Мұғалімді дарынды балалармен жұмысқа даярлау ерекшелігі


МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
1ДАРЫНДЫ ОҚУШЫЛАРДЫ ДАМЫТУДЫҢ
ҒЫЛЫМИ МЕТОДОЛОГИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ
1.1 Дарынды балаларды оқыту ерекшеліктерінің теориялық негіздері
1.2 Елімізде балалардың дарындылығын дамыту бағдарламалары
1.3 Мұғалімді дарынды балалармен жұмысқа даярлау ерекшелігі
1.4 Дарынды оқушыны дамытудағы танымдық қызығуды белсендірудің жолдары
2 БАЛАНЫҢ ДАРЫНДЫЛЫҒЫН ЖЕТІЛДІРУДЕГІ БАСТАУЫШ
СЫНЫП МҰҒАЛІМІНІҢ КӘСІПТІК ШЕБЕРЛІГІ
2.1 Дарынды балалардың білімін жетілдірудегі негізгі тұлғаның бірі
2.2 Дарынды баламен жұмыс істейтін педагогтың ғылыми-зерттеушілік мәдениетін
2.3 Дарынды оқушылармен жұмыс жасаудағы педагогтің өзін - өзі
2.4. Баланың дарындылығын анықтау мен жетілдірудегі жұмыстар
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
ҚОСЫМША
КІРІСПЕ
Өзектілігі. Қазақстан Республикасы мемлекеттілігінің және демократиялық, нарықтық экономикасы бар
Ел Президенті 2030-жылға қарай Қазақстан Орталық Азия барысына айналады
Кез келген елдің болашағы білім беру жүйесінің және зиялылар
Қазақстанның орта білім жүйесінің алдында бүкіл адамзат құндылық тұғырнамасында
Н.Ә.Назарбаевтың – “Еліміздің ертеңі бүгінгі жас ұрпақтың қолында, ал
Кез келген елдің жоғары дамуы олардағы өсіп келе жатқан
Қай мемлекеттің де негізгі тірегі – білімді де білікті,
Осы мәселелерді көп ғалымдар зерттеген, олар: ағылшын
Ресей психологтары: Л.С.Выгодский, Б.Т.Ананьев, Н.С.Лейтес, В.М.Теплов,М.Матюшкин,С.Рубинштейн,В.Э.ЧудновскийВ.А.Крутовский, Л.А.Венгер т.б.
Сол сияқты өзіміздің Қазақстан жерінде туып, өскен қазақтың жантанушы,
Психология жеке ғылым болып дами бастағаннан бастап дарынды балаларды
Дарынды балаларға білім беруді әр ғылымның бүгінгі даму дәрежесіне
Дарынды балаға өзінің қабілетін еркін танытуға мүмкіндік беретін, өзінің
Мұғалімнің кәсіби шеберлігі, білімділігі деңгейі, шығармашылығы туралы Ы.Алтынсарин, Ж.
Әр оқушының жеке тұлға екені ғылыми еңбектерде жан-жақты зерттелгенімен,
Жаңа қоғам мұғалімі үшін өзінің шығармашылық жұмысына ұқыптылықпен қарау
Ахмет Байтұрсынов ағамыз кезінде «Жақсы мұғалім мектепке жан кіргізеді»
Сондықтан, оқушының рухани өсуіне жағдай туғыза алатын, жаңалықтарды қабылдауға
Осыған орай, нәтижеге бағытталған дарынды балаларға білім берудің жаңа
Тақырыбы: «Дарынды балалармен жұмыс жүргізудегі бастауыш сынып мұғалімінің кәсіптік
Зерттеу мақсаты: Дарынды балалармен жұмыс жүргізудегі педагогтың кәсіптік дайындығының
Зерттеу міндеттері:
1. Дарынды балалар туралы ғылыми – теориялық әдебиеттермен танысу,
2.Диагностикалау негізінде дарынды балалардың типтерін анықтау.
3.Дарынды балалармен жұмыс жүргізудегі мұғалімнің кәсіптік деңгейін белгілеу.
Зерттеу нысаны: Дарынды психологиясы және балалармен жұмыс жүргізудегі педагогтың
Зерттеу пән: Дарынды балалармен жұмыс жүргізудегі мұғалімдердің кәсіптік
Ғылыми болжам: Егер білім беру мен тәрбие процесінде
ролдері дұрыс бағытта анықталса, онда баланың бойындағы дарындылық
нышанын жетілдіруге болады.
Зерттеу әдістері: Ғылыми әдебиеттерді саралау, түрлі тестік сауалнамалар.
Зерттеудің әдіснамалық негізі: Осы мәселелерді көп ғалымдар
Ресей психологтары: Л.С.Выгодский, Б.Т.Ананьев, Н.С.Лейтес, В.М.Теплов,М.Матюшкин,С.Рубинштейн,В.Э.ЧудновскийВ.А.Крутовский, Л.А.Венгер т.б.
Сол сияқты өзіміздің Қазақстан жерінде туып, өскен қазақтың жантанушы,
Зерттеудің теориялық маңызы: Дарынды балаға өзінің қабілетін еркін танытуға
Зерттеудің практикалық маңызы: Зерттеудің нәтижелерін оқытудың мазмұны мен тәсілдерін
Зерттеудің ғылыми жаңалығы: Зерттеу материалдары бағдарламаларда, оқулықтарда, әдістемелік құралдарда
Диплом жұмысының құрылымы кіріспеден,екі бөлімнен,тәжірибелік жұмыстар барысы мен жұмысты
1ДАРЫНДЫ ОҚУШЫЛАРДЫ ДАМЫТУДЫҢ ҒЫЛЫМИ МЕТОДОЛОГИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ
Дарынды балалармен жұмыстың мақсаты иновациялық озық тәжірибесін тарату, дарынды
Республика президенті Назарбаев Н.А. 27 мамыр 1996 жылғы
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2004 жылғы
Фестивальға қатысу үшін республиканың барлық аймақтарынан барлығы 108, оның
Тапсырыс берілген жұмыстардың тақырыптары қабілетті және дарынды оқушылардың оқу
Ұсынымдық нысандары жағынан жобалар алуан түрлі: дәстүрлі баяндамалар, жобаларды
Фестивальға қатысушылар санының жыл сайын өсе түсуі мұғалімдердің бағдарламарды,
Фестиваль жұмысы үш секция бойынша жүргізілді. «Оқушылар дарындылығын дамыту
Жаңа білімдік бағдарламаларды, инновациялық әзірленімдерді әзірлеу және іске асыру
«Сабақтарда және сабақтан тыс қызметте мұғалім мен дарынды
3-секция «Балалар мен жасөспірімдер дайындылығының психологиясы» деп аталды. Мұнда
Дарынды балаларды бөлектеп оқыту,20 ғасырдың 50-60 жылдарынан бастап Европа
Дарынды балаларға білім беруді, әр ғылымның бүгінгі даму дәрежесіне
Бүгінгі таңда, дарынды балалардың қабілеттерін жоғарғы деңгейде қанағаттандыратындай білім
Білім және ғылым қызметкерлерінің Республикалық II – съезінде сөйлеген
Сонымен қатар, қоғамымыздың қазіргі даму кезеңі мектептегі білім беру
Осындай табиғи сұраныстарға орай оқытудың әртүрлі технологиялары жасалып, мектеп
100% үлгерім;
жоғары деңгейлі тапсырмаларды орындау арқылы дарынды баланы таңдауға мүмкіндік
оқушы «2» аламын деп қорықпайды, керісінше тапсырманың жауабына жоғарғы
оқушы оқу материалын өзі меңгереді, ал ұстаз өз пәнінен
педагогикалық технология орта мектеп жүйесін ақпараттандыру принципін сақтай
Педагогикалық технология мектептегі білім беру жүйесінің алдына келелі міндеттер
Оқытудың мазмұнына енетін өзгерістер:
оқу пәндерін интеграциялау;
білім мазмұнын модельдеу;
білімді ізгілендіру;
білімнің өмірдегі қолданылуы
Оқыту мазмұнын жетілдірудің бір жолы ретінде көлемді тараулар мен
Ірілендірудің өзі 20 ғасырдың екінші жартсында өмір талабынан пайда
Көптеген мәліметтер бойынша дарынды балалар
Балалардың шығармашылық қабілетін, интелектуалдық инициативасын,
Резинулли /1977ж./ дарынды балаларды оқытудың сапалық
Дарынды балаларға арналған барлық бағдарламалардың
Каплан /1980/ дарынды балаларды оқытудың
Оқушылардың ұсынған материалы жалпы оқу
Мүмкіндіктер: Оқушыларға қарапайым оқу бағдарламасынан
Дамыту: Оқушылар ең алдымен өздерінің қызығушылығы
Дарынды балаларға арналған оқу жоспарлары үйлесімді болу
Танымдық қабілеттер мен дағдылар
Үлкен көлемдегі ақпаратпен таныс.
- Игерілген материалдарды жаңаға ауыстыру
- Себепті – терлеу байланыстарын бекіту.
- Жасырын байланыстар мен тәуелділіктерді анықтау
- Қорытынды жасай білу
- Ақпаратты интеграциялау және синтездей
- Күрделі проблемаларды шешуге
- Ақпаратты ұйымдастыру
- Күрделі идеяларды тез қабылдап
- Нәзік айырмашылықтарды көру қабілеті
- Қарама-қайшылықтарды сезіну
- Ақпаратты іздеудің альтернативтік жолын
- Жағдайдың анализі
- Процеспен қатар нәтижені де
- Туынды жағдайларды көре білу.
