс процесінде еңбек етушілер);
кәсіпорынға қарйтын бейөнеркәсіп жұмысшылары (тұрғын үй шарушылығының, балабақшалардың, емдеу
Сонымен қатар, жұмыскерлер – инженерлік – техникалық мамандар (ИТМ),
Еңбек ұжымы жұмыскерлердің жалпы санына қарай кәсіпкерлік біліктілігіне сай
Еңбек күші материалды игіліктер өндіруге немесе қызметтер көрсетуге
Еңбек ресурстарының құрылымы көп түрлі. Оған еңбек ресурсының барлық
Сурет 1. Еңбек ресурстарының құрылымы
Жоғарыда анықталған «жұмыс күші» немесе «еңбек» сатыла ма немесе
Еңбек процессі – күрделі және көпаспекті құбылыс.
Сонымен, еңбек процессінің нәтижесінде тек қана өнімдер өндіріліп, қызметтер
Сурет 2. Экономиканың дамуындағы қоғамдық еңбектің рөлі
Қоғамның дамуы мен жағдайы негізінен халықтың саны және құрылымымен
Еңбек күші материалды игіліктер өндіруге немесе қызметтер көрсетуге
Сонымен, еңбек күші нақты және потенциалды жұмысшылардан тұрады.
Еңбек ресурстарын зерттеудің түрлі бағыттардың негізгі түсініктерін қарастыру
Кәсіпорынның еңбек ресурстарын қажетсінуін ішкі көздерден қамтамасыз ету кәсіпорынның
Ваканттық қызметке кандидаттарға қойылатын талаптар үміткерді таңдаудың көпсатылы жүйесінің
кәсіби жарамдылықтың талаптарына сай келу,
конкурстық іріктеу,
білімін және жұмыс тәжрибесін бағалау,
ұйымдастырушылық қабілеті,
еңбекке қатынасы және мінезінің адамгершілік – этикалық кескіні
Кәсіпорындағы еңбекті бөлу формалары :
- функционалды бөлу – барлық жұмыстарды жұмысшылар категориясы
- кәсіби – квалификациялық бөлу – жұмысты жұмысшының
- заттық бөлу – белгілі бір бұйымды дайындауға
- кооперативті бөлу – бұйымды дайындау процесін құрама
Қызмет көрсету нормасы - бір немесе бірнеше жабдықтарға
Сандық норма – агрегатқа қызмет көрсетуге қатысатын жұмысшылар мен
Басқарылу нормасы – бір функционалды жетекшіге бағынатын жұмысшылар саны.
Кәсіпорындағы еңбекті дұрыс ұйымдастыру үшін берілген жұмысты атқаруға қанша
Еңбекті нормалау – берілген жұмысты немесе операцияны орындауға кететін
Негізгі жұмысшылардың коэффициенттік саны:
Кн.ж. = 1
Мұндағы:
К н.ж. – кәсіпорындағы, цехтағы негізгі жұмысшылардың
Ж к.ж. – кәсіпорындағы, цехтағы көмекші жұмысшылардың саны;
Ж б.ж. – кәсіпорындағы, цехтағы барлық жұмысшылардың саны.
Жұмысшылардың жұмыстан шығып кету коэффициенті:
Кш.к. = Ж ж.ш.
Мұндағы: Ж ж.ш - жұмыстан шығып кеткен
Ж - жұмысшылардың
Жұмысшыларды жұмысқа қабылдау саны:
Кж.қ. = (
Мұндағы: Ж ж.қ. - белгілі бір
Кадрлардың тұрақты коэффициенті:
Кт. = 1 - Жш.к.
Мұндағы: Жш.к. - кәсіпорыннан өз еркімен
Кадрлардың ағымдық коэффициенті :
Ка. = ( Жш.к. :
Жұмыс орны – белгілі бір өндірістік жұмысты атқару үшін
Еңбек ресурстарын жұмысқа қабылдап және олардың қызметін одан әрі
жоғары кәсіпкерлік квалификация және оқытуға бейімділік,
араласу тәжрибесімен бірге жұмыс жасауға дайындығы.
Персоналды басқару сатыларының бірі таңдап алу және қабылдау
Жұмысқа қабылдау – бойында кәсіпорынның алға қойған мақсатын жүзеге
Таңдап алу – кәсіпорынның үміткерлер тізімінен ваканттық орын талаптарына
Кадрларды жұмысқа қабылдағандағы негізгі маңызды құжат – еңбек келісімі
Еңбекті :
технологиялық жұмыс түрі бойынша,
технологиялық процесстің жекелеген операциялары бойынша,
орындалған жұмыстардың функциялары бойынша бөлуге болады.
Кәсіпорында жұмыс жасайтын барлық жұмысшылар 2 категорияға бөлінеді :
өнеркәсіптік - өндірістік персонал
кәсіпорынға қарайтын бейөнеркәсіп жұмысшылары
Сыныптау анықтамалығы кәсіпорын персоналын жетекшілер, мамандар және басқа қызметкерлер
Сыныптау белгілеріне қарай персоналды басқару жүйесінде жетекшілерге персоналды басқару
Мамандар тобына: кадрлар бойынша мамандар, кадрлар бойынша инженерлер, кадрларды
Басқа қызметкерлер қатарына техникалық қызмет атқарушылар жатады.
Жұмысқа қабылдану мерзіміне жұмысшылар: тұрақты – кәсіпорынға шектеусіз уақытқа
Кадрлар айналымы – қызметкерді жұмысқа қабылдау және жұмыстан шығару
Жұмысшы және қызметші жұмыстан кәсіпорынның толық немесе біртіндеп леквидациясы
Басқа жұмысқа ауыстыру. Басқа жұмысқа ауыстыру дегеніміз- жұмысшылардың
Керктілік болған жағдайда администрация жұмысшыны оның келісімінсіз басқа жұмысқа
Еңбекақы (жұмыс ақы) төлеудің маңызын, қызметкерге еңбек міндетін орындағаны
Кәсіпорында еңбекақыны ұйымдастырудың механизмі (тетігі) жұмыс күшінің еңбекақы өзгеруінің
Еңбекақының көлеміне қызметкердің иемденетін ақшасының мөлшері ғана емес,
Қызметкер үшін - еңбекақы оның жеке
Республикада тұратын халықтың көпшілігі үшін жалақы кірістің негізгі бөлігі
Қызметкердің өндіріс тиімділігі мен жұмыс сапасын арттыруға материалдық мүдделілігін
Қызметкерлерге қойылатын біліктілік талаптары мен жұмыстардың белгілі бір түрлерінің
Кәсіпорындарда еңбекақы төлеуді оңтайлы ұйымдастыру қызметкерлердің қызметін және еңбектің
Сонымен, кәсіпорынның жұмыс күшіне деген қажеттілігін жоспарлау үшін бекітілген
2 Қазіргі кездегі жұмыс күшін
2.1 «АSSORTI Aktau» ЖШС-нің негізгі қаржылық-экономикалық
«АSSORTI Aktau» жауапкершілігі шектеулі серіктестік 1999 жылы құрылған. Қазіргі
Компания Маңғыстау облысында, Еңбекшіқазақ ауданында орналасқан. Қызметінің жарғысы бойынша
сүт өнімдері;
ауыл шаруашылық өнімдерін өндіру;
егістік дақылдарын өсіру;
жем-шөп дайындау және т.б.
Кәсіпорынның өндірістік базасы қызметінің табысты жұмыс жасауға қажетті алаңдары
2000 жылы «АSSORTI Aktau» ЖШС-де тәулігіне 50 тонна сүт
Серіктестік қызметін қамтамасыз ету үшін қатысушысы салымы есебінен жарғылық
Қатысушы жарғылық капиталдағы өз үлесін немесе оның бір бөлігін
Сурет 3. «АSSORTI Aktau» ЖШС-нің басқару
Зауыттың еңбек ұжымы тәжірибелі және осы салада көп жыл
Кәсіпорында жұмыс істейтін 122 қызметкердің 14-нің жоғары білімі бар.
