Банктің меншікті капиталы

Мазмұны
Кіріспе..............................3
I-БӨЛІМ. Банк ресурстарының құрылуының қайнар көздері..............6
1.1. Банк ресурстарының ұғымы және құрылымы................-
1.2. Банк ресурстарын жоспарлау мен заңдылығы...............9
II-БӨЛІМ. Банктің ресурстарының қалыптастыру сипаты......28
2.1. Банктің меншікті капиталы...................28
2.2. Банктің тартылған қаражаттары және депозиттері.................39
2.3. Инвестициялық операциялардың үлесі............49
Қосымша........................54
Қорытынды...............................59
Қолданылған әдебиеттер....................61
Кіріспе
Бүгінгі әлемде ел экономикасы дамып, нарықтық қатынастардың қалыптасу мақсатына
Екінші деңгейлі банктер бір жағынан, шаруашылық субъектілердің уақытша бос
Ал, «банктің ресурстары» терминіне ұғым беретін болсақ:
Банк ресурстары деп – банктің пассивтік операциялары негізінде қалыптасқан
Банк ресурстарын банктердің өзіндік қаражаты, қарыз қаражаты және тартылған
Банк ресурстары тек несиелеуге ғана емес, сол сияқты басқа
Банктің пассивтік және активтік операциялары бір-бірімен тығыз байланысты. Мәселен,
әсерін тигізеді.
Сондықтан да, бұл курстық жұмыстың өзектілігі осында жатыр. Яғни,
Сондықтан да, мен курстық жұмысымның тақырыбын «Банктің ресурстарының құрылуының
Бұл курстық жұмысты жазудағы негізгі мақсатым: қазіргі нарыққа сай
Бұл курстық жұмыстың әдістемелік нұсқаулары бойынша: банктің ресурстарының құрылуының
Жоғарыда айтылып өткен тақырыптар негізінде банк ресурстарының
толықтай мәселелері қарастырылды. Айтар болсақ, қазіргі
екінші деңгейлі банктердің меншікті қаражаттары мен тартылған қаражаттарының банк
Курстық жұмысты жазу барысында жан жақты ізденуім негізінде А.Ә.
I – БӨЛІМ. Банктің ресурстарынң құрылуының қайнар көздері
1.1. Банк ресурстарының ұғымы және құрылымы
Екінші деңгейлі банктер бір жағынан, шаруашылық субъектілердің уақытша бос
«Банк ресурстары» термині «банктің несиелік ресурсына» қарағанда кең ұғымды
Банк ресурстары деп – банктің пассивтік операциялары негізінде қалыптасқан
Банк ресурстары банк балансының пассивінде көрсетіледі. Пассив операциялары тарихта
Банктің меншікті капиталы банктің тұрақтылығын қамтамасыз етуде маңызды роль
Екінші деңгейлі банктердің өзгешелігі – олардың өзгенің қаражатымен қызмет
Екінші деңгейлі банктердің ресурстарының құрылымы олардың мамандануы, әмбебаптығы және
Банктің меншікті капиталы.
Банктің заемдық және тартылған қаражаттары.
Банктік ресурстарды құрудың құрылымы, құрамы және сипаттамасы мыналарға тәуелді:
біріншіден, Ұлттық банктік секторының интеграцияларының дәрежесінен
дүниежүзілік банктік жүйесіне;
екіншіден, екінші деңгейлі банктердің ұйымдық түрлері;
үшіншіден, банктік менеджментінің сапасы;
төртіншіден, банктің ресурстар тасымалдаушысына бос ақша қаражаттар құралдарының негізгі
бесіншіден, толық құнды басқа да банктік секторымен бәсекелестік қызмет
Банктің ресурстарының құрылуының қайнар көздері тартылған қаражаттар бөлімінде банк
Банктік ресурстарды құрудың негізгі мақсаттарына мыналар жатады:
1) Ресурстарды шығындары аз мөлшерде тарту
2) Ресурстарды ең ұзақ мезгілге тарту
3) Міндеттеме портфелі – мөлшері, мерзімі бойынша диферсифицирленуі
Банктік ресурстарды құру және әр түрлі қайнар көздерінің қиыстыруларын
Депозиттік саясатты сауатты жүзеге асыруынсыз ресурстарды нәтижелі басқару мүмкін
Банктік ресурстарды құру ерекшеліктерінің бірі меншікті қаражат пен тартылған
1.2. Банк ресурстарын жоспарлау және заңдылығы
Банк ресурсы банктің пассивтік операцияларды жүргізуінің нәтижесінде пайда болады
Айтып өткендей, банк ресурстарын банктердің өзіндік қаражаты, қарыз қаражаты
