Мазмұны
1. Кіріспе 1
II. ХХ ғасыр обасы 2
2.1. СПИД және оның қоздырғышының ашылу тарихы
2.2. СПИД –тен сақтану жолдары 9
III. Қазақстанда ЖИТС-пен күресу жұмыстарын ұйымдастыру 17
3.1 БҰҰ Бас Асемблеясы 17
3.2. Павлодардың 21 жасар тұрғыны кәмелеттік жасқа жетпеген
IV. Ғасыр індетіне қарсы ұлттық бағдарлама қажет
Бiз салауатты өмiр салтын таңдаймыз! 26
Қорытынды 31
Әдебиеттер: 32
1. Кіріспе
СПИД иммунитет жетiспеушiлiгiнiң жүре пайда болған синдромы.
СПИД – ағзаның қорғаныс қабілетінің әбден әлсіреуінен туындайтын
Бұл ауру ең алғаш 1981 жылы пайда болып,
СПИД-тiң белгiлерi әр түрлі: лимфа түйiндерi үлкейiп, өседi,
СПИД-ті болдырмайтын оған қарсы тұратын, алдын алатын вакцина
II. ХХ ғасыр обасы
2.1. СПИД және оның қоздырғышының ашылу тарихы
Дүние жүзiнде сырқатқа шалдыққан бiрнеше мың адамды тексерген
- Осы ауруға шалдыққан немесе СПИД-тiң вирусы қанында
- Сау адамға СПИД-пен ауырған адамның қанын құйғанда
- Әйел жүкті кезiнде СПИД-пен ауырса, ол нәрестесiне
- СПИД-тiң вирусы адаммен сөйлескеде, жөтелгенде, түшкiргкенде және
- СПИД-пен ауыратын науқасқа көмек көрсеткен бiрде-бiр медицина
СПИД адам организмiне енгенде жауап реакция пайда болып,
Донардан қан алған сайын онда СПИД-тiң бар жоғы
Кездейсоқ адаммен жыныстық қатынасқа түсуден сақ болыңыз. Сондай-ақ
Дәрi салғызу үшiн кездейсоқ шприцтi пайдаланбаңыз. Бойыңызда ауруды
СПИД-тiң алдын алу, сақтану өзiңiзге тiкелей байланысты екенiн
1981 жылдан берi жүргiзiлген дәрiгерлiк мәлiметтер, СПИД-пен ауратындардың
-СПИД-ке шалдыққандардың 15 % наркотиктердi тiкелей шприцпен тамырларына
- 1 % өздерiне бiрнеше рет қан құйғызғандар;
- 1 % СПИД-пен ауыратын әйелдермен туған балалар
Әлi де бұл қауiптi дерттiң себеп салдары зерттелiп,
ЖИТС жұқпалы ауруы жөнінде алғашқы хабарлар АҚШ басылымдарында
Бұл вирус имундықжүйені зақымдап, көптеген басқа жұқпалы аурулардың
Қазіргі кезде ЖИТС дертінде шалыққандар мен оның вирусын
1997 жылғы мәліметтер бойынша, ЖИТС ауруын жұқтырғандар саны
Қазақстанда АИВ инфекциясын жұқтыру бойынша эпидемилогиялық жағдай өте
2000 жылғы дерек бойынша, елімезде АИВ жұқтырғандар саны
С.Ж.Асфендияров атындағы Қазақ мемлекеттік медицина университетінің ректоры, профессор
Басқа елдерде де туберкулез бен ЖИТС індеттерінің қатар
АИВ жұққандардың арасында соз және мерезбен ауырғандардың саны
ЖИТС-пен нақастану қаупі күннен – күнге арта түсуде
Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының ұйғарымы бойынша жыл сайын
Бұл адамдардың жасына, жынысына, ұлт-ұлысына, бай-кедейлігіне қарамайтын жұқпалы
Бұл індетті өршітпей, оның алдын- алуға тек өана
Бұл ауру Қазақстан жерінде де аяқ басты. Алғашқы
Дүниеде жүздеген түрлi жұқпалы аурулар бар, олардың көпшiлiгi
Эволюциялық процестiң нәтижесiнде адамдарда әр түрлi зиянды әсер
Имунитет арнайы жасушалардың және олар бөлiп шығаратын ерекше
Егерде имундық жүйе туа салысымен әлсiз болса немесе
Бастапқы кезде дәрiгерлер “жаңа аурудың” бар екенiн анықтап,
1981 жылы жаз айында Лос-Анжелос қаласындағы ауруханардың бiрiне
Екi ай өткеннен кейiн Лос-Анжелос, Сан-Франциско қаларында,
Дүниежүзiлiк сақтау ұйымы бұл ауруды AIDS деп аталады.
