ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ
ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
"Әлеуметтік жумыс "кафедрасы
мамандық
"Әлеуметтік жұмыс"
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Бастауыш мектеп оқушысын әлеуметтендіру арқылы өзін-өзі бағалауы
Ғылыми жетекші,
оқытушы
"____ " _______________ 20__
Жұмыс қорғауға жіберілді,
кафедра меңгерушісі,
п.ғ.к,доцент
"_____"________________20__
Норма бақылаушы
" _____"_______________20__
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ…………………………………………………………………………..3
ПСИХОЛОГИЯ ҒЫЛЫМЫНДАҒЫ ӨЗІН-ӨЗІ БАҒАЛАУДЫҢ ӘЛЕУМЕТТІК МӘСЕЛЕСІ………………………………………………….6
Әлеуметтік жұмыстың мәні.............................................................................6
Әлеуметтік аспектісіндегі «мен» тұжырымдамасының дамуы.................16
Тұлғаның әлеуметтенуін зерттеу...................................................................23
Оқушылардың әлеуметтік белсенділігі және өзіндік баға беру теориялары........................................................................................................29
БАСТАУЫШ МЕКТППОҚУШЫЛАРЫНЫҢ ӨЗІН-ӨЗІ БАҒАЛАУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІНДЕГІ ӘЛЕУМЕТТІК ҚОЛДАУ....................................38
Бастауыш сынып оқушыларында кездесетін әлеуметтік психологиялық қиындық түрлері және
Бастауыш сынып оқушыларының өзін-өзі бағалауындағы ерекшеліктері ...........................................................................................................................45
Бастауыш сынып оқушысының өзін-өзі бағалауының экспериментальдық зерттеуі. ........................................................................52
ҚОРЫТЫНДЫ .......................................................................................................77
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР .......................................................................79
ҚОСЫМША............................................................................................................82
КІРІСПЕ
Жұмыстың өзектілігі. Қазақстан Республикасында қазіргі таңда жүріп жатқан әлеуметтік,
Зерттеу нысанасы: Әлеуметтік психологиялық, әлеуметтік педагогикалық қолдау барысында баланың
Зерттеу объектісі: Оқу іс-әрекеті контекстіндегі бастауыш оқушыларының жеке тұлғаның
Зерттеудің пәні: Әлеуметтік психологиялық аспектісіндегі «Мен» тұжырымдамасының дамуының ерекшеліктері.
Зерттеудің мақсаты: Әлеуметтік психологиялық бағалауы мен динамикасын анықтау.
Зерттеудің міндеттері:
өзін-өзі бағалау мәселесі бойынша шетелдік және Отандық психологиядағы әлеуметтік
бастауыш мектеп
әлеуметтік психологиялық қолдау ретінде шешу;
балалардың өзін-өзі бағалау динамикасын зерттеуге ұсыныс беру.
Зерттеудің ғылыми болжамы: Егер де, әлеуметтік психологиялық және әлеуметтік
Зерттеудің теориялық-әдіснамалық негізі: Л.С.Выготскийдің
Зерттеудің мақсаты мен міндеттеріне сәйкес теориялық және эксперименталдық
Зерттеу негізі: Глубокое ауданы Глубокое кентіндегі О.Бөкей атындағы қазақ
ПСИХОЛОГИЯ ҒЫЛЫМЫНДАҒЫ ӨЗІН-ӨЗІ БАҒАЛАУДЫҢ ӘЛЕУМЕТТІК МӘСЕЛЕСІ
Әлеуметтік жұмыстың мәні
Білім беру жүйесі әлеуметтік жұмыстардың маңызды салаларының бірі әрі
Әлеуметтік түсініктер танымының қарапайым ғана түрі ретінде көрінеді. Осы
Кәсіптік жұмыстардың шетелдіқ тарихына ондаған жылдар болған деп есептеледі.
Әлеуметтік жұмыстардын мәні әлеуметтік қайта құру дәуірінде өсіп отыр,
Әлеуметтік жұмыстардың дамуы әлеуметтік жағдайы мен мүдделері әр түрлі
Әлеуметтік жұмыс әлеуметтік қиыстырылған іс-әрекет болып табылады, онда қызмет
Әлеуметтік жұмыстардың дәстүрлі тұжырымдамасы жеке, отбасылық, өндірістік және басқа
Білім беру жүйесіндегі жүргізетін әлеуметтік жұмыстың ролі өте маңызды.
Әлеуметтік мәдени жағдайлар үнемі өзгеріп тұратындықтан, білім саласында болып
Н.Смелзер, адам өміріне сипаттама бере отырып, «Біздің көпшілігіміз өз
Мектеп бітіргеннен кейін де бізге ұйымдарға баруға тура келеді.
Сондай-ақ мақсатқа жету үшін өз жұмыс тәсілдері мен міндеттерін
Біздің еліміздегі білім
Ғылыми пәннің сипатты белгілері ұйым, оқу кафедралары мен жарияланымдар
Қазақстанда үкіметтік емес және халықаралық ұйымдардың қолдауымен әйелдер мен
Аса кәсіби қызметкерлер талап етілуде, олар философия, социолгия, политология,
Білім беру жүйесіндегі әлеуметгік жұмыстың да басқа да ғылымдар
Білім беру жүйесінде жүргізілетін әлеуметтік жұмыстар ғылымының келесі принциптері
- психологиялық-педагогикалық принциптер- эмпатия (жан ашуы); сенімді психологиялық пана,
- әдістемелік принциптер: мирасқорлық, бірізділік, үздіксіздік, құзырлылық;
- ұйымдастырушылық- жинақтылық, делдалдық (психология, құқық, медицина және т.б.
- нормативті актілер мен заңдарда әлеуметтік жұмыс тәжірибесі мен
Білім беру саласындағы әлеуметтік жұмыс ғылым ретінде адамдық қызметтің
Әлеуметтік жұмыстардың маңызды мәселелерінің бірі-қоғамның әлеуметтік-саяси жағдайлары мен отбасының
Білім беру жүйесіндегі әлеуметтік жұмыс өзінің негізінде әлеуметтік (қоғамдық)
Жеке тұлғаның тәрбиесі бала-бақшадан бастап, жанұя мектептегі оқу-тәрбие жұмыстары
Дегенмен жеке тұлғаға тәрбие беруде мектептің орны аса маңызды.