Пассивтік және активтік операциялар бір-бірімен тығыз байланысты. Мәселен, пассивтердің
Банк ресурстарын қалыптастырудың негізгі көздеріне банк клиенттерінің салым ақшалары
Банктің өзіндік қаражатына жарғылық және резервтік қорлары, сондай-ақ, банк
Банктің жарғылық қоры (капитал) – банк ісін ұйымдастырудың бастапқы
Банктің ұйымдық-құқықтық формасына қарамастан оның жарғылық қоры толықтай қатысушылардың
Банктің жарғылық капиталына акционерлер (қатысушылар) салым ақшаны салумен
Аударылатын дивидендтердің мөлшері, аударылатын кезегі мен тәртібі акциялардың түрлерімен
Банкке түскен пайда жеткіліксіз болған жағдайда артықшылықты акция бойынша
Екінші деңгейлі банктің резервтік қоры активтік операциялардан болған залалдың
Екінші деңгейлі банктерде резервтік қормен қатар пайдадан аударудың есебінен
Банктегі өзіндік қаражаттың айрықша құрамдас бөлігіне банктің нақты операцияларды
Банктегі өзіндік қаражаттың маңызды функциясы – банктің өз салымшылары
Өзіндік қаражаттың шамасын (мөлшерін) екінші деңгейлі банктер көптеген факторларға
банктегі активтік операциялардың шекті мөлшерін анықтайды;
өз клиенттерінің өзіндік ерекшеліктеріне тәуелді;
өзінің активтік операцияларының сипатына тәуелді;
4) Ұлттық банктің жүргізіп отырған несие саясатына және несиелік
Дамыған нарық жағдайында несие саясатын ырықтандыратын болсақ, екінші
Бұл арада банктегі өзіндік қаражаттың мөлшерін жинақтау түрінде арттырудың
банктегі өзіндік қаражаттың мөлшерін;
пайданы немесе шығарылатын акциялардың санын (банк пайшыларының санын) арттыру.
Отандық екінші деңгейлі банктер әбден қалыптасқан нарықта өз орнын
Коммерциялық кәсіпорынның бір түрі ретінде банк мекемесінің өзіндік ерекшелігі
Депозиттік операция (латынша depozitum – сақтауға берілген зат) –
Жоғарыда айтылғандардан мынадай тұжырым жасауға болады: депозит тек салымшыға
Банктің «Алтын» ережесінде қаржылық банк талабының шамасы мен мерзімі,
Депозит шоттары әр түрлі болуы мүмкін. Оларды жіктеудің негізінде
Салымшылардың категорияларына қарай депозиттер былайша бөліп көрсетіледі:
заңды тұлға (кәсіпорын, ұйым, өзге де банктер);
жеке тұлға.
Қаражаттың алыну формасы бойынша депозиттер мынадай түрлерге бөлінеді:
талап етілмелі (нақты мерзімі болмайтын міндеттеме);
мерзімді (нақты мерзімі бар міндеттеме);
шартты (бұрын айтылған шарт күшіне енгенде алынатын қаражат).
Талап етілмелі депозит – клиент тарапынан банкке алдын ала
Банк өтімділігін басқару тұрғысынан алғанда банктер үшін ағымдағы және
Контокоррент (итальянша conto corrente – ағымдағы шот) – бұл
Контокорренттік шотқа овердрафтық ағымдағы шот ұқсас болады. Бұл шот
Осыған орай бұл шотқа көбінесе пассивтік (несиелік) қалдық сипаты
Талап етілмелі депозитке бір жақты тәртіппен немесе бір-біріне тапсырма
Лоро-шотта пассивтік (несиелік) сальдоның қалыптасуы банк айналымында корреспондент банк
Осылайша, лоро-шоты және ностро-шоты бойынша несие сальдосы банк балансында
Клиент пен банк арасындағы келісімде қарастырылған қысқа мерзімді несие
Көптеген екінші деңгейлі банктерде кездесетін талап етілмелі салым ақшаның
Осы себептерге байланысты банк талап етілмелі шоттағы қалдық бойынша
болуына қарамастан қалдықты кемітпей-ақ оның ең аз шамадағы деңгейін
«Мерзімді» депозит шотына аударуға (банкке қаражатын орналастырған клиенттің табысын
А = ,
мұндағы А -
ағымдағы шоттарда жыл бойы сақталған қаражаттың
үлесі;
О орт. - есеп айырысу және ағымдық
жыл ішіндегі орташа қалдығы;
О нес. - ағымдағы және
ішіндегі несиенің айналымы.
Мерзімді салым ақша – бұл банктің белгілі бір мерзімге
Өзіндік мерзімді салым ақшада қаражат банктің иелігіне келісім-шарт бойынша
өтімділігін басқаруына жағдай жасайды.