- Пікір алысу.
- Гипотеза құру.
- Идеяларды практикада пайдалану.
- Өзгеріске ( жаңаруға) қабілетті
- Ойдың сыншылдығы
- Білімге құштарлық
Шығармашылық қабілеттер
- Сурет салу
- Дивергендік ой-сана
- Ойлау мен әртүрлі істерге бейімділік
- Тез олау
- Ерекше идеяларды айта алу қабілеті,
- Елестету қабілеті бай
- Әртүрлі (құбылыстарды) заттарды қабылдау
- Жоғары эстетикалық құндылық
- Дамыған интуиция
Эмоционалдық саланың ерекшеліктері
- Шынайы «Мен» концепциясы
- Басқаларды сыйлау
- Адамдарға деген эмпатикалық көзқарас
- Басқалардың ерекшеліктерін түсіну, қабылдау
- өзіне-өзі талдау қабілеті
- Сынды төзімдікпен қабылдау
- Идеяларымен бөлісуге дайын
- Тапсырмаларды орындаудағы тиянақтылық
- Мінездегі және ойлаудағы тәуелсіздік
- Марапаттауды күтудегі төзімділік
- Жарысқа түсу (жарысты
- Әділ – аспақты сезіну қабілеті
- Өнегелі проблемаларды талдаудағы
- Күші мен қабілеттеріне сенімді
- Ішкі мотивация
Кесте 1
Кесте 2
Дарын дегеніміз адам бойында негізінен ана сүтімен, ата тегімен
Дарындылық данышпандыққа жеткізген деп халық бекер айтпаған. Әлемдегі аты
Психологиялық зерттеулердің анықтағанындай, бала қабілеті, санасы, өмірге көзқарасы әр
1.1 Дарынды балаларды оқыту ерекшеліктерінің теориялық негіздері
Бүгінгі жаңа ғасыр мектептерінің алдында тұрған көп міндеттердің ең
Мамандардың пікірі бойынша дарынды балаларға арналған оқу бағдарламалары орта
- принциптің, түсініктің жағдайдың мағынасын тез қабылдау қасиеті. Бұл
проблеманың ұтымды жағынан көңіл бөлу және оларды шешуге ұмтылу
түсініктерді ескеру, талдау және ұсыну қабілеті
өз замандастарына ұқсас еместігін түсінуден туған мазасыздық, қобалжу.
Оқу бағдарламасына аффектілік компоненттің кіруі балаға өзін және басқаларды
Дарынды балаларды оқытудың әртүрлі формада іске асатын сан түрлі
Бұл үшін арнайы бағдарламалар жасалынады. Дарынды балаларды оқытудың негізгі
Дарынды баланы қарапайым сыныпта оқыту біршама уақыт өткеннен кейін
Жылдамдату әдісін пайдаланып оқушыларды оқу бағдарламасына бағыттаудың негізгі талаптары
оқушының жылдамдату қызығушылығы, нақты қызығушылық және жылдамдату қолданылатын сферада
кемелденген әлеуметтік – эмоцианалдық жағдай;
ата-аналардың келісімі, бірақ олардың қатысуға белсенділік танытуы міндет емес;
жылдамдату математикаға және шет тілдерге қабілеті бар балаларды оқытудың
Жылдамдатудың бірнеше ұйымдастыру формалары бар:
Мектепке ерте бару, қарапайым сыныптағы жеке бағдарлама бойынша жылдамдату,
Оқытудағы байыту стратегиясы білім кеңістігін кеңейтуге бағытталған. Дарынды бала
Дамыту стратегиясы бірнеше бағытты қарастырады: ой-өрісін кеңейтеді, өзін-өзі тану
Қосымша материал мен одан күрделірек мазмұнға арналған байыту бағдарламасы
Оқытудың модулдік жүйесін пайдалану оқытудың дайындық сапасын жақсартып, оқушы
Бағалаудың бір түрі – рейтинг. Рейтинг арқылы оқушылардың жұмыстың
Мұғалім сабақта ашық өзара қатынастарды қамтамасыз етуге, оқушыларды сұрақ
Жұмысты жүйелі түрде ұйымдастыру: оқу бағдарламасын жасау, жаңа технология
Ж.Қараевтың “Деңгейлеп оқыту” әдісі бойынша 4-ші деңгей тапсырмаларын берген
Оқу-тәрбие үрдісіне қабілет, білім, дағды, ептілік сияқты психологиялық
Бала әрекетіндегі, қимылындағы саналы күштерді ақырын, нәзік түрде шақырып,
Дарынды балалармен жұмыс барысында мұғалім әр қырынан көрінуі керек.
Бақылау жүргізу қабілеті. Тест анықтауда, бағдарлама құра білуі.
Диагностикалық тексерулерден алған қорытындылар бойынша баламен жұмыс істеу бағдарламасын
Оқу бағдарламаларын қажетіне қарай өзгерте білу.
Оқушының икем бағытын нақты ажырату, оған ықпал ету жолдарын
Арнайы оқу жоспарымен жұмыс істеуі.
Сөйлеу шеберлігі, ой қорыту жоғарылығы.
Ата-аналармен байланыс жасауы және кеңес бере білуі.
Мұғалім оқыту барысында кездесетін терминдермен, ұғымдармен таныс болуы керек.
Дарынды оқушымен жұмыс істейтін әрбір мұғалімнің көкейінде мынадай
Оқушы дарындылығының дамуы, қабілетінің ашылуы көбіне мұғалімнің кәсіби біліктілігіне
Көбіне “Дарынды оқушы – бұл жақсы оқитын оқушы” деген
Дарынды оқушымен жұмыстың негізгі мақсаты – олардың шығармашылық жұмыста
Қабілет деген не? Қабілет – іс-әрекеттің белгілі бір түрін
Қабілеттілік – адамның өз бейімділігі арқылы, шығармашылықпен жұмыс істеу
Баланың дарындылығы оның жоғарғы жүйке саласының туа біткен қасиетімен
Сонымен талантты адам дегеніміз білікті шығармашылықпен жұмыс жасайтын адам.
Елімізде балалардың дарындылығын дамыту бағдарламалары
Қазір әртүрлі елдерде дарынды балаларға әлеуметтік, психологиялық және педагогикалық
Қазақстан Республикасының Президентінің «Дарынды балаларға арналған мектептерге мемлекеттік қолдау
Соңғы жылдары қосымша білім беру мекемелерінің жүйесі арта түскендігін
Облыстың қосымша білім беру жүйесінде де шешімін таппай отырған
- баланың демалысын, бейімділігін, дарындылығын, қызығушылығын
- мектептен тыс мекемелерде материалдық және ақпараттық
- көп жағдайларда қосымша білім беру мекемелері қызметтерінің
Психологиялық педагогикалық әдебиеттерге жүргізілген талдау балалардың дарындылығын дамыту мәселесінің
Қазақстан үшін дарынды балаларға қамқорлық – тек қана психологиялық-педагогикалық
«Білім туралы» Заңнын 3 бабында білім беру саласындағы мемлекеттік
1989 жылы КСРО-да «Дарынды балалар» Мемлекеттік бағдарламасы қабылданды.
Ақмола облысы балалардың дарындылығын дамыту жұмысына зейінділікпен
Дарынды балаларға қолдау көрсету бағдарламаларын жүзеге асыруда шешілмей жатқан
- балалар дарындылығының құзыретті диагностика жүйесінің жоқтығы (әсіресе
- дарынды балаларды оқытып, дамыту мазмұны мен технологиясының,
- облыста «Дарын» эксперименталдық алаңдарының аздығы;
- балалардың дарындылығын дамытуда білім беру мекемелерінің қызметінде
- басқа елдердің осы бағыттағы іс-тәжірибелерін тиімді зерттеп, пайдаланудың
Балалардың дарындылығын дамыту
әртүрлі әдістердің кең спектрі негізінде балалар дарындылығын анықтау мен
дарынды балаларды оқытуды ұйымдастыруда үш түрлі нұсқаны
жекелей оқыту – дарынды балаларды оқытатын арнайы білім мекемелерін
дәстүрлі оқу орындарында (балабақшада немесе мектепте) дарынды балалар
қоса оқыту – дарынды балаларды «табиғи ортада», яғни өз
жеделдетілген оқыту қарқынына бағытталған арнайы топтар мен сыныптар құру
дарынды балаларды дамыту проблемаларын шешуге бағытталған, дәстүрлі оқу жоспарын
дарынды балаларды оқытуда оқу процесін дараландыру, проблемалық оқыту, танымдық
пәндер бойынша олимиадалар, интеллектаулдық-шығармашылық ойындар, конкурстар, зерттеу жобалар,
«балабақша-мектеп-колледж-жоғары оқу орны» дарынды балаларды оқыту жүйесінде үздіксіздікті жүзеге
«Дарынды балалар» облыстық ақпараттық деректер банкін қалыптастыру;
«Дарын» тәжірибелік алаңдарымен жұмыс түрлерін жандандыру мен жетілдіру және
облыста дарынды балаларды анықтау, дамыту және қолдау проблемаларын шешу
1.3 Мұғалімді дарынды балалармен жұмысқа даярлау маңызы мен ерекшелігі
«Білім мен тәрбие жас ұрпақтың қос қанаты» деп ғұлама
«Білім мен тәрбие жас ұрпақтың қос қанаты» деп ғұлама
Дарынды оқушылардың танымдық іс-әрекетінің белсенділігі өте жоғары болуы керек.