Жас ұрпақтың жан-жақты дамуына, олардың бойында, қоғамдық талаптар алдындағы
Философия әлеуметтану, педагогика, психология ғылымдарында
жеке тұлғаны
Түрлі ғалымдар мазмұнында "әлеуметтендіру" жеке тұлғаны
қоғамдық қатынастар мен талаптар негізінде тәрбиелеудің сапалы
белгісі ретінде қарастырылады. Мысалы, бұл мәселе философиялық:
әлеуметтендіру ғасырлар бойы жинақталған, ұрпақтан-ұрпаққа
ауысып отыратын:
И.С.Конның анықтауынша "әлеуметтендіру дегеніміз индивидке әлеуметтік тэжірибені меңгерту арқылы
О.Нұсқабаев "әлеуметтендіру" ұғымы өзінің мазмұны жағынан "тәрбие", "білім беру"
Әлеуметтендіру жан-жақты процесс. Әлеуметтендірудің қалыптасуына көптеген жағдайлар ықпал етуі
Әлеуметтік психология отбасының, ұжымның, ұлттың, тағы да басқа адамдардың
Социология қоғамның, және жеке топтың және жеке адамның құндылықтары
Егер социология тұлғаның әлеуметтік белсенділігін түпкілікті қайнарларын ашатын болса,
Әлеуметтік тәрбие - бұл "адам-адам" қатынастары желісінде жүргізілетін тэрбие,
Әлеуметтік тәрбие проблемаларын арнайы педагогика саласы зерттейді. Оның пәні
Педагогиканың басты назары тағдыр тәлкегінен адасқан "тәуекелшіл топ" (нашақорлар,
"Әлеуметтік жұмыстар"-адам мен адамның инабаттылық қатынастары қажеттігінен туындаған әлеуметтік
Әлеуметтік
Әлеуметтік педагог қызметін бірдей рухани-имандылық борыш ісі,
кәсіби қызмет ретінде қарастыруға болады.
Өз тәжірибелік іс-әрекетінде алғашқы батыстық әлеуметтік тәрбие қызметкерлері кең
"Тәжірибелік әлеуметтік жұмыстары" 1970 жылдан бері қолданымда. Алғашқыда бұл
Қазіргі күнде әлеуметтік тәжірибе жұмыстары келесі салаларға бөлінген қоғамдық
Бұрыңғы ТМД елдерінде әлеуметтік тәрбие жұмыстары осы күнге дейін
Әлеуметтік психология аспектісіндегі «Мен» тұжырымдамасының дамуы
Қазіргі таңда әлеуметтік – психологиялық белгіде «сана» психикалық саулық
Әлеуметтік психологиялық контексте өзіндік сана «Мен» қасиетіне қатынасында, оған
Адамға өзіндік санада ғана жоғары деңгейде, өзін қабылдау және
Өзіндік сана дамуы өзіндік сенім, (өзіндік бақылау, өзіндік талдау)
В.Сатир «Өз құндылығымның декларациясы» деп, барлық адамдарды есте сақтауға
Оның тұжырымдауысынша өзіндік бағаны «Адамдағы барлық ауру, өмі сүру
Өзіндік реттеу өзінде шыдамдылықты дамыту, ерік – күш еркіндігі,
Өзіне сену – ары таза болу
Жауапкершілікті қорықпай алу
Өз көңілін көтеріңкі ету
Өз қателігіне, құнды тәжірибе деп қарау
Өзіңде болып жатқан жағдайға құрметпен қарау.
Зерттеулер негізінде жеке тұлғаның психикалық саулығына көптеген әлеуметтік жағдайлар
Негізгі бағыттары бойынша: психодиогностикалық, психокоррекциялық, психологиялық кеңес беру болып
Бала үнемі жақсы әлеуметтік психологиялық жағдайда тәрбиеленуі, оқуы,
Кез-келген мәдениетті ортада
Реттегіш үрдісі сыртқы және ішкі өзгерістерді өзіне жүктейді. ішкі
Ішкі бейімделу ішкі өзгерістермен байланысты. ішкі өзгерістер «Мен» түжырымдамасының
«Мен»-тұжырымдамасы - бұл адамның өзі туралы немесе өз бейнесі
«Мен» түсінігінің мықты екпіні тек батыс-европалық жэне солтүсті американдық
Батыс мәдениетінде адамдар өзінің мінез-құлқымен сыртқы көрінісін қадағалауда қатты
Сыртқы көрініс - бағалау қиынға түспейтін, «Мен»-тұжырымдамасының аспектісі. Өзінің
Негізінде, адамның өзі туралы пікірі басқа адамдардың оған деген
Өсе келе, дами келе, балалар өздерін басқалармен салыстырып, «Мен,
Әрбір адам өзінің қандай болғысы келетініне байланысты, арман-мүратындағы «Мен»
Лавануэя мен Уалидің зерттеулері жағымды «Мен»-тұжырымдамасы баш адамдардың
Төмен өзіндік бағадағы адамдар, керісінше, айтылған сындарды ауыр қабылдап,
Кей-кездерде «Мен»-тұжырымдамасы жағымды адамдарға да өзін басқару қиынға
«Өзім», «ұқсастық, бірлестік» сияқты терминдер жалпы қолданысқа ене бастады:
Нәрестелер басында өзі мен қоршаған ортаның арасындағы қырларың анықтауға
Кейіннен кішкентай балалар өздерін ата-аналарымен, достары мен туған-туыстарымен салыстыра
Олар біртіндеп өздерінің неге қабілетті, сондай-ақ, өздерінің жеке меншік
«Мен»-тұжырымдамасы бүтін мәнді жеке адамның қалыптасуында өте маңызды рөл
Әлеуметтік қоршаған орта пенденің «Мен»-тұжырымдамасының: қалыптасуына қалай көмектессе, «Мен»-тұжырымдамасы
«Мен»-тұжырымдамасы соншалықты кең болып, адамның мінез-құлқы анықтай бастағанда, ол
«Мен»-тұжырымдамасы өзін-өзі кінәлау қызметін қалай атқарса, өзін-өзі кеңейту қызметін
«Мен»-тұжырымдамасы өзіне өзін-өзі
Балалар өскен сайын, жасы есейген сайын, оларда өздерінің және
Балалар осылай өзін
Тұлғаның әлеуметтенуін зерттеу
Жеке тұлғаны тәрбиелеу мен қалыптастырудың тарихы ерте кезден басталған.
