ӘОЖ 339.5:338.43(574.5)
АЛЬМУХАМБЕТОВА БОТАГӨЗ ЖЕҢІСҚЫЗЫ
Агроөнеркәсіп кешенінде маркетингтік қызметті жетілдіру
(Оңтүстік Қазақстан облысы мысалында)
08.00.05-Экономика және халық шаруашылығын басқару
(салалар мен қызмет сфералары бойынша)
Экономика ғылымдарының кандидаты
ғылыми дәрежесін алу үшін дайындалған диссертацияның
Авторефераты
Қазақстан Республикасы
Түркістан, 2008
Жұмыс Қ.А.Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университетінде орындалған
Ғылыми жетекші
профессор Исабеков Б.Н.
Ресми оппоненттері экономика
профессор Қамшыбаев Р.А.
экономика ғылымдарының кандидаты,
доцент Қазбеков Т.Б
Жетекші ұйым
Қорғау 2008 жылы 01 желтоқсанда 11.00 сағатта
Диссертациямен Қ.А.Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университетінің кітапханасында танысуға
Автореферат «__» қазан 2008
Диссертациялық кеңестің
Ғалым хатшысы:
КІРІСПЕ
Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Қазақстанның агроөнеркәсіптік кешенінде нарықтық қатынастардың
Қазақстанда маркетингті енгізу қажеттігі басқару теориясы мен тәжірибесін
Қазіргі таңда еліміздің жекелеген аймақтарының агроөнеркәсіп кешенінің алдында
Сонымен, маркетинг туралы шетелдік және отандық әдебиеттерді зерттеуге
Ғылыми зерттелу дәрежесі. Маркетингтің ілімдік аспектілерін әзірлеуге әртүрлі
Сонымен қатар, агромаркетинг саласында маркетингтік қызметтің дамуына
Дегенмен, Қазақстанда АӨК кәсіпорындарының салалық маркетинг қызметінің тұжырымдамасын
Зерттеу жұмысының мақсаты мен міндеттері. Диссертациялық жүмыстың мақсаты
- нарықтық қатынастардың даму жағдайын есепке ала отырып,
- ауыл шаруашылығы саласында маркетингтік қызметті ұйымдастырудың шетелдік
- агроөнеркәсіп кешенінің даму жағдайына талдау жүргізу және
- Оңтүстік Қазақстан облысының агроөнеркәсіп кешенінде маркетингтік қызметті
- аграрлық өндірістік кәсіпорындарда маркетингтік қызметті ұйымдастырудың әдістемелік
Зерттеу пәні болып аграрлық өнеркәсіп саласындағы кәсіпорындар мен
Зерттеу нысаны. Оңтүстік Қазақстан облысының агроөнеркәсіп кешенін құраушы
Зерттеудің ілімдік және әдістемелік негіздері. Жалпы зерттеудің ілімдік
Диссертацияда зерттеулердің экономикалық талдау, жүйелік, салыстырмалы, есептік-құрылымдық сараптау,
Зерттеу жұмысының нормативтік-ақпараттық базасы. Зерттеу барысында Қазақстан Республикасының
Диссертациялық зерттеудің ғылыми жаңалығы. Агроөнеркәсіп кешенінде маркетингтік қызметті
- ауыл шаруашылығында нарықтық қатынастардың тереңдеуі жағдайында маркетингті
- шет елдердегі аграрлық салада маркетингті ұйымдастырудың қалыптасқан
- тұтастай аграрлық-өнеркәсіп кешенінде маркетингті қолдану ерекшеліктері
- аймақтың агроөнеркәсіп кешеніндегі маркетингтің дамуының қазіргі жағдайын
- агроөнеркәсіп кешенінде маркетингтік қызметті жетілдірудің стратегиялық бағыттары
Қорғауға шығарылатын диссертацияның негізгі тұстары :
1. шетелдік және отандық тәжірибені жалпылама қорытындылау негізінде
2. ауыл шаруашылығында маркетингтік қызметті ұйымдастырудың шетелдік тәжірибесін
3. аймақтың аграрлық өнеркәсіп саласында маркетингті кешенді
4. Оңтүстік Қазақстан облысының агроөнеркәсіп саласындағы кәсіпорындар мен
5. Оңтүстік Қазақстан облысының аграрлық өнеркәсіп кешенінде маркетингтік
Зерттеудің ғылыми-тәжірибелік маңыздылығы. Диссертациялық жұмыста қамтылған ілімдік және
Диссертациялық жұмыстың ғылыми-зерттеу жоспарларымен байланысы. Диссертациялық жұмыс Қ.А.Ясауи
Зерттеу нәтижелерін сынақтан өткізу (апробациясы). Диссертацияда қамтылған зерттеу
Зерттеу жұмысындағы негізгі қорытындылар мен ұсыныстар іс тәжірибелерде
