МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ....................................................................................................................3
1.Ауыл шаруашылық экономикасы мен ауыл шаруашылығында бухгалтерлік есептің жүргізілу
2. Мал шаруашылығындағы бухгалтерлік есепті ұйымдастыру..................... 18
3.Мал шаруашылығы өнімінің өзіндік құнына калькуляция жасау................30
ҚОРЫТЫНДЫ.......................................................................................................37
ҚОСЫМШАЛАР...................................................................................................38
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ...........................................................39
КІРІСПЕ
Қазақстан Республикасының 2003-2008 жылдарға арналған Мемлекеттік аграрлық азық-түлік бағдарламасы
Бағдарламаның негізгі мақсаты агроөнеркәсіп кешенінің тиімді жүйесін құру, бәсекеге
Бағдарламада ағымдағы ахуалға талдау жасалып, проблемалар айқындалған әрі саланы
Бағдарламаның шаралар кешенін іске асыру үшін 2003-2008 жылдары бюджеттік
Қазіргі таңда Қазақстан экономикасының дамуы нарықтық қатынастар тетіктерінің қалыптасуымен
Ауыл шаруашылық өндіріс көлемі жылдан жылға кенейіп, оның себебінен,
Бұл мәселелерді шешудің бірден - бір жолы, агроөнеркәсіп кешенін
Тиімділігі жоғары агроөнеркәсіп кешенін құру экономикалық тұрақтылықты, тұрғындардың материалдық
Ауыл шаруашылық кешені қиын экономикалық құрылымдарына жатады. Ал оның
Ауыл шаруашьшығында өсімдік дақылдар өндіру мен мал шаруашлығы үлкен
Ауыл шаруашылық өндірісінде ішкі кешенін дамытудың ең маңызды
Курстық жұмыстың мақсаты-ауылшаруашылығындағы, соның ішінде малшаруашылығындағы бухгалтерлік есептің ерекшелігін,ұйымдастырылуын
Курстық жұмыстың міндеттері:
Ауыл шаруашылық экономикасы мен ауыл шаруашылығында бухгалтерлік есептің жүргізілу
Мал шаруашылығындағы бухгалтерлік есептің ерекшелігін;
Ауылшаруашылық өнімдерін өндіру және оның өзіндік құнына
Ауыл шаруашылық экономикасы мен ауыл шаруашылығында бухгалтерлік есептің жүргізілу
Адамзаттың техникада және өндірісте қолы жеткен прогресі қандай айбынды
Алдымен керегі бұл адамдардың тамағы. Ол болса табиғаттың негізгі
Біріншіден, ол табиғаттың, ауа райының жағдайына толық байланысты, бір
Екіншіден, шаруашылықты жүргізу маусымды және біркелкі емес, ал, тұтыну
Үшіншіден, оның басқалардың өнімдеріне қарағанда бір жермен бір орында
Төртіншіден, ауыл шаруашлық өндірісі, онда жұмыс істейтін жұмыскерлердің өмір
Бесіншіден, бұл сала экономиканың басқа салаларымен салыстырғанда сұраным оралымдылығы
Міне, осының бәрі агроөнеркәсіп шаруашылығының жалпы экономикалық прогресте арнайы
Дүние жүзілік тәжірибе көрсеткендей техниканың қандай болғанымен агроөнеркәсіп шаруашылығында
Шаруа қожалығы дегеніміз бір жағынан, ауыл шаруашылық өндірісінің жаңа
Чаянов А.В. (1888-1939) біздің аграрлық тарихымызда ғалым-зерттеуші ретінде орын
Қытай Халық Республикасындағы тұрғын халықтың 80 пайызына дейін ауылдарда
АҚШ ауыл
Дүние жүзі мемлекеттерінің тәжірибелері көрсеткендей экономикалық мүддесінен қол үзгені,
Нарықты қатынастарға
І.Шаруа қожалықтары - бұл фермерлерге ұқсас сияқты,
Сонымен, шаруалар қожалығы - өз еңбегімен (немесе жалғыз өзі,
Оның ерекшеліктері: 1). Өз қызметін жанұя, оның мүшелері арқылы
1998 жылғы наурыздың 31-де "Шаруа (фермер) қожалығы туралы" Қазақстан
Мұнда, адамдардың жеке кәсіпкерлікті жүзеге асыруы ауыл шаруашылығына арналған
Шаруа қожалығы мынандай нысандарда болуы мүмкін:
Кәсіпкерлік қызмет бірлескен ортақ меншік базасына негізделген отбасылық кәсіпкерлік
Бірлескен шаруашылық қызметі туралы шарт негізінде, жалпы үлестік меншік
18 жасқа толған, Қазақстан Республикасының іс-әрекетке қабілетті кез келген
Шаруа (фермер) қожалығы ерікті негізде құралады және жер пайдалану
Шаруа қожалығы Қазақстан Республикасындағы ауыл шаруалығының тең құқықты өндірістік
Шаруа қожалығы өз қызметінің бағытын, өндірісінің құрылымы мен көлемдерін
Ауыл шаруашылығы материалдық өндірістің негізгі салаларының бірі болып табылады.