Ежелгі философтар Платон және Аристотель адамның дамуы мен қалыптасуына
Қазіргі кезде орта білім берудің мақсаты – жылдам өзгеріп
Ресей педагогы Н.И.Пирогов балалардың жеке қасиеттерін ескеруді, оларды байқап,
Н.Х.Вессель баланы «субьект» және «обьект» ретінде тұқым қуалаушылық үлкен
Қазақстандық ғалымдар Е.О.Омар тұлға туралы мынадай сипаттама береді: «Тарих,
Ж.Әбиев, С.Бабаев және А.Құдиярова: «Жеке адам» ұғымын қолданып, оған
«Тұлға» деп қоғамдық дамудың өнімін, еңбек, қарым – қатынас
Жеке тұлға әлеуметтік құбылыс. Жеке тұлғаның мінездемелік ерекшеліктері әлеуметтік
Педагогика ғылымының әлеуметтену деген ұғым аясындағы міндеттері алуан-түрлі әлеуметтендіруші
Э.Дюркгейм мектеп педагогикасына арнаған өзіндік формуласын: «Әлеуметтендіре отырып даралау»
Американың белгілі социологы әрі психологі Дж Герберт Мит (1863-1931)
Әлеуметтенудің сыншылдық тұжырымдамасының басты теоретиктерінің бірі – Карл Роджерс
К.Роджерс әлеуметтендіру барысында тұлғаның бойында өзін-өзі бағалауға икемділікті бұрын
Әлеуметтендірудің сыншылдық тұжырымдамасын қолдаушының бірі Абрахам Маслоу (1908-1968) –
Әлеуметтенудің когнитивтік тұжырымдамасының өкілдері тұлғаның қандайда бір әлеуметтік әрекетті
Әлеуметтенудің когнитивтік тұжырымдамасының жетекші өкілдерінің бірі – америкалық психолог
Әлеуметтік үйрену тұжырымдамасы әлеуметтендіру механизмдері реті идентификация, еліктеу, сену,
Әлеуметтік үйрену теориясының беделді өкілдерінің бірі – америкалық психолог
У.Бронфенбреннер өз еңбектерінде әлеуметтенуді орта мен өмір жағдайларының әлеуметтік
микрожүйе деңгейі (отбасының, құрбы-құрдастар тобының, мектептегі достардың, кейде діни
мезожүйе деңгейі (әлеуметтік институттардың өзара әрекетінен туындайтын ықпалдар, мысалы,
экзожүйе деңгейі «кеңейген отбасы» (отбасының достары, көршілер,қоғамдық ұйымдар,қалалық билік
макрожүйе деңгейі (сол ортадағы мәдениеттің қағидалары мен идеологиясы, қандайда
Яғни, тұлға әлеуметтену үрдісінде әлеуметтің өзара байланысты деңгейлерінің барлығының
Сонымен қорыта келе, Әлеуметтену адамды әлеуметтік өмірге енгізетін күрделі
Оқушылардың әлеуметтік белсенділігі және өзіндік баға беру теориялары
Тәуелсіз Қазақстан мемлекетінің қазіргі даму кезеңіндегі қоғамның түрлі сфераларының
биологиялық (П.К.Анохин, В.М.Бехтерев, Н.А.Бернштейн, А.Илиади, И.М. Сеченок);
психологиялық (Б. Г. Ананьев, М.Я. Басов, Л.С. Выготский, Б.Ф.
педогогикалық (Ш.А. Амоношвили Я.А Каменский, Д.Локк, Ж.Ж. Руссо, К.Д
Биологиялық аспект – белсенділік мәселелері түсінігімен байланысты белсенді бастама
Белсенділік бейне белгісін тұрақтандырушы сапа болып табылады, бұл
Психологиялық аспект – тұрғысынан белсенділік С.Л Рубинштейн көзқарасындағы жалпы
Белсенділік адамның қарым – қатынасына айналады, бұл-адам жеке тұлға
Әлеуметтік тұлғаның аспект – мәселелері іс-әрекет кезіндегі тұлғаның
Педагогикалық аспектідегі :
белсенділік баланың таным іс- әрекетіне (мақсатқа жетудің тиімді
белсенділік субьектінің іс- әрекетек қатынасын (қажеттілік, мотив, ерік күш,
Т.И.Шамова репродуктивті танымның мәні мақсатқа бағытталған іс - әрекет
Ақыл-ой белсенділігі элементарлы іс-әрекеттен бастап шығармашылықтың күрделі түріне дейінгі
Интеллектуалды белсенділік өзіндік шарттарға сай ой әрекеті ретінде түсіндіреледі.
Таным белсенділігінің мәселесін педагогикалық зерттеуге маңызды үлес қосқандар: М.Н.Скаткин,
Адам зейін белсенділігінің таңдаулы бағытталған (Н.Ф.Добрынин, Т.Рибо);
Таным субьектісінің ақыл –ой қабілеттерінің көрінуі (С.Л.Рубинштейн);
Әр түрлі сезімдерді белсендіргіш (Д.Фрейер);
Адамның іс -әрекеті мен санасының деңгейін жоғарылататын эмоционалды-еріктің және
Білімді қарқынды меңгеруге әзірлік, яғни қабілет пен ұмтылыс (Н.Ф.Половников);
Тұлғаның күшейтілген танымдық жұмысымен сипатталатын еріктік жағдай (Р.А.Низамов);
Оқушының өмірлік күшінің әсерлігі (Г.Н Щукина);
Таным мақсатына жетудегі құлықтық-еріктік әрекеттерді жоюға ұмтылумен және білім
Яғни, адамның барлық жоғарғы таным процестерін өзінің даму деңгейінен
Тәжірбие көрсетіп отырғандай, мектептерде оқушылардың әлеуметтік белсенділігін тәрбиелеу мәселелері
Осыған орай бұл қайшылықты ойдағыдай шешу үшін әр ұстаз
Ал олардың жеке бастық ерекшеліктері, мүмкіндіктері үлкендердің (ата-ана, педагог)
В.А.Ситарев тұжырымдағандай, бастауыш сынып оқушыларында жауапкершіліктің үш деңгейі бар.