Жарияланған мақалалар. Диссертацияның негізгі материалдары жалпы көлемі 11,7
Диссертацияның құрылымы мен көлемі. Диссертациялық жұмыс кіріспеден, үш
Жұмыстың негізгі мазмұны
Ауыл шаруашылық саласында маркетингті қолданудың ілімдік-әдістемелік негіздері. Нарықтық
Нарық жағдайында маркетинг кәсіпорынның бүкіл өндірістік және өтімдік
Аграрлық-өнеркәсіп кешенінде маркетингті қолданудың мәні өндірісті өндірілген өнімге
Аграрлыќ маркетингті жеке кєсіпорын шењберінде єрекет етуші микромаркетинг
Қазіргі кезеңдегі агромаркетингтің дамуының негізгі тенденцияларына ғылыми техникалық
Маркетингтік басқару ілімінің әдістемелік негіздері көз қарасынан кез-келген
Инвестициялау үрдісі маркетингті басқару саласында инвестициялауды жүзеге асыруда
Қазіргі таңда ауыл шаруашылық өндірісінде маркетингті ұйымдастыру мен
- ауыл шаруашылық нарығындағы жоспарлау, баға белгілеу, үлестіру
- бәсекеге төтеп бере алатын азық-түлік тауарларының түрлерін
- тауар өндіру, дайындау, тасымалдау, қайта өңдеу, сақтау
Аграрлық саладағы маркетингтік қызметтің ерекшеліктері және оның мамандануы-шығындар
Агромаркетингтің ерекшеліктері агробизнес жүйесіндегі нарықтардың және аграрлық азық-түлік
Көптеген дамыған елдердің даму тәжірибесінен нарықтық жүйенің ауыл
Шет елдердегі аграрлық өндірісте маркетингті қолдану үрдісі мен
Қазіргі кезеңде ауыл шаруашылығы саласындағы маркетингтің даму серпін
Оңтүстік Қазақстан облысының агроөнеркәсіп кешеніндегі маркетингтік қызметтің қазіргі
Оңтүстік Қазақстан облысының ауыл шаруашылығы саласының алдында тұрған
Кесте 1 - ҚР Оңтүстік Қазақстан облысы
Ауыл шаруашылығы саласы 2001 2002 2003 2004 2005
Ауыл шаруашылығы жалпы өнімі, млрд.теңге 55,46 67,7 85,8
Ауыл шаруашылығы нақты көлем индексі
(алдыңғы жылға, %) 121,1 106,1 106,5 109,6 102,8
Ауыл шаруашылығы құр-лымдарының саны, бірлік 42135 47039 50904
Ауыл шаруашылығы кәсіпорындарында жұмыс істейтіндердің орташа жылдық саны,
Жалпы республикалық негізгі қызмет персоналы санындағы облыстың негізгі
Ауыл шаруашылығы саласында жұмыс істейтін жұмысшылардың орташа айлық
Орташа республикалық
ауыл шаруашылығы жалақы деңгейіне, % 59,1 61,9 60,04
Ауыл шаруашылығы кәсіпорындарының рентабельділік деңгейі, % 6,5 6,9
Ескерту-ҚР Статистика жөніндегі республикалық агентігінің және Оңтүстік Қазақстан
Оңтүстік Қазақстан облысының ауыл шаруашылығының жалпы ішкі
Қазіргі таңда ауыл шаруашылығын басқару жүйесінің нарықтық жүйеге
Оңтүстік Қазақстан облысы ауыл шаруашылығы өндірісінің салалық құрылымына
Облыста ауыл шаруашылығы құрылымдарының саны 1991-2007жж. аралығында 1479-дан
Кесте 2 - Оңтүстік Қазақстан облысының ауыл шаруашылығы
Құрылымдар түрлері 1991 1995 2000 2003 2004 2005
Ауыл шаруашы-лығы құрылым-дарының саны, бірлік 1479 8275 34836
оның ішінде :
ауыл шаруашы-лық кәсіпорын-дары 627 978 1419 3802 3715
жалпы құры-лымдағы үлесі,% 42,3 11,8 4,1 7,5 5,2
Шаруа (фермер) қожалықтары 852 7297 33437 47102 67121
жалпы құры-лымдағы үлесі,% 57,6 88,1 95,9 92,5 94,7
Жұртшылық шаруашылықтар 214970 237569 326586 331284 339143 343165
Ескерту – Оңтүстік Қазақстан облысы Ауыл шаруашылығы департаментінің
Осы жағдайларға қарай отырып, мемлекеттің экономикалық әдістерді және
Қазіргі таңда ауыл шаруашылығы құрлымдарында әртүрлі меншік формасындағы
Ауыл шаруашылығы кәсіпорындарында маркетинг қызметін құру мүмкіндігін бағалау
Кесте 3 - Оңтүстік Қазақстан облысының агроқұрлымдарын маркетинг
Аудандар мен қалалар
Ұйымдар саны
Шаруашылықтар саны Зиянды шаруа-шылықтардың үлес салмағы (%) Тауар
Өндірілген өнім көлемі, млн.тенге
50 млн.