Белгiлi болған вирустың екi түрi де жан-жақты зерттелген.
Соңғы жылдары жер шары халықтарының назары хх-ғасыр обасы
Дүниежүзiлiк денсаулық сақтау ұйымы 1999 жылы жер бетiнде
СПИД-пен ауырған кезде адам денесінде Т-лимфоцит деп аталалатын
СПИД қоздырғышын немесе адамда имунитет жетіспеушілікті туғызатын вирусты
СПИД вирусы адам организмінде қалай өмір сүреді?
Адам организміне енген вирус қанның лимфоцит клеткаларының ішінекіріп,
Өкінішке орай, СПИД вирусын өлтіретін дәрілік заттар адам
Сыртқы ортаның физикалық және химиялық әсерлеріне вирус өте
2.2. СПИД –тен сақтану жолдары
Қазіргі күнде СПИД вирусының жұғу жолдарының үш түрі
Қорғану тәсілдерін қолданбай жыныстық қатынаста болған кезде жұғады.
СПИД вирусын жұқтырған адамның қаны сол қаннан жасалған
СПИД вирусын жұқтырған анадан бойдағы балаға немесе дүниеге
Спид вирусы ауырған адамнан сау адамға қалай жұғады?
Ол үшін, вирус ауырған адамнан сыртқа шығу керек,
Зақымданған адам организмінде вирус қанының лимфоциті мен қан
Жыныстық зақымдасу кезінде серіктестердің мүшелерінің шырышты сілекей қабығындағы
СПИД вирусының гомосексуалистердің, бисексуалистердің, гетеросексуалистердің және еркектер мен
СПИД ауруын таратуда маңызды жағынан екінші орын алатын
Бүгінде көпшілік арасында бірнеше адамға дәрі салғанда тек
СПИД вирусы әдеттегі тұрмыс жағдайында жұқпайды:
Қол алып амандасқанда, құшақтасып беттен сүйген кезде, үй
Олардың жұмыс бағыттары мынанадай:
Вирус жұғу мүмкіндігі бар”қатерлі топтарға” жататын адамдарды тексеріп,
Ауру ошағын анықтап, дәрігерлік бақылауға алып, вирустың әрмен
Қазақстан Республикасында 5 жылдың ішінде 4 млн 870
“ЖИТС ауруының алдын алу туралы” Қазақстан Республикасының заңында
Қазақстан Республикасында тұратын не ұзақ мерзімге жұмыс атқаруға
ЖИТС-пен ауырған не вирусын тасымалдаушы шет ел азаматтары
ЖИТС вирусын тасымалдаушылар қан беретін донор бола алмайды.
СПИД-пен ауырған кезде адам денесінде Т-лимфоцит деп аталалатын
СПИД қоздырғышын немесе адамда имунитет жетіспеушілікті туғызатын вирусты
СПИД вирусы адам организмінде қалай өмір сүреді?
Адам организміне енген вирус қанның лимфоцит клеткаларының ішіне
Өкінішке орай, СПИД вирусын өлтіретін дәрілік заттар адам
Спид вирусы ауырған адамнан сау адамға қалай жұғады?