«АSSORTI Aktau» ЖШС-нің өнімдері тұтынушыларға салыстырмалы түрде төмен бағамен
Кесте 2
«АSSORTI Aktau» ЖШС-де өнім ассортиментері бойынша жоспарды орындау көрсеткіштері.
Өнім атауы Жоспарланған есеп кезеңінде Нақты есеп беру кезеңінде
Л Л %
Сүт 2,5% 10000 8000 80
Сүт 3,5% 8200 8600 104,9
Айран 7600 7600 100,0
Йогурт 5000 6500 130,0
Сливки 10000 10800 108,0
Ряженка 19200 18200 94,8
Қаймақ 18371 18400 100,2
Май 16800 10600 63,1
Сүзбе 12100 15500 128,1
Творошки (сүзбеше) 15900 17670 111,1
Бифилайф 5000 6200 124,0
Барлығы 128171 129070 100,7
Е с к е р
Бұл кестеден компания жоспарды орындау коэфициенті 100,7% құрағанын көреміз.
Жоспарды орындауда сүт 3,5% өнімі көрсеткіші 4,9 % болса,
Төмендегі 3-ші кестеде «АSSORTI Aktau» ЖШС-нің 2011 жылғы
Кесте 3
«АSSORTI Aktau» ЖШС-нің 2011 жылғы өндіріс ырғақтылығы.
Тоқсандар Жоспарланған өндіріс көлемі, л Нақты өндіріс көлемі, л
1 35160 35564
2 25290 25369
3 27571 27596
4 40150 40541
Е с к е р
Кесте деректерінен 2011 жылдың 1 және 4 тоқсандарына (27%,
Жарғылық капиталындағы серіктестіктің үлесі азаматтың ізін жалғастырушыға және мұраға
Кетуші қатысушыға тиесілі мүлік бөлігінің бағасы қатысушының серіктестіктен шығу
Келушіге сонымен қатар, жарғылық капиталға пропорционалды түрде оның сол
Қатысушыға серіктестікте пайдаланылуға берілген мүлік сыйақысыз қайтарылады. Қатысушының жұмыстан
Серіктестік өзінің іс қызметін өзін-өзі қаржыландыру және тауарлық-ақшалай қатынастар
Серіктестік өз міндеттемелері бойынша Қазақстан Республикасы заңдылығымен көзделген тәртіпте
Төмендегі кестеде «АSSORTI Aktau» ЖШС-нің негізгі технологиялық
Кесте 4
«АSSORTI Aktau» ЖШС-нің негізгі технологиялық құрал-жабдықтары
№ П/п Атаулары Түрлері Сандары Өнімділігі Өңдеуші - зауыт
1 Сүрыптау жабдығы
3 1840л Станд. емес d-250см 1999
2 Қысым беру жабдығы
5 3556 Станд. емес h-180см 1999
3 Суландыру құрылысы ШЗВФА 12 8000 л/тәул 3-д, «прогресс»
4 Бұрыштық бағана ГСШ-10 12 8000л 3-д, «прогресс» d-70
5 Ротаметр
4*6 30 – 60
уақ /ұз Арзамас
6 Доведши чан
6 5120 Станд. емес Станд. емес 1997
7 Фильтр-прес «Прогрес» Прогресс ПР 1 600 л/сағ 3-д,
8 Құрылғы ХВ-040-2 3 3-6 куб м/сағ Бийск қ.
9 Құю автоматы ВАР-ˆ 2 6000 л/сағ
d-70см h-100 см 1997
10 өнімдерді тексеру машинасы БАЗ 3 6000 л/сағ Черкасы
11 Этикеттілік автоматы ВЭМ-6 2 6000 л/сағ Черкасы
12 Моноблок раратуа 24/6 1 6000 л/сағ Турция Станд.
13 Этикеттілік автомат ехтрайх 1 6000 л/сағ Италия d-250см
14 Видеоджет 37Е 1 США
h-180см 1999
15 Термоқондырғы автомат FOPNKS 60/50 2 Турция
d-70см h-100 см 1997
16 Термотуннель TOSA та -1-2 1 Турция
d-70 см h-430 см 1997
17 Бу қазаны ДКВР 2,5/13 2 2,5 т/сағ
18 Тазалау бөл-і ыдыстар
2 1500л
Станд. емес 1997
Е с к е р
Болашақта:
«АSSORTI Aktau» ЖШС-нің меншігіне дамыған желілерінің жүйесі
Миссиясы:
шығарған өнімдерін тасымалдаудың қауіпсіз тиімді жүйелерін құру және қолдану;
шығарған өнімдерін тасымалдау бойынша бағасы жағынан сапалы және бәсекеқабіллеттерді
өнімді тасымалдауға байланысты қосымша қызметтер кешенін дамыту.
«АSSORTI Aktau»ЖШС-гі өзінің шаруашылық қызметін қамтамасыз етуде Қазақстан Республикасының
Серіктестік белгілі бір тәртіп аясында өз мүлкімен қамтамасыз етілген
Серіктестік үш қатысушы және шешімнен тұрады. Олар барлық қатысушылардың
серіктестік жарғысындағы өзгертулер, оның жарғылық капиталдағы өлшем өзгертілімімен қоса
серіктестіктегі орындаушылық органның білімі және оның өкілеттілігін мерзімінен бұрын
таңдау және ЖШС-тің тексеру комиссиясында мерзімінен бұрын өкілеттілікті тоқтату,
жылдық қаржылық есепті бекіту және таза табысты үйлестіру;
ішкі ережелерді бекіту, оларды қабылдау процедурасы және серіктестіктің ішкі
-серіктестіктің басқа да шаруашылық серіктестіктермен қатысымында шешім қабылдау;
қайта ұйымдастыру және тарату туралы шешімдер;
тарату комиссиясын тағайындау және балансты бекіту;
серіктестік қатысушының үлесін мәжбүрлі өтеп алуда шешімдер қабылдау;
бірге қабылданатын серіктестіктің барлық мүлкін кепілдікке салу туралы;
серіктестік мүлкіне қосымша жарналарды төлеу туралы шешімдер;
Серіктестікте серіктестік қызметін қазір басқарып отырған, дара орындаушы орган
Серіктестікке қатысушылар құқылы:
серіктестік жұмыстарын бсқаруға, серіктестіктің шаруашылық қызметінің нәтижесінде пайда болатын
Серіктестікке қатысушылар міндетті:
жарғыда белгіленген жарғылық капиталға реті және өлшемімен салымды төлеуге;
басқа да салымдарды төлеуге және басқа да төлемдерді жүзеге
серіктестік қызметіне қатысты құпия ақпараттарды жария етпеуге;
өз еркімен міндеттерді орындауға және жарғымен анықталған заңды қолдануға
Серіктестік табысы бір жыл ішіндегі орындалған жұмыстармен анықталады. Серіктестік
Серіктестікте сақтандыру қоры құрылады, сонымен қатар серіктестік құрылтайшыларының шешімімен
Сақтандыру қорының қалыптасуы серіктестіктің ұйғарымындағы жыл сайынғы түскен түсімнен
ЖШС төрағасының қызметін қадағалау ЖШС қатысушыларының жалпы жиналысында құрылған
Тексеріс комиссиясы ЖШС директорының қызметіне ЖШС-тің жалпы жиналысының тапсырмасы
Серіктестіктің негізгі шаруашылық қызметінің негізгі мақсаты- қатысушы мен еңбек
«АSSORTI Aktau» ЖШС-нің бөлімшелермен мәлімет алмасу сонымен қатар басқарманың
«АSSORTI Aktau» ЖШС-нің негізгі өндірістік бірлігі өндірістік участоктар, олар
2011 жылда «АSSORTI Aktau» ЖШС-нің негізгі құралдарын «American
«АSSORTI Aktau» ЖШС-нің технико-экономикалық көрсеткіштері 5-ші кестеде ұсынылған.