Таным дегеніміз – айналадағы қоршаған дүниенің адам санасында бейнеленуін,
«Қызығу - әр қырынан алып қарауға болатын күрделі ұғым,
Ойын қызметінің мүмкіндігін сипаттау дарынды оқушылардың таным қызығуының құрамын
Психология-педагогика ғылымдарының мәліметтеріне сүйенетін болсақ, қажеттіліктің ішкі түрткісі субъектінің
Танымдық әрекет қажеттілік арқылы жүзеге асады.Өзінің тіршілік және рухани
Психологтер Л.Божович, Н.Морозова, Л.Славина себептің екі негізгі құрамын көрсетеді:
- дарынды оқушылардың оқу іс-әрекетіне түрткі болатын қоршаған ортасы;
- мазмұндық және үрдістік сипаттан тұратын, оқу іс-әрекетінің өзі
Қызығудың физиологиялық негізін талдау оның мақсатының рефлекске көбірек жақын
Қызығу іс-әрекетке деген бір жақтылықтан пайда болып, объектіге әсер
Жеке дарынды оқушының жан-жақтылығын, маңыздылығын, анықтамаларын салыстырмалы талдау арқылы
Бихевиорстикалық Перри қызығу тұжырымдамасы, Мак-Ивераның динамикалық бағалау теориясы, Паргонның
Оқу-тәрбие жұмысында ойындарды қолданудың кең спектрін сипаттау мақсатында көптеген
ойлау, ес, сөйлеу, жігер, назар психикалық үрдістеріне дидактикалық ойындардың
жеке оқыту маңызының артуы;
оқу ойындарына қатынасушылардың таным қызығуы арқылы шығармашылық ізденіске ұмтылуы.
Мұғалім ойлауды қажет ететін әртүрлі әдістерді қолдануды түсіндіріп көрсетіп,
Психологиялық тұрғыдан бақылау басқа әдістерге қарағанда өздік белгілермен ерекшеленеді.
Кесте 3
С. Архангельский оқыту әдістері классификациясын қарастыра отырып ғылыми әдісті
Ғылыми әдіс дегеніміз – ұстанымдар, ережелер мен құралдар, зерттеушінің
Оқу әдістері әртүрлі сипатта болып, оқып-үйренетін пәннің мақсаты мен
1.4 Дарынды оқушыны дамытудағы танымдық қызығуды белсендіру жолдары
Қай мемлекеттің де негізгі тірегі -білімді де білікті, іскер
Ел Президенті 2030-жылға қарай Қазақстан Орталық Азия барысына айналады
Тарихта халыққа басшылық етіп, әр салада жаңалықтар ашып, таңдаулы
Талабы таудай, қабілеті - қарым мол ізденімпаз жастар көбейіп
Дарынды оқушымен жұмыс істейтін әрбір мұғалімнің көкейінде мынадай сан
Көбіне "Дарынды оқушы - бұл жақсы оқитын оқушы" деген
Дарынды оқушымен жұмыс жүйесінде мұғалім маңызды орын алады. Оқушының
көптеген жағдайда дарынды оқушыларға немқұрайлы қарайды және олардың ішкі
тіпті дарынды оқушыларды жақтырмайтын да жағдайлар кездеседі, себебі олар
дарынды оқушының ерекшелігін, қажеттілікітерін және онымен жұмыс жасаудың кешенді
олар дарынды оқушымен жекелей, арнайы жұмыстар жүргізбейді, ал жұмыс
дарынды оқушылар мұндай мұғалімдер үшін тек қана оқу жағынан
олар оқушы дарындылығын дамытудағы ғылыми-зерттеу жұмыс қажеттігін сезінбейді.
Ал біліктілігі жоғары немесе арнайы дайындықтан өткен мұғалімдер өзінің
дарындылықты анықтау, дамыту мәселесіне ерекше көңіл бөледі және сол
олар дарынды оқушыға қосымша тереңдетілген бағдарламалар жасай алады және
жұмысқа қажетті материалдар мен тиімді әдістерді таба біледі және
оқушыға дұрыс бағыт-бағдар беру арқылы оның ғылыми-зерттеу жұмысымен айналысуына
педагогикалық үрдісті диагностикалау жұмысын жүргізе алады және оларды бір-бірімен
дарындылықты анықтауда әр түрлі психодиагностакалық әдістемелерді, ал дамытуда оқытудың
Бұл-ұстаз парызы. Дарынды оқушымен жұмыс істейтін мұғалімге қойылатын педагогикалық-психологиялық
1.Мұғалімнің бағыт-бағдарына байланысты талаптар:
дарынды оқушымен жұмыстың әлеуметтік қажеттілігін сезінуі;
оқушыны жақсы көруі және қабілетті жоғары оқушылармен жақсы қарым-катынаста
дарынды оқушымен жұмысқа тұрақты қызығу танытуы және нәтижелі әдіс-тәсілдерді
дарынды оқушының ата-анасымен тығыз байланыс орнатуы;
дарынды оқушымен жұмыс кезінде жоғары нәтижелерге жетуге ұмтылуы;
2.Мұғалімнің біліміне қойылатын талаптар:
өзінің сабақ беретін пәнін мемлекеттік стандар деңгейінен жоғары деңгейде
қызмет нысанын, яғни бірыңғай педагогикалық, үрдісті білуі;
оқушы дарындылығының моделін білуі;
жеке тұлға теориясын, оны қалыптастырудың әдіс-тәсілін білуі;
дарынды оқушыны анықтаудың психодиагностикалық әдіс-тәсілін білуі;
қазіргі заманға сай оқытудың жаңа технологияларын білуі;
дарынды оқушыны оқыту, тәрбиелеу үрдісінде үлгірімге ғана көңіл бөлмей,
дарынды оқушылардың ерекшелігін ескере отырып, оларға шығармашылықпен жұмыс жасайтын
3.Мұғалімнің іскерлігіне қойылатын талаптар:
дарынды оқушыны анықтау әдістермен жұмыс жасай алуы;
дарынды оқушыларды (жекелей және топпен) оқытуға арналған тереңдетілген бағдарлама
оқушы дарындылығын дамытуға қажетті зерттеу жұмыстарын жүргізе алуы;
дарынды оқушыны зерттеуге психодиагностикалық күнделік жүргізуі;
оқытудың инновациялық технологияларын, дифференциалды әдісін қолдана білуі;
оқушылармен қарым-қатынасын психологиялық тұрғыдан сауатты орната білуі;
дарынды оқушыны оқытудың нәтижесін нақты бағалай білуі;
дарынды оқушының ғылыми-ізденіс жұмыстармен айналысуына жетекшілік етуі;
дарынды оқушыны олимпиадалар мен сайыстарға дайындауда жетістікке жете алатындай
дарынды оқушының ата-анасына әр түрлі педагогикалық-психологиялық кеңестер беруі;
Сондай-ақ, дарынды оқушымен нәтижелі жұмыс жасайтын мұғалімнің кәсіби "бейнесі"
жоғары кәсіби біліктілік;
даралық қасиет;
білімпаздық;
ойлап табуға және ғылыми-зерттеу жұмысына қабілеттілік;
кәсіби қызметін өздігінен жетілдіруге ұмтылушылық.
Дарынды оқушымен жұмыс мұғалімнің өзіне, қызметіне және кәсіби біліктілігіне
Бастауыш сынып оқушыларын оқыта отырып мәнерлеп оқу дағдыларын қалыптастыру.
Дарынды оқушыны таңдай келе, бұл оқушылардың өзге оқушылардан ерекшеліктерін
1. Дарынды оқушыны өзгеше ойлайды және шапшаң ойлайды. Яғни,
2. Дарынды оқушылардың ішкі сезімі жағынан өзгешілігі. Өте сезімтал,
3. Дарынды оқушының физикалық тұрғыдан ерекшелігі: дамудағы шапшаңдылық, ақындарша
4. Әлеуметтік тұрғыдан ерекшелігі: адамгершілік сезімдерінің ерте дамып, жоғары
Жоғарыда көрсетілген ерекшеліктердің барлығын әрбір дарынды оқушының бойынан байқауымыз
1. Сыныптағы дарынды балалар туралы мәлімет жинап және қай
2. Дарынды балаларға түрлі зерттеулер жүргізіліп, соның нәтижесінде мінездеме
3. Осыған байланысты дарынды балалармен істелетін жұмысынң жоспарын жазу.
Дарынды оқушыларды тәрбиелеудің бір түрі сыныптан тыс жұмыстар. Бұл
Дарынды балалардың білімдерін тереңдету барысында істелетін жұмыстың бірі-үйірме. «Көркем
Дарынды бала -бұл болашақта жаңа технологияларды шығарушы, әділ саясаткер,
2 БАЛАНЫҢ ДАРЫНДЫЛЫҒЫН ЖЕТІЛДІРУДЕГІ БАСТАУЫШ СЫНЫП МҰҒАЛІМІНІҢ КӘСІПТІК ШЕБЕРЛІГІ
Мұғалімнің дарынды оқушымен жұмысқа дайындығының қалыптасуының мәселесі арнайы ғылыми
Дарынды балалармен жұмыс жүргізудегі мұғалімдердің кәсіптік дайындығы бойынша оқыту
Бірінші негіз – оқушылармен жеке жұмыс жасау, әр оқушыға
Екінші негіз – оқушылардың өзіндік жұмысы.