Алынатын мерзімі алдын ала хабарланатын салым ақшада клиент өз
Мерзімді салым ақшаның сомасы қомақты сомамен анықталады, әрі келісім-шарттың
Мерзімді салым ақшалар банк басшысы мен клиенттің (салымшының) арасындағы
белгілейді. Банк өз тарапынан келісім-шартта қарастырылған барлық шарттарды уақытылы
Мерзімді депозит пен талап етілмелі депозит арасындағы аралық жағдайға
Шетелдік іс-тәжірибе жинақ ақша операциясын депозиттік операциядан бөлек қарастырады:
Жоғарыда айтылғандардан мынадай тұжырым жасауға болады: жинақ ақша салымы
Банктің балансында жинақ ақша салымы мерзімді жинақ ақшадағы баланс-шотта
Ресурстар үшін жүріп жатқан бәсекелестік күресте банктердің қолданатын маңызды
Талап етілмелі шотты иесі ағымдағы операцияларды орындау үшін пайдаланады,
Жеке тұлғаларға ашылған талап етілмелі шот бойынша пайыздар іс
Мерзімді салым ақша бойынша пайыздық мөлшерлемелердің мөлшерін белгілеу кезіндегі
Банк салымшылардың қаражатын тарту үшін есептеу мен пайызды төлеудің
Табысты есептеудің дәстүрлі түріне жай пайыз жатады: есеп айырысудың
Пайыз, келісім-шартында қарастырылғандарға қарай салым ақша бойынша табыс төленеді
Табысты есептеудің өзге түріне күрделі пайыз жатады (пайызға пайыз
өскен сомасына қолданылады. Күрделі пайыздарды табыстың нақты төлемі
Салымшыларға қаражаттың салымда болатын нақты уақытына қарай үдемелі түрде
Кейбір банктер инфляциялық ысыраптық өтемақысы ретінде процентті мерзімінен бұрын
Салым қаражатын тарту үшін екінші деңгейлі банктер шетелдік
халықтың қаражатын тарту бойынша әр түрлі бағдарламаларды әзірлеу; салымшылар
«тыныш» мақсатты жарнаманы (пошта,телефон арқылы) пайдалану;
салым ақша мерзімі аяқталғанда сый-ақысы төленетін инвестиция сипатындағы салым
тұрақты салымшыларға «банкке адалдығы үшін» сый-ақы төлеу;
банк пен клиенттің экономикалық мүдделерін оңтайландыруға мүмкіндік беретін НАУ
АҚШ-тың жинақ ақша банктерінде 70-ші жылдары салымшыға мерзімді салым
Одан ары АҚШ-тың екінші деңгейлі банктері өздерінің іс-тәжірибесіне клиенттерге
НАУ және САПС шоттарына ұқсас шотты, отандық екінші деңгейлі
Депозиттік және жинақ ақша сертификаттары – мерзімді салым ақшаның
Сертификат – бұл эмитент банктің ақшалай қаражаттың салымы туралы
Депозиттік және жинақ ақша сертификаттарынан басқа салымшылардың категорияларына қарай
шығару тәсілі бойынша – бір жолғы тәртіппен немесе сериямен
рәсімделуіне қарай – атаулы, ұсынылмалы, айналыс мерзімі бойынша, мерзімді,
Егер депозитті немесе салым ақшаны алудың мерзімі ұзартылса, онда
төлеу шарты бойынша: белгілі бір есеп айырысу кезеңі біткенше
Сертификатты өтеу үш тәсілмен жүзеге асырылуы мүмкін:
жаңа сертификаттарды шығару;
басқа салым ақша түріне немесе талап етілмелі шотқа қолма-қол
қолма-қол ақшамен (жеке тұлғалар үшін).
Сертификаттарды шығаратын банктер оны шығарудың шартын және оны айналысқа
инвесторға процент мөлшерлемесінің деңгейі тартымды болуы керек;
салымшыға сертификаттың ең аз шамадағы шегі қолайлы болуы керек;
проценттік мөлшерлемелерді қарастыратын тетік икемді болуы керек;
шығарудың шарты стандартты (еселік атаулы құн, шығарылатын және өтелетін
атаулы құн төлемі үшін және проценттерді есептеу үшін берілетін
сатып алушылар сертификаттың қандай шартпен шығарылғаны туралы ақпаратпен таныс
жай депозит келісім-шартпен рәсімделген мерзімді салым ақшаға қарағанда сертификаттың
сертификаттарды тарататын және айналысқа түсіретін қаржы делдалдарының көптігіне қарай
сертификатты қайталама нарықта иесі басқа тұлғаға оны (сертификатты) сақтағаны
депозиттік сертификаттың иесі салық салынғанда өз табысының азғантай үлесінен
II – БӨЛІМ. Банктің ресурстарының қалыптастыру сипаты
2.1. Банктің меншікті капиталы
Екінші деңгейлі банктердің меншікті капиталының ролі мен шамасы, басқа
Банктің меншікті капиталы банктің тұрақтылығын қамтамасыз етуде маңызды роль
Меншікті және тартылған екінші деңгейлі банк ресурстары Ұлттық банкте
Банктің меншікті капиталы – банктің қаржылық тұрақтылығын, коммерциялық және
байланысты және өткен жылдардағы бөлінбеген пайдасы.