Кесте 5
«АSSORTI Aktau» ЖШС-нің техника экономикалық көрсеткіштері
№ Көрсеткіштер Өлшем бірлігі 2010 ж 2011 ж Ауытқуы
+, - %
1 2 3 4 5 6 7
1 Өткізілген өнім көлемі мың тг. 251907 307690 55783
2 Өткізілген өнімнің өзіндік құны мың тг. 168818 193264
3 Жалпы табыс мың тг. 89089 114426 25337
4 Кезең шығындары мың тг. 74003 93769 19766 126
5 Негізгі қызметтен түскен табыс мың тг. 15086 20657
6 Негізгі емес қызметтен түскен табыс мың тг. 9706
7 Салық салынғанға дейінгі табыс мың тг. 24792
8 Таза табыс мың тг. 17354 23609 6255 136
9 Жұмыскерлер саны адам 109 122 13 111
10 Жұмысшылар саны адам 89 106 17 119
11 Жылдық еңбекақы қоры мың тг. 18712 22258 3546
12 Негізгі өндірістік қорлардың жылдық орташа құны мың тг.
13 Қор қайтарымдылығы тг 2,97 3,35 0,38 112
14 Қор сиымдылығы тг 0,33 0,29 -0,04 87
15 1 теңгеге өткізілген өнімге шаққандағы шығын тг 0,94
16 Өнім рентабельділігі % 7,3 8,2 0,9 -
17 Өндіріс рентабельділігі % 8,6 9,4 0,8 -
18 Сату рентабельділігі % 6,8 7,6 0,8 -
Е с к е р
Жоғарыда көрсетілгендей өткізілген өнім көлемі 2011 жылы 55783 мың
Өткізілген өнімнің өзіндік құны 2011 жылы 30446 мың теңгеге
Жалпы табыс сәйкесінше есепті жылы 28%-ға яғни 25337 мың
Кезең шығындары көптеген кәсіпорындарда кезең шығындарының төмен болуын
Есепті жылы 5571 мың теңгеге өсіп, 136%-ді құрады. Яғни
Сүт өнімдерін өндіріп, оны өткізуден басқа да қызметтен түскен
Кәсіпорынның таза табысы, салыққа дейінгі табыстан коорпоративті табыс
Таза табыс базалық жылы 17354 мың теңгені құраса, есепті
2010 жылы жұмыскерлер саны 109, ал жұмысшылар саны 89
Компания негізгі өндірістік қорларына көңіл аударудың негізінде, оларды тиімді
Негізгі өндірістік қордың 1 теңгесіне өнімнің 2010 жылы 2,97
Қор қайтарымдылығына кері көрсеткіш -0,04 теңгеге төмендеген (87%),
2010 жылы 1 теңгеге 94 тиын болса, 2011 жылы
Кәсіпорын өндірген өнімдерінің қаншалықты табысты екенін анықтау үшін -
Барынша сатылған өнімдерінің табыстылығында 0,8-ге ауытқу байқалған, яғни
«АSSORTI Aktau» ЖШС-нің негізгі қорларының басым бөлігін
Күрделі құрылыстан тапсырылған негізгі қорлар келесі нормативтік құжаттармен тіркеледі,
Кесте 6
2011 ж. «АSSORTI Aktau» ЖШС-нің негізгі қорларды
млн. теңге
Көрсеткіштер 2011 ж
жоспар нақты
Күрделі салым 4716 3850
Соның ішіндегі өндірістік құрылыс 4368 3613
Өндірістік емес құрылыс 348 237
Е с к е р
Кесте мәліметтерінен көріп отырғанымыздай, күрделі салым жоспардағыға қарағанда,
Төмендегі 7-ші кестеде 2010-2011 ж.ж. «АSSORTI Aktau» ЖШС-нің
Кесте 7
2010-2011 ж.ж. «АSSORTI Aktau» ЖШС-нің әкімшілік ғимараттарын
мың теңге
Шығын статьяларының атаулары
2010 ж
2011 ж
Жоспар 2011 ж
Нақты Жоспардың орындалуы
% Ауытқу 2011 ж
+,-,
2010 ж
Аралық шығындар 12198 15248 18792 15410 82 +3212
Әкімшілік ғимаратқа байланысты шығындар 1372 1715 121186 29381 24
Өзге шығындар 90183 112729 282508 187381 71 +97198
Е с к е р
Кәсіпорын персоналы еңбек қызметінің сипатына байланысты кәсібіне, мамандығына және
Кесте 8
2010-2011 ж.ж. «АSSORTI Aktau» ЖШС-нің еңбек ресурстарының көрсеткіштері
Кадр құрамы 2010 ж. 2011 ж. нақты ауытқу
Орташа жұмысшылар саны 124 148 148 +24
Қызметшілер 2 3 3 +1
Басшылар 2 2 2 -
Есептеу бойынша техник 1 1 1 -
Инженерлік-техникалық қызметшілер 4 5 5 +1
Мастер 3 3 3 -
Ауысым бастығы 4 5 5 +1
Жұмысшылар 108 129 129 +21
Е с к е р
Кесте мәліметі бойынша кадр құрылымының 2010-2011 жылдардағы көрсеткішінде жұмысшылар
2009-2011 ж.ж. «АSSORTI Aktau» ЖШС -нің ішкі еңбек
Кесте 9
2009-2011 ж.ж. «АSSORTI Aktau» ЖШС-нің ішкі
(адам)
Көрсеткіштер 2009 ж. 2010 ж. 2011 ж.
Барлық қабылданғандар 20 21 23
Жұмыстан шығарылғандар 6 5 8
Соның ішінде:
жұмысшы инициативасы бойынша 1 3 2
Жұмыс беруші инициативасы бойынша 2 - -
Жұмыстан себепсіз қалғандары үшін - 2 1
Өзге бөлімшеге ауыстырылғандар 2 3 3
Еңбек тәртібін бұзғандар 1 2 2
Жұмысшылардың орташа саны 115 124 147
Жұмыс күшінің айнымалы коэффициенттері
Қабылдау бойынша
Шығару бойынша
Кадр тұрақсыздығы коэффициенті
0,174
0,061
0,026
0,169
0,040
0,040
0,156
0,054
0,034
Е с к е р
Кесте мәліметі негізінде жалпы кәсіпорындағы жұмысшылар қозғалысы сирек шығу
Кәсіпорындағы кадр персоналының сандық құрамынан өзге сапалық құрамын да
Қазіргі кезде ұлттық экономикада еңбек ақы қоры жеке
Кесте 10
«АSSORTI Aktau» ЖШС -ның негізгі шығындары (2010-2011 жылдар)
мың теңге
Шағын атаулары 2011ж бекітілген жоспар Түзетіл-гені
2011ж Факт
2010ж Факт
2010ж Түзетілген
жоспардың
атқарылу %
Шикізат пен материалдар 105000 105000 150158 80154 143% 187%
Жанар - жағар май 23794 21815 18962 13010 87%
Отын 12440 9591 5686 2987 59% 190%
Энергия 52451 52451 56913 40802 109% 139%
Еңбекақы қоры 383143 383143 344026 297286 90% 116%
Әлеуметтік салық 72415 72415 66816 633330 92% 106%
Амортизация 472500 472500 489230 460309 104% 106%
Күрделі жөндеу 217740 368973 105252 410234 29% 26%
Ағымдық жөндеу 38630 42667 50311 51525 118% 98%
Технологиялық 1000 1000 3014 8183 301% 37%
Барлығы: 1339113 1529553 1290368 1427920 84% 90%
Е с к е р
2011 жылғы 9 айдағы бюджеттің атқарылуын талдау «негізгі шығындар»
Үнем бірқатар себептер бойынша қалыптасты:
Біріншіден, ағымдағы жылдың бірінші тоқсанында мұнай құбырының сенімділігін жоғарылату
Екіншіден, қазандық газ тәріздес отынға ауысуы;
Үшінщіден, 2010 жылдың төртінші тоқсаны және 2011 жылдың екінші
Төртіншіден, жұмысшылардың нақты саны бюджетке жоспарланғанмен салыстырғанда аз, сәйкесінше
Шикізат және материалдар статьясы бойынша 45158 мың теңгеге артық
Күрделі жөндеу секілді статьялары бойынша капитализация жүргізу салымдарынан жоспарды
Есептік кезенге берілген статья бойынша 150158 мың. теңге жұмсалған.