Ауыл шаруашылығының алдында тұрған міндеттерді шешуде кәсіпорындарында басшылықты табысты
Ауылшаруашылық кәсіпорындарында шаруашылықты жүргізудің негізгі әдісі - шаруашылық есеп,
Бухгалтерлік есептің алдында тұрған міндеттерді шешу, оны ұтымды түрде
Есеп қызметкерлерінің іскерлік қабілетін арттыру - есептеуді жақсы ұйымдастырудың
Есептеу жұмысының алдында тұрған міндеттерді орындау қызметкерлерден экономикалық заңдарды,
Бухгалтерлік есепті тиімді ұйымдастыру қолда бар материалдық, еңбек және
Әрбір кәсіпорынның халық шаруашылық жоспарын орындауына жедел басшылық жасау
Статистикалық есеп беруде халық шаруашылығы жоспарының орындалу көрсеткіштері (өндірістің
Бухгалтерлік есеп беруде кәсіпорын қызметінің негізгі қаражат көрсеткіштері бойынша
Статистикалық және бухгалтерлік есеп берулер мерзімді (бес-күндік, онкүндік, айлық,
Есеп беруді жасаудың тәртібі, адрестері, беру мерзімі және қаралуы
Ауылшаруашылық кәсіпорындарындағы есеп бухгалтерлік есеп шоттарының жоспары бойынша ұйымдастырылады.
Ауылшаруашылық кәсіпорындары бухгалтерлік есептің екі түрін журналдық ордерлік және
Журналдық-ордерлік түрін есепті қол еңбегімен жүргізетін шаруашылықтар пайдаланады.
Бухгалтерлік есептің автоматтандырылған түрін есепті жеке
компьютерлер және басқа есептеу машиналарының көмегімен іске
асыратын шаруашылықтар пайдаланады. Есептің бұл формасының регистрлары-машинограммалар, талдамалық және
Өндірістік бөлімшелерде шаруашылық операцияларының бухгалтерлік есебі, әдеттегідей, жүргізілмейді. Бөлімшелердің
басқа да түрлерін толтыруға негіз болады. Егер шаруашылықта
есептеу автоматтандырылған болса, өндірістік бөлімшелерден түскен алғашқы құжаттарды бухгалтерия
Есепті дұрыс ұйымдастыру үшін есептеу жұмыстары кестелерінің үлкен маңызы
Тұрақты және ұзақ уақытқа сақтау үшін іріктеп алынған іс
Бухгалтерлік есепті ұйымдастыру және жүргізу үшін кәсіпорындарында бухгалтериялар құрылады.