Ол үшін, вирус ауырған адамнан сыртқа шығу керек,
Зақымданған адам организмінде вирус қанының лимфоциті мен қан
Жыныстық зақымдасу кезінде серіктестердің мүшелерінің шырышты сілекей қабығындағы
СПИД вирусының гомосексуалистердің, бисексуалистердің, гетеросексуалистердің және еркектер мен
СПИД ауруын таратуда маңызды жағынан екінші орын алатын
Бүгінде көпшілік арасында бірнеше адамға дәрі сағанда тек
СПИД вирусы әдеттегі тұрмыс жағдайында жұқпайды:
Қол алып амандасқанда, құшақтасып беттен сүйген кезде, үй
ЖИТС - көп жағдайда өлімге соқтыратын аса қатерлі
Дүние жүзi бойынша соңғы кездерi кең етек
ағарту жұмыстарының “дәстүрлi емес” әдiстерi мен дәстүрлерiн (автожүрiс,
Ақпараттық акциялар кезiнде әрбiр ауыл тұрғынына түсiнiктi қазақ
Ауыл тұрғындары арасындағы ақпараттық-ағарту жұмысына журналистердi, артистердi, педагогтарды,
Облыс халқын ЖҚТБ жөнiнен сауаттандыру және хабарландыру iсi
Алматы облыстық ЖҚТБ орталығының мамандары өздерi жүргiзген шарала
Тұрғындар арасында облыстың танымал артистерiнiң ойын-сауық кештерi де
Арнайы жүргiзiлген сұрақ - жауап ауыл тұрғындарының 45,4
III. Қазақстанда ЖИТС-пен күресу жұмыстарын ұйымдастыру
3.1 БҰҰ Бас Асемблеясы
БҰҰ Қазақстан үшін СПИД-пен күрес қорынан 22,5 млн
Парламент Сенатының әлеуметтік-мәдени даму комитетінің бұрнағы күнгі кеңейтілген
Бұған дейін "СПИД ауруының алдын алу туралы" заң
ҚР денсаулық сақтау министрінің орынбасары Анатолий Белоногтың айтуына
3.2. Павлодардың 21 жасар тұрғыны кәмелеттік жасқа жетпеген
Павлодардың 21 жасар тұрғыны кәмелеттік жасқа жетпеген қызға
Күдікті өзінің СПИД жұқтырғанын жасыра отырып 14 жастағы
Полициядан хабарлағанындай, күдікті бұған дейін де кісі өлтіргені
Бұл Павлодардағы СПИД-ті террор құралы ретінде қолдануға бағытталған
Қазіргі жағдаймен, жалпы алғанда Павлодар облысында ВИЧ індетінің
БҰҰ Бас Ассамблеясының 58 сессиясына қатысуға БҰҰ Штаб-пәтеріне
Аталған форумның жұмысына төмендегілер қатысты: Бас Хатшы Кофи
Жоғары деңгейдегі пленарлы отырысқа сондай-ақ БҰҰ мүше-мемлекеттердің сыртқысаяси
ВИЧ/СПИД мәселелесі шекараларды танымай, шын мәнінде жаһандық сипат
Мәселені түбегейлі шешу үшін ұлттық және халықаралық деңгейде
Осы мәселелердің барлығы БҰҰ БА жоғары деңгейдегі пленарлы
Қазақстан делегациясының басшысы Қ.Тоқаев өз сөзінде былай деп
Қ.Тоқаев ВИЧ/СПИД-тің барлық елдерге бірдей қатерлі екендігін атап
Қазақстан делегациясының басшысы СПИД-пен, туберкулезбен және маляриямен күрестің
Пікірталас нәтижелері бойынша БҰҰ БА жоғары деңгейдегі пленарлы
IV. Ғасыр індетіне қарсы ұлттық бағдарлама қажет
Қазақстан Республикасының Сыртқы істер министрлігі Өзбекстан Республикасының Қазақстан
- Алтын діңгегіміз ауылдың өзегіне құрт түсер болса,
Бұл сөздің жаны бар. Қаншама жастарымыз айықпас дертке
Өмірге болашағы бұлыңғыр сәби әкеле жаздаған жеті ананың
Алматы. Мамырдың 1-і. ҚазАқпарат. Орталық қалалық клиникалық ауруханада
Бiз салауатты өмiр салтын таңдаймыз!
