Кіріспе
I-ТАРАУ. "АРУНА" баспасы жұмысының
тұрғызуды негіздеу
1.1 Пәндік сала. "АРУНА" баспасы жұмысының
ұйымдастырушылық-функционалдық құрылымы
1.2 Ақпараттық жүйені тұрғызу мақсаты
II-ТАРАУ. Жабдықтау бөлімі
2.1 Ақпараттық База
2.2 Ақпараттық Жүйенің концептуалдық схемасы
III-ТАРАУ. Практикалық бөлім
3.1 Есептің алгоритмі
3.2 BDE Administrator
3.3 Мәліметтер Базасы кестесін құру
3.4 Кестенің қасиетін беру
3.5 Компоненттер парағы
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер тізімі
КІРІСПЕ
Бала – біздің ертеңіміз, болашағымыз. Баланың жан-жақты, жоғары
Осы бағытта "АРУНА" баспасының атқарып жатқан маңызды істері
Біз қоғамымыз түбегейлі өзгеріп, жаңа бетбұрыс алып, жан-жақты
Жалпы, балалардың кітапқа деген қызығушылығы ерте жастан байқалады.
"АРУНА" баспасының ашылуына себепкер болған жағдайдың бірі жоғарыда
Баспа 2000 жылдан бері жұмыс жасап келеді. Директоры
және шығармашылық көзқарас мол. Қызметкерлердің алдарына қойған мақсаттарын
Елімізде тарихымызды құрметтеуге жетелейтін, танымдық мағлұмат беретін отандық
Аруна баспасы ең үздік кітап дизайн кәсіби орталықтарының
I-ТАРАУ. "АРУНА" баспасы жұмысының
тұрғызуды негіздеу
Ғылыми прогресс - білімнің жоғарылауымен және ақпарат көлемінің
Әртүрлі ұйымдардың табысты жұмыс жасауы үшін ақпаратты жүйенің
1.1.«АРУНА» баспасы жұмысының ұйымдастырушылық-функционалдық құрылымы
Демеушілер
Баспа директоры
Білімдік және
Танымдық
ақпараттар
редакторлар
дизайнерлер
суретшілер
жазушылар
ғалымдар
корректорлар
аудармашылар
әдеби өңдеушілер
АЖ құрылымы – ішкі ортамен байланысын анықтайтын ішкі
Ақпаратты қамтамасыз етуге қойылатын талаптар
Басқару кезеңі ақпаратсыз жүзеге асырылмайтындықтан, АЖ-дағы ақпаратпен
негізгі міндетіне – ақпаратты сақтау мен жинау, ақпараттар
Ақпаратты қамтамасыз ету болып экономикалық ақпаратты кодтау және
Есептеу жүргізетін объектілер мен субъектілердің сипаттамаларына сәйкес келуі
Есептеу мәліметтерінің есебіне қойылатын талаптарына сай келуі және
Ақпарат құпиялылық деңгейі бойынша жіктелуі тиіс;
Ашық ақпаратқа қол жеткізу максималды түрде жеңілдетілгені жөн;
Ақпаратты қамтамасыздандыру ақпараттық ресурстардан (кіретін, аралық және шығатын
Ақпарат жүйесіндегі ақпаратпен жабдықтау, жүйеде қолданылатын мөлшерлік –
1.2 Ақпараттық жүйені тұрғызу мақсаты
Ақпараттық жүйені тұрғызу мақсаты – Қазақстан Республикасындағы баспа
Ақпараттық жүйеге қойылатын талаптар
Ақпараттың қолдануысыз басқару процесі мүмкін болмағандықтан, ақпараттық жүйеде
Ақпараттық жабдықтау – бұл ақпараттық жүйеде қолданатын экономикалық
жүйелері мен құжаттардың және ақпарат массивтерінің үйлестірілген жүйелерінің
Ақпараттық жүйені ақпараттық жабдықтау өзіне жүйеде қолданатын экономикалық
Ақпараттық жүйе ресурстарына қойылатын талаптар
Ақпараттық ресурстарды жиынтық мәліметтер деп атайды, белгілі бір
II-ТАРАУ. Жабдықтау бөлімі
2.1 Ақпараттық База
Ақпараттық база – бұл ақпараттық жүйенің функционерлену кезінде
Машина ішіндегі ақпарат базасы – бұл ақпараттық жүйені
Ақпараттық жүйенің жабдықтау жүйелері, функционалды ішкі жүйелеріне қарамастан
Шешім қабылдаудың тиімділігі айналымдағы ақпаратты толықтығына, сапасына, сенімділігіне
басқару жүйесінде болатын үрдістерді объективті бейнелеу;
практикалық нысаналылықтың болуы, яғни АЖ-ды жобалауда шешілетін мәселелерді
тікелей бақылау және өлшеу үрдістерінде алынбайтын есепті-талдамалы ақпараттардың
басқаруды ұйымдастырудың барлық деңгейлерінде ақпаратты пайдаланудағы коэфициентті көтеру;
ақпарат жүйелерінің барлық түрінің ақпараттық сиымдылығын қамтамасыз ету.