Бухгалтерияны бас бухгалтер басқарады. Бас бухгалтер өз жұысын бас
Мысалы, бухгалтерлік есеп және есеп берумен айналысатын барлық қызметкерлер
Жалгерлік қатынастар жағдайында № 57, 95, 96, 97, 103,
2. Мал шаруашылығындағы бухгалтерлік есепті жүргізу ерекшелігі
Мал шаруашылығы өнімінің шығыны мен шығымының есебі 13 (20)-шоттың
Ірі қара шаруашылығы. Сүтті ірі қара: 1. Сауын малының
Шошқа шаруашылығы: 1. Шошқалардың негізгі табыны (негізгі мегежіндер, қабандар,
Қой шаруашылығы (ешкі шаруашылығы) - жүніне қарай: биязы жүнді,
Қаракөлге және қой шаруашылығы: 1. Негізгі отар (айырылмаған қозыларымен
Құс шаруашылығы: 1. Ересек үйір; 2. Өсірілуге қойылған балапандар;
Жылқы шаруашылығы: 1. Негізгі үйір; 2. Өсіруге қалдырылған жас
Бұғы шаруашылығы мен түйе шаруашылығы: негізге келе, жас төлді
Мал шаруашылығы салалары жөніндегі шығындар мына баптар бойынша есептеледі:
«Еңбек ақы, төлеу шығындары» - өндірістік бөлімшелердің тікелей технологиялық
«Әлеуметтік қауіпсіздендіруге бөлінген қаржы» - қызметкерлерді әлеуметтік сақтандыруға арналған
«Өсімдіктер мен жануарларды қорғау құралдары» - пайданылатын биопрепараттардың, дәрі-дәрмектердің
«Жемшөп» - өзі өндірген және сатып алынған, малды, құсты
Жемшөп дайындауға жұмсалатын шығындар да осы бапқа жатқызылады. Олардың
5. «Жұмыстар мен қызметтер» - қосалқы және қызмет көрсетуші
Электрмен, жылумен, сумен және газбен жабдықтау жөніндегі қызметке арналған
Өздерінің жүк таситын автокөлігінің қызметі 23-шоттағы 2-субшоттың кредитінен 13
6. «Негізгі құралдарды ұстауға арналған шығындар» - тікелей мал
Негізгі құралдарды күтіп ұстауға жұмсалған шығындар, әдетте, тікелей малдың
«Өндірісті ұйымдастыру мен басқару жөніндегі шығындар» - бригадаларда, фермаларда,
Жалпы шаруашылық шығындары жыл бойынша 26-шотта есепке алынып, оның
«Банкілердің қысқа мерзімді несиелері бойынша проценттер төлеу» - Мемлекеттік
«Өнімсіз шығындар (есептегі)» - кем шыққан материалдық қазыналар, сақтау
10. «Басқа да шығындар» - тікелей өнім өндірумен байланысты,
Мал- еңбек құралы да, еңбек заты да бола алады.
Бордақылаудағы төл мен мал есебінің өз еркшеліктері бар,
Марқайтылып және бордақыланып жатқан малдың өзгерісіне байланысты, малдың
Малды марқайту мен бордақылау процесінің өнімі тірілей салмағының
Тірілей салмақтың өсімі ет алу үшін бағылатын малдың түрлері
Тірілей салмағының өсімі есепке алынбайтын мал бойынша (құлын,
Марқайтылатын және бордақыланатын малдың есебін өндірістік бөлімшелердің ( фермалардың,
Шопанның, табыншының, жылқышының есебінде тұрған малдың есебі отар иесі
Әрбір мал фермасында ( жалгерлік ұжым бойынша ) мал
Кітапқа жазбалар мал өзгерісі жөніндегі тиісті құжаттар негізінде күн
Шаруашылық колхозшыларға, жұмысшыларға, қыжметшілер мен зейнеткерлерге өсіру
Негізгі иабыннан ақауға шығарылып, бордақылауға қойылған немесе жайын семіртілетін
Азаматтардан сатып алынған және контракция тәртібімен өсіруге қабылдаған мал
Арам өлген немесе амалсыздан сойылып, еті тамаққа пайдаланылмаған мал
Кешендегі шошқалар мен жемнің есебі түлік өзгерісі мен жемшөп
Малдың тірілей салмағының өсімі малды өлшеу Ведомостында анықталады, ол
Қой, ешкі, құс және үй қояндары бойынша тірілей салмақтың
Құлын, бота, есектің күресі және аңның күшігі бойынша тірілей
Жалгерлер өсіретін мал оларды негізгі табынға көшірген кезде немесе
Малды темір жолмен жөнелткен жағдайда табынды қалыптастыру мен