Банктің меншікті капиталының құрылымы бірдей емес, себебі, оларға әсер
Сонымен, қазіргі екінші деңгейлі банктердің меншікті капиталы мынадай баптарды
жарғылық капитал;
резервтік капитал;
қосымша капитал;
банк операциялары бойынша тәуекелдерді төмендету мақсатында құрылған қорлар (резервтер);
бөлінбеген банк пайдасы.
Банктің жарғылық капиталы банктің заңды тұлға ретінде міндетті түрде
Қазақстанда екінші деңгейлі банктер төмендегідей екі ұйымдық формаларда құрыла
акционерлік банк формасында;
пай қосу арқылы, яғни жауапкершілігі шектеулі серіктестік формасында.
Пай қосу арқылы құрылған банктің жарғылық капиталы құрылтайшылық құжатта
Меншікті капиталдың құрамдас бөлігі – акционерлік капитал. Бағалы қағаз
Акционерлік капиталдың құрылымы әр банктерде әр түрлі келеді. Акционерлік
меншікті акционерлік капитал, яғни бұл жай және артықшылығы
банктік резервтер, яғни алдағы уақыттағы әр түрлі шығындарды
банктің ұзақ мерзімді міндеттемесі (ұзақ мерзімді вексельдері, облигациялары).
Банктің жай акциясын иеленушілер, банктің таза табысынан дивидент алып
Банктің артықшылығы бар акцияларын иеленушілер тұрақты пайыз түрінде табыс
Сонымен қатар, банктер қаражат тарту мақсатында облигацияларды шығарады.
Жалпы, банктің акционерлік капиталының құралуы төмендегідей кезеңдерден тұрады:
бағалы қағаздардың проспект эмиссиясын дайындау және оны сараптамадан өткізу;
бағалы қағаздарды эмиссиялауды тіркеу;
банк-эмитенттің бағалы қағаздарын тіркеу;
шығарылатын және орналастырылатын бағалы қағаздардың нәтижелерін тіркеу.
Акционерлік банктер акцияларды төмендегідей жағдайларда шығарады:
- банктің акционерлік формада құру;
- банктің жарғылық қорын ұлғайту үшін қосымша акциялар шығару.
Банктің меншікті қаражатының келесі түріне резервтік қор жатады. Резервтік
Сондай-ақ, резервтік қор банктің тұрақты қызмет етуін қамтамасыз етеді.
Қосымша қорлар – негізгі құралдардың тозуына байланысты аударылған
Арнайы қорлар – негізгі қорларды қайта бағалау негізінде,
қаражаттарды қайта бағалау қоры, яғни ұлттық валюта мен
Келесі қорға жекелеген банктік операциялар бойынша тәуекелді төмендету мақсатында
Бөлінбеген пайда – акциялар бойынша дивидентті төлегеннен кейін және
Банктің меншікті капиталын ұлғайту жолдарына мыналар жатады:
банк пайдасы;
акциялар шығару;
құрылтайшылар және пай қосушылар санын арттыру;
облигациялар шығару жатады.
Банктік капитал банктің дербестігін қамтамасыз ете отырып, оның қаржылық
Банктің меншікті капиталының қорғаныс қызметі, оның капиталының шамасының банктің
Банк капиталының қорғаныс қызметі – банктің салым иелеріне жәрдем
Банк капиталының шұғыл қызметі – қорғаныс қызметіне қарағанда
Қаржы және салым иелерінің мүдделерін қамтамасыз етуден басқа банктердің
Банктің меншікті капиталына қатысты ережелер, оның ең төменгі мөлшеріне
Айналым қызметі. Кез келген банк капиталы банкроттыққа қарсы, не
Резервтік қызметі. Тәуекелдер тек активтік операцияларға ғана емес, сондай-ақ
Банктердің төлем ресурстарының мүмкін болар тапшылығына байланысты міндетті түрде
Банктің капиталының резервтік қызметі тәуекел активтердің болуына байланыссыз, банк
Банктің меншікті қаражаты әдетте қаржылық ресурстың қажетті мөлшердегі үлесін
Меншікті капитал банктің ресурстарының негізіне қызмет етеді. Меншікті капиталдың
Жоғарыда айтылып кеткендей, екінші деңгейлі банктердің меншікті қаражаттарының элементтеріне
Орталық қадағалаушы органдар меншікті капиталдың барабарлық деңгейі және айқын
10 % - нан 12 % - на дейінгі,
Меншікті капиталдың жеткіліктілігі қаражаттық тұрақтылық пен банк сенімділігін анықтайды
Меншікті капиталдың құрылысы (реттегіштік деңгейі) 3 деңгейде қарастырылады:
Бірінші деңгейлі капитал құрамына: сатып алынған акциялар үлесіндегі
Екінші деңгейлі капитал құрамына: ағымды жылдың шығындары үлесіне