Ақпаратты жабдықтауды жобалау – бірқатар жұмыстар атқаруды қажет
ақпаратты жабдықтауды ұйымдастырудың әдістемелік негіздерін жасау;
ақпаратты сыныптаудың және кодтаудың бірыңғай жүйесін құру;
ақпарат көлемдері мен ағындарын анықтау;
деректер базасының құрылымы мен құрамын анықтау;
деректер базасын бақылау және түзету тәсілдерін таңдау;
тұтынушылардың сұраныс тілі мен деректердің сипаттамсын сәйкестендіру.
Осыған байланысты ақпараттық жабдықтауды, ақпараттық базаны құрудың
Ұйымдастырушылық жабдықтау жүйені құрудағы мақсаттар мен бағыттарын айқындаудағы
Бірінші топ құру және функционалдау үрдісінде маңызды
ақпараттық жүйені құрудағы жалпы басқару әдістемелері;
типтік жобалар шешімі;
кәсіпорынды алдын ала тексерудегі жобалау және өткізудегі әдістемелік
құжаттаманы құру және іске қосу сұрақтарының әдістемелік материалдары.
Екінші компоненті ақпарттық жүйені жобалауға және ақпараттық
Үшінші компонент тексеру кезінде алынатын техникалық құжаттама болып
Ұйымдастырушылық жабдықтаудың төртінші компоненті “Іскер”. Онда жүйенің басты
Техникалық жабдықтау бұл рейтингті талдаудың ақпараттық жүйесінің жұмыс
Басқарудың ақпараттық үрдісі жеке амалдар мен олардың кешендерінің
Бірінші сатысы, экономикалық объектілердің қызмет үрдісі кезінде пайда
Ақпараттарды түрлендіру операцияларының тобы (екінші саты) ақпараттартың мағыналарын,
Үшінші саты, басқару шешімдерін қабылдау үшін және басқарудың
Техникалық конфигурациясына қойылатын талаптар:
№ Түрі Көрсеткіші, мәні
1 Компьютердің қуаттылығы 2400 Ггц
2 Жедел жадының көлемі 512 Мб
3 Қатты жадының көлемі 40 Гб
4 Дисковод Қажет
5 CD – ROM Қажет
6 Микропроцессор Pentium (R) 4 CPU
7 Модем қажет емес
8 Файлдық жүйесі NTFS
9 Монитор түс беру сапасы 32 бит
10 Монитордың экрандық рұқсаттамасы 1152 нүкте 864 нүктеге
11 Видеокарта 128 Мб
Программалық жабдықтау – бұл техникалық құралдар кешенінің қызметін
Программалық жабдықталуына қойылатын талаптар:
1 Жалпы жүйелік программалық жабдықталуы Microsoft 2000, NT,
2 Офистік бағдарламасы Office 2002
3 Қолданбалы программалық ортасы Delphi 7 программалық
4 МББЖ Paradox, Oracle
5 Көмекші программалар Драйвер, утилиталар,
Математикалық жабдықталуы – ең озық есептеу техникасының көмегімен
Лингвистикалық жабдықтау – бұл, ақпаратты автоматты түрде өңдеудің
Эргономикалық жабдықтау – жұмыстың әр түрлі сатысындағы адамның
2.2 Ақпараттық жүйенің концептуалдық схемасы
Концептуалды схема иерархия және сызықты байланысты құрылымды көрсетеді.