тенгеге дейін 50 млн-
150 млн 150 млн. жоғары
І-топ
Шардара 41 4854 22,0 100 - - 8528,7
Түлкібас 151 3735 17,2 100 - - 7082,5
Кентау 13 137 15,3 97 3
664,3
Бәйдібек 135 1361 1,4 89 11 - 4073,0
Созақ 17 553 - 100
2902,4
Төлеби 113 3931 2,6 98
6677,4
ІІ-топ
Сайрам 112 5250 24,1 98 2
14229,4
Ордабасы 193 4219 30,0 96 4 - 8066,1
Қазығұрт 143 2417 9,0 94 6 - 6617,0
Түркістан 24 4710 - 98 2 - 10000,0
Отырар 65 1081 18,4 92 8 - 2729,3
Арыс 49 377 6,1 79 21
3014,5
ІІІ-топ
Шымкент 133 94 5,2 11 86 3 1197,1
Мақтаарал 75 19986 6,6 96 3 1 21670,1
Сарыағаш 159 8555 12,5 96 3 1 21217,6
Ескерту – Оңтүстік Қазақстан облысы Ауыл шаруашылығы департаментінің
Аудандардағы ауыл шаруашылығы кәсіпорындарында маркетинг қызметін өз бетінше
Ауыл шаруашылығы кәсіпорындарында маркетингті басқару жүйесінің тиімділігін бағалау
Сауалнама сұрақтары маркетингті басқарудың әрбір бағыты бойынша, яғни
Оңтүстік Қазақстан облысының агроөнеркәсіп кешеніндегі маркетингтің қызметтің дамуының
Оңтүстік Қазақстан облысының ауыл шаруашылығы өнімінің жалпы көлемі
Агроөнеркәсіп кешенінде маркетингтік қызметті жетілдіру үрдісі белгілі себептерге
Екінші фактор, ауа райының өзгерісіне байланысты ауыл шаруашылығы
Үшінші фактор, азық-түлік тауарлары мен ауыл шаруашылығы өнімдері
Оңтүстік Қазақстан облысының агроөнеркәсіп кешені саясатының басты міндеті-нарық
Екіншіден, Оңтүстік Қазақстан облысының агроөнеркәсіптік әлеуетті аудандарына
- ақпараттық-маркетингтік қызметке қол жетімділікті кеңейту және агроөнеркәсіп
- агроөнеркәсіп кешенін ақпараттық-маркетингтік қамтмасыз ету бойынша мемлекеттік
- ауылдық ақпараттық-кеңестік орталықтар базасында агробизнес жүргізудің негіздері
Агроөнеркәсіп кешенін тұрақты жедел дамыту бойынша қарастырылған мүмкіндіктер
Оңтүстік Қазақстан облысының агроөнеркәсіп кешенінде маркетингтік қызметті жетілдіру
Аймақта ауыл шаруашылығы өндірісін дамытуда маркетингтік қызметті қолдануды
- ауыл шаруашылығы құрылымдарын аймақтық мамандандыру және ірілендіру;
- ауыл шаруашылығы өнімдерін өңдеуге негізделген салалар мен
- қаржылық, сақтандыру инфрақұрылымдары және ақпараттық-маркетингтік қамтамасыз ету
Осы ұсыныстарға, аймақтағы қалыптасқан әлеуметтік-экономикалық жағдай мен тенденцияға
Зертеулерге негізделе отырып, Оңтүстік Қазақстан облысының агроөнеркәсіп кешенінде
- тұтынушылардың сұранысына және маркетинг саласындағы жаңалықтар мен
- ауыл шаруашылығы өнімдерін өңдеуге негізделген, ғылымисыйымды және
- ауыл шаруашылығына инвестиция тартуды ынталандыру негізінде агроөнеркәсіп
Ендігі кезекте, агроөнеркәсіп кешенінде маркетингтік қызметті жетілдірудің стратегиялық
Кесте 4 - ОҚО ауыл шаруашылығының жалпы өнімі
Көрсеткіштер 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004
2006
2007
Ауыл шаруа-шылығы жалпы өнімі (млрд.тенге) 31,1 36,3 49,4
87,6
80,4
95,2
100,8 118,4
Ауыл шаруа-шылығының
жалпы өнімінің нақты көлем индексі (өткен жылға, %)
Ауыл шаруа-шылығының негізгі капи-талына салын-ған инвестиция
(млн.тенге) 25,7 47,1 328,1 948,9 523,6 2950 2479
Ескерту – Оңтүстік Қазақстан облысы Ауыл шаруашылығы департаментінің
Жоғарыда сипатталған үрдістерді эконометрикалық моделдеу тек қана ағымдық
(1)
хt,і - әртүрлі уақыт аралығындағы ОҚО ауыл шаруашылығына