Үшінші негіз – оқушылар жеке жоба жасағанда балама оқулықтарды
Төртіншісі – мұғалімнің шығармашылық ойын толық іске асыру.
Бесінші негіз – мұғалімнің оқушыға жеке кеңес беруі.
Дарынды оқушымен нәтижелі жұмыс жасайтын мұғалімнің кәсіби дайындығы мынадай
Ұлы ойшыл Плутарх кезінде былай депті: “Көптеген табиғи талант
Қазіргі мектеп оқушыларын осыдан 30-40 жыл бұрынғы оқушылармен салыстыруға
Әрбір мемлекеттің болашағы мектебінде шыңдалады. Мұғалімнің өзі де сол
Ертең осы елге ие болып, тізгінін ұстар азаматтар-бүгінгі мектеп
Мұғалімдік мамандық жан-жақты білімді, шынайы сезімтал болуды, балаларға шексіз
Мұғалім қызметі - өскелең ұрпақтың мәңгі өзгермелі қарама-қайшылығы мол
Мұғалім адам жанының инженері, мінез-құлық сәулетшісі, ақыл-ой мен сезім
Осыдан бірнеше жыл бұрын өмір сүрген, ғылыми педагогиканың негізін
Орыстың ұлы педагогы К.Д.Ушинский мұғалім мамандығын былайша бағалады -
В.Г.Белинский былай дейді – ұстаздық мәртебесі қаншалықты маңызды, ұлы
Мектепте негізгі фигуралар мұғалім мен оқушы. Олардың сабақта, сабақтан
Педагогикалық қарым-қатынастың тиімді болуы, әрине, мұғалімнің мәдениетіне, шеберлігіне, біліміне
Қазіргі кезде оқушының жеке тұлға болып қалыптасуы, өзіндік позициясының
Тәуелсіз ел тірегі – білімді ұрпақ десек, жаңа дәуірде
Қазақстан Республикасының “Білім туралы” заңын жүзеге асыруға арналған тұғырнамада”Қоғамымыздың
Тәрбие мен білім егіз. Тәрбиесіз білім берілмесе, білімсіз тәрбие
Мұртаза Шерхан ағамыз айтқандай, “Ғылыми, білімі құнсыз
Балаға ата-анадан кейінгі ақыл-ой, адамгершілік, эстетикалық, сана-сезімдік дене тәрбиесі
“Жақсы мұғалім маған әр уақыт қат, қымбат, өйткені ол
Бүгінгі мұғалім ойлау икемділігі дамыған, жан дүниесі терең, өмірге
Дарыны, шығармашылығы бар балалармен жұмыс істейтін мұғалім ролінде педагогтың
Көп мұғалімдердің тіпті төменгі жастағы дарынды балаларға қауіптене қарауы
Дарынды балалармен жұмыс істегенде еріктілікке, бағалау мен талқылаудағы тәуелсіздікке
Кең пейілді сезімтал болу
Дарынды балалар психологиясының ерекшеліктерін түсініп, олардың талап сұранымдарын сезіну
Зиялылық деңгейінің жоғары болуы
Таным, білім айналасының кең болуы
Ашық, ширақ мінезді болу
Жайдары, сезімтал болу
Өз көзқарастарын қайта қарап, үнемі жетілдіріп отыру
Өзінің бейдәстүрлі, шығармашылық дүниетанымының болуы
Жоғарыда айтылғандай, дарынды балалардың қабілетін дамыту үшін, оқу процесін
мазмұнын түсінбей берілген оқушы жауабына қанағаттанбау, негіздеп дәлелдеуді талап
оқушылар арасында талас тудырған сұрақты, бірден дұрыс жауабын айту
оқушылар танымын ашу үшін, өз оқушыларыңның айтылған ойларын
оқыту оқушыларды қызықтыратын ойларға, ұмтылыстарға сүйене жүргізілуі қажет;
олардың “ойға сиымсыз көзқарастарына” сыйлы көзбен қарап бейдәстүрлі ой
оқушыға “бізде сенің ойларыңды талқылауға уақыт жоқ” – деп
мақтауға, мадақтауға, жылы сөздер айтуға ешқашақ тарынбау.
Бұл берілген тапсырмалар мен әдістемелер дарынды балалармен жұмыс істейтін
Және тағы мұғалімнің біліктілігінің, шеберлігінің құрылымы 4 бөліктен тұрады:
Гуманистік (ізгілік бағыты) – адамгершілік, имандылық жатады
Кәсіптік білім – пәнді жақсы меңгеру, оның әдіс-тәсілдерін, методикасын
Педагогикалық іскерлік - оқушылармен тіл табыса білу, ұйымдастыра
Педагогикалық техника – екпінді тебрлі сөйлей білу керек. әр
Дарынды оқушымен жұмыс жүйесінде мұғалім маңызды орын алады. Оқушының
Дарынды оқушыны анықтау, дамыту және оқытуға арналған ғылыми-әдістемелік оқулықтар
көптеген жағдайда олар дарынды оқушыға немқұрайлы қарайды және олардың
тіпті дарынды оқушыларды жақтырмайтын да жағдайлар кездеседі, себебі олар
дарынды оқушының ерекшелігін, қажеттіліктерін және онымен жұмыс жасаудың кешенді
олар дарынды оқушымен жекелей, арнайы жұмыстар жүргізбейді, ал жұмыс
дарынды оқушылар мұндай мұғалімдер үшін тек қана оқу жағынан
олар оқушы дарындылығын дамытудағы ғылыми-зерттеу жұмыстарының қажеттілігін сезінбейді.
Ал біліктілігі жоғары немесе арнайы дайындықтан өткен мұғалімдер өзінің
дарындылықты анықтау, дамыту мәселесіне ерекше көңіл бөледі және сол
олар дарынды оқушыға қосымша тереңдетілген бағдарламалар жасай алады және
жұмысқа қажетті материалдар мен тиімді әдістерді таба біледі және
оқушыға дұрыс бағыт-бағдар беру арқылы оның ғылыми-зерттеу жұмысымен айналысуына
педагогикалық үрдісті диагностикалау жұмысын жүргізе алады және оларды
дарындылықты анықтауда әртүрлі психодиагностикалық әдістемелерді, ал дамытуда оқытудың әртүрлі
Дарынды оқушымен жұмыс істейтін мұғалімге қойылатын педагогикалық-психологиялық талаптарды мынадай
Мұғалімнің бағыт-бағдарына байланысты талаптар:
дарынды оқушымен жұмыстың әлеуметтік қажеттілігін сезінуі;
оқушыны жақсы көруі және қабілеті жоғары оқушылармен жақсы қарым-қатынаста
дарынды оқушымен жұмысқа тұрақты қызығу танытуы және нәтижелі әдіс-тәсілдерді
дарынды оқушының ата-анасымен тығыз байланыс орнатуы;
дарынды оқушымен жұмыс кезінде жоғары нәтижелерге жетуге ұмтылуы;
Мұғалімнің біліміне қойылатын талаптар:
өзінің сабақ беретін пәнін мемлекеттік стандарт деңгейінен жоғары деңгейде
қызмет нысанын, яғни бірыңғай педагогикалық үрдісті білуі;
оқушы дарындылығының моделін білуі;
жеке тұлға теориясын, оны қалыптастырудың әдіс-тәсілін білуі;
дарынды оқушының анықтаудың психодиагностикалық әдіс-тәсілін білуі;
қазіргі заманға сай оқытудың жаңа технологияларын білуі;
дарынды оқушыны оқыту, тәрбиелеу үрдісінде үлгірімге ғана көңіл бөлмей,
дарынды оқушылардың ерекшелігін ескере отырып, оларға шығармашылықпен жұмыс
Мұғалімнің іскерлігіне қойылатын талаптар:
дарынды оқушыны анықтау әдістерімен жұмыс жасай алуы;
дарынды оқушыларды (жекелей және топпен) оқытуға арналған тереңдетілген
оқушы дарындылығын дамытуға қажетті зерттеу жұмыстарын жүргізе алуы;
дарынды оқушыны зерттеуге психодиагностикалық күнделік жүргізуі;
оқытудың инновациялық технологияларын, дифференциалды әдісін қолдана білуі;
оқушылармен қарым-қатынасын психологиялық тұрғыдан сауатты орната білуі;
дарынды оқушыны оқытудың нәтижесін нақты бағалай білуі;
дарынды оқушының ғылыми-ізденіс жұмыстармен айналысуына жетекшілік етуі;
дарынды оқушыны олимпиадалар мен сайыстарға дайындауда жетістікке жете алатындай
дарынды оқушының ата-анасына әртүрлі педагогикалық-психологиялық кеңестер беруі.