- жауапсыз мінез-құлық – оқушының қоғамдық міндеттерден өзін алшақ
- немқұрайлы жауапкершілік – орындаған тапсырманың міндеттерін түсінбеуі;
- шынайы белсенділік – тапсырма міндеттерін терең түсініп, жауапкершілік
Ғылым дәлелдеп отырғандай, бастауыш мектеп жауапкершілік сезімдерін тәрбиелеудегі өте
Бірінші топ – үлгірімі жақсы оқушылар.
Екінші топ – қабілеті төмен, бірақ көнгіштер тобы.
Үшінші топ – оқушыларының іс-әрекеттерінде талпыныс байқалмағанымен, орнықтылық, жүйелілік
Төртінші топ- қабілетсіз емес, үнемі ескертуді қалайды, үздіксіз бақылауды
Әлеуметтік белсенділікті қалыптастыру жұмыстары барысында бұл топтарды алаламай, оларды
«Жеке адам», «Тұлға» деген түсініктерді қарастыратын әлеуметтік психологиялық білімдердің
Өзіндік баға, П.П.Чеснакованың [58] айтуынша, өзіндік сананың бір
Бұл бірінші кезекте, білім берудегі алға басумен, өзгерістермен байланысты
Қалыпты жағдайда дамыған жеке адамның өзіндік бағасы жағымды түрде
Өзін-өзі бағалау – ойлау әрекеті өлшемдерінің бірі, күрделі динамикалық,
Өзін-өзі тәрбиелеу өзі-өзі бағалаудан басталады. Адам өзін тәрбиенің қандай
Өзін-өзі бағалау – субьект отбасында, оқу орындарында, басқа да
Өзін-өзі бағалауы төмен адамдар ақылды, жолы болғыш адамдармен әділетсіз
Ұлғайған немесе өзгерген өзіндік баға адамды достарынан, ұжымынан бөлектеп,
Академик И.Е.Ефремовтың бекітуі бойынша, егер орташа қабілетті адам елу
Өзіндік бағалау – жеке бастық қатынастардың өмірлік құрылымдарын таратудағы
Тұлғаның динамикалы, көпқырлы, күрделі құбылысы өзіндік бағалау адамның іс-әрекеті
Қазіргі жаңа әлеуметтік психологияда оқушының өзіндік бағалауын зерттеуде нақты
2. БАСТАУЫШ МЕКТЕП ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ ӨЗІН-ӨЗІ БАҒАЛАУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІНДЕГІ ӘЛЕУМЕТТІК ҚОЛДАУ
2.1 Бастауыш сынып оқушыларында кездесетін әлеуметтік психологиялық қиындық түрлері
Біздің қоғам дамуының күрделі әлеуметтік-экономикалық жағдайларға және нақты қоғамдық
Сондықтанда ғалымдарды бастауыш сынып оқушыларының потенциалдық мүмкіндіктерін анықтау және
Бастауыш сынып оқушысының жетекші іс-әрекеті оның мінез-құлық түрткілерін елеулі
Біріншісі жаңа мектеп тәртібіне байланысты (ерте тұру, сабақтан қалмау,
Қиындықтың екінші түрі мұғаліммен, сыныптағы жолдастарымен, отбасында болатын қарым-қатынастардың
Қиындықтың үшінші түрін оқушылар оқу жылының ортасына таман сезіне
Шынымен де қазіргі оқу үдерісі мектепке жаңа келген балаға
Жауапкершілік, парыз міндеттер сезімін тудыратын оқушының әлеуметтік ұстанымы, «ондай
Бастауыш мектеп жасындағы бағалау іс-әрекеттің нақты нәтижесін ғана бағалау
Мектептік қорқыныш баланың әлеуметтік психологиялық жайлылығын ғана емес, сонымен
Мектептегі үрейлену – бұл баланың эмоционалдық жайсыздығының ең жеңіл
Балалар үрейленуін жеңудің екі тәсілі бар:
1.Қиын жағдайға түскен баланың конструктивтік мінез-құлық тәсілдерін қалыптастыру, сондай-ақ
2.Өзіне-өзі сенімділігін нығайту, өзіндік баға мен өзі туралы ойын
Бірінші сынып оқушыларының мектептен үрейленуін жеңу үшін мыналар қажет:
Үрейі бар балалармен жұмыс істегенде, олардың сәттілікке, сәтсіздікке, бағалауға
Алдымен бұл байланыстың негізі – баланы мектепке әлеуметтік психологиялық
«Баланы мектепке әлеуметтік психологиялық дайындау» ұғымының нақты анықтамасы әзір
Түрлі көзқарастарды қорыта келе, мектептегі оқуға әлеуметтік психологиялық дайындықтың
Біріншіден, екі жас кезінде (мектепке дейінгі, бастауыш мектеп) әлеуметтік
Екінші мәселе баланың мектепке әлеуметтік психологиялық дайындығының бірыңғай тұжырымдамасының
Үшінші мектепке дайындықтың психодиагностикасын жүргізудегі мәселелер.
Төртіншіден, баланы мектепке әлеуметтік психологиялық дайындау жұмысына психолог, әлеуметтік
Балаға әлеуметтік педагогикалық қолдау көрсету, біріншіден, бастауыш саты мұғалімнің
- мектептің әлеуметтік институт ретінде беделі төмендеп барады, мектеп
интеллектуалдық еңбек адамдарының шынайы жай-күйі мен педагогтардың баланың оқудағы
отбасындағы шынайы білім мен педагогтар және ата-аналар үшін туындап
Мәселен, жыныстық тәрбие, нашақорлық, маскүнемдік, шылымқорлық және т.б етек
Міне, осындай қайшылықтардың алдын-алу үшін мектеп бастауыш сатыдан бастап
Ынтымақтастық көмек көрсету барысында әлеуметтік педагог оқушыға туындаған мәселенің
Ендеше қазіргі кезеңде бастауыш мектепте жай ғана мұғалім емес
Тұлғаның өзіндік құрылысында мағына-мақсаттар, мағына-қызығушылықтар, мағына-мотивтер, мағына-күйзелістер, мағына-қатынастар жүреді.