yt - t уақыты
- эконометрикалық модель коэффициенттері.
Бұл алынған модель екі факторлы авторегрессия моделі болып
Таралым айнымалының шексіз санына қарамастан, таратылымның геометриялық құрылымы
(2)
Бұл жағдайда орташа кешігу мына түрде анықталады
(3)
ОҚО ауыл шаруашылығының жалпы өнімінің (уі) негізгі капиталға
Бұл жалпы өнімнің ауытқуының 86% зерттелінетін фактормен болып
Осыған байланысты ОҚО ауыл шаруашылығының негізгі капиталына жұмсалған
Орташа кешігу бұл жағдайда
Бүгінгі таңдағы агроөнеркәсіп кешеніндегі ақпарттық-маркетингтік қызметтердің жалпы жұмыс
Ескерту – Автор құрастырған
Сурет 1- Аудан деңгейінде маркетингтік қызметті ұйымдастыру үлгісі
Аймақтық деңгейде маркетингтік қызметке деген қажеттілік келесі іс-шараларды
- ауыл шаруашылық өнімдерін өткізуге бағытталған күш-жігерді біріктіру;
- ауыл шаруашылық өнімдерінің тауар қозғалысының тиімді нарықтық
- халықтың азық-түлік өнімдеріне, ал қайта өңдеуші кәсіпорындардың
- ауыл шаруашылық тауар өндірушілеріне маркетинг саласы бойынша
Аудандық маркетингтік орталық әртүрлі деңгейдегі орталықтар мен маркетингтік
Осыған байланысты аудандық маркетингтік орталықтың негізгі міндеттеріне мыналар
- азық-түлік өнімдері нарығында маркетингтік зерттеулер жүргізу және
- ауыл шаруашылығы өндірісі құрылымын және өнімдердің тауарлық
- өзара есеп айырысу механизмін және тауар қозғалысы
Агроөнеркәсіптік кешенін тұрақты дамытудың концепциясын іске асыру жөніндегі
Осы аталғандармен қатар, агроөнеркәсіптік кәспорындарда агромаркетингті қолдану аясын
Бүгінгі таңдағы өндірісті және өнім өткізуді басқаруға маркетингтік
Ескерту – Автор құрастырған
Сурет 2- Агроөнеркәсіп кешенінде маркетингтік қызметті жетілдіру үлгісі
Болжамдық есептеулер және жан-жақты зерттеулер нәтижесі, Оңтүстік Қазақстан
басқаруға бағдарлану барысында келесідей міндеттер тұрғанын анықтауға мүмкіндік
- нарықты, сұраныс пен ұсынысты жан-жақты және
- өндірісті нарық талаптарына бейімдеу, тұтынушы сұранысына жауап
- кәсіпорын мүддесі негізінде нарыққа және сұранысқа әсер
Бүгінгі таңдағы ең өзекті мәселелердің бірі елдің азық-түлік
Агромаркетинг жүйесінің тиісті дәрежеде ілімдік негіздемесінің болмауы, аграрлық
Жоғарыда сипатталған, агромаркетингті дамыту бағыттары тек агромаркетингтің ғылыми-негізделген
Қорытынды
Агроөнеркәсіп кешенінде маркетингтік қызметті жетілдіру бойынша жүргізілген зерттеулер
1. Аграрлық өнеркәсіп кешенінде маркетингті қолдануды жетілдіру нарыќтыќ
2. Агроөнеркәсіп кешеніндегі маркетингтің ерекшеліктеріне ауыл шаруашылығы өндірісінің
3. Агроөнеркәсіп кешенінде маркетингтің дамуы мен қазіргі таңдағы
4. Шетелдік тәжірибеде аграрлық секторды қолдау саясатының ерекшеліктерін
5. Тиімді аграрлық нарықты қалыптастыру процесінің басты бөлігі
6. Аграрлық шаруашылықтарда маркетинг қызметін ұйымдастыру, ендіру және
7. Агроөнеркәсіп кешенінде маркетингтік қызметті жетілдірудің стратегиялық бағыттарына
8. Агроөнеркәсіп кешенінде мемлекеттік және аймақтық деңгейде
Автордың диссертация тақырыбы бойынша жарияланған еңбектері
1. Халықаралық маркетинг. – Алматы: «Заң әдебиеті» баспасы
2. Ауыл шаруашылығы өндірісінде маркетинг қызметін ұйымдастыру //