Негізгі концептуалды жүйенің біртұтастылығының құрылуының ақпараттық жүйе әдістемелері
Жүйенің жабдықтаушы бөлімі - өңдеу деңгейі және ақпараттың
Концептуалдық схема
тапсырыс берушінің
жеке куәлігі,
тапсырысты
растайтын куәлік,
коммерциялық
немесе проформа –
шот;
қораптау парағы;
Мәліметтер базасы деп, деректердің электрондық сақтаушысын айтады. Оларға
Мәліметтер базасы – ақпаратты сақтауды және де мәліметтерге
Мәліметтер базасын басқару жүйесі деректер базасын құруға, толтыруға,
DELPHI жүйесі деректер базасын басқару жүйесі болып табылмайды,
Локальді МББЖ барлық бөліктері қолданушы компьютерінің деректер базасында
III-ТАРАУ. Практикалық бөлім
3.1 Есептің алгоритмі
1.BDE Administrator – ды ашып, біздің мәліметтер базасына
2.Деректер базасын құру үшін ең алдымен Database Desktop
3.Содан кейін Delphi – ге кіріп, кестелер және
4.Delphi – де кестелерді байланыстыру үшін DataModule –
5.Әр бір кестеге формаларды жасаймыз, проектте сақтаймыз.
6.Кестені және SQL тілін пайдаланып, құжаттар мен есеп
7.Жаңа формаларға инструкцияны және автор туралы мәліметтерді енгіземіз.
8.Барлық жасалған формаларды проектің ішіне сақтаймыз.
3.2. BDE Administrator
BDE Administrator программасы түрлі типтегі BDE мәліметтер қорының
DELPHI қолданбасы деректер базасына қатынауды BDE ( Borland
Жергілікті деректер базасы және онымен жұмыс істейтін қолданба
Сурет 1.1. Дербес сәулет
Деректер базасымен жұмыс, ережеге сай, бірқолданушылық режимде жұмыс
STANDART типті драйверлерді тек Paradox, dBASE, FoxPro кестелері
Жергілікті деректер базасына қатынау үшін BDE деректер
3.3 Мәліметтер базасының кестесін құру
Деректер базасын құрайтын кестелер қатты дискідегі каталогта тұрады.
Өріс мүмкін болатын типтің деректерін қамтиды. Кестенің негізін
өріс сипаты
кілт
индекс
өрістің мәтініне шек қою
кестелер арсындағы біртұтастықты сақтау
парольдер
кіреді. Кестені құрғанда кестенің аты және құрылымы беріледі.
Ал енді мәліметтер базасымен жұмыс жасамас бұрын, біз
Жаңа кестені құру келесі команда бойынша іске асады:
Table алғаннан кейін бізге мынадай сұхбат терезесі
ОК-ді басып, біз осы форматты аламыз. Жоғарыдағы кестеде
Сурет1. Кестенің құрылымын құру суреті
Құрылып жатқан кестенің әрбір өрісіне бір жазба сәйкес
3.4 Кестенің қасиетін беру
Validity Checks – бұл қасиет кестенің мәндерінің дұрыстығын
2 – кесте Validity Checks қасиеттері.
Required Field
Бұл индекаторда әрбір жазбада керекті жолдар белгілену керек.