Сонымен қатар, дарынды оқушымен нәтижелі жұмыс жасайтын мұғалімнің кәсібі
2.1 Дарынды балалардың білімін жетілдірудегі негізгі тұлғаның бірі
Жас өркеннің бойындағы табиғат берер ерекше қабілетті, дарындылықты тани
Бүгінгі таңда білім саласының алдында дайын білімді, дағдыларды меңгеретін,
В.В.Давыдов "жеке түлға негізінде шығармашылық бастау жатыр; жеке түлғаның
Әрине, мәселе тек басты үғымның мәнін түсінумен шектелмей, оның
В.И.Слободчиков оқушы өміріндегі басты оқиға "өзіндік Менін ашу, адамдар
Негізгі мектептің бүгінгі білім берудегі мақсаты - оқушының өз
Осы тұрғыдан ғылыми зерттеу нәтижелеріне сүйеніп, оқу-тәрбие процесін үйымдастыруда
1."Оқушының шығармашылық іс-әрекетінің міндетті түрде талап етілуі: оқушылардың ғылыми-практикалық
2.Оқушының шығармашылық әрекетінің пайда болуының жан-жақтылығы: жаңа ситуацияға байланысты
З.Сыныптағы ерекше эмоционалдық шығармашылық атмосфера және оқушының қызығушылығы, белгілі
4.Оқушылардың жаңа бір нәрсені ашуы: оқушы өзін белгілі бір
Бұл аталған шығармашылық әрекет сипаттамаларына басқа қосымшалар да болуы
жүйке жүйесін (ақпаратты) код арқылы жіберу;
тасымалдай білу;
ақылдың икемділігі, ойдың терендігі;
әрекетті бағалауды айтады.
Сондай-ақ ғалым шығармашылық іс-әрекетті қалыптастыру, дамыту үшін қажетті жағдайдың
Оқушы шығармашылығының ғылыми-педагогикалық проблема ретіндегі өзекті мәселесінің бірі -
1.Айқын және дұрыс қойылған мақсат.
2.Қосымша мәліметтер іздеу, күш салу.
З.Инкубация. Уақытша мәселені қозғамау.
4.Интуиция оянуы. Инсаит.
З.Нәтижені жан-жақты тексеру.
Ал көрнекті француз математигі Ш.Адамар шығармашылық үрдісті төрт кезеңге
Дайындық кезеңі.
Инкубация, жасырын идеялар, түйыққа тірелу кезеңі.
Интуицияның жарқ етуі. Эврика.
Тексеру кезеңі.
Осы зерттеулерге сүйене отырып, Б.А.Тұрғынбаева өз диссертациясында шығармашылық үрдістің
Жаңалықпен бетпе-бет келу.
Шығармашылық белгісіздік, екіұштылық.
Шешімнің жарқ етуі.
Шығармашылық акт.
Шешімнің дұрыстығын дәлелдеу.
Шығармашылық үрдістің әр кезеңінде бала бойында әр түрлі сапалық
Ғалым-психологтардың еңбектеріне сүйене отырып, Ә.Ә.Сағымбаев өзінің кандидаттық диссертациясында оқушылардың
Әлеуметтік: әлеуметтік жағдайдың болмауы; отбасында шығармашылық жағдайдың болмауы.
Педагогикалық: мұғалімнің баланың белсенділігін қолдамауы; баға қоюдағы әділетсіздік; көмекші
Психологиялық: ойлау, қиялдың төмендігі; өз күшіне сенбеуі; жалқаулығы.
Физиологиялық: денсаулығының нашарлығы.
Сондықтан оқыту әрекетінде мүғалім мен оқушының тығыз байланысы болуы,
Оқушылардың шығармашылық әрекетінің пайда болуының шарттарын мына түрде көрсетуге
а) пәнге үйретудің еркіндігі. Бұл шарт оқушыларға оз әрекетін
ә) сыныптағы білім кеңістігінің әр бағытта болуы, бұл әр
б) оқушының мұғаліммен бірлесе отырып өз шығармашылық әрекетінің жеке
Оқушылардың жеке білім траекториясын қандай да бір әрекетті жүзеге
Білім сапасы – мұғалімдер қызметінің сапасы .
Ұстаз беделі, ең алдымен, өзінің жеке басының қасиеттеріне, ұстаздық
Мұғалімдердің кәсіби шеберлігін шыңдаудағы басты бағыттар:
жеке тұлғаның психикалық әрекетгеріне басшылық жасай білу;
баланың психологиялық жас ерекшелігін, темперамент, мінез құлқын ескере
оқушының жаңа білімнің қажеттілігін түсінуіне жол ашу;
жеке тұлғаға танымдық мәселені шешуде қиындық келтіретіндей тапсырма беріп,
жеке тұлғаның бұрынғы білімдерін байытуына көмектесе отырып, проблеманы шешудің
тапсырманы жеке тұлғаның өзіндік көзқарасын туғызатындай деңгейде жүйелі беру;
теориялық материалдарды практикамен байланыстыруда жеке тұлғаның дербестігін ескере білу;
жеке тұлғаның оқу, тындау, өзіндік пікірін білдіру мәдениетін меңгерту;
жеке тұлғаның өз жұмысьш тексере білуіне, өзгенің еңбегін бағалай
педагогикалық әдеп және қарым-қатынас мәдениетін ұстана білу;
отбасылармен жан-жақты қарым-қатынас жасап,
шығармашыл және кәсіптік кабілеттерін өз бетінше үздіксіз дамыту;
жаңаша оқыту технологияларын талдай отырып, ұлттық мектеп кұрылымына сай
Оқыту формалары балалардың шығармашылық қабілеттерін жетілдіруге, әр баланың жеке
Адам тұлға болып тумайды. Тұлға әлеуметтік ықпалдар арқылы қалыптасады.
Тұлға деп өзіндік бет-бейнесі бар адамды айтады.
Бет-бейне үғымына тән қасиеттер:
ойлау кабілеті дамыған;
сезімі, әсерленуі дамыған;
өзінің ойлауын, сезімін, әсерленуін үйлесімді игеріп басқара алатын;
бастаған істі аяқтап шығатын;
өзгелерге нәтижелі көмек бере алатын;
өмірдегі қиындықтар мен кемшіліктерін, кауіп-қатерлерді
кандай жолмен болмасын жеңе алатын;
сараптау, талдау дағдыларын жақсы меңгерген;
белсенділігі нақты іспен көрінетін;
мінезі ыкпалды, тартымды;
өзінің көзқарасы бойынша әрекет ететін, оны қорғай білетін.
Егер ұстаз өз ісін де, шәкіртін де жақсы көре
2.2 Дарынды баламен жұмыс істейтін педагогтың ғылыми зерттеушілік
Ағарту саласында нақты іс-әрекетті ұйымдастырушы мұғалім болғандықтан, оның кәсіби
Педагогикалық процестің субьектісі ретінде қазіргі талапқа сай мектептердің негізі
Педагогика ғылымында оқытушының зерттеушілік мәдениеті ұғымы теориялық методологиялық, философиялық,
Педагогика
Соның ішінде, педагогикалық мәдениет мазмұнында:
тұлғаға көркем-эстетикалық әсер ету;
оқу және тәрбие;
патриотизмді қалыптастыру;
тарихи сананы қалыптастыру;
білім мен оқытудың ұлттық сипаты;
мәдениет танушылық білімдердің этникалық көп ұлттық мазмұны;
білім беру мен оқыту жүйесінің түсініктілігі;
кәсіби білім мен оқытудың базалық мәдени компоненті;
білім беру мен оқыту формаларының вариативтілігі;
оқытудың блоктық-модулдық жүйесі.
Дарынды балалармен жұмыс жүргізудегі мұғалімдердің кәсіптік дайындығы бойынша оқыту
Бірінші негіз – оқушылармен жеке жұмыс жасау, әр оқушыға
Екінші негіз – оқушылардың өзіндік жұмысы.
Үшінші негіз – оқушылар жеке жоба жасағанда балама оқулықтарды
Төртіншісі – мұғалімнің шығармашылық ойын толық іске асыру.
Бесінші негіз – мұғалімнің оқушыға жеке кеңес беруі.
Оқушылардың білімінің мемлекеттік стандарт талаптарына сәйкестігін бақылауды ұйымдастырудың бір
Педагогикалық мәдениет негізінде ашылатын ғылыми-зерттеушілік мәдениетке ғалымдар мен практиктер
Педагогикалық басылымдарда ағарту парадигмасы мәдениетті тұлғаны интелектуалды дамытудың,
Зерттеушілік мәдениетке сай екі методологиялық қатынасты бөліп көрсетуге болады:
Мегаметодологиялық – ғылыми жаратылыстану және гуманитарлық;
Макрометодологиялық – мәдениеттану, инновация, экология;
Микрометодологиялық-падагогикалық ғылыми-зерттеу.
Соңғы еңбектердің ішінде, осы проблема және кәсіби мамандар
Мұғалімдердің зерттеушілік мәдениетін қалыптастырудың ғылыми-қолданбалы алғы шарты
Сонымен, оқытушының зерттеушілік мәдениетін анвариантты құраушы
Мұғалімнің ғылыми-зерттеушілік вариативті құрылымы: мектепте ғылыми-әдістемелік
Олай болса, ғылыми-зерттеушілік мәдениет иерархиясын мына кестеге
Қорыта айтсақ , мұғалімнің зерттеушілік мәдениеті-педагогикалық құндылықтар
Қазіргі қоғамымыздың әлеуметтік, экономикалық, саяси, мәдени, рухани өміріндегі өзгерістер
- қарым-қатынас;
- экономикалық мәдениет;
- этникалық мәдениет;
- ғылыми-зерттеушілік мәдениет.
