Мазмұны
Кіріспе.......................................................................................1
Сырқы экономикалық қызметінің жалпы мәселелері....................................2
Шетелдік валюта операцияларының есебі.........................................................6
Тауарлардың импорты бойынша жасалатын операциялардың есебі..........15
Тауарлардың экспорты бойынша жасалатын операциялардың есебі.........18
Толлингті операциялардың есебі.........................................................................19
Сыртқы экономикалық қызметпен байланысты басқа да операциялардың есебі.............................................................................................................................20
Қорытынды..............................................................................................................24
Кіріспе
Бүгінде бухгалтерлік есебі басқару жүйесінде ең басты бір
Шарушылық жүргізудің қазіргі жағдайында шаруашылық жүргізуші субъектінің күрделі
Экономиканың барлық саласындағы кәсіпорындардың иелері мен еңбек ұжымдары
Есепке алынған ақпараттардың көмегімен шаруашылық жүргізуші субъектілердің және
Сыртқы экономикалық қызметінің жалпы мәселелері
Кәсіпорынның сыртқы экономикалық қызметінің негізгі түрлері тауарларды экспорттау
Сыртқы экономикалық мәміле контрактімен рәсімделеді, онда олардың құқы,
«Инкотермстің» барлық термині төрт базалық ктегорияға топтастрылған:
Топ Жабдықтаудың
шартты белгілері Франкировка жағдайы
(тасымалдау шарттары)
Е EXW Завод франкосы
F FCA
FAS
FOB Еркін тасымалдаушы
Еркін кеме бортының жағасына дейін әкелу
Еркін бортқа әкелу
C CFR
CIF
CPT
CIP Құны және фрахтысы
Құны,сақтандыру және фрахтысы
Тасымалдауға дейін төленген...
Тасымалдау мен сақтандыру төлемі жүкті тасымалдауға дейін төленген
D DAF
DES
DEO
DDU
DDP Шекараға деәін жеткізілген
Кемеден жеткізілген
Кеме тоқтайтын жерге дейін, яғни айлаққа
Дейін өткізілген (баж салығы қосылған)
Баж салығын төлемей жеткізілген
Баж салығын төлеп жеткізген
«Е» тобының шарты бойынша сатып алушы сатушының қоймасынан
«С» тобының шарты бойынша сатушы тасымалдаушылармен шартқа
СІҒ тауарды жеткізіп беру кезіндегі жағдайында сатушы жүктің
Сөйтіп, CIF шарты кезінде сатып алушының жабдықтаушыға төлейтін
DAF жағдайында экспорт үшін рұқсат етілген белгіленген орнына
FAS – жабдықтау шартына сәйкес сатушы кеме бортына
ҒОВ - сату жағдайына сәйкес жабдықтаушының бағасына тауардың
«Инкотермс» ұсыныстық сипатта болады және оның белгілі бір
Қазақатан Республикасы аймағына әкелінетін және оның шекарасынан шығарылатын
кедендік баж салығы;
кедендік рәсімдеу үшін кедендік алымдар;
таурады сақтауға алынатын кедендік алымдар;
шығарып салғаны үшін кедендік алымдар;
Қазақстан Республикасының кедендік органына лицензия брегені үшін алынатын
кеден ісін рәсімдеу бойынша машықтанған мамандық аттестатын бергені
алдын ала қабыладанатын шешімдер үшін төлем.