Алдыңғы жылдың сәйкес кезеңінің салыстырғанда шығындар 87 пайызға
Бюджет 87 пайызға орындалған, 2853 мың теңгеге үнем автотракторлық
2011 жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда ақшалай көріністегі шығындар 46
Жанар жағар майының физикалық көлемін есептік игеру келесі түрде
Дизель майын ағымдық жылдың 9 айында үнемдеу сызықтық бөлім
Электр қуатын игеру ақшалай көріністе 56913 мың теңге немесе
Физикалық көрсеткіштер бойынша электроқуатын үнемдеу 986 мың КВт сағат
Есептік кезеңде еңбекақы қорынан 344026 мың теңге, оның ішінде
Үнем бюджетке 2011 жылы негізгі персоналдың 175,5 адамының еңбекақысы
Есептік кезенде 110729 мың теңге сомасының сыйақы төленген, оның
Өндірістік нәтижелер үшін сыйақы – 96379 мың теңге;
Мемлекеттік мейрамдар бойынша сыйақылар – 14350 мың теңге;
Негізгі өндірістің жұмысшыларының орташа тізімдік саны (орташа
Амортизациялық аударымдар 16730 мың теңгеге өсті және бюджетке салынған
2010 жылдың сәйкес кезеңінен салыстырғанда амортизациялық аударымдардың көбеюі негізгі
368973 мың теңге жоспар бойынша, ал фактілі атқарылу 402180
Күрделі жөндеу бойынша жұмыстар жасалған келісім шарттарға сәйкес атқарылады.
Бюджетті қайта игеру жұмыстардың өндіріс кестесінен бұрын орындалуымен байланысты.
Пайда- кәсіпорынның ақырғы қаржылық нәтижесі болып табылады, ал жалпы
Сурет 4. Пайданың қалыптасуының схемасы
Салық - бұл жеке және заңды тұлғалармен бюджеттік немесе
Сонымен, «АSSORTI Aktau» ЖШС-нің үлкен көңіл бөлетін басты мәселелерінің
2.2 «АSSORTI Aktau» ЖШС-дегі жұмыс
Кәсіпорынның барлық жұмысшылары олардың өндірістік қызметке қатысу дәрежесінен тәуелдікке
Өнеркәсіптік-өндірістік персонал өндірісте атқаратын функцияларынан байланысты жұмысшыларға (
Жұмысшыларға өндірістік процеске тікелей қатысатын тұлғалар, яғни міндетті түрде
Басшылар - бұлар тиісті ұжымға басшылық етушілер, басқару аппаратының
Басшы әкімшілік рөлінде өз билігін пайдалана отырып, қолданылып жүрген
Басшы ұйымдастырушылық қызметті орындай отырып, бірлесе жемісті еңбек ету
Мамандар - бұлар әдетте, өндірістік немесе басқару сипатындағы жекелеген,
Басқарма мамандары басқару қызметіне және олардың кәсіптік әзірлігіне қарай
Техникалық қызметшілер – басшылар мен мамандарға қызмет көрсететін жұмыскерлер.
Олар әдетте, басқарудың жекелеген операциялары бойынша жіктеледі. Бұған жататындар
Ұйымдық құрылым - ұйымды басқарудың негізгі элементтерінің бірі. Ол
1) Экономика бойынша бастық орынбасарына жоспарлы - экономикалық бөлім
- Жоспарлы-экономикалық бөлім кәсіпорынның шаруашылық қызметін тиімді ұйымдастыруға, өндірістің
- Бухалтерия тауарлы-материалдық құндылықтардың қозғалысының, дебиторлық және кредиторлық
2) Басшылық маңындағы аппарат - бұл «АSSORTI Aktau» ЖШС
3) Персоналмен жұмыс бөлімі тікелей кәсіпорынның директорына бағынады. Бұл
4) Материалдық жабдықтау және транспорт бойынша бастықтың орынбасары на
- Материалдық-техникалық жабдықтау участогы ТМҚ-дың кәсіпорын деңгейіндегі
- Арнаулы техника және көлік цехы өндірісті
- Объектілерді ағымдық жөндеу участогы - құрылыс участогіндегі объектілерге
- Құрылыс участогы бұл кәсіпорынның шаруашылық-өндірістік объектілерінің құрылысын іске
5) Әлеуметтік сұрақтар бойынша бастық орынбасарына әлеуметтік даму бөлімі
Мақсатқа жету үшін ұжым ұйымдасуы, әрі басқару органдары болуы
Еңбекақы - бұл жұмысшымен істелінген жұмыс көлемімен сәйкес келетін
Ұйымдағы еңбекақы төлеуді ұйымдастыру әр нақты жұмысшының еңбегіне сәйкес
Жұмыс беруші еңбек төлем жүйесін «Еңбек төлемі туралы», жұмысшылар
Еңбекақы жөніндегі төлем жеке немесе ұжымдық еңбек нәтижелері үшін
Кәсіпорын тәжірибесінде еңбек төлемі екі негізгі формада қолданылады:
Мерзімді еңбек төлемі бұл, еңбекақыны жұмысшыға бекітілген тарифтік ставкада
Жеке еңбекақы да әр жұмыскердің еңбегін бағалау негізінде, оның
Штаттық кесте ұйымның бірінші жетекшісімен құрылады және бекітіледі. Мұнда
Компания өндірістік міндеттерді орындауда квалификацияланған кадрларға үлкен мән береді.
Персоналды басқару саясатының негізі әрбір жұмысшының кәсіби дамытуға, карьералық
«АSSORTI Aktau» ЖШС-де біліктілік деңгейін жоғарылату, кәсіби даму,
1. «Дайындау және біліктілікті жоғарылату» - компанияның персоналын дамыту
2. «Жас маман» бағдарламасы:
Қазақстан және Ресейдің алдыңғы қатарлы жоғары оқу орындарының базасында
3. «Кадр резерві» бағдарламасы.
Компанияның әрбір қызметкері ұйымда неғұрлым жоғары қызмет орнына ұсынылуына
Компанияның персоналды басқару секілді кадрлық жұмыста маңызды сұрақтардың бірі
Үміткерлерді таңдау және бағалау жүргізу үшін тәуелсіз эксперттер -
«Кадр резерві» Бағдарламасына тіркелген жұмысшыларды дайындау аясында басқарушылық және
4. Персоналды аттестациялау.