Арам өлген, амалсыздан сойылған малды, мал мен құстың
3.Мал шаруашылығы өнімінің өзіндік құнына калькуляция жасау
Аяқталмаған өндірістегі қалдықтарды шегеріп тастағандағы малды бағып – күту
Мал мен құсты марқайту өнімінің өзіндік құнын аяқтаған кезде
Тиісті топтың тірілей салмағының 1 центнер өсімінің өзіндік құны
Белгілі бір мал түлігінің (құстың) тиісті тобы тірілей салмағының
Ірі қара шаруашылығы өнімінің өзіндік құнын есептеу. Сүт бағытындағы
Кіріске алынған кезде төл бұзаудың туған кезіндегі тірілей салмағы
Енесінен айырған кезде 1 төлдің өзіндік құны негізгі табындарды
Шошқа шаруашылығы өнімінің өзіндік құнын есептеу. Негізгі табын бойынша
Екі айлық торайлардың құны негізгі табынды бағып – күту
Қой шаруашылығы мен ешкі шаруашылығы өнімінің өзіндік құнын есептеу.
Өнімге калькуляция жасағанда қойды бағып – күту жөніндегі шығындардың
Жүннің өзіндік құнын оны биязы, жартылай биязы, жартылай
Жылқы шаруашылығы өнімінің өзіндік құнын есептеу. Негізгі табын бойынша
Асыл тұқымды жылқы шаруашылығында жас малды бағып күту жөніндегі
Түйе шаруашылығында 1 төлдің өзіндік құны інген бағып
Жұмыс малы төлін марқайтудың өзіндік құнын есептеу. Ағымдағы
ҚОРЫТЫНДЫ
Ауыл шаруашылығында жақын кезеңде шешуді талап ететін негізгі проблемалар:
азық-түліктік қауіпсіздікті қамтамасыз ету жүйесінің тұрлаусыздығы;
жер қатынастары мен су пайдалану саласындағы қатынастардың шаруашылық жүргізудің
агротехнологиялардың, ауыл шаруашылығы өнімдерін қайта өңдеу мен өндірісті техникалық
отандық өнімнің және оны қайта өңдеу өнімдерінің ішкі және
агроиндустриялық секторда капитал айналымы мен инвестициялардың жеткіліксіздігі;
ауылда маркетинг, қызмет көрсету және консультация беру қызметтерінің дамымауы
Аталған проблемаларды шешу үшін мынадай маңызды шаралар кешенін іске
- тамақ өнімдерін тұтынудың ұлттық стандарттарын бекіту, мониторинг және
- ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерге жеке меншікке негізделген шаруашылық
- ауыл шаруашылығында су пайдалануды реттейтін заңнамалық базаны түзеу
- агрохимиялық қызметті қалпына келтіру және ветеринарияның оңтайлы да
- өндіріс пен қайта өңдеудің тікелей интеграцияланған жүйелері негізінде
-ауыл шаруашылығы өндірісі мен қайта өңдеуге кредит берудің көпарналы
Ауыл шаруашылығының бухгалтерлік есебін дұрыс жүргізу, стратегиялық болашағын болжауға
Ауыл шаруашылығында интеграциялық бірігу және кооперациялық қауымдасу байланыстарының маңыздылығы,
Ауыл шаруашылығын дамытудың стратегиялық болашағын негіздеудің ең күрделі мәселесі,
Осы тұрғыда, ауыл шаруашылығын қалыптастыру, оның сфералары арасындағы байланыстарды
Басқа жағынан, шаруашылық қызметтерінің түпкілікті нәтижелері бойынша барлық тұлғалардың
Біріншіден - аумақтық еңбек бөлінісі. Мұның негізінде пайдалынатын өндіріс
Екіншіден - экономикалық, әлеуметтік жоғарғы нәтижелерге жету үшін, салалардың
Үшіншіден – халық шаруашылығы шегіндегі аумақтық кешеннің қалыпатасуы мен
Агроөнеркәсіп өнімдік ішкі кешені - қоғамдық еңбек бөлінісі мен
Мен бұл курстық жұмысымды қорытындылай келе, халық шаруашылығын
1-қосымша
_______________________________үшін орындалған операциялар журналы
Құжат
Нөмірі Операция
коды Дт Кт Валюта Сома Төлем
мақсаты Арналу
Коды Бюджет жіктелу
колы Оында
ушы Бөлімше
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1
Оқулық / Құраст. Е.Т.Төлегенов,
В.К.Радостовец,Л.Г.Продан,Қ.Кеулімжаев.- Алматы: Қайнар,
1994.- 352б.