Бұл төлемдердің көбісінің мөлшерін кедендік тауар құнына тәуелді
Кедендік төлемді есептеудің негізін тауардың кедендік құны
Қазақстан Республикасының кедендік аумағынан тысқары жерлерге шығарылатын тауарлардың
Қазақстан республикасының кедендік аумағына сырттан әкелетін тауардың кедендік
Едендік төлем мөлшерлері мынадай түрлерге бөлінеді:
Адволарлық – салық мөлшері салынатын тауарлардың кедендік құнына
Ерекше - салық мөлшері салынатын тауарлар бірлігінің
Аралас – салық мөлшері жоғарыда аталған кедендік салық
Сыртқы экономикалық қызметте қолданатын негізгі құжаттар болып :
Техникалық құжаттаулар – техникалық төлқұжаты (паспорты), сызбасы, жинау
Тауарлы-ілеспе құжаттаулар ы- тауар сапасының сертификаты, буып-түю парағы;
Транспорттық, экспедиорлық және сақтандыру құжаттаулары – теміржол наклоднойы
Қойма құжаттары – экспорттау тауарына портта берілген қабылдау
Есеп айырысу құжаттаулары – шот-фактурасы, аударм векселі
Банкі құжаттаулары – валютаны аудару өтініші, инкассо
Кедендік құжаттаулар – кедендік жүк декларациясы (КЖД), тауардың
Талап (шағым) құжаттаулары – шағымдық хат, сотқа немесе
Бұзылған немесе кем шыққан жөнінде жасалған құжаттар –
Сыртқы экономикалық қызмет бойынша есеп айырысу шетелдік валюта
ШЕТЕЛДІК ВАЛЮТА ОПЕРАЦИЯЛАРЫНЫҢ ЕСЕБІ
Шетелдік валютасында жасалатын операцияларды бухгалтерлік есепте көрсету үшін
Валютамен алынған немесе берілген несиелер (қарыздар); басқа да
Мысал. «Узень! ЖШС 27 қаңтар 2002 ж. «Werbe»
528500 теңгеге - 351 шоты
Шетелдік валютада операцияны жасау кезінде операцияның жасалған күнін
Шетелдік валютада жасалатын операциялардың мазмұны Шетелдік валютада жасалған
Валюталық шоттар бойынша банктік операциялар және валюталық акредтивтер
Шетелдік валютамен жасалатын кассалық операциялар Шетел валютасының кірістелген
Шетелдік валюта сатылған тауарлар , жұмыстар, қызметтер және
экспорттау кезінде
республиканың ішінде сатылған кезде
Экспортталатын тауардың кедендік ресімдеу күні
Көрсетен қызметті, нақты орындалған жұмысты, басқа да мүлікті,
Тауар айырбастау операцияларының барысында шетелдік валютаға сатылған тауарлар,
тауар айырбастау операцияларының барысында жасалған экспорттаулар
Экспортталатын тауардың кедендік ресімдеу күні
Экспортқа тауарды ресімдеу кедендік декларациясы
Республика ішіндегі тауар айырбастау кезінде Көрсеткен қызметтері, нақты
Республика аймағында шетел валютасына басқа да мүліктерді, ТМЗ
Басқа да мүліктерді, тауарлады импорттау Импортталатын ТМЗ кедендік
Импорттау қызметі Қызметің нақты танылған күні Қызметтің нақты
Шаруашылық шығыстарын жүзеге асыру үшін бұрындары есеп
Іссапар шығыстарын жүзеге асыру үшін бұрындары есеп беретін
Субъектінің жарлық капиталын қалыптастыру және соған салым бойынша,
Ақша қаражаты мен есептесулер (шетел валютасында алынған
Шетелдік валютаға алынған (қалыптасқан) негізгі құралдардың құны ,
Мысал. «Цемент» ААҚ берген өтініші бойынша, оған қызмет
Қатар№ Шаруашылық операцияларының мазмұны Сомасы,
Мың
теңге Шоттар корреспонденциясы
дебет кредит
1 2 3 4 5
Валютаны сатып алу
1 Есеп айырысу шотынан ресейдің рублін алу үшін
2 Валюталық шотқа ресейдің рублінде қаражаты аударылды (ҚР
3 Оң бағамдық сомалық айырмасы табыс ретінде көрсетілегн
Валютаны сату
1 Конвертациялау кезінде валюталық щотынан есептен шығарылған қаражат