«Отан» Республикалық саяси партиясының «Жас Отан» жастар қанаты
Аталмыш сайысқа белсене қатысып отырған аймақтар ретiнде Алматы,
Жастар арасында салауатты өмiр салтын насихаттау қызу жүргiзiлiп
Қазақстанда спид дертіне кезіккендер онша көп емес, бірақ
Адам құқықтарын қорғайтын ұйым Хьюман Райтс Уотч Қазақстандағы
Әлем елдерімен салыстырғанда СПИД дертіне кезіккен адамдар саны
Бірақ бұл аса қатерлі дерт қазақ жерінде жедел
2002 жылғы ресми мәлімет бойынша, Қазақстанда 25 мыңдай
БҰҰ СПИД - пен күрес бөлімшесінің деректеріне қарағанда
Орталық Азия және Ресей бойынша СПИД жөніндегі кеңесші
"Полицияның дөрекі әрекеттерінен, зорлық – зомбылық көрсетуінен және
Мария Струтердің айтуынша, 1991-жылы Қазақстан өз тәуелсіздігін жариялағалы
Оның айтуынша, полиция ол дертке кезіккендерді шамалы ғана
Ал, Алматыдағы сауықтыру орталығында ем алып жатқан Наташа
Кейбір құрбыларымды бір топ полиция кезектесіп отырып зорлады",
Әділет министірлігі есірткімен күрес комитетінің төрағасы Нұрлан Әбдіров
Бірақ Мария Струтердің айтуынша, СПИД-ке кезіккендерге заң тәртіп
Оңтүстік Африкада спидке қарсы күрес конференциясы өтті.
Спидке қарсы күреске арналған конференция барысында Оңтүстік Африка
Аталған конференцияны Оңтүстік Африка өкіметі осы аптада, өз
Оңтүстік Африкада ВИЧ ауруына шалдыққандар әлем бойынша ең
Дей тұрғанмен елдің Батыс мүйісіндегі провинцияда СПИД ауруына
Елбасының жарлығымен 2002-ші жыл “Денсаулық жылы ” блып
Қорытынды
Эканомиканы дамыту, реформалары жүргізу тек біржақты мақсатты көздемей,
Мемлекетіміздің тәуелсіздік алғанына 10 жылдан асты. Денсаулық тек
Әдебиеттер:
1. Н.М. Амосов. Денсаулық туралы толғаныстар. Алматы,
2. Г.Л. Аланасенко. Л.А. Панова. Медицинская валеология.
3. Г.Л. Билич, Л.В. Назарова. Основы валеологии-
4. И.И. Брехман. Диагностика, средства, практика обеспечения
5. В. И. Дубровский. Ваяеология. Здоровый образ
6. А.С. Имангалиев. Педагогическая валеология - Алматы.
7. Ж.Ж. Жатқанбаев. Валеология –Алматы .2003.
8. В.В. Колбанов, Г.К. Зайцев. Валеология в
9. Т.К. Мустафина. Основы валеологии. - Алматы,
10. Ю.Х.К. Сатпаева. Валеология - наука о здоровье.
11. А.А. Покровский. Тағам туралы талдау. Алматы, 1990.
12. Ә. Өмешұлы. Салауатты өмір – денсаулық кепілі.
13. В.Л. Г. Татарникова. Педагогическая валеология. -
14. Е. И. Торохова. Валеология. Программы дисциплин предметной
1