Компанияда персоналды аттестациялау жыл сайын жүргізіледі. Аттестацияға «АSSORTI Aktau»
Компания басқармасы аттестацияның мақсаты ретінде келесілерді алға қояды:
компанияның әрбір қызметкеріне үміттер мен талаптар жүйесін әрбір қызметкерге
позитивті формада айтылған объективті кері байланысты көрсету арқылы өндірістік
Басқару қызметіндегі жоспарлау мен бақылау өзара байланысты болуы үшін
Күнделікті, жедел шешімдерді қабылдау үшін бейресми жолмен жиналған мәліметтерді
Шығын критерийі - тиімділік. Ең тәуір жүйе - басқарушы
Қажетті мәліметтерді жинау. Мәліметтердің тым көп болуы да, тым
Ақпарат - басқару жүйесіндегі жабдықтарда жұмыс істейтіндер қажетті қызметкерлермен
Жүйе деректерін жетілдіру. Ішкі және сыртқы жағдайлардың өзгеруіне байланысты
Кейбіреулердің ойлауынша, бақылаушының қарауында жұмыс істейтіндер мен төменгі басшылар
Әрбір орындаушы өзінің өндірістік ісіндегі кәсіптік деңгейіне жауап береді.
Егер қызметкерлердің тікелей басшысымен қоса, басқа да басшысы болса,
Өз міндетіне жаңадан кіріскен адамға іске бірден кірісе кету
Маркетингті пайдаланудың экономикалық мәні-негізгі және айналым қорлардың қайтарымын тездету,
Келтірілген ресми статистиканың мәліметтерінен «АSSORTI Aktau» ЖШС-гі
Кесте 11
Жұмыспен қамтылу бойынша жұмыспен
Жылдар Жұмыспен қамтылған халық,адам Жалдамалы жұмысшылар Жеке іспен
адам Жұмыспен қамтылғандардың жалпы санынан
%-бен адам Жұмыспен қамтылғандар
дың жалпы санынан
%-бен
2006 314316 191670 61 122646 39
2007 331267 200337 60 130930 40
2008 338610 210014 62 128596 38
2009 348234 217933 63 130301 37
2010 360383 227106 64 133277 36
2011 371293 235953 65 135340 35
Е с к е р
Жұмыспен қамту құрылымында жалдамалы жұмысшылар басым, оған жоғарыдағы кестенің
Кәсіпорындағы жұмыс күшін пайдалану тиімділігін
Нарыққа өткеннен кейін еңбек ақыға қатысты жаңа қатынастар пайда
Еңбек бірлігінде нарықтық баға - уақыт бірлігіне нақты кәсіби
Еңбекақы төлеуді талдаудың негізгі мақсаты: еңбекақы жүйесі мен формаларын
Номиналды еңбек ақы дегеніміз - жалдамалы еңбектің қызметкері өзінің
Кесте 12
«АSSORTI Aktau» ЖШС-дегі жұмыскерлердің категориясы бойынша еңбекақы қаражаттары
Жұмыскерлер категориялары Еңбекақы қоры, мың теңге Тізімдік саны, адам
2010ж 2011ж 2010ж 2011ж 2010ж 2011ж
Жұмысшылар 11377 16004 89 106 10652 12581
Қызметкерлер 4566 3852 14 11 27184 29187
Әкімшілік персонал 2769 2402 6 5 38461 40037
Барлығы 18712 22258 109 122 14305 15203
Е с к е р
Кестеден көріп отырғанымыздай, еңбекақы қоры 2011
жұмысшыларда1929 теңгеге немесе 118%;
қызметкерлерде 2003 теңгеге немесе 107%;
әкімшілік персоналдарда 1576 теңгеге немесе 104% өсіп отыр.
Кесте 13
«АSSORTI Aktau» ЖШС-нің жалақы мен еңбек өнімділігінің өсуі
Көрсеткіштер Өлшем бірлігі 2010 ж 2011 ж Ауытқулар
+; -; %
Өткізілген өнім көлемі
мың тг. 251907 307690 55783 122
Өнімнің өзіндік құны
мың тг. 162818 193264 30446 118
1 жұмыскердің орташа айлық жалақысы тг. 14305 15203 898
Жылдық еңбекақы қоры
мың тг. 18712 22258 3546 118
Жалақының 1 теңгесіне өткізген өнім көлемі тг. 13,4 13,8
1 жұмыскердің еңбек өнімділігі мың тг. 2311 2522 211
Е с к е р
Бұл кестеден кәсіпорынның еңбекақы қоры қаражаттарын тиімді пайдаланғанын айтуға
Сонымен, кәсіпорында еңбекақыны төлеуді оңтайлы ұйымдастыру қызметкерлердің қызметін және
2.3 Салалар бойынша жұмыс
Қазіргі кезеңде адамдардың әл-ауқатын жақсарту мақсатымен экономиканың секторлары
Болашақта өндіріс саласындағы қамтылғандар санының өсуі байқалып отыр, ең
Кәсіпорынның стратегиялық мақсаты Кәсіпорынның дамуы жұмысшылардың табысты
Кадрлік құрамның қалыптасуы
(кадрларды таңдау). Мамандардың бос орынына басқа жақтан келген жұмысшыларды
Жұмысшылардың дамуы мен білім алуы. Жұмысшылардың дамуына
Еңбек ақы төлеу, еңбекті ынталан- дыру және уәж (мотивация).
Әлеуметтік және тұрмыстық сұрақтар. Мамандандырылған кадрларды ұстау үшін
Кәсіпорын жұмысшылары қызметінің нәт-н бағалау. Еңбектің нәтижелік бағасын жұмысшылардың
Е с к е р
Сурет 5. Кәсіпорынның жұмыс
Нарықтың қазіргі уақытында Қазақстандық кәсіпорындар
«АSSORTI Aktau» ЖШС-гі орналасқан аймақтың басты инновациялық
Қазақстанға бейімделуін ескере отырып, шет ел кәсіпорындарының
Республикадағы шағын және орта бизнестегі көптеген кәсіпорындарда
Экономика тұтынуына кадрларды дайындау жүйесіне келтіру үшін жұмыс күшінің
Көптеген кәсіпорындарда нормативті көрсеткіштер жоқ немесе оларды есептеуде еңбек
Облыстағы кәсіпорындардың көбісінде адам әлеуеті дамуына инвестициялау тіптен жүргізілмейді.
Болашақта өндіріс саласындағы қамтылғандар санының өсуі байқалып отыр, ең
Аймақта осындай жұмыстар жүргізіліп жатыр. «Жол картасы» бағдарламасы
Негізінен бұл тұрғын-комуналды шаруашылық объектілерін жөндеу, білім
Көптеген кәсіпорындарда нормативтік көрсеткіштер
Сонымен байқағанымыздай, аймақтын жұмыс күшін бағалау қоғам мүшелерінің еңбекке
Әртүрлі еңбек ресурстарының негізгі мәселесі болып олардың толық қамтылуы
Экономика саласы мен секторлары, нақты территориялардағы ерекше жағдайларды ескере
Дамыған елдердегі ерекше назар аударуды қажет ететін
Сонымен, жоғарыдағы аталған мәселелер сипаттамасынан зерттеушілер экономикадағы
3 Кәсіпорында жұмыс күшін пайдалану тиімділігін арттырудың
3.1 Қазақстан Республикасындағы
Еңбекпен қамтамасыз ету саясатының алға қойған бағыттарының бірі өзіндік
Осылайша, осы аймақтағы дүниежүзілік тәжірибені қорытындылай келе, жеке тұлғаның
- жұмыс орындарындағы жеке бастың қандай да бір іспен
- дайындық, қайта даярлау мен жұмысшылардың кадрлар біліктілігін арттыру
- жұмыс күшін жалдаумен байланысты бағдарламалар;
- жұмыссыздықтан әлеуметтік сақтандыру бағдарламалары ;
- жеке тұлғаның еңбекпен шұғылдануын ынталандыруға бағытталған, соның ішінде
- жұмыссыздықтан сақтандырудың әлеуметтік жүйелері қаржыландырудың, жаңа қаржыландыру көздерін
Сондықтан тігінен (қызметтік өсу, карьерлік ауысу) немесе көлденеңі бойынша
Сурет 6. Жұмыс күшінің
Қазақстан Республикасының «Қазақстан Республикасындағы еңбек туралы» Заңы 2008 жылдың
еңбек міндеті (белгілі бір қызмет, мамандық, кәсіп бойынша жұмыс);
жеке еңбек шартының мерзімі;
еңбек міндеттерін жүзеге асыру басталатын күн;
еңбек жағдайларының сипаттамалары, қызметкерлерге ауыр дене жұмысын немесе зиянды,
жұмыс уақыты мен демалыс уақытының режимі;
еңбекақы төлеу және еңбекті қорғау жағдайлары;
жұмыс берушінің құқықтары мен міндеттері;
қызметкердің құқықтары мен міндеттері;
жеке еңбек шартын өзгерту, бұзу және ұзарту тәртібі;
өтемақылар төлеу мен кепілдіктер беру тәртібі;
тараптардың жауапкершілігі көрсетілуге тиіс.