- білімге деген қажеттілік, адам мәдениетінің белгілі бір саласын
- білім ордасымен, сыныбы, мұғаліммен мақтану сезімінің болуы;
- білім мекемесінде, сыныпта өздерін жайлы сезінуі, қауіпсіздіктерін сезінуі;
- сыныбының дәстүріне қамқорлық білдіруі;
- ересектердің тәжірибесімен білімін сыйлайтын оқушы болу білігі.
Сонымен қатар бастауыш сатының өзіндік ерекшеліктерінің бірі – бұл
Яғни, отбасы мен мектептің өзара әрекетінде оларға әлеуметтік психологиялық
2.2 Бастауыш сынып оқушыларының өзін-өзі бағалаудың ерекшеліктері
Өзін-өзі бағалауды тұлғаның әлеуметтік дамудың басты көрсеткіштерінің бірі деп
Б.Ананьев [5] өзін-өзі бағалауды оқыту үрдісінде жүзеге асатын тұлғалық
Бұл ұстанымдардың А.Липкина [49] зерттеулерінде әрі қарай
дамытылғанын көреміз. Автор бастауыш мектеп оқушысының өзін-өзі бағалауының қалыптасуына
Ш.Амоношвилидің [3] пікірінше, өзін-өзі бағалауды қалыптастыру үшін жеке бағалаушылық
М.Львов зерттеулерінде - бастауыш мектеп
сыныптағы еркін хал ахуал;
мұғалім тарапынан оқушыларға сенім білдіру және құрмет;
жаңа білім алуда оқушыларға дербестік берілуі;
мұғалімнің әрбір оқушының оқуға көңіл-күйін, қызығуын, қабілеттеріі назарға алуы;
жалпы мәдени жағдай, мұғалім мен оқушылар дамуының жоғары деңгейі.
Н.Калашникова [36] мен Ю.Иванов [35] өзіндік жұмыс үрдісінде және
Сонымен, психологиялық-педагогикалық әдебиетке талдау жасай келе тұжырымға келуге негіз
1. Өзін-өзі бағалау оқыту үрдісінде белсенді қалыптасатын тұлғалық білім
2. Өзін-өзі бағалау - оқу әрекеті тұтастай құрылымының ерекше
Баланың жеке тұлғасы қалыптасуында өзін-өзі бағалаудың пайда болуы мен
Өзін-өзі бағалау отандық психологияда өзін-өзі танудың қалыптасуы мен дамуы
топтастырылған. Бір жағынан, жеке тұлғаның дамуындағь
жалпы мәселелерді қарайтын контексте өзін-өзі танудың қалыптасуын байланысты сұрақ
талқыланды. Аталған сұрақ бойынша Б.Г.Ананьев [5], А.Н.Леонтьев [45]
С.С.Рубинштейн, М.Н.Скаткин секілді педагог-психологтар еңбектерін бөліп
көрсетуге болады.
Келесі топтағы зерттеулерде, өзін-өзі бағалау ерекшелігі мен оның қоршаған
Л.С.Выготский [23] баланың өзіне жеке тұрғыдан көзқарасы қалыптасуы жеті
Д.Б.Эльконин мен оның тобы жүргізген ғылыми-тәжірибелік зерттеулер темендегідей ғылыми
1. Ерте «мен бейнесі» «жеті жастағы дағдарыспен» байланысты пайда
осы жаста баланың қалыптасуының когнитивті алғышарттары жетіледі. Нақ осы
2. Ерте «Мен бейнесі» танымдық
Балаларда оқу жылы бойы өзін-өзі бағалаудың қалыптасуы байқалады. Өзі
Өзін-өзі бағалау өлшемі мағыналас емес. Жеке тұлға өзін екі
Жеке тұлғаның өз қабілетін бағалауында іс-қимылдарына сәттілік пен сәтсіздік
Өзін-өзі бағалауы жоғары балалар белсенді, сергек, тапқыр, қателіктерін өз
Өзін-өзі бағалауда балада оның болашаққа құрған жобасы, мейлі ол
Өзін-өзі бағалауда баланың басқалардан өзі туралы білуі және оның
Балалардың өздері жіберген қателіктерге әртүрлі қарайтыны белгілі.
Жеке тұлғаның өзін-өзі бағалауындағы көрсеткіш тек оқуда жіберілген ғана
Бұрын айтылғандай, баланың өзін-өзі бағалауында оның тек жеткенжетістіктерге көзқарасы
Баланың өзін-өзі бағалауынан ғана емес, сонымен бірге ол басқалардыд
Өзіне сынмен қарамайтын балалар, әдетте, басқаларға сынмен қарайды. Өзін-өзі
Өзін-өзі бағалауы төмен балалар өздерін мүлде басқаша ұстайды. Олардың
Баланың өзін-өзі бағалауы мен отбасының материалдық қамтамасыз етілуі арасында
Баланың өзін-өзі бағалауы мен ата-анасының онымен бірге өткізген уақытының
Өзін-өзі бағалауы темен балалар тұратын отбасында мүлдем басқаша жағдайлар
Бастауыш мектеп оқушысының өзіндік сана-сезімінің дамуы баланың өзіне талар
Бастауыш мектеп жасында өзін - өзі нақты-жағдайлық бағалаудан (өз
Е.А.Серебрякованың еңбегі оқушының өз білімі мен күшіне сенім мен
Балаларда белгілі кезеңде өзін-өзі бағалауда орнықтылық және соған негізделген
Л.И.Божович [14]: «Айналасындағылардың талабын игере келе, ортаның бағалауы мен
Оқытушы білімді бағалай отырып,
Әдеттегідей, бастауыш мектеп оқушыларының оқу әрекетінде өзін-өзі бағалауы журналға
2.3 Бастауыш сынып өзін-өзі бағалаудың эксперименталдық зерттеуі
Біз іс-тәжірибемізде жүргізу үшін басты мақсатын айқындадық. Ол бастауыш
“Үш бағаға” әдістеме.
Бастауыш сынып оқушыларының өзін-өзі бағалауын және оның оқу танымдық
Сен өзіңді қандай оқушымын деп санайсың? (орта, әлсіз, әлсіз
қандай бағалар алғанда қуанасың, қандай бағалар қынжылыс тудырады?