Үшінші деңгейлі капитал: ол өшіргенге дейінгі екі жыл
Ұлттық тәжірибе мінездеме негізінде екінші деңгейлі банктер капиталдарының жеткіліктілігі
Қазақстандағы екінші деңгейлі банктердің меншікті капиталы мен тартылған
1 – кесте көрсеткіші бойынша, екінші деңгейлі банктердің меншікті
Сонымен қатар, жинақталған банк ресурстарының құрылымында тартылған қаражаттардың салыстырмалы
Сондықтанда, банктің қаражаттандыру деңгейін өсіру мақсаттарында банктік кірісті көтеру
Қазақстандағы екінші деңгейлі банктердің меншікті жинақталған қаражаттары бес жылдың
Әрбір екінші деңгейлі банктердің қаражаттану дәрежесі
стратегиялары мен банктік қызметтің өсу қарқынының тәсілдері негізінде өздігінен
Егер банктер сыртқы және ішкі нарықта қатал бәсекелестік күрестерде
Қазақстан Республикасындағы екінші деңгейлі банктердің меншікті қаражаттарының құрылысы тұтас
2.2. Банктің тартылған қаражаттары және депозиттері
Банк ресурстарының құрылымында тартылған қаражаттар үлесі меншікті қаражаттармен салыстырғанда
Нарықтық қатынастардың дамуына байланысты, сондай-ақ ескі банктік жүйе үшін
Банктік тәжірибеде барлық тартылатын қаражаттарды жинақтау
тәсілдеріне байланысты үлкен екі топқа бөледі:
Депозиттік қаражаттар;
Депозиттік емес тартылған қаражаттар.
Тартылған қаражаттар ішінде ең көп бөлігін депозиттер құрайды. Депозиттер,
Ал, сол, депозиттік қаражаттарға келетін болсақ:
Депозиттік қаражаттар дегеніміз– бұл клиенттердің (жеке және заңды тұлғалардың)
Депозиттік операциялар активті және пассивті болып бөлінеді:
Активті депозиттік операциялар – банктің уақытша бос ақша қаражаттарын
Пассивті депозиттік операциялар – бұл клиенттердің уақытша бос ақша
Қазіргі банктік тәжірибеде салымдардың, депозиттердің және депозиттік емес ресурстардың
Экономикалық мазмұнына қарай депозиттерді мынадай топтарға бөледі:
талап етуіне дейінгі депозиттер;
мерзімді депозиттер;
жинақ салымдары;
бағалы қағаздар.
Сондай-ақ, оларды төмендегідей белгілеріне байланысты жіктеуге болады:
мерзімдеріне қарай;
салым иелерінің категорияларына қарай;
қаражаттарды салу және қайтарып алу шартына қарай;
пайыз төлеу тәсіліне қарай;
банктің активтік операциялары бойынша жеңілдіктер алуына қарай;
басқада с.с.
Салым иелерінің категорияларына байланысты депозиттік шоттар мынадай түрлерге бөлінеді:
жеке тұлғалардың шоттарына;
кәсіпорындар және акционерлік қоғамдардың шоттарына;
жергілікті билік ұйымдарының шоттарына;
қаржылық мекемелердің шоттарына;
шетелдік азаматтарының шоттарына.
Талап етуіне дейінгі депозиттер – бұл салым иелерінің бастапқы
Отандық банктік тәжірибеде талап етуіне дейінгі депозиттерге мыналар жатады:
мемлекеттік, акционерлік кәсіпорындардың, сондай-ақ әр түрлі шағын коммерциялық құрылымдардың
әр түрлі мақсатқа тағайындалған қорлардың қаражаттары;
есеп айырысудағы қаражаттар;
жергілікті бюджеттер қаражаттары және олардың шоттарындағы қаражаттар;
басқа банктердің корреспонденттік шоттарындағы қаражат қалдықтары.
Талап етуге дейінгі депозиттік шоттардың артықшылығы олардың иелері үшін
Ал, кемшілігі – бұл шот бойынша пайыз мүлде төленбейді
ақша салу және оны алу кез келген уақытта ешқандай
шот иесі банктен осы шотты пайдаланғаны үшін пайыз түрінде
банктер талап етуге дейінгі шоттарда ақшалай қаражаттарды сақтағаны үшін
талап етуге дейінгі депозиттер бойынша, екінші деңгейлі банк Орталық
Мерзімді депозит – бұл банктерде белгілі бір мерзімге және
Бұл депозит түрі, алдын ала хабарлаудан кейін немесе мерзім
Бұл салымның ерекшелігі – талап еткенге дейінгі депозитке қарағанада,
Депозиттің бұл түрін алдын ала хабарлау негізінде немесе уақыты
Мерзімді депозиттер мынандай түрлерге бөлінеді:
меншікті мерзімді депозиттер;
алдын ала алуы ескертілген мерзімді депозиттер.