Тараптардың келісім бойынша жеке еңбек шартына өзге де жағдайлардың
белгісіз мерзімге;
белгілі бір мерзімге;
белгілі бір жұмысты орындау уақытына немесе жұ-мыста уақытша болмаған
Егер жеке еңбек шартында оның қолданылу мерзімі айтылмаса, шарт
оның қолданылуы туралы;
орындалуын бақылау тәртібі туралы;
шарт талаптарының орындалмағаны үшін жауапкер-шілік туралы;
өзгерістер мен толықтырулар енгізу тәртібі туралы ережелерді қамтиды.
Ұжымдық шарттардың ережелері қызметкерлердің құқығының, еңбек жағдайларын нашарлатпауы және
Ұжымдық шарттараптар белгілейтін мерзімге жасалады.
Егер ұжымдық шарттың ережелерінде өзгеше көзделмесе, ол қол қойылған
Ұжымдық шарт басқару органының құрлымы, құрамы өзгерген жағдайда күшінде
Ұжымдық шарт қайта ұйымдастыру (біріктіру, қосу, бөлу, бөліп шығару,
Ұйымның меншік иесі ауысқан жағдайда ұжымдық шарттың қолданылуы үш
Ұйым таратылған және банкрот деп жарияланған жағдайда тарату немесе
Ұжымдық шарттың қолданылу мерзімі оған өзге-рістер мен толықтырулар тараптардың
Тараптардың өкілдері қызметкерлерді ұжымдық шартпен таныстырып, оларға орындалу барысы
Жұмыс уақытының қалыпты ұзақтығын анықтау үшін:
Қызметкер жеке еңбек шартының талаптарынына сәйкес еңбек міндеттерін орындауға
Жұмыс уақытының қалыпты ұзақтығы аптасына 40 сағаттан аспауға тиіс.
Жеке еңбек шартында тараптардың келісімі бойынша жұмыс уақытының ұзақтығы
Қызметкерлердің жекелеген санаттары үшін жұмыс уақытының қысқартылған ұзақтығы. Қызметкерлердің
он төрт жастан он алты жасқа дейінгі қызметкерлер үшін
ауыр дене жұмыстарында және еңбек жағдайлары зиянды жұмыстарда істейтін
Жұмыс істеу жұмыс уақытының ұзақтығын қысқыртуға құқық беретін өндірістердің,
Жұмыс беруші осы заңға, жеке еңбек, ұжымдық шарттарға сәйкес
Қызметкерлердің еңбегіне ақы мерзімдік, кесімді түрде немесе еңбекке ақы
Қызметкердің жалақысы орындалатын жұмыстың саны мен сапасына, күрделілігіне қарай
Жұмысшылардың еңбекақы төлеудін түрлерін тандап алуы, әлеуметтік өтемдер, жүмыс
Жұмыс күшін реттеу шеңберінің тарылу барысында зандарды кайта қарау,
Жұмыс күшінің басты реттеуші— еңбек зандары емес, жеке еңбек
- құрылымдық қайта құру мен жұмыстан босағанжұмысшыларды қайта бөлу
- еңбек өміріне жұмыссыздарды тарту;
- жұмыс іздегендердің әр қайсысын жұмыспен қамту.
Персонал құрылымында жұмысшылар білім деңгейіне қарай жоғары, аяқталмаған жоғары,
Кәсіпорын персоналының мамандық құрылымы – бұл белгілі бір салада
Персоналдың мамандық деңгейінің құрылымы – белгілі бір еңбек функциясын
Жоғарыда көрсетілгендерден басқа кәсіпорын персоналының құрылымы басқа да белгілері
Ұйымдық құрылым – бұл кәсіпорынның ұйымдық құрылымына сәйкес лауазым
Функционалдық құрылым – нақты басқару құрылымының орындауына байланысты персоналдың
Әлеуметтік құрылым - кәсіпорынның еңбек ұжымының жынысы, жасы, жанұясы
Ұжымдық құрылымдық рөлі жекелеген жұмысшылар арасында өздерін алып баруы,
Жұмыс күшін басқаруды жетілдіру – жұмысшылардың еңбек функцияларын атқарған
Жұмыс күшін жоспарлау;
өндіріске қажетті жұмыс күшін анықтап, оған кететін шығындарды есептеп
жұмыс күшін жұмысқа қабылдау;
жұмыс орындарына кандидаттар дайындау, конкурс ұйымдастыру арқылы жұмыскерді
жұмыскердің еңбекақысын анықтау, еңбекақылы құрылымын анықтау;
жұмысқа алынған адамдарды кәәсіпорынмен, ұйыммен, және оның басқа да
берілген жұмысты неғұрлым тиімді орындау үшін еңбек ресурстарын оқыту
жұмыскердің еңбек іс - әрекетін бағалау, және бағалау әдістерін
еңбек етушінің жұмысын өсіру, төмендету, жұмыстан шығару, бір қызметтен
басқарушы кадрларды дайындау, келісім – шартын тоқтату, басқарушы кадрларды
еңбек қарым қатынастарын жақсарту;
халықты жұмыспен қамтамасыз ету.
Кәсіпорындағы еңбек ресурстарын басқару әдістері үш топтан тұрады:
әкімшілік;
экономикалық;
әлеуметтік – психологиялық;
Осы топтаулар арқылы еңбек ұжымына, не болмаса жеке жұмыскерге
Кәсіпорындарға кадрларды басқаратын негізгі бөлімше – кадр бөлімі. Олар
жоғарғы кәсіпкерлік квалификация және оқытуға бейімділік;
араласу тәжірибесі мен бірге жұмыс жасауға дайындығы;
Кадрларды жұмысқа қабылдаудағы маңызды құжат – еңбек келісімі немесе
Еңбек нағыз материалдық және рухани негізгі ретінде әр қоғамға
Сурет 7. Еңбек өнімділігін арттырудың резервтік жүйесі
Өндірістің техникалық деңгейін жоғарылату.
Өндірісті механикаландыру және автоматтандыру, құрал – жабдықтардың жаңа түрін
Өндірістегі құрылымдық өзгерістер:
өнімнің жеке түрлерінің көлемі деңгейін өзгерту;
өндірістік бағдарламаның еңбек сыйымдылығын өзгерту;
жартылай дайын өнімдер мен қосалқы бөлшектердің көлемін өзгерту.
Өндіріс пен еңбекті ұйымдастыруды жақсарту:
Қызмет ету көлемі және нормаларын ұлғайту;
Нормаларды орындамайтын жұмысшылардың санына азайту;
Есеп және есептеу жұмыстарын толық механикаландыру;
өндірісті мамандандырудың деңгейін арттыру;
басқару құрылымын жақсарту.