3. Агромаркетинг жүйесі және оның тиімділігін бағалау моделі
4. Ауыл шаруашылығында маркетинг қызметінің тиімділігін арттыру
5. АӨК-дегі кәсіпорындарда маркетингтік қызметтің дамуына кедергі келтіруші
6. Агроөнеркәсіп кәсіпорындарында маркетингтік жүйені ендіру жолдары. //
7. Агроөнеркәсіп кешенінде маркетингтік қызметті ұйымдастыру және басқару.
8. Агроөнеркәсіп кешенін ақпараттық-маркетингтік қамтамасыз етуді дамытудың шетел
9. Ауыл шаруашылығы өндірісін дамытудағы маркетинг қызметінің орны
10. Маркетингтік басқарудың негізі инвестициялық талдаудың мәні және
РЕЗЮМЕ
Альмухамбетова Ботагоз Женисовна
Совершенствование маркетинговой деятельности в агропромышленном комплексе (на примере
Диссертация представляется на соискание ученой степени кандидата
Предметом исследования является маркетинговая деятельность предприятий и
Объектом исследования являются маркетинговая деятельность предприятий и организаций,
Цели и задачи исследования. Цель диссертационной работы заключается
- исследовать теоретические и методологические основы использования маркетинга
- анализ возможностей использования зарубежного опыта
- проанализировать тенденции и развития агропромышленного комплекса,
- выявить стратегические направления совершенствования маркетинговой деятельности в
- разработать предложения и рекомендаций по методическим
Теоретической и методологической основой исследования послужили общая
В процессе изучения проблемы были использованы методы сравнительного
Научная новизна исследования. Основной научный результат диссертационного исследования
В процессе исследования получены следующие результаты, представляющие научную
- исследованы теоретические, методологические и практические основы маркетинга
- определены возможности использования предприятиями агропромышленного комплекса зарубежного
- обоснованы специфические особенности использования маркетинга в агропромышленном
- выявлены возможности развития маркетинговой деятельности в агропромышленном
- разработаны стратегические направления совершенствования маркетинговой деятельности в
Основные положения, выносимые на защиту. На защиту выносятся
- обосновании сущности и значимости использования отраслевого и
- пути организации маркетинговой деятельности в агропромышленном комплексе
- модель комплексной маркетинговой системы позволяющая решать задачи
- предложен механизм формирования службы маркетинга, обеспечивающий эффективную
-направлении совершенствования маркетинговой деятельности в агропромышленном комплексе Южно-Казахстанской
Научно-практическая значимость результатов исследования заключается в возможностях использования
Апробация результатов исследования. Основные положения и выводы
RESUME
Almukhambetova Botagoz Jenisovna
Perfection of marketing activity in agriculture (by the
The dissertation is represented on competition of a
Object of research is marketing activity of the
Object of research are marketing activity of the
The purposes and research problems. The purpose of
- To investigate theoretical and methodological bases of
- The analysis of opportunities of use of
- To analyse tendencies and developments of agriculture,
- To reveal strategic directions of perfection of