Меншікті-мерзімді депозиттер сақталу мерзіміне қарай жіктеледі:
30 күнге дейінгі;
30-90 күнге дейінгі;
90-180 күнге дейінгі;
180 күннен 360 күнге дейінгі;
360 күннен жоғары.
Мерзімді депозиттер бойынша, салым иесінен алдын ала хабарлау депозиті
Әдетте , алдын ала алуын хабарлау мерзімі жеті күннен
Мерзімді депозиттердің мынадай ерекшеліктері бар:
Есеп айырысу үшін пайдаланылмайды, әрі мұндай шоттарға ешқандай да
Шоттағы қаражат баяу айналады;
Тұрақты пайыз төленеді;
Пайыз мөлшерінің ең жоғарғы деңгейі Ұлттық банкі тарапынан реттеліп
Ақшаны алуы туралы салым иесінің алдын ала хабардар етуі
Бұл шоттағы қаражаттар бойынша ең төменгі мөлшерде резервтер белгіленеді.
Тағы бір кеңінен таралған депозиттердің түрі – жинақ салымдары.
Банктер үшін мұндай шоттар қосымша жұмыстарды талап етеді: оперцияны
Мерзімді депозиттер және жинақ салымдары депозиттік ресурстардың біршама тұрақты
Жинақ салымдарының тұрақты мерзімі болмайды. Бұл салымдардың түрі бойынша,
Жинақ салымдарының төмендегідей ерекшеліктері болады:
ақшалай қаражаттар сақтауда тұрақты мерзімі болмайды;
шоттағы қаражатты алдын ала алу барысында ешқандай да ескерту
ақшаны шотқа саларда немесе шоттан аларда міндетті түрде ақшалай
Отандық банктік тәжірибеде жинақ шоттары тек жеке тұлғаларға ғана
Отандық банктік тәжірибеде жеке тұлғаларға ашылатын жинақ салымдары салым
мерзімді жинақ салымдары;
қосымша жарна қосатын мерзімді жинақ салымдары;
ұтыс салымдары;
ақшалай-заттай ұтыс салымдары;
мақсатты және ағымдық салымдар;
алдын ала алуын хабарлайтын салымдар;
валюталық салымдар
Мерзімді жинақ салымдарға тұрақты мерзімі белгіленетін және сол мерзім
Қосымша жарна қосатын мерзімді жинақ салымдары – бұл шоттағы
Ағымды жинақ салымдар негізінен, жалақы, зейнетақы, үздіксіз төлемдерді төлеу
Мерзімді депозиттер мен жинақ салымдарының бір түріне депозиттік және
Депозиттік және жинақ сертификаты – бұл салым иесіне белгілі
Депозиттік және жинақ сертификаттары иемденуіне қарай екі түрлі болып
атаулы сертификаттар;
мәлімдеуші сертификаттар.
Атаулы депозиттік және жинақ сертификаттары бұл салым иелерінің атына
Депозиттік және жинақ сертификаттары сатылған тауарлар және көрсетілген қызметтер
Әлемдік банктік тәжірибеде депозиттік сертификаттардың мынадай екі түрі бар:
аударылатын;
аударылмайтын.
Аударылмайтын депозиттік сертификаттар салым иелерінің қолдарында болып, уақыты жеткен
Аударылатын депозиттік сертификаттар басқа бір тұлғаларға екінші
нарықта сатып алу-сату арқылы өтеді.
Жинақ сертификаты жеке тұлғаларға арналып шығарылады. Жинақ сертификатының мерзімі
Мерзімді депозиттік және жинақ сертификаттары мерзімінен бұрын төлеуге ұсынылуы
Депозиттік нарықтың тұрақты дамуына әр түрлі факторлар, соның ішінде
Осындай жағдайда, екінші деңгейлі банктердің активтік операцияларын қаржыландырудың басты
депозиттік ресурстардың қаржыландыратын активтік операциялардың мерзімдері мен сомасына
депозиттік операциялар банк пайдасын ұлғайтуға немесе болашақта пайда алу
депозиттік операцияларды ұйымдастыру процесінде мерзімді депозиттер мен мерзімді салымдардың
салым иелерінің санын өсіру мақсатында, депозиттік операциялар түрлерін ұлғайтып,
Қазақстандағы банктік секторының тартылған қаражаттар құрылысы бойынша көрсеткішін
Кесте көрсеткіші бойынша, соңғы екі жыл ішінде тартылған қаражаттар
Екінші деңгейлі банктерінің депозиттік міндеттеме портвелі бойынша құрылысының көрсеткіші
57,8% -дан, 2005 ж. 62,7 %-ға дейін, сонымен қатар
Депозиттік емес тартылған қаражаттар - бұл банктің алған қарыздары
Депозиттік емес банктік ресурс көздері мен депозиттер өзара ажыратылады.