Сенің жұмысың «үш» деп бағалауға лайық, алайда, мұғалім саған
Бастауыш мектеп оқушыларының өзін-өзі бағалау деңгейі мына көрсеткіштер бойынша
Өзін-өзі бағалаудың мұғалімнің теңдес бағалануына сәйкес келуі
Өзін-өзі бағалу дәлелдемелерінің сипты:
а) орындалған жұмыстың сапасына бағдарланған дәлелдеме;
ә) кез-келген басқа дәлелдемелер;
б) оқушының өз-өзіне шығарған бағас мен қойылған сұрақтарға жауаптарының
Жүргізілген зерттеу әрбір оқушыда қалыптасатын бағалаушылық ұстанымын анықтауға мүмкіндік
Бір жағынан оқудағы табыстар өзін-өзі бағалауға ықпал етуі мүмкін,
оқу – танымдық әрекет үрдісінде әлеуметтік жағдайын зертей отыра
Балалардың дербес және шығармашылық тұрғыдан көріулерін ұдайы дамыту.
Әрбір балаға оған деген қызығу көзқарасының бар екендігін сезіндіру,мұның
Бұл шартар сақталған жағдайда бастауыш мектеп оқушыларының төмендегідей біліктерді
- өзін түсіну және қабылдау,
- сезімнің сыналуын еркін бағалау; сезімдік әсерленушіліктердің сипатын
Сонымен, оқу әрекетінің бөліктері ретінде өзін-өзі бағалауды қалыптастыруға бағдарланған
Біз ұсынған ғылыми болжам өзін-өзі бағалау оқытудың табыстылығына әсер
1-кезеңде 2,3,4-сынып оқушыларының оқудағы табыстылығын айқындадық.
2-кезеңде бастауыш мектеп оқушыларының өзін-өзі бағалау ерекшелігін анықтадық.
3-кехеңде 1,2-кезеңдердегі зерттеулер нәтижесін салыстырып, өзін-өзі бағалау мен оқытудың
Кесте 1.
2-сынып оқушыларының оқудағы табыстылығының көрсеткіштері.
№ Оқушының аты жөні
Орыс тілі (ауызша) Орыс тілі (жазбаша) Сыныптан тыс оқу
1 Бейбітханұлы Н. 4 3 4 3 3 3
2 Ерғали Қ. 5 5 4 3 4 4
3 Аманова З. 5 5 5 5 4 5
4 Жамалбекова З. 4 3 3 4 4 4
5 Жанибекова Қ. 4 4 4 4 4
6 Жабаева А. 5 5 4 3 4 3
7 Қонапышов Д. 4 4 4 3 4 4
8 Матанова А. 4 3 4 4 4 3
9 Қабдулина Ж. 5 5 5 5 5 4
10 Үмбетова А. 4 4 3 3 4 3
11 Бірлесбек Д. 3 3 3 3 3 3
12 Мұрат Ш. 4 4 4 3 4 3
13 Шакенов Е. 5 5 4 5 5 5
14 Болусова А. 5 4 3 4 4 3
15 Салқынбаева А 4 4 4 3 4 3
Кесте 2.
3-сынып оқушыларының оқудағы табыстылығының көрсеткіштері.
№ Оқушының аты жөні
Қазақ тілі (ауызша) математика Табиғаттану Бейнелеу өнері Ән-күй Дене
1 Әйкенова Ә. 3 3 3 3 5 4
2 Болат Н. 4 4 4 5 5 5
3 Дуанбеков Ш. 4 3 4 4 5 5
4 Ерғанат Е. 4 4 4 5 5 5
5 Ерлан М. 5 5 4 5 5 5
6 Жылқышина А. 3 3 3 3 5 4
7 Малғаждаров Б. 4 4 3 4 5 4
8 Мағзумова А. 3 3 3 4 4 5
9 Оспан М. 5 4 4 4 5
10 Орынбаев Е. 4 4 4 4 4 5
11 Рашқан А 4 4 3 4 5 5
12 Серікұлы Е. 3 3 3 3 5 5
13 Шәкіртов Қ. 5 5 4 5 5 4
14 Умиралиева М. 3 3 3 4 5
15 Есалов Е. 3 3 3 5 4 4
Кесте 3.
4-сынып оқушыларының оқудағы табыстылығының көрсеткіштері.
№ Оқушының аты жөні
Ана тілі Орыс тілі математика Табиғаттану Ағылшын тілі Дене
1 Айтқазин М. 4 4 4 5 4 4
2 Ақтышқан С. 4 4 5 5 4 5
3 Бекқалиева М 3 4 4 4 4 3
4 Бекмұрат А. 5 4 4 5 4 4
5 Ерлан Х. 3 3 3 3 5 4
6 Илиасова А. 4 3 5 3 4 4
7 Құбайдоланов Н. 4 3 4 5 3 4
8 Мамаева Д. 3 3 4 4 3 4
9 Мәдетхан Ж. 5 4 4 5 5 4
10 Мотчинов С. 5 4 4 5 4 4
11 Нұрбек Н. 5 4 4 5 4 4
12 Салқынбаева А. 3 3 3 4 3 5
13 Сариев Б. 3 3 3 3 3
14 Сағатхан Ә. 4 4 3 4 4 5
15 СейітқазиноваМ. 3 3 3 4 3 5 5
Математикалық статистика әдісін қолдана отырып, әр оқушы үшін оқыту
Нашар оқитын оқушыларға орташа ұпай 2,5-тен 3,5-ке дейінгілерді жатқыздық.
Орташа деңгейде ортақ ұпай 3,5-тен 4,5-ке дейінгілер есептелді.
Өте жақсы оқушылар қатарына 4,5-тен 5 ұпайға дейін жинаған
Алынған нәтижелерді қорытындылай келе, анықтамаларды төмендегідей гистограммамен көрсетеміз:
Сурет 2.1 – Диаграмма. 2-сыныптағы бағаларды бөлу.
Сурет 2.2 – Диаграмма. 3-сыныптағы бағаларды бөлу.
Сурет 2.3. – Диаграмма. 4-сыныптағы бағаларды бөлу
Бастауыш мектеп оқушыларының өзін - өзі бағалауын зертеуде алынған
Кесте 4.