Адам өмірінің алтын бесігі – мектеп ұрпақ ойын қалыптастыратын
Егемен еліміздің келешегі – кемел білім мен ұлағатты тәрбиеге
мектептің жалпы құрылымын жаңарту;
мектеп басқару жүйесін өзгерту;
оқу, тәрбие үрдісін демократияландыру, ізгілендіру;
білім мазмұны мен оны оқытудың әдіс-тәсілдерін жаңарту арқылы білім
ұжымда ғылыми ізденіске, зерттеу жұмыстарына жағдай жасау, педагогикалық ынтымақтастықты
Осы міндеттер негізінде анықталған мектептің негізгі мақсаттары ұлттық
ұлттық мектептің қазақстандық өз даму үлгісін таңдауы, өйткені
білімді – баланың даму жолына түсуі үшін беру;
мектеп әлеуметтік – педагогикалық ашық жүйе ретінде қоғам арқылы
Қоғамда жүргізіліп жатқан өзгерістер білім сапасы мен мұғалім
Білім берудегі басты мәселе – сапа десек, оны басқару
Қазіргі уақытта мектеп тек жаңалық енгізу арқылы, яғни инновацияны
Әдістемелік жұмыс субъектісі – мұғалім, өз әрекетін, шығармашылығын жасаушы.
Мазмұн мәселесі (оның жүйелігі, ұйымдастырылуы, нақты мөлшері);
Оқытушы мен оқушының өзара әрекет технологиясы – мәселесінің ең
Оқу мазмұны мен технологияның бірлігі оқушының өзін-өзі дамытудағы
Әртүрлі жүйедегі заңдардың атқаратын қызметін түсіндіріп, оқытуды қамтамасыз ету;
Күнделікті өмір талабына сай әрекет етуге үйрету.
Сондықтан әдістемелік қызметтің мақсаты: мұғалімнің ғылыми әдістемелік ойлау
педагогтің білімге қажеттілігін қанағаттандыру;
білім стандартымен жұмыс жасау;
деңгейлік тексеру жұмыстарын жүйелеу;
қорытынды бақылау жұмыстарының әртүрлілігі;
жаңа технологияны мектеп өміріне енгізу проблемалары, халықаралық бағдарламаларды меңгеру;
дарынды балалармен жұмыстағы жүйелік;
төл оқулықтарды байқаудан өткізу;
мемлекеттік және аймақтық даму бағдарламасының іске асуын қамтамасыз
Әр жетістік үлкен еңбек пен ізденістің нәтижесі, сондықтан да
“Адамның адамшылығы жақсы ұстаздан болады” деп данышпан Абай айтқандай,
“Ұлағатты ұстаз” – мектепішілік ең жоғары атақ, ерекше еңбегің
Еңбегі сіңген ұстаз – осы мектепте табан аудармай, жасаған
Педагогика ісі шебері – оқушыға және мектеп дамуына қосқан
Шығармашыл ұстаз – ізденіспен жұмыс істейтін жас ұстаздарға беріледі.
Барлық атақ алған ұстаздар “Құрмет кітабына” енгізіліп, мектеп тарихында
мектепішілік алғыс жариялау;
марапаттау қағаздарын тапсыру;
республика және облыс бойынша тегін жолдама беру;
мектеп “Құрмет кітабына” жазу;
ең жоғары “Абай ізбасары” атағын беру.
Білім алудағы жаңа мазмұнды игерудегі жаңалық – төл оқулықтар,
Бүгінгі таңда білімнің негізгі әлеуметтік тапсырысы – ауқымды инвестициялық
Білім – біліліктілікке, ал біліктілік – білімнің жеткіліктігі ғана
Мұғалім шығармашылығы, ізденімпаздығы шындыққа қалай жетудің жолын үйретіп әдістеменің
Ғылыми ауқымды білім беру тәжірибесін қалыптастырып, оқушының ғылыми жұмысына
1 сыныптан 11 сыныпқа дейінгі аралықты қамтитын бағдарлама бойынша
интернет жүйесінде жұмыс істеу, ақпарат алу.
Педагогикалық білімді үздіксіз ұйымдастыру жұмыстары мына көзқарастарға сүйеніп құрылады:
Әлеуметтік дамуға бағыттау
Үздіксіз педагогикалық білімінің кешенді сипаты
Педагогикалық білім нәтижесін мұғалім қолдануындағы көп қырлылығы, жан-жақтылығы. Мұғалім
Педагогикалық білім және өз бетімен оқу, өзін-өзі тәрбиелеудің өзара
Педагогикалық білімінің әдістемелік маңызы.
Ю.К.Бабанскийдің көзқарасы бойынша оқытудың тиімділігі тәрбиеленушінің оқытылуы, білім мазмұны,
білім;
біліктілігі;
сөйлеу мәдениеті;
тәжірибесі;
іске қарым-қатынасына да байланысты.
Сондықтан, күрделі педагогикалық мәселелерді шешу тек мұғалімнің педагогикалық шеберлігінің
2.3 Дарынды оқушылармен жұмыс жасаудағы педагогтің өзін - өзі
Дарынды балалармен жұмыс жасауда педагогтардың іс-әрекетіндегі кәсібилікті жоғарылатудың маңызы
Балалардың дарындылығын дамытудағы нышанның рөлін жоғарлатуға болмайды. Көптеген әдебиеттерде
Көптеген зерттеушілер қатарымен мектептегі үлгерушілікпен негізгі ғылыми
Педагогикалық ұжымның іс-әрекетінің басты мақсаты білім берудің мазмұнының
Ізденімпаздық іс-әрекеттің тиімділігін арттыратын шығармашылық атмосфера, бірлесе жұмыс
Педагогтің кәсіби жоғары деңгейі тек қана пәндік білімді терең
Сонымен бірге диагностикалық функцияны да жетілдіру қажет, оған
Дарынды балаларға арналған оқу орындарында оқушыларда бірлесе жұмыс жасау
Педагогикалық тәжірибе, пәндік білім дарынды балалармен жұмыс жасауда кедергі
Тұлғалық құндылықтармен бекітілмеген кәсіби білім оқушылармен өзара әрекеттік бағдарда
Зерттеушілердің зерттеу жұмысының нәтижесінде дамыту сыныптарымен жұмыс жасайтын мұғалімдердің
Педагогтардың кәсіби шеберлігін жоғырлатуда ішкі бақылау және оқу процесін
Баланың дарындылығын анықтау мен жетілдірудегі жұмыстар
Диплом жұмысын орындау барысында дарынды оқушыларға білім беру жүйесін
Ең бірінші еңбек ететін орта мектептің бастауыш сыныптарда бала
Оқушыны алдымен қабілетіне қарап сыныптан шартты түрде даралаймыз. Бұл
Байқау әдісі. Бала ерекшеліктеріне, жалпы әрекеттеріне бақылау
Байқау ұзақ мерзім жүргізіледі.
Мақсатқа жетуге айқын көрсеткіштер жинақтау, мысалы, есеп шығаруда неге
Бақылау құралдарының жеткілікті болуы және оның дер кезінде қағазға
Әңгімелесу. Мұнда алдын ала жоспарланған сұрақтармен қатар жанама
Сондықтан, әрбір ұстаз үшін оқу-тәрбие процесін ұйымдастыруда мол білімділікті,
Қай мемлекеттің де негізгі тірегі-білімді де білікті, іскер де
Дарынды балаларға білім беруді әр ғылымның бүгінгі даму дәрежесіне
Жас өркеннің бойындағы табиғат берер ерекше қабілетті, дарындылықты тани
Баланы заманына қарай икемдеп, өз заманының озық өнегесін оның
Дарынды оқушылармен жұмыс істейтін әрбір мұғалімнің көкейінде мынадай сан
Оқушы дарындылығының дамуы, қабілетінің ашылуы көбіне мұғалімнің кәсіби біліктілігіне
Көбіне «Дарынды оқушы- бұл жақсы оқитын оқушы» деген пікір
Дарынды оқушымен жұмыстың негізгі мақсаты-олардың шығармашылық жұмыста өзінің қабілетін
Дарынды оқушымен жұмыс жүйесінде мұғалім маңызды орын алады. Оқушының
Мектеп қабырғасында кемеңгерлер жақсы да, жаман да оқиды. Ал
Шығармашылықтың түрлері көп. Солардың ішіндегі ерекшесі-сөз өнері саласы. Олай
Оқушыларды сөз өнеріне баулу, үйрету ісі қай жастан басталмақ?
Психологтердің зерттеуі әрбір жаста шығармашылыққа баулуға өзек болмай өзіндік
Мектеп оқушыларын жас ерекшеліктеріне қарай үш топқа бөлеміз:жас буын/6-9
-мазмұндама мінездеме жазудан гөрі әңгіме, өлең, ертегі жазуға биім
- бұл жастағылар ақыл-ой қабілеттілігін тек өзің қызықтырған іске
Оқушыларды шығармашылыққа баулу үшін тағы бір қажеттілік-баланы психологиялық дайындықтан
- « Сенің қолынан бәрі келеді», «Сен қабілеттісің»,
- оқушының кішкентай жетістігі болсада, жоғары бағалап, мадақтап,
- шығармашылық сәтте оқушыға құптаушылық көз қарас білдіру,
Шығармашылық оқушыға шын ләззат, қуаныш сезімін әкелуі тиіс. Жаңаны
Оқушылардың шығармашылық қабілетін дамыту өте маңызды, қиын және көп
Логикалық шығармашылық тапсырмалар біріншіден, оқушы талабын шыңдап, білім дәрежесін
Мен өз тәжірибемде дарынды балаларды анықтау кезеңінде логикалық тапсырмаларды
Көркем шығарманы оқуда, шығармашылықпен айналысу жұмыс барысында дарынды балаларды
2-4 сыныпта:
- жазуының әдемі, сауатты болуы;
- оқығанын, көргенін жүйелі түрде баяндауы;
- 15-20 өлеңді жатқа білуі;
- табиғат көріністеріне, жыл мезгілдеріне шағын әңгіме жаза
5-8 сыныпта
- тереңдетіп оқытытын бағдарлама негізінде оқыту;
- қосымша оқулықтармен жұмыс істей білуі;
- шығармашылық жаттығулар жазуы;
- сөйлемді талдауы түрлерін меңгеруі;
- еркін тақырыпта шығармалар жазуы.