Депозиттік операциялар тартылған ресурстарымен көбіне ірі екінші деңгейлі банктер
Банк депозиттік емес ресурстары, банктің қысқа мерзімді өтімділігін қолдау
Банкаралық несие – бұл екінші деңгейлі банктердің бір-біріне беретін
Депозиттік емес қаражаттардың бір түріне Ұлттық банктің екінші деңгейлі
Овернайт – банктердің Ұлттық банктегі корреспонденттік шотында дебеттік қалдықтың
Күндізгі заем – банктік жұмыс күні ішінде банктердің Ұлттық
2.3. Инвестициялық операциялардың үлесі
Банк қызметіндегі инвестициялаудың өзіндік ерекшелігі бар. Кең мағынада, банктік
Ал, тар мағынада, банктік инвестиция – табыс немесе пайда
Сонымен қатар, банктік инвестициялау банктің негізгі капиталға жұмсаған қаражаттары
Банктің инвестициялық қызметі инвестициялық саясат көмегімен жүзеге асырылады. Инвестициялық
Банктердің инвестициялық саясаты – банк қызметінің тұрақты жұмыс жасауын,
Банктің инвестициялық саясатының басты бағыттары мынадай бөлімдерді қамтиды:
Инвестициялық саясаттың басты міндеті;
Баланс активі мен пассивіндегі квазиинвестициялық операциялардың шегін (үлесін) анықтау;
Инвестициялық операциялардың сапасы үшін жетекшілер мен атқарушылардың жауаптылығы;
Инвестициялардың құрамы мен құрылымы;
Бағалы қағаздардың сапасының деңгейінің және өтеу мерзімінің
тиімділігі;
Инвестициялар портфелінің диферсификациялануына қойылатын негізгі талаптар;
Портфельдің құрамына түзетулер енгізу механизмі;
Пайдалар мен зияндардың есебі;
Компьютерлік қамтамасыздандыру бағдарламалары.
Банктердің инвестициялық қызметі жаңа бағалы қағаздарға қаражат орналастыруға кепілдік
Бағалы қағаздар бизнесіндегі андеррайтинг – бұл бағалы қағаздарды сатудан
Банктердің инвестициялық операциясы бағалы қағаздармен жасалатын операцияларды сипаттайды. Банктің
Қор бағалы қағаздардың өзін екі топқа бөледі:
мемлекеттің бағалы қағаздары;
мемлекеттік емес (корпоративтік) бағалы қағаздар.
Мемлекеттің бағалы қағаздары табыстылығына қарай үш түрге бөлінеді:
Дисконттық, мұндай бағалы қағаздар алғашқы нарықта инвесторларға жеңілдікпен (номиналдық
Купондық, яғни номиналдық құнына пайызбен бейнеленген табыс әкелетін бағалы
Аралас, яғни купон және дисконт түрінде қатар табыс әекелетін
Бүгінгі таңда Қазақстан Республикасындағы екінші деңгейлі банктердің инвестициялық операцияларға
Сонымен қатар активтерінің бір бөлігін өтімді корпоративтік бағалы қағаздарға
Акциялар;
Облигациялар;
Депозиттік және жинақ сертификаттары;
Ипотекалық куәліктер;
Депозитарлық қолхаттар.
Осылардың ішінде инвестициялау операциялары акциялар мен облигацияларға байланысты көп
Акция – бұл акционерлік қоғамның жарғылық капиталына үлес қосқандығын
Дивидент төлеу тәсілінің айырмашылығына байланысты жай және артықшылықты
Облигация – оның иесінің ақшалай қаражат салғандығын куәландыратын және
Қазақстанда айналыста жүрген облигациялар табыстылығына қарай екі түрге бөлінеді:
Купондық облигация – инвестор-банкке пайыз мөлшерлемесі формасында, яғни алты
Дисконттық облигация – инвестор-банктің облигацияны шығарушыдан номиналдық құнынан төменгі
Қосымша №1
1 – кесте
ЕДБ – рдегі банктік ресурстар құрамының өзгертулері мен динамикасы
(млрд тенге)
№ Ресурстар 01.01.02 01.01.03 01.01.04 01.01.05 01.01.06
сомасы % сомасы % сомасы % сомасы % сомасы
1 Меншікті капитал (реттегіш) 122,3 15 161,2 14 233,6
2 Міндетте-мелердің жинақ портфелі 686,0 85 1010,4 86
3 Барлығы 808,3 100 1171,6 100 1724,9 100 2765,4