2-сынып оқушыларының өзін-өзі бағалауы
№ Оқушының аты жөні Мұғалімнің бағасы Оқушының таңдаған бағасы
1 Б.Н 4 3 Төмендетілген
2 Е.Қ 4 5 Көтермеленген
3 А.З 5 4 Төмендетілген
4 Ж.З 3 4 Көтермеленген
5 Ж.Қ 4 5 Көтермеленген
6 И.А 4 5 Көтермеленген
7 Қ.Д 4 5 Көтермеленген
8 М.А 4 5 Көтермеленген
9 Қ.Ж 4 5 Көтермеленген
10 И.А 4 5 Көтермеленген
11 Б.Д 4 5 Көтермеленген
12 М.Ш 5 4 Төмендетілген
13 Ш.Е 4 5 Көтермеленген
14 Б.А 4 4 Теңбе-тең
15 С.А 4 4 Теңбе - тең
Кесте 5.
3-сынып оқушыларының өзін-өзі бағалауы
№ Оқушының аты жөні Мұғалімнің бағасы Оқушының таңдаған бағасы
1 Ә.Ә 2 3 Көтермеленген
2 Б.Н 3 3 Теңбе -тең
3 Д.Ш 3 4 Көтермеленген
4 Е.Е 3 3 Теңбе -тең
5 Е.М 4 4 Теңбе –тең
6 Ж.А 3 3 Теңбе -тең
7 М.М 4 3 Төмендетілген
8 М.А 3 3 Теңбе -тең
9 О.М 5 4 Төмендетілген
10 О.Е 4 3 Төмендетілген
11 Р.А 5 4 Төмендетілген
12 С.Е 3 3 Теңбе -тең
13 Ж.Қ 3 3 Теңбе -тең
14 У.М 3 4 Көтермеленген
15 Е.Е 4 4 Теңбе -тең
Кесте 6.
4-сынып оқушыларының өзін-өзі бағалауы
№ Оқушының аты жөні Мұғалімнің бағасы Оқушының таңдаған бағасы
1 А.М 4 4 Теңбе-тең
2 А.С 4 4 Теңбе-тең
3 Б.М 5 5 Теңбе-тең
4 Б.А 5 5 Теңбе-тең
5 Е.Х 4 3 Төмендетілген
6 И.Ә 5 4 Төмендетілген
7 Қ.Н 4 5 Көтермеленген
8 М.Д 4 4 Теңбе-тең
9 М.Ж 5 4 Төмендетілген
10 М.С 5 4 Төмендетілген
11 Н.Н 4 4 Теңбе-тең
12 С.А 4 3 Төмендетілген
13 С.Б 3 3 Теңбе-тең
14 С.Ә 4 3 Теңбе-тең
15 С.М 4 3 Төмендетілген
Бастауыш сынып оқушыларының өзін-өзі бағалауы ерекшелігін қорытындылай келе, 13%
Сонымен, екінші сынып оқушыларының көпшілігі өзін-өзі көтеріңкі бағалайтынын көреміз.
Үшінші сынып оқушыларының өзін-өзі бағалауын зертей келе, 53,3% оқушы
Төртінші сынып оқушыларымен жүргізілген зертеудің нәтижесін қортындылай келе, олардың
Зерттеу нәтижесі бастауыш мектеп оқушысының өзін-өзі бағалауы дамуында өсу
Біз оқытудың табыстылығы мен зерттеу барысында алынған өзін-өзі бағалаудың
Біз үшінші сынып оқушыларының оқудағы табыстылығын зерттеу барысында алынған
Біз төртінші сынып оқушыларын зертеу нәтижесін қорытындылай келе, өзін-өзі
Біз екінші сынып оқушыларына: “сен өзіңді қандай оқушымын деп
Екінші сынып оқушыларының көпшілігі “бестік” деген баға қуантты, біразын
“Сенің жұмысың “3” деген бағаға сәйкес, ал мұғалім саған
Осындай жағдайлардан, біз өзін-өзі бағалау оқытудың табыстылығына әсер ететінін
Сурет 2.4 – Диаграмма. Иә жауабы.
Сурет 2.5 – Диаграмма. Жоқ жаубы
Американдық зерттеуші Сьюзен Хартердің бастауыш мектеп оқушысының өзіндік бағасының
Бастауыш мектеп оқушысының өзіндік бағасын (ӨБ) зертеуде отандық психологтар,
Зерттеудің мақсаты: батыстық психологияда мойындалған, американдық зертеуші Сьюзен Хартер
С.Хартер әдістемесінің жақсы жақтары көп жағдайда, оның басқа бір
ӨБ оқу себептеріне әсері С.Хартердің бала мен мектептегі ортаның
Әдістемелік сипаты: “Өзінің жете білушілігін баланың түсіну шкаласы” өзіне-өзі
Сегіз жастағы бала іс-әрекетінің негізгі түрін анықтап, өз-өзіне баға
Танымдық жете білушілік (ТЖБ) – оқудағы белсенділік және білімді
Құрбы құрдастармен қарым қатынастағы жете білушілік (ҚҚЖБ)- достарымен өзара
Сабақтан тыс кезіндегі жете білушілік (СТЖБ)- мектептік,бірақ оқуісіне қатысы
Жалпы өзіндік жағымы (ЖӨЖ) өзіндік жағының ерекшелікерімен деңгейі. Өз
Әр субшкала 7 тапсырмадан тұрады, сонда барлығы 28
Жалғыз дұрыс жауабын таңдау кезінде барынша көп жағымсыз нұсқаға
Әр сала бойынша баланың мәселесі туралы нақты ақпарат алуға
Процедура: баспа әріптермен жазылған бекітулер жұптасып ұсынылады. Нұсқаулардың түсініктілігі
Біздің зерттеуімізге қатысқан балалар қызыға, беріліп жұмыс істегендерін айтпай
Таңдау. Біздің таңдауымыз бойынша, С.Хартер әдістемесінің нұсқауы О.Бөкей мектеп
Нәтижені талқылау: Зертеу көрсеткендей, С Хартер шкаласы бастауыш мектеп
Өзін - өзі бағалау ерекшеліктері 3 көрсеткіш бойынша белгіленеді:
Кесте 7.