2 Теңге түрінде есеп айырысу шотына аударылған
2180
3 Теріс бағамдық аырмасынан алынған сомасы шығыс ретінде
Бағамдық айырма есеп және есеп беруде келесі тәртіп
Шетел валютасында көрсетілген дбиторлық және кредиторлық қарыздарды өтумен
Әрбір есептік күнег шетелдік валютадағы ақша қаражатының қалдық
Төменде бағам айырмасының өте жиі кездесетін жағдайлары келтірілген:
Таурларды және басқа да мүліктерді импорттау кезінде
Көрсетілетін қызметтің импортталуы кезінде – осы қызметтің нақты
- дебиторлық
- валюталық қаражаттар бойынша қарызы бар
Бағамдық айырманың пайда болу кезеңінен бастап қарыздың өтелу
Бухгалтерлік есепте оның ішінде есеп беру кезеңінде бағамдық
6250 Бағамдық айырмадан түскен алынған табыс
Мысал: «Узень» ЖШС қаржылық есебінде тауар үшін
Есеп беру күніне , яғни 31 қаңтар
Осы процестегі операцияларды көрсету үшін «Узень» ЖШС бухгалтерлік
Қатар№ Шаруашылық операцияларының мазмұны Cомасы, мың теңге Шоттар
дебет кредит
1 2 3 4 5
1 Есеп беру күні бойынша дебиторлық қарыздың қайта
(3500*151,3-3500*151) 1050 2180 6250
2 Келіп түскен тауар кірістелді (кедендік рәсімделген күніне
3 Тауарды кірістеу кезінде болған бағамдық айырмасы
4 Есеп беру күніне дебиторлық қарыздың қайта бағаланған
Сонымен «Узень» ЖШС 2002 жылдың 28 ақпанындағы балансында
Шетелдік тәуелді еншілес заң тұлғаларымен немесе бірлескен
Шетелдік тәуелді еншілес заңды тұлғаладың немесе бірлескен
Есептен шыққан кезде, ол не табыс ретінде (5320
Тауарлардың импорты бойынша жасалатын операциялардың есебі
Шетелдерден материалдарды, құрал-жабдқтарды, тауарлады, материалдық емес активтерді
Щетелдік жабдықтаушылармен есеп айырысу – есеп айырысу алдында
Коммерциялық несие бойынша шетелдік жабдықтаушылармен есеп айырысу.
Шетелдік валютада берілген вексельдер (траттаттар).
Келіп түскен импорт тауарларының есебін мына формула бойынша
Мұнда:
- тауар бірлігінің құны;
– жабдықтаушының бағасы ;
К – жалпы шығынның жабдықтаушының шотында көрсетілген
Өз кезегінде,
/СП
Мұнда:
ОЗ – жалпы шығын;
СП – жабдықтаушының шотында көрсетілген жалпы сомасы.
Әкелінген тауарлар бойнша ҚҚс мына формула бойынша есептеледі:
Мұнда:
– кедендік құн;
- импорттық кедендік баж салығы;
– кедендік алымдар
А - акциздер
Н - ҚҚС мөлщерлемесі
Кедендік құнды анықтаудың әдістері:
Кедендік құнды сырттан әкелетін тауарларға жасалған мәміленің бағасы
Кедендік құны ұқсас тауарлар жөнінде жасалғаг мәміле бағасы
Кедендік құнды бірыңғай тауарлар жөнінде жасалған мәміле бағасы
Құннан шегеру негізінде кедендік құнды анықтау әдісі.
Құнға қосу негізінде кедендік құнды анықтау әдісі. Құнға
Кедендік құнды анықтаудың резервтік әдісі. Егер тауардың кедендік
Кеден құн бух есепте көрініс таппайды.
Консигнация жағдайында импортталған тауарлар. Консигнация жағдайында импортталған
Тауарлардың экспорты бойынша жасалатын операциялардың есебі
Тауарды экспорттау – бұл оларды сатып алушы елге
Экспорттауға арналған тауарладың қозғалысын рәсімдеудің негізі болатын құжаттар
Жабдықтаушылардың шоттары, көліктің барлық түріне жасалатын тауарлы-көліктік наклоднойлары,
Материалды қабылдауға жасалған тауарладың станция жанындағы және тағы
Тауарладың кем түскені, артық шыққан, бүлінген не табиғи
Сақтандыру полисі (егер де жүк жабдықтаушымен сақтандырылса);
Контракт бойынша қарастырылған басқа да құжаттар.