9-10 сыныпта
- берілген тақырыпқа сюжетті әңгіме құрай білуі;
- баяндамалар жазып, рефераттар қорғауы;
- бағдарламаның тақырыптарға шығарма жазуы;
- жазушы шығармаларына талдау жасай алуы;
- тақырыптық кештерде өзіндік көзқарасын білдіріп, ұсыныс-пікірлер айтуы.
Соңғы кезде дарынды балалармен жұмыс істеуге көп көңіл бөліне
Бәрімізге белгілі, бір сыныпта қабілеті, икемділігі, қызығуы, дамуы, ой-өрісі,
Өкінішке орай дарынды баланы анықтау, дамыту, оған қолдау көрсету
Жалпы қабілеттілікті дамыту үшін көп жағдайлар керек. Мен олардың
-туа біткен қасиетін дамыту.
- отбасының жағдайы, ата-анасының қолдауы.
- оқушы мен ұстаз арасындағы қарым-қатынас.
- ұстаз біліктілігі.
- мектептегі оқыту мен тәрбиелеу деңгейі
Міне , осы айтылғандар ұштасқан кезде ғана қабілетті, дарынды,
Қорыта келгенде, қабілетті, дарынды оқушыларды таба біліп, әрқайсысына жеке
Әдістемелік кеңес отырысының жоспарын жасау үшін оқу жылы аяғында
Педагогика мен психология ғылымынадғы жаңалықтарды озық тәжірибені насихаттау әдісін
Дарынды балалармен жұмыс істейтін мұғалімнің педагогика –психологиялық қызметтерін талдау
Пайдалы, ұтымды оқытудың жалпы жағдайын жасау
Оқудың жақсы әсеріне жеткізетін педагогикалық алғашқы жағдайды қамтамасыз ету:
Оқу жоспары бойынша алғашқы ұсыныстарды орындау.(мақсат, тапсырыс, негізгі кезеңдер)
Оқу әдістемелері және техникалық құралдар оқушылардың жұмысқа жедел кірісуіне
Сабақ уақытында тоқтап қалу және шегіну жоқ емес.
Жақсы жұмыс істеген оқушыларға мұғалімдік жұмыс беру, оларды ынталандырады.
2.Оқытуды оқушыларға бейімдеу :
- Оқушыларды оқыту дарынды оқушылардың психологиялық ерекшеліктеріне сәйкес келеді.
- Сабақ материалының ең қиын тұстарын іріктеу
- Күрделілігі әртүрлі материалдарды игеру мүмкіндігін тудыру.
- Оқыту мұғалім мен оқушының ынтымақтастығына сәйкес жүргізіледі.
ІІ Пәндік және әдістемелік құзіреттілік.
1.Оқыту әдістерін және оқу пәнін жетік білу
- Хабарламалар мен көрсетулер дәлме-дәл және уақытына сәикес болу.
-Оқушылардың сұрақтарына жауаптар мен түсініктемелер нақты және қызықты.
-Оқытудың кең тараған әдістерінен, амалдарынан басқа түпнұсқалық турлерін қолдану.
2. Оқыту мен жұмыс істеуді жүйелі жүргізу (кіріспе,дамыту,бекіту,қосу).
- Сабақты қызықтыру арқылы бастау.(оқушылардың назарын аудару).
- Бұрынғы қойылған сұрақтарға жауап ретінде жаңа сабақты көрнкі
- Оқу нәтижелерін біріктіру,жалпыламалау және бекіту.
- Оқу қорытындылау арқылы аяқталады.
(өткен сабақтармен басқа пәндермен және өмірмен байланыстыра аяқтау).
ІІІ. Түсіндіру техникасы, жазу, сөйлеу:
1. Жазбаша және ауызша түсіндіруді пайдалану.
- Мазмұнын түсіндіру анық және қолайлы сөздермен, терминдермен
- Сабқтың түйіді жерлері тақтаға жазылады.
- Оқушыларға арналған жазулар ұқыпты және анық болады.
- Ауызша сабақтың айтылуы және құрылымы дұрыс.
Мұғалімнің сабақ беруін қадағалау жоспары.
Мақсат: Оқушылардың сабақта сөйлеу жоспарының даму процесін басқару тәжрибесін
2.Мұғалім сабақты оқушылардың ойлау жұмысын ұйымдастырудың қандай түрлерін қолданады?
Ол сабақтың мақсатына жеткізе ме ? Оқушылардың интеллектуалдық
Мұғалім білімді салыстыруға, талдауға, жалпылауға және жүйелеуге үйрете ме
Оқушылардың ойлау, тыңдау қасиеттерін көтерудің қандай түрлерін қолданады?
Үйге берген тапсырма оқушылардың іздену қабілетін арттыра ма?
Оқушылардың сөйлеу қабілеті қалай дамытылады? Қандай нәтижелер бар? Сабақта
Ойлау қабілетін арттыру үшін қандай ойын түрлері қолданылады?
Сабақты түсіндіру жылдамдығы. Оқушылардың жеке ерекшеліктерінде қандай әсер бар?
Оқушылардың білімін тексеру, қателерін түзеу қалай жүргізіледі?
Мақсат: Оқушылардың сабақтағы танымдық белсенділігін дамытуда психологиялық ерекшеліктерін пайдалану
Оқушылардың оқу -танымдық белсенділіктерін арттыру үшін мұғалім
Оқушылардың зерделеу, ойлау қабілетін көтеру үшін мұғалім қандай құралдар
Мұғалім оқушыменқалай қарым-қатынас жасайды. Қаділеті әртүрлі оқушылармен қатынаста қандай
Оқушылардың жеке жұмысын ұйымдастыруда қандай жаңа түрлер қолданады?
Мұғалім оқушының сөйлеу қабілеті қалай дамыды. Сөйлеудің әртүрлі дамуда
Мақсат: Оқу-тәрбие жұмыстарының сапасын, әсерін көтеру мүмкіндіктерін оқу.
1.Мұғалім жұмысында қандай жаңалық бар? Оның сабақтарының нәтижесіне ол
Сабақ өткізуде мақсатта бағдарламалардың ең таңдаулылары . Мақсатты таңдаудағы
Білім мазмұнын гуманитарландыру жөнінде мұғалім қандай нәтижеге жетті?
Оқытудың түрлі, мазмұнын, әдісін таңдауда қандай жаңа ұмтылыстары бар?
Қазақстан бойынша дарынды балаларға арналған білім беру мекемелерін көрсетіп
эксперименттік алаңы – 6
регионалдық орталық – 3
білімнің арнай мекемесі – 38
қазақ-түрік лицейі – 23
(БАИ) мектепке дейінгі білім саласында дарынды балалармен жұмыс атқаратын
республикалық арнайы мектеп-интернаттары – 4
республикалық «Тау самал» салауатты – оқу орталығы
республикалық «Дарын» ғылыми-тәжірибелік орталығы
Дарынды оқушымен жұмыс істейтін әрбір мұғалімнің көкейінде мынадай сан
Көбіне "Дарынды оқушы - бұл жақсы оқитын оқушы" деген
Дарынды оқушымен жұмыс жүйесінде мұғалім маңызды орын алады. Оқушының
көптеген жағдайда дарынды оқушыларға немқұрайлы қарайды және олардың ішкі
тіпті дарынды оқушыларды жақтырмайтын да жағдайлар кездеседі, себебі олар
дарынды оқушының ерекшелігін, қажеттілікітерін және онымен жұмыс жасаудың кешенді
олар дарынды оқушымен жекелей, арнайы жұмыстар жүргізбейді, ал жұмыс
дарынды оқушылар мұндай мұғалімдер үшін тек қана оқу жағынан
олар оқушы дарындылығын дамытудағы ғылыми-зерттеу жұмыс қажеттігін сезінбейді.