Қайнар көздері: жылдық сәйкестіктері бойынша АФН және НБК –нің
Қосымша №2
2– кесте
ҚР банктік секторының меншікті капитал құрылысы мен құрамы
01.01.02 01.01.03 01.01.04 01.01.05 01.01.06
сомасы % сомасы % сомасы % сомасы % сомасы
Барлық меншікті капитал 122,3 100 161,2 100 233,6 100
оның ішінде бірінші деңгейлі капитал 91 74,4 110,6 68,6
Жарғылық қор 76,6 62,6 77 47,8 100,4 42,9 161,3
Қосымша капитал 8,8 7,2 11,2 6,9 13,8 5,9 16,7
Өткен жылдың бөлінбеген пайдасы 8,7 7,1 15 9,3 24
Екінші деңгейлі капитал 36,3 29,7 55,7 34,5 87,9 37,6
Ағымды пайда 6,6 5,4 20,5 12,8 28,8 12,3 31,1
Субардинарлық міндеттеме 15,3 12,5 30,1 18,7 58,8 25,1 99,3
ҚР АФН және ҚРҰБ жылдық есептемелерінің көрсеткіштері бойынша
Қосымша №3
3- кесте
ҚР банктік секторының міндеттеме портфеліндегі тартылған қаражаттардың құрылымдық динамикасы
01.01.02 01.01.03 01.01.04 01.01.05 01.01.06
сомасы % сомасы % сомасы % сомасы % сомасы
Клиенттер алдындағы міндеттеме 481,1 70,3 713,4 70,5 975,1 65,4
Банкаралық несие 45,1 6,6 30,7 3 69 4,6 79,4
ҚР үкіметінен қабылданған заемдар 8,1 1,2 8,2 0,8 7,5
Мемлекеаралық мекемелерден қабылданған заемдар - - 21,2 2,1 17,7
Басқа банктерден н/се мекемелерден қабылданған заемдар 49,3 7,2 123,3
Бағ. қағаздар бойынша «Репо» операциясы - - - -
Субардинарлық міндеттеме - - 30,1 3 58,8 3,9 100,3
БҚ айналысында босатылғ. - - 22,6 2,2 27,8 1,9
Басқа да кредиторлар 29,7 4,3 31 3,1 21,4 1,4
Басқа да міндеттемелер 71,7 10,4 29,9 3 19,7 1,3
Барлық міндеттемелер 686 100 1010,4 100 14,91 100 2418,6
Қосымша №4
4 - кесте
ҚР банктік секторындағы депозиттер көрсеткіші
01.01.02 01.01.03 01.01.04 01.01.05 01.01.06
Бар-лығы С.іш. инв. үлесі Бар-лығы С.іш. инв. үлесі Бар-лығы
Барлық депозиттер 481,1 - 698,4 430,8 97,2 585,2 1607,8
Заңды тұлғалардың депозиттері 296,1 - 441,1 240,9 628,8 370,6
Клиенттердің ағымды ж/е карточкалық шоттары -
31,8 31,6 406,2 261,4 756,7 498,7 1319,5 993,7
Талап етуге дейінгі депозиттер 143,7
205,3 94,9 2,7 1,1 5 1,3 7,3 2,8
Шұғыл депозиттер 152,3
204 114,4 218,7 107,3 396,5 223,8 597,0 301,7
Жеке тұлғалардың депозиттері 186
257,3 189,9 343,2 214,6 448,0 192,6 596,8 284,5
олардың ағымды және карточкалық шоттары - - - -
Жеке тұлғалардың шұғыл депозиттері 146,9
211,8 168,8 282,9 190,7 360,3 161,5 492,7 250,3
Қосымша №5
ҚР банктік секторындағы депозиттер бойынша диаграммалық
көрсеткіші
Қорытынды
Сонымен, бұл курстық жұмысты аяқтай келе келесідей қорытындыға келуге
Қазіргі кезде Қазақстан Республикасы экономикасының қарқынды өсіп дамуы қаржы
Сонымен қорыта келе айтар болсақ, қазіргі таңда банк қызметінде
қызметтер тиімді атқарылу үшін, банктің өзіндік қаражатының
болмақ. Сондықтан да, банк үшін ең негізгі мәселе болып,
Қолданылған әдебиеттер
Қазақстан Республикасының банк құқығы / проф. А.И. Худяков ред.
ҚР Азаматтық кодексі / Алматы, 2003 ж.
Банк ісі / Мақыш С.Б.,Ілияс А.Ә.: Оқу құралы. –
Банк ісі / Н.Н. Хамитов.: Лекциялар курсы. – Алматы:
Банковское дело / Под. ред. Г.С. Сейітқасымов, Алматы: Қаржы-қаражат,
Банковское дело / Под. ред. А.А. Абишева, С. А.
Банковский портфель – 2 / Под. ред. Коробова Ю.
Современный коммерческий банк / В.М. Усоскин, Алматы, 1998 г.
Ақша, несие, банктер / Г.С. Кошенова, Алматы: Экономика, 2000
Ақша, Кредит, Банктер / ред. басқ.проф. Ғ.С. Сейітқасымов, Алматы:
сайт: http: //www.google. kz / Банк ресурстарының құрылу көздері.