Экспортқа шығарылған тауарлардан түсетін түсімдердің толық және
Тауарды жабдықтауға шетел әріптестерімен контракт жасар
Тауарды экспорттау бойынша жазылатын жазбаларды бухгалтерлік есепте рәсімдеу
Экспорттан түсетін теңгедей немсе шетел валютасындай түсімнің дер
Толлингтік операциялардың есебі
Толлингтік операция деп өңдеуге берілген (немесе әкелінген)
Өңдеуге әкелінегн тауарлар, кеден заңына сәйкес, кеден бекетінен
Толлингтік операцияларды жүзеге асырған кезде бір елдің кәсіпорны
Толлингтік операциялар шикізат пен материалдарды қайтадан өңдеу; тауарлады
Қазақстан Республикасының кеден аумағында тауарлады қайта өңдеу процессі
Егер де өңдеуге әкелінген өнім екі жылға жеткізбей
Шетел тауарлары және олардың өңделген өнімі шығарылатын кеден
Сыртқы экономикалық қызметпен байланысты басқа да операциялардың
Атқарылған жұмыс, көрсетілген қызмет. Сыртқа экономикалық қызметінің мәмілесіне
Егер де шетелдік резидент емес – кәсіпорын Қазақстан
Қозғалмайтын мүліктер, егер де жұмыстар, қызметтер осы мүліктермен
Егер де көрсетліген қызметі, атқарылған жұмысы, осы аталған
Егер де көрсетілген қызметі, мәдениет, өнер, білім, спорт
Кәсіпкерлік немесе жұмысты, қызметті сатып алушының кез-келген қызметі
Кәсіпкерлік немесе басқа да кез келген жеке тұлғаның
Қазақстан Республикасының аймағында қызмтін жүзеге асырған кезде,
Франчайзинг бойынша жасалатын операциялардың есебі. Франчайз – бұл
Франчайзингке қатысушылардың екі жағы болады : франчайзер және
Франчайзер – бұл нарықта үлкен сұранысқа ие өнімдерді,
Франчайзи – франчайзермен жасалған келісім-шарттың жағдайында франшиза құқығын
А) берілген өнімнің нақты өзіндік құнына 801 дебеттеліп,
Б) берілген өнімінің босатылған құнына : 301 шоты
В) есептелеген пайызды өтеу сомасына : 686 шоты
Франшиздің өтелуі мен алынуы : 106, 343 шоттары
Халықаралық іскерлік операциясын мемлекеттік бақылау. Трансферттік
Трансферттік баға – бұл халықаралық іскерлік операцияларын
Бір-бірімен тәелді тараптардың арасында;
Тауар айырбастау операциялар бойынша;
Мәміле бойынша міндеттемені орындау кезінде, біртектес қарсы талаптарды
Тіркелген тұлғамен мәміле жасаған кезде немесе шетел мемлекеттерінде
Салық бойынша жеңілдігі бар заңды тұлғамен мәміле жасасқан
Кейінгі салықтық кезеңнің екі жылында салықтық декларациясының мәліметі
Егер де тауардың нарық құнына кем дегенде
Өкілетті орган нарықтық бағадан мәміле бағасының ауытқуын анықтаған
Бұл жағдайда мәміленің келесі шарттары ескеріледі:
Жеткізіп берілген тауардың, атқарылатын жұмыстың, көрсетілетін қызметтің саны;
Жеткізіп берілетін тауардың сапасы;
Міндеттемені орындау мерзімі;
Төлем шарты;
Бір-біріне тәуелді кәсіпорындар өзара мәміле жасасқан кезде қолданылатын
Қорытынды
Кәсіпорынның сыртқы экономикалық қызметі елдің экономикасын тұрақтандырудың маңызды
25