2
жолдары// Қаржы-қаражат.- 1999.-N12.-18-22б.
3
меншікті көзқарас// Заң.- 13 (20)02. - N 6, 9.
4
Оқулық.- Тараз: Рысбаева және К, 13 (20)01.- 319 б.
5
Республикасында жер қатынастарын жетілдіру бойынша
жекелеген ұсыныстар// Жаршы.- 13 (20)02.-N8.-3-6б.
6
- 31 желтоқсан. - Б. 3
7
Дидар.- 13 (20)03. - 25 ақпан. - Б.2
8
экономика ғылымдарының кандидаты ғылыми дәрежесін алу
үшін ұсынылған кандидаттық диссертацияның авторефераты /
Мүтәліпқызы Б.- Алматы: [б.ж.], 13 (20)05.- 28 б.
9
инвестициялық жағдайды жетілдіру жолдары// Қазму
хабаршысы. Экономика сериясы.- 13 (20)05. - N 3. -
10
емес, нақты іс-қимыл қажет// Атамекен.- 13 (20)03. - 7
- Б. 3
11
1997.-N5.-Б.37-43
12
өзекті мәселелері және оларды шешу жолдары// Ақиқат.-
13 (20)01.-N3.-Б.23-29
13
ете ала ма?// Саясат (Политика).- 13 (20)01.-N6.-Б.14-18
14
дамуды болжау мен жоспарлау: Оқу құралы.- Алматы: Ғылым,
13 (20)02.- 104 б.
15
әлеуметтік инфрақұрылымдарды қалыптастыру - ауыл
шаруашылығының әлеуметтік - экономикалық даму негізі//
Жаршы.- 13 (20)02.-N2.-Б.13-16
16
тиімділігін тезірек арттыру мәселелері// Жаршы.- 13 (20)02. -
N10.- 3-5б.
17
ауыл шаруашылығы өндірісін ұйымдастыру: Автореферат /
Әл-Фараби атындағы ҚазМҰУ.- Алматы: б. ж., 1994.- 29б.
18
шаруашылығы кешенінің тұрақты дамуындағы агросервистің
мәні [Мәтін] / Усупов Т.// Ізденіс. Гуманитарлық ғылымдар
сериясы.- 13 (20)05. - N 1(2). - Б.
19
әлеуметтік географиясы: Орта мектептің 9-кл.арн.оқулық.-
Алматы: Рауан, 1993.- 144б.: карта
Қожаниязов Т.К., Қожаниязова Ж.Т. Қазіргі
Өрісбаев Қ. Ауылдың экономикасын көтеру
Әбдіразақов Т. Ауыл шаруашылығындағы дағдарысты
Сүндетұлы Ж., Көмекбаева Ж. Әлеуметтік-экономикалық
Ауылшаруашылық кәсіпорындарындағы бухгалтерлік есеп: Оқулық / Құраст. Е.Т.Төлегенов, Радостовец,Л.Г.Продан,Қ.Кеулімжаев.-
1
7