- To develop offers and recommendations under methodical
As a theoretical and methodological basis of research
During studying a problem methods of the comparative
Scientific novelty of research. The basic scientific result
During research the following results representing scientific novelty
- Theoretical, methodological and practical bases of marketing
- Opportunities of use by the enterprises of
- Specific features of use of marketing in
- Opportunities of development of marketing activity in
- Strategic directions of perfection of marketing activity
The substantive provisions which are taken out on
- A substantiation of essence and the importance
- Ways of the organization of marketing activity
- Model of complex marketing system allowing to
- The mechanism of formation of service of
Direction of perfection of marketing activity in agriculture
The scientific - practical importance of results of
Approbation of results of research. Substantive provisions and
АЛЬМУХАМБЕТОВА БОТОГӨЗ ЖЕҢІСҚЫЗЫ
Агроөнеркәсіп кешенінде маркетингтік қызметті жетілдіру
(Оңтүстік Қазақстан облысы мысалында)
Басуға 29.10.2008ж. қол қойылды.
Пішімі 60х94 1/16. Офсеттік қағаз.
Офсеттік басылым. Көлемі 1,6 б.т
Таралымы 100 дана. Тапсырыс № 649
Қ.А.Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университеті
161200, Түркістан қ. Университет қалашығы
20
Маркетингтік қызметтің толық кешенін ұсынатын коммерциялық маркетингтік орталықтар
Маркетингтік қызметтің жеке түрлерін көрсететін коммерциялық маркетингтік орталықтар
Ірі ауыл шаруашылық және өңдеуші кәсіпорындардың, агросервистердің, кооперативтердің,
Мемлекеттік органдар
Кітапханалар
Халықаралық ақпараттық орталық
Көрмелер
ҒЗИ, ЖОО
Биржалар мен көтерме нарықтар
Аудандық маркетингтік
кеңес беру
орталығы
Шаруа қожалық-тары, жұртшылық шаруашылықтар
Агросервис кәсіпорындары
Кооперативтер,
бірлестіктер, ассоциациялар
Дайындаушы кәсіпорындар
Өңдеуші
кәсіпорындар
Ауыл шаруашылығы кәсіпорындары
Аудандық ауыл шаруашылығы басқармасы
Аудан әкімшіліктері
Аудандық маркетингтік орталық
Жергілікті бюджетке және облыстық бюджетке, шаруашылық субъектілерінен бюджетке
Аймақтық жалпы өнімнің өсуі
Экономикада жұмысбастылар санының артуы
Халық табысының артуы
Инвестициялық потенциалдың артуы
Демографиялық жағдайдың жақсаруы
Халық жағдайының жақсаруы
Кәсіпкерлік тәуекелді-ліктің төмендеуі
Экономикалық нәтижелер
Әлеуметтік нәтижелер
Экологиялық таза өндірістерді, қалдықсыз технологияларды ендіру
Электрондық сауда желісін
Халықтың денсаулығының нашарлауы
Қазіргі таңдағы жаңа өндіріс және технология
Бәсекеге қабілетті, экспортқа бағытталған, ғылыми сыйымды өндірістердің дамуы,
Экологиялық жағдайдың нашарлауы
Адам ресурстарын
Аймақта өндірілетін тауар-лар мен қызметтер сапа-сының жақсаруы және
Аймақтағы өндірілген тауарлар қызметтерге деген сұраныстың азайуы
Сала ішінде кластерлік-желілік жүйені жетілдіруге қолдауды күшейту
Нарықтық инфрақұрылымның дамуы
Адам ресурстарының ағымы
Каптиалдың сыртқа шығуы
Жаңа жұмыс орындарының ашылуы
Шетел инестициялары мен отандық капитал салымдарын
Нәтиже:
Жоғалтуларды азайту:
Тарту(үгіттеу):
Агроөнеркәсіп кешенінде маркетингтік қызметті жетілдіру көздері