Ал біліктілігі жоғары немесе арнайы дайындықтан өткен мұғалімдер өзінің
дарындылықты анықтау, дамыту мәселесіне ерекше көңіл бөледі және сол
олар дарынды оқушыға қосымша тереңдетілген бағдарламалар жасай алады және
жұмысқа қажетті материалдар мен тиімді әдістерді таба біледі және
оқушыға дұрыс бағыт-бағдар беру арқылы оның ғылыми-зерттеу жұмысымен айналысуына
педагогикалық үрдісті диагностикалау жұмысын жүргізе алады және оларды бір-бірімен
дарындылықты анықтауда әр түрлі психодиагностакалық әдістемелерді, ал дамытуда оқытудың
ҚОРЫТЫНДЫ
Қорыта айтқанда, дарынды балаларды дамыту – күрделі үрдіс.Әрбір дарынды
Ел басшымыз Н.Ә.Назарбаевтың еліміздің болашағы - жас ұрпақтың
Қазақстан Республикасының «Білім туралы» заңына сәйкес «Әр баланың жеке
Дарындылықты анықтау барысында әлі де шешілмеген күрделі, жауаптары жоқ
Ұстаз беделі, ең алдымен, өзінің жеке басының қасиеттеріне, ұстаздық
Дарынды балалармен жұмыс істегенде еріктілікке, бағалау мен талқылаудағы тәуелсіздікке
1.Кең пейілді сезімтал болу
2.Дарынды балалар психологиясының ерекшеліктерін түсініп, олардың талап сұранымдарын сезіну
3.Зиялылық деңгейінің жоғары болуы
4.Таным, білім айналасының кең болуы
5.Ашық, ширақ мінезді болу
6.Жайдары, сезімтал болу
7.Өз көзқарастарын қайта қарап, үнемі жетілдіріп отыру
8.Өзінің бейдәстүрлі, шығармашылық дүниетанымының болуы
Жоғарыда айтылғандай, дарынды балалардың қабілетін дамыту үшін, оқу процесін
мазмұнын түсінбей берілген оқушы жауабына қанағаттанбау, негіздеп дәлелдеуді талап
оқушылар арасында талас тудырған сұрақты, бірден дұрыс жауабын айту
оқушылар танымын ашу үшін, өз оқушыларыңның айтылған ойларын
оқыту оқушыларды қызықтыратын ойларға, ұмтылыстарға сүйене жүргізілуі қажет;
олардың “ойға сиымсыз көзқарастарына” сыйлы көзбен қарап бейдәстүрлі ой
оқушыға “бізде сенің ойларыңды талқылауға уақыт жоқ” – деп
мақтауға, мадақтауға, жылы сөздер айтуға ешқашақ тарынбау.
Мұғалімдердің дарынды оқушылармен жұмыс жүргізу үшін олардың ақыл-ой дамуын,
Сонымен қатар дарынды балаларды анықтаудың мынадай тұжырымдалған ұстанымдарын есте
1) түрлі ақпарат алу көздерін пайдаланып, бала қабілеттерш кең
2) баланы танып-білу мен зерттеудің ұзақтығы (баланың түрлі жағдайдағы
3) баланың қызығушылығы мен бейімділігіне барынша сәйкес келетін қызмет
4) дамытушылық ықпал ете отырып, баланың психологиялық "кедергілерін" жоюға
5) баланың бойындағы қандай да бір дарынды бағалауда жоғары
6) баланың дарындьшық белгісін оның психикалық дамуының нақты деңгейінде
7) жұмыс нәтижесін талдау, бақылау, әңгімелесу, мүғалімдер мен ата-аналардың
Сондықтан да сауалнаманы тиянақты дайыңдықтан өткен психологтар жүргізуі тиіс.
Қазіргі кезеңде өзін және дарынды оқушыларды танып біле алатын,
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
1.Назарбаев Н.Ә. Қазақстан –2030. Ел Президентінің Қазақстан халқына
2.И.Б.Отческая Одаренность и ее формирование на современном этапе развития
3.Бурменский Г.В., Слуцкий В.М. Одаренные дети – М.: 1991.
4.Мұқанов М. Қабілеттілік және оны тәрбиелеу –
5.Бөлеев Қ. Болашақ мұғалімдердің оқушыларға ұлттық тәрбие беру әдістері.
6.“Дарын” ақпарат-әдістемелік жинағы, №3, 5. 2004. 24 б.
7. Ұ.Б. Жексенбаева Балалардың дарындылығын диагностикалау «РИДиАЛ» баспасы Алматы
8.// Ұлағат Ғылыми – психологиялық және педагогикалық
9.З.Б.Мадалиева Психология одаренности, методическое пособие, Алматы 1999
10.Қ.Жарықбаев. Жалпы психология, Алматы- 2004, 380-б.
11.Қ.Жарықбаев, С.Қалиев. Қазақ тәлім-тәрбиесі, Алматы, «Санат» -1995,352-б.
12.М.Жұманқұлов, Қ.Оразбеков Ұстаз психологиясы (метод. құрал), Алматы, 1990.
Ж.Б.Қоянбаев, Р.М.Қоянбаев. Педагогика-2004, 420 б.
13.Под редакцией А.А.Радугина. Психология и педагогика. Москва, 2000. изд.
14.В.А.Сластелин, В.П.Каширин. Психология и педагогика М: изд. Центр «Академия»
15.Н.Д.Хмел. Біртұтас педагогикалық процесті жүзеге асырудың теориясы мен
16.Н.Тоқсанбаева. «Қарым-қатынастағы таным үрдісінің ерекшеліктері» // Өзіндік таным//, 2004
17.Ж.К.Кухарская. «Мұғалім мен оқушының педагогикалық сұхбатының психологиясы» //Валеология, дене
18.Б.М.Шапиро. «Дұрыс қарым-қатынас» //Валеология, дене тәрбиесі, спорт// – 2004
19.С.Мұқашқызы. «Қарым-қатынас психологиясы пәнін жүргізудің бағдарламалық және әдістемелік мәселелері»
20.Г.Н. Плотникова «Энциклопедия для родителей». Алматы, Балауса, 1995 ж.
21. Амонашвили Ш.А. «Здраствуйте дети», 1988ж. 18-29 бет.
22. Авторлар ұжымы «Жалпы білім беретін мектептің оқу бағдарламалары»
23.Асылбекова Ә. «Бала тәрбиелеудегі семьяның рөлі», 1996ж. 13-17 бет.
24.Ахметов С. «Бастауыш сыныптарда, білім берудің тиімділігін арттыру жолдары»,
25.Әбілова Ә. «Баланы бейнелеу өнеріне баулудағы ата-аналар рөлі», 1996ж.
26.Баймұратова,«Алты жастағы балаларды оқыту мәселелері»1992ж.3-28 бет.
27.Давыдов В.В. «Бірінші сынып оқушысының психологиялық дамуы», 1982ж. 17-37
28.Давыдов В.В. «Возростная и педагогическая психология», 1980ж. 5-17 бет.
29.Дүйсенова Ә. «Бала мінезін тәрбиелеу», 1996ж. 3-10 бет.
30.Корчак Я. «Балаларды қалай жақсы көру керек», 1968ж. 38
31.Мирсеитова С, Иргебаева А. Профессиональное развитие: из опыта учителей.
32. Мукутова Ж.К. “ От басындағы халықтардың тәрбие құндылықтары”
33.Мұқанов М. Бақылау және ойлау. –Алматы: 1964. 65 б.
34.Бөлеев Қ. Бөлеева Л.Қ. Мұғалім және ұлттық тәрбие. Алматы
35.Мұқанов М. Жан дүниесінің сыры – Алматы:
36.Мұқанов М. Ми және сана – Алматы: 1956.
37.Қазақстан Республикасының этникалық мәдени білім тұжырымдамасы. Алматы, 1996
38.Алдамұратов Ә. «Оқушылардың грамматикалық ұғымдарды меңгеру психологиясы» – Алматы,
39.Шығармашылық дарындылықты дамыту бағдарламасы- Алматы: Рауан,1997. 122 б.
40.Алдамұратов Ә., Мұқанов М. “Психология пәнінен лабораториялық-практикалық сабақ” –
41.К.Оразбекова. «Ұлтық сипаттағы тәрбие жаршысы» Қазақстан әйелдері №7, 1993,
42.Қоянбаев Ж.Б. «Семья және балалар тәрбиесі», 1972ж. 10-25
43.Құрманалина Ш.Х. «Дидактикалық ойындар және қызықты тапсырмалар», Атамұра.
44.Талызина Н.Ф. «Педагогическая психология», 1998ж. 17-42 бет.
45.Меерович М.И., Шрагина Л.И. Технология творческого мышления. -Минск, 2003
46.Өмірзақова Г. Оқушылардың шығармашылығын дамыту. «Қазақстан мектебі», № 9
47.Смаилова 3. Дамыта оқыту технологиясының жеке тұлғаның дамуына әсері.
48.Тұрғынбаева Б.А. Шығармашылық қабілеттер және дамыта оқыту. Алматы, 1999.
49.Ұстаздық шеберлікке жету жолдары. Құрастырған Ж. Нұржанова -Алматы, 1991
50.Қ.А.Төлегенқызы. «Болашақ мамандардың танымдық іс-әрекетін ұйымдастыру біліктерін қалыптастыру» Алматы,
51.Н.Қ.Тоқсанбаева, Н.С.Жұбаназарова. «Бала танымдық іс-әрекетін дамытудағы қарым-қатынастың рөлі.» //
4
Оқушыларды шығармашылық мамандыққа қызығушылығынан өнер, техника, ғылым салаларындағы олимпиадаларға,
Пәндерді таңдауды, практикум-дарды, жеке кеңес беруді енгізу
Пәндерді тереңдетіп оқыту
Дара
оқыту
Дарынды оқушыларды айқындаудың негізгі жолдары
Дарынды балаларға тәжірибелік көмек көрсету
Қабілетті балалармен жұмыс істейтін мұғалімдерге арналған педагогика – психологиялық
кепілдемелер әзірлеу
Оқушылардың шығармашылық мүмкіндігін көрсететін диагностика жүргізу
Қабілеттілікті ерте айқындауды қамтамасыз ету
Дарынды оқушыларға білім беру жүйесінің жетілдірудің әдістемелік негіздері
Ықыластылық
Демократиялық
Тектілік
Табандылық
Адалдық
Мұратқа ұмтылушылык
Белсенділік
Ұжымдылық
Қоғамдық парыз
Тәуелсіздік
Ізеттілік
Бастамашылдық
Лидерлік дарындылық