Өндірістің ішкі резервтеріне – техника мен жұмыс күшін аса
Еңбектің ықпалымен әрбір жұмыс орнының құны артып, жұмысшыларға жоғарғы
Еңбек өнімділігінің жалпы деңгейі капиталды қорларды, технологияларды, жетілген өндіріс
Республикалық экономикалық жағдайы еңбек нарығының күшеюіне әкеліп, осы уақытта
Осы кезеңде Республикадағы еңбек нарығы бір жақты процестік сипатқа
Сонымен, өндірістің дамуымен байланысты жұмысшы күшіне көптеген талаптар қойылуда:
3.2 Кәсіпорында жұмыс күшін
Кәсіпорынның мамандар құрылымында жұмысшылардың білім деңгейіне қарай жоғары, аяқталмаған
Кәсіпорынның мамандарының мамандық құрылымы – бұл белгілі бір салада
Кәсіпорынның мамандарының мамандық деңгейінің құрылымы – белгілі бір еңбек
Жоғарыда көрсетілгендерден басқа кәсіпорын персоналының құрылымы басқа да белгілері
Ұйымдық құрылым – бұл кәсіпорынның ұйымдық құрылымына сәйкес лауазым
Функционалдық құрылым – нақты басқару құрылымының орындауына байланысты персоналдың
Әлеуметтік құрылым - кәсіпорынның еңбек ұжымының жынысы, жасы, жанұясы,
Ұжымдық құрылымдық рөлі жекелеген жұмысшылар арасында өздерін алып баруы,
Кәсіпорындағы жұмысшыларын бөлістіру және орналастыру:
Кәсіпорындағы жұмысшыларды бөлістіру мен қайта бөлістірудің негізгі міндеті болып
Жұмысшыларды жалдау олардың еңбек нарығы жүйесінен шығуын білдірмейді, себебі
Еңбек нарығы саясатының мақсаты жұмыс берушіге - жұмыс орындарының
Жастардың еңбек нарығында қорғалмағандар жоғарғы орнын және
Жұмыспен қамту саясатының мақсаты еңбекті қолдану мәселелерімен-оның өнімділігін арттырумен
Нарық экономикасында жұмыс күшінің маңызы арта түседі. Өндірістің инвестициялық
Қазіргі ғылыми өндірістер жұмыс күшіне жаңа көзқараспен қарауды талап
Кесте 14
Кәсіпорын жұмысшыларын бөлістіру мен қайта бөлістіру қажеттілігінің іс-әрекеті
Ситуация (жағдайы) Кәсіпорынның іс-қимылы
Өндірістің бір бөлігінде жұмысшылар қажеттілігі төмендейді, ал 2-ші бөлігінде
2. жартылай жұмыс күні жүйесіне ауысуы.
Өндірістің бір бөлігінде жұмысшылар қажеттілігі төмендейді, ал 2-ші бөлігінде
2. жұмыстан босаған жұмысшыларды қайта даярлау мен қайта
3. жалдану мен жұмыс уақытының
Өндірістің бір бөлігінде жұмысшылар қажеттілігі
1. өндіріс бөлігіне қажеттілік көбейетін участкеге жұмысшыларды жұмысқа
2. басқа участкелердегі жұмысшылардың кері қозғалысының үйлесімі.
3. мерзімінен тыс жұмысты қабылдау.
Барлық өндіріс участкесінде жұмысшыларға қажеттілік жоғарылайды. 1. сырттан
2. мерзімінен тыс жұмысты қабылдау.
Барлық өндіріс участкесінде жұмысшыларға қажеттілік төмендейді. 1. жұмысшылардың
2. жартылай жұмыс күні жүйесіне ауысуы.
Е с к е р
Микро деңгейде ресурстар сапасын білімді жоғарылату жұмыстарын жүргізу керек.
Бастапқы нарық – оған жұмысшыларды жоғары жалақымен, жұмыс орнымен
Екінші нарық – ол төменгі жалақылы жұмыс орнын және
Бастапқы және екінші еңбек нарығының арасындағы жұмысшылардың ауысуы негізінде
Жұмысшыларды ұтымды бөлістіру кәсіпорындағы бөлімшелердің құрылымы мен участкелерді, еңбекті
Сурет 8. Батыстық фирмалар арасындағы жұмысбастылық
Сондықтан да белсенді жұмыс жасайтын еңбек ұжымы мен әрбір
Сәйкестілік принципі-кандидаттардың берілген лауазымға сәйкес біліктілік және өнегелік сапасының
Перспективтілік принципі мынадай тіркелуге негізделеді:
Жасөспірімдерді орналасуды әртүрлі қызмет категориясына белгілеу;
Бір лауазыммен бір жұмыс орнында жұмыс жасау ұзақтығын анықтау;
Мамандығын көтеру ұйымы.
Персоналдарды дұрыс қолдануға ішкі ұйымдық еңбектің ауысуы сәйкес келуі
Жұмысшыларды жұмысқа қабылдау мен бөлістірудің негізгі мәліметтері болып:
Жұмысшыларды жұмысқа қабылдау мен орналастырудың негізгі міндеті жұмысшыларды жасалған
Кадрларды ұтымды орналастырудың мақсаты болып жұмысшылардың жеке қасиетіне сай
Талдау қорытындысында жұмысшыларды жұмысқа қабылдау мен орналастыруға әсер ететін
Мамандық деңгейі;
Қызмет сапасы;
Жұмысқа қабілеттілігі;
Жасалған жұмыстың сапасы;
Жұмыс стилі мен әдісі;
Аналитикалық қабілеттілігі;
Оқуға деген ынтасы;
Инновациялық қызметке қатысуы;
Тәртіптілігі;
Психологиялық тіркелуі.
Жұмысшыларды орналастыру мен еңбек ұжымының құрылуының негізгі шарты –
Кәсіпорын құрамындағы кадрларды орналастыру үшін келесі көрсеткіштер қолданылады:
Сурет 9. Кәсіпорын құрамындағы мамандарды орналастыру
Кадрларды дұрыс таңдау мен орналастыру әрбір жұмысшыға өзінің білім
Еңбекті мотивациялау:
Еңбек мотивациясы- бұл жұмыскерлердің еңбектік іс-әрекеті арқылы қажеттіліктерді қанағаттандыруға
Еңбек ақыны жоспарлау және мемлекеттік реттеу:
Нарық жағдайында тауар ретінде еңбек өнімнің нарығы мойындағы еңбекақы
кәсіпорынның нарықтық қызметінің және оның пайдалылығ-ң нәтижесі;
кәсіпорынның кадрлық саясатының есебі;
мамандыққа байланысты қызметтердің арасындағы облыстар, аймақтар арасындағы жұмыссыздықтың деңгейі;
кәсіпорындардың бәсекелестердің және мемлекеттердің әсерлері;
байланыс саласындағы кәсіпорындардың саясаттары және т.б.
Еңбек өнімділігін арттыру жолдары:
Еңбек өнімділігі - өндіріс процесінде еңбектің тиімділігі өнімнің
1. Белгілі еңбек бірлігінде өнім шығаруымен;
2. Еңбек сыйымдылығымен.