Minimum Мәннің минимумы. Бұл қасиет сандық өріске берілу
Maximum Мәннің максимумы. Бұл қасиет сандық өріске берілу
Default Бұл қасиетті сандық және логикалық өрістерге, ал
Picture Енгізілетін мәннің түрін корсетуге болады. Мысалы, телефон
Assist Бұл батырма Picture түрін құруға көмектесетін диалогтық
Table Lookup – бұл бөлім берілген кестенің өрісін
Біздің кесте бойынша, оқулықтар коды байланысқан. Оны келесі
Secondary Index – бұл бөлім ары қарай жұмыс
Жаңа индекс құру үшін Define – анықтау батырмасын
Index Options радиобатырма панелі келесідей қасиеттерді құруға мүмкіндік
Unique Бұл опция екінші индекс болатын өрісті болдырмайды,
Descending Бұл опция кестені кему бойынша реттейді.
Case Sensitive Бұл опция енгізілген символдардың регистріне назар
Maintained Егер бұл опция тұрса, онда кестеде өзгерістерден
Referential Integrity – бұл бөлім әртүрлі кестелердің арасында
Сонымен қатар, бас кестедегі кілттік өрістің өзгерістеріне қосымша
Update rule – радиобатырмалар тобы егер бас кестеде
Strict Referential индекаторын орнатқанда Paradox – тың алғашқы
Барлық операциялар біткеннен кейін құрылған сілтеме атын беру
Password Security бөлімі Paradox – та құрылған кестелерге
Current Password (ағымдағы пароль) терезесінде сіз парольді көрсетесіз
All Барлық операциялар қабылданады, кестені өшіру, құрылымын өзгерту,
Insert & Delete Кестедегі жазбаларға барлық операциялар қолданылады
Data Entry Мәліметтерді редактерлеуге және жазбаларды қоюға болады,
Update Кестені көруге және кілті жоқ өрістерді өзгертуге
Read Only Тек кестені көруге болады.
Table Language – бұл бөлім BDE Administrator арқылы
Dependent Tables – бұл бөлім Referential Integrity сілтемелі
Барлық керекті құрылымдық мәліметтер кестеге енгізілгеннен кейін Save
Paradox форматының кестелері
Delphi – дің өзіндік кестелік форматы жоқ, бірақ
Paradox кестесі деректер базасын құруға және онымен жұмыс
Оның негізгі артықшылықтарын атап өтейік :
деректердің тұтастығын
әртүрлі типті деректерді ұсынуға арналған өрістік типті
енгізілген деректерді тексеруді
кестенің парольдық қорғанысын қамтамасыз етеді .
Paradox 7 кестесінің өрістік типі тізімі берілген .
Ескерту !Database Desktop программалық ортасында жұмыс істегенде
Paradox кестесінде өріс аты әріптен басталып, әріптер мен
Paradox кестесінің кемшілігі болып, кестелік деректерді сақтайтын типтік
Paradox кестесінің файлдарының келесі кеңейтінділері бар :
DB – деректі кесте
MB – BLOB-деректер
PX – негізгі индекс
XG* және YG* – екінші индекстер
VAL – деректердің және сілтемелік тұтастықты тексеретін параметрлер
TV және FAM – Database Desktop программасында кестені
Delphi-дің өзіндік деректер базасының кестелік форматы болмаса да,
аспаптық құрал
компоненттер
Аспаптық құралдарға арнайы программалар мен пакеттер жатады. Олар
Компоненттер, деректер базасымен операция жасайтын қолданбаларды құруға арналған.
3.5 Компоненттер парағы
Деректер базасының қолданбасын құруда қолданылатын компоненттер.