Өзіндік бағалау нұсқамасына байланысты балалардың сандық бөлінуі (%)
Нұсқа ӨБ параметірлігінің келісімділігі I Сынып III Сынып
1 Жағары, клісімді, жіктелмеген 4,5 9,5
2 Жағары, клісімді, жіктелген 18,2 19,0
3 Жағары, клісімсіз, жіктелген 22,7 23,8
4 Орташа, келісімді, жіктелген 13,6 4,7
5 Орташа, келісімсіз, жіктелген 40,9 42,9
Өзіндік бағалауы бірінші нұсқаға жататын балаларды өзіндік жағымы мен
Екінші нұсқадағы балалар өзіндік жағымы жоғары, өздеріне көңілі толып
Үшінші нұсқадағы балалар өздерін жақсы сүйіктіміз деп сезінеді (жоғары
Төртінші нұсқада өзіндік жағымды орта деңгейдегі балалар, қанағатанарлықсыз сезімді
Екі сыныптың балаларының көбі бесінші нұсқаға жатқызылады. Олар
Сыныптар бойнша, оқушылардың сандық бөлінуінде өзін-өзі бағалау нұсқамасына тәуелді
Өзін - өзі бағалауды жіктеу әдістемесін баланың өзіндік жағымы
Кесте 8.
Жеке субшкалалар бойынша баға деңгейіне байланысты I және III
Субшкала Баға деңгейі
Жоғары Орташа Төмен
I III I III I III
ТЖБ 59,1 52,4 40,9 76,6 - -
ҚҚЖБ 50,0 85,7 50,0 14,3 - -
СТЖБ 63,7 76,2 36,4 23,8 - -
ЖӨЖ 45,5 42,9 54,5 57,1 - -
Екіші кестедегі көрсетілген нәтижелерді талдай отырып, тұтастай I және
Сонымен, нәтиженің талдауы көрсеткендей, жоғары деңгейдегі өзіндік жағымдағы балалар
Орташа деңгейдегі өзіндік жағымы бар балалар басқа салаларда жете
Төмен жақын деңгейдегі өзіндік жағымы бар балалар құрбы құрдастарымен
“Менің өзіндік бағам” әдістемесі
Әдістеменің сипаты: бастауыш мектеп оқушыларының топтық өзіндік баға ерекшеліктерін
Зертеушілерге төмендегідей сөздер қатары берілген: Ұқыптылық, сыпайылылық, ойланғыштық, еңбексүйгіштілік,
Зертеуші сөздері зейін мен қарап, бірінші қатарға өзінің субъектиті
Содан кейін оқушы осы мінез бітістерінен (жағымдыны бір бөлек,
Кесте 9.
2-сынып оқушыларының өзін - өзі бағалау
№ Оқушының аты-жөні “Жағымды” коэффициенті “Жағымсыз” коэффициенті өзін-өзі бағалауы
1 А.И 14 18 Төмен
2 А.З 15 20 Жоғары
3 Б.Н 9 16 Төмен
4 Е.Қ 20 17 Жоғары
5 Ж.Н 16 10 Жоғары
6 Ж.Қ 14 7 Жоғары
7 И.А 19 11 Жоғары
8 Қ.Д 14 7 Жоғары
9 К.Ж 20 16 Жоғары
10 М.А 20 11 Жоғары
11 С.А 19 11 Жоғары
12 И.А 16 20 Төмен
13 Б.Д 18 12 Жоғары
14 М.Ш 10 10 Теңбе-тең
15 Ш.Е 14 14 Теңбе-тең
Кесте 10.
3б-сынып оқушыларының өзін - өзі бағалау
№ Оқушының аты-жөні “Жағымды” коэффициенті “Жағымсыз” коэффициенті өзін-өзі бағалауы
1 Б.Н 14 9 Жоғары
2 Ә.А 11 11 Теңбе-тең
3 А.Е 12 11 Жоғары
4 Д.Ш 15 15 Теңбе-тең
5 Е.Е 17 17 Теңбе-тең
6 Е.М 14 14 Теңбе-тең
7 Ж.А 13 17 Төмен
8 М.М 16 16 Теңбе-тең
9 А.М 14 18 Төмендетілген
10 Р.А 10 16 Төмендетілген
11 М.А 20 22 Төмен
12 С.Е 18 18 Теңбе-тең
13 У.М 18 18 Теңбе-тең
14 Ш.Қ 17 19 Жоғары
15 Е.Е 15 15 Теңбе-тең
Кесте 11.
4б-сынып оқушыларының өзін - өзі бағалау
№ Оқушының аты-жөні “Жағымды” коэффициенті “Жағымсыз” коэффициенті өзін-өзі бағалауы
1 А.М 16 16 Теңбе-тең
2 А.С 14 14 Теңбе-тең
3 Б.М 17 17 Теңбе-тең
4 Б.А 20 20 Теңбе-тең
5 И.Ә 8 16 Төмен
6 Қ.Н 11 14 Төмен
7 М.Д 13 10 Жоғары
8 М.Ж 10 10 Теңбе-тең
9 М.С 15 17 Төмен
10 Н.Н 15 17 Төмен
11 С.А 13 13 Теңбе-тең
12 С.Б 12 14 Төмен
13 С.Ә 16 16 Теңбе-тең
14 С.М 14 15 Төмен
15 Ү.Н 11 15 Төмен
Зерттеу нәтижесі көрсеткендей, 2- сынып оқушыларының өзін-өзі бағалау ерекшелігін
Екінші сынып оқушыларының көпшілігі өзін - өзі жоғары бағалайды
Үшінші сынып оқушыларын зертегенде 15 баланың 20% -өзін жоғары
Төртінші сынып оқушыларын зерттеу барысында 15 баланың 8% -өзін
Зерттеу нәтижесі бастауыш мектеп оқушыларының өзін-өзі бағалауды дамуында өсу
Теңбе тең бағалау коэффициенті 2-сыныпта -14%, 3-сыныпта 53%, 4-сыныпта
Өзін-өзі төмен бағалау коэффициенті 20%, 3-сыныпта - 27%, 4-сыныпта
Сурет 2.6 – Диаграмма. Өзін-өзі бағалау көрсеткіші.
Тест Бұл әлемде мен кіммін?
В.А Сонин өзіндік бағалауды