Еңбек өнімділігінің негізгі көрсеткіші - өнім шығару көрсеткіші. Еңбекті
Еңбек нарығын реттеу еңбекке деген сұраныс пен ұсынысқа әсер
Сонымен, жалпы еңбекке орналастыру жөнінде инфляциялық орталық құрылады да,
Қазақстанның ұлттық экономикасының даму ырғағы соңғы жылдардағы әлемдік экономикадағы
Сонымен қатар әлеуметтік сауалнама мәліметтері негізінде еңбек нарығында жастарды
1. Жастарды еңбек нарығына дайындау. Кешенді зерттеу негізінде жастарды
2. Оқу орындары түлектерін жұмыспен қамту мәселелері. Әлеуметтік сауалнама
3. Жастарды қолдау бағдарламалары. Әлеуметтік саладағы облыстық ұйымдар
4. Жастардың кәсіби дайындығына ықпал ету. Облыстық әкімдікпен
-жастар үшін жаңа жұмыс орындарын ашатын кәсіпорындарға қолдау көрсету;
-тұрақты жұмыс орындарын қалыптастыру;
-жастарды жұмыспен қамтуға арналған мекемелер және кәсіпорындар инфрақұрылымын
Қызметкердің өндіріс тиімділігі мен жұмыс сапасын арттыруға материалдық мүдделілігін
Қызметкерлерге қойылатын біліктілік талаптары мен жұмыстардың белгілі бір түрлерінің
Біліктілігін арттыруға және қайта даярлауға жіберілетін кызметкерлерге арналган кепілдіктер.
Еңбекті қорғаудың кең және тар мағынада түсінуге болады. Кең
Кең мағынада еңбекті қорғау адам еңбек ететін кез келген
Тар мағынада еңбекті қорғау дегеніміз бұл қызметкерлердің өмірі мен
Бұл шаралар мен құралдар мыналарда көзделген:
еңбекті қорғау жөніндегі ережелер мен нұсқаулары;
ауыр, зиянды және қауіпті жұмыстарда істейтін тұлғалар үшін жеңілдіктер
әйелдердің, кәмелетке толмағандардың және еңбекке қабілеті төмен тұлғалардың еңбегін
өндірістегі қайғылы оқиғаларды тергеу және есепке алу ережелерінде;
қауіпсіздік техникасы және өндірістік санитария жөніндегі ережелер.
Еңбекті қорғаудың мәселерін мемлекеттік басқару. ҚР «Еңбекті қорғау
Қазақстан Республикасының Үкіметі;
ҚР Үкіметі арнайы құратын мемлекеттік орган және оның жергілікті
ҚР «Еңбекті қорғау туралы» заңның 8-бабына сәйкес еңбекті қорғауға
Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі, бұл орган еңбек,
Ауыл шарушылық министрлігі, бұл министрлік машина-тракторлық парктердің техникалық жағдайына,
Төтенше жағдайлар жөніндегі министрлік, бұл орган орталық және жергілікті
Еңбекті қорғау талаптарын сақтаған жағдайда өндірістегі қайғылы оқиғалар, жарақат
Зиянды еңбек жағдайлары орын алған жұмыста қызметкерлерге сүт және
Қызметкердің өндіріс тиімділігі мен жұмыс сапасын арттыруға материалдық мүдделілігін
Еңбекті қорғау кең мағынада еңбекті қорғау қызметкерлерінің еңбек қызметі
Кең мағынада еңбекті қорғау адам еңбек ететін кез келген
Сонымен, еңбекті қорғауды қаржыландыру мемлекеттік және жергілікті бюджеттер және
Қорытынды
Нарық экономикасында жұмыс күшінің маңызы арта түседі. Өндірістің инвестициялық
Еңбек нағыз материалдық және рухани негіз ретінде әр қоғамға
1. Кәсіпорында жұмыс күшін пайдалану мен халықты жұмыспен қамтудың
2. Еңбек ресурстарының ұдайы өсу процесінің мониторингісін құру негізінде
3. Өмірдің қазіргі жағдайдағы ерекшелігі кәсіпорындағы жұмыспен қамту
4. «АSSORTI Aktau» ЖШС-дегі жұмыс күшін пайдалануды жақсартудың негізгі
- кәсіпорын үшін жалпы ұлттық деңгейдегі бос тұрған жұмыс
- елдің барлық аймақтарында оның ішінде ауылдық жерлерде еңбекке
- салааралық және кәсіпкерлік жұмыс күшін, еңбектің көші-қонын реттеп
- мамандық, тұрақты кәсіп және алдын-ала сұраныс бойынша,
-ауылдағы фирмаларды инфрақұрылымдық дамыту, ол жұмысшы орындарының санын көп
-еңбек ресурстар нарығындағы қажеттілікке қол жеткізу үшін басқару және
Кәсіпорындағы кадрлық саясатты қажеттi саяси және iскерлiк сапалылықты иемденетiн
Нарықтық экономика шарттарындағы кәсiпорындардың жұмыс күшімен қамсыздандырылуына және
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Әлеуметтік - экономикалық жаңғырту – Қазақстан дамуының басты
Еңбек Кодексі (жоба) // (2007 ж., 15 мамыр, N
Әшімбаев Т.А., Берешев С.Х. Кәсіпорын экономикасы / Оқу құралы/
Тәжібаев С.Д., Темірбаев А., Шеденов Ө.Қ. Кәсіпорын экономикасы.
Грузинов В.П., Грибов В.Д. Экономика предприятия /Учебное пособие для
Ниязбекова Р.Қ., Рахметов Б.А., Байнеева П.Т. Кәсіпорын экономикасы. /Оқу
Жолдасбаева Г.Ө. Кәсіпорын экономикасы /Оқу құралы/ -
Под редакцией Калдыбаева О., Темирбаева А. Экономика
Мамыров Н.К., Мельдаханова М.К. Кәсіпорын экономикасы /Оқу құралы/
Под ред. проф. Горфинкеля В.Я., проф. Швадера В.А.. Экономика
11 Бенке И. Совершенствование оплаты труда как источник
«АSSORTI Aktau» ЖШС -нің Жарғысы, ережелер.
«АSSORTI Aktau» ЖШС-нің негізгі құралдар туралы есебі.
Кәсіпорынның қаржы-шаруашылық қызметі туралы есебі 2-жылдық мәліметтері
15 Бухгалтерский баланс
Мейірбеков А. Қ., Әлімбетов Қ. Ә. Кәсіпорын экономикасы.
Сәлімбаева Б.Қ., Досхожаев Д.Т. Еңбекті мөлшерлеу. – Алматы: Экономика,
Михайлушкин А.И., Шимко П.Д. Экономика. - Москва: Высшая школа,
Шеломенцева В.П. Уровень жизни населения Казахстана (экономико-социологический аспект), Павлодар
Котляр А. Современные проблемы занятости // Вопросы экономики, 2007,
Курасова А. Финансирование общественных работ в
Мельдаханова М.К. Занятость населения и экономический рост (методология, стратегия
Әкімбеков С., Баймұхаметова А.С., Жанандаров У.А Экономикалық теория
24 Под ред. Руденко А. И.
25 Қалдыбаев О., Темірбаев А.
Қосымша А
Сурет А1. Қазақстанның өңірлері бойынша жұмыс күшінің қозғалысы.
2011 жылғы шілдеде.
Қосымша Б
Сурет Б1. Еңбек ресурстарын
2
Президент
Вице президент
Бас инженер
Өндірістік цех
Қойма
Лаборатория
Транспорт кешені
Тазалау бөлімі
Қаржылық бөлім
Бас технолог
Бухгалтерия
Юрист
Түсім
Өзіндік құн
Өткізуден түскен пайда
Өзге де пайда
Өткізуден тыс пайда
Баланстық пайда
Пайданы корректировкалау
Салық салынатын пайда
Салық салынбайтын пайда
Пайдаға салық
Таза пайда
Жұмыс күшінің қолдану реттілігі
Көптеген босатуларды болдырмау үшін, жаңа жұмыс орындарын құру
Жұмыс орындарын ұлғайтпай-ақ жұмыс бастылық, үшін мүмкіншілігін кеңейтуге мүмкіндік
Алдын-ала дайындық және алдын-ала профильденген базалық училищелердің, колледждердің ЖОО-ң
Жұмысшы күшін ішкі салалар бойынша орналастыру арқылы еңбек ресурстарының