Деректер базасының жобасын құрғанда мен Data Access, Data
Data Access парағында деректерге қатынауды ұйымдастыратын визуалды емес
Data Source – деректердің басы
Table – ДБ кестесіне негізделген деректер жинағы
Query – SQL – сұранысқа негізделген деректер жинағы
StoredProc – серверде сақталатын процедураны шақыру
DataBase – ДБ қосылу
Session – ДБ жұмысының ағымды сеансы
BatchMove – топ жазбалармен операцияларды орындау
Update – деректер жиынтығын модификациялау
NestedTable - қойылған кесте
Data Controls парағында деректерді басқаратын визуалды компоненттер орналасады:
DBGrid – кесте
DBNavigator – навигациялық интерфейс
DBText – жазба
DBEdit – бірқатарлы редактор
DBMemo – көпқатарлы редактор
DBImage – графиктік көрініс
DBListBox – қарапайым тізім
DBComboBox – комбинацияланған тізім
DBCheckBox – тәуелсіз ауыстырғыш
DBRadioGroup – тәуелді ауыстырғыш топтары
DBLookupListBox – басқа өріс деректерінің қарапайым тізімі
DBLookupComboBox – басқа өріс деректерінің комбинацияланған тізімі
DBRichEdit – толық функционалды тестілік редактор
DBCtrlGrid – модификацияланған кесте
DBChart – диаграммма
BDE Borland Database Engine механизмі көмегімен мәліметтерге кіруді
Ал енді Delphi-дегі жобаның құрылуына тоқтала кетейік.Ол үшін
Table (DB Tables)
DB Grid (DB Grids)
DB Navigator (DB Ctrls)
Data Source (DB)
Содан кейін қойылған компоненттерге сәйкес қасиеттерін береміз.
Алғашқы жобаның мәндерін орындау үшін бірнеше қосымшалар енгіземіз.
procedure TForm2.FormCreate(Sender: TObject);
begin
Table1.Active:=true;
end;
Тура осындай формасының OnDestory оқиғасына мынандай өңдеуші енгіземіз:
procedure TForm2.FormDestroy(Sender: TObject);
begin
Table1.Active:=false;end;
Бұл өзгерістер программаны жүктегенде кете мен мәліметтер қоры
Барлық орналастырған формамызды бір –бірімен байлаыстырамыз. Ол қасиетер
Бұл жұмыс бойынша жалпы бес форма аштық.
Осы стандарт бөлімінде алынған формаларды байланыстырамыз.Бұл бөлімді орындау
Енді байланыстырып болғаннан кейін әрбір форманың өзіндік қасиеттерін
Өзіміз байқағандай бұл формада екі кампанент орналасқан, яғни
Жалпы меню құрылғанын келесі суретте байқаймыз:
Қалған барлық формаларға бірдей коппаненттерді орналастырамыз.Олар: Table, DataSourse,
Барлық компаненттерді бір-бірімен жоғарыдағы көрсетілген сурет бойынша байланыстырамыз.Сол
Ол кестелердің атауларын Table компанентін екі рет шерту
Осы терезеге кесте атауларын шығару тышқанның оң жағын
Бұл айтылған және көрсетілген мағлұматтар барлық формалар үшін
Енді берілген меню арқылы керек мәліметтерді қалай шығарып
1. “ АРУНА баспасы” менюін бассақ, одан
2.Келесі менюіміз оқулықтар туралы мәліметтер.Осы арқылы кітаптар, энциклопедиялар
3.Авторлар. Осы меню арқылы авторлар тізімін ала аламыз;
4.Оқулықтар құны менюі арқылы кітаптар бағасын шығара аламыз.
Сонымен қатар программа активизирован болу үшін барлық
procedure TForm3.FormClose(Sender: TObject; var Action: TCloseAction);
begin
Action:=caFree;
end;
procedure TForm3.FormCreate(Sender: TObject);
begin
Table1.Active:=true;
end;
procedure TForm3.FormDestroy(Sender: TObject);
begin
Table1.Active:=false;
end;
Бұл барлық жасалынғанның барлығы қарапайым мәліметтер қоры болып
Сонымен қатар көптеген сұрыптаулар жүргізуге болады, дегенмен ең
Сұрыптау арқылы тағы да көптеген мәліметтер алуға болады,
ҚОРЫТЫНДЫ
Қазіргі кезде жүйелерді автоматтандыру күрделі үрдіс болып табылады.
Мен өз ғылыми жұмысымда алдымен "АРУНА" баспасы қызметі
DELPHI қолданушы үшін мәліметтер базасын жасауда көп мүмкіншіліктерді
Қазіргі кезде DELPHI құралының мүмкіншіліктері күннен – күнге
Бұл ғылыми жұмыстың студентке берген пайдасы көп болды.
Қорыта келе, автоматтандырылған жүйелер адамзат өмірінің ажырамас бөлшегіне
Болашақ ұрпақтың жан-жақты дамуына әрдайым ерекше назар аудару-
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1.А.Ө.Биярова “Экономикалық кибернетика”. Оқу құралы. Алматы, 2001
2. “Автоматизированные информационные технологии в экономике”. Учебник под
3. Н.Б.Бралиева, Қ.С.Байшоланова, Н.Л.Гагарина “Экономикада-ғы ақпараттық жүйелері”. Оқу
4. В.В.Фаронов DELPHI 5 . Руководство
Издательство «Нолидж», Москва 2001 г.
5. В.Гофман, А.Хомоненко Работа с базами
Издательство «БХВ – Петербург», Санкт – Петербург 2000
6. А.М. Епанешников , В.А. Епанешников DELPHI
Издательство «ДИАЛОГ – МИФИ», Москва 2000 г.
7. А.Я. Архангельский Програмирование в Delphi 7.
Издательство «Бином», Москва 2004 г.
8. Издательство «Dia soft», Москва 2005 г. Под
9. Баронов В.В. и др. – М.: ИНФРА
10. А.Б.Дәулетқұлов, С.С.Алғазы, “Delfi6” тілінде программалау негіздері
11. В.М.Пестриков, А.Н.Маслобоев. Turbo Paskal 7.0 Изучаем на
12. Н.Культин, Delfi7, в задачах ипримерах, Санкт –
13. Драгныш Ю.Е., Учебное пособие, перевод с англ.,Европейский
procedure TForm1.N2Click(Sender: TObject);
begin
Form2:=tform2.create(self);
end;
procedure TForm1.N3Click(Sender: TObject);
begin
Form3:=tform3.create(self);
end;
procedure TForm1.N5Click(Sender: TObject);
begin
Form4:=tform4.create(self);
end;
procedure TForm1.N6Click(Sender: TObject);
begin
Form5:=tform5.create(self);
end;
procedure TForm1.N7Click(Sender: TObject);
begin
close;
end;
procedure TForm1.N3Click(Sender: TObject);
begin
Form3:=tform3.create(self);
end;
procedure TForm1.N5Click(Sender: TObject);
begin
Form4:=tform4.create(self);
end;
procedure TForm1.N6Click(Sender: TObject);
begin
Form5:=tform5.create(self);
end;
procedure TForm1.N7Click(Sender: TObject);
begin
close;
end;
procedure TForm1.N5Click(Sender: TObject);
begin
Form4:=tform4.create(self);
end;
procedure TForm1.N6Click(Sender: TObject);
begin
Form5:=tform5.create(self);
end;
procedure TForm1.N7Click(Sender: TObject);
begin
close;
end;
procedure TForm1.N6Click(Sender: TObject);
begin
Form5:=tform5.create(self);
end;
procedure TForm1.N7Click(Sender: TObject);
begin
close;
end;
1
BDE
"АРУНА" баспасы жұмысының ақпараттық жүйесі
Жабдықтау бөлімі
Фунционалдық жабдықтау
Техникалық жабдықтау
Программалық жабдықтау
Ақпараттық жабдықтау
Фунционалдық бөлім
Математикалық жабдықтау
Баспа
Баспа
Баспа жұмысының мәліметтер базасы
Өңдеу
Автор
Консультация
Аударма
Дизайн
Верстка
(қалыптау)
қолданба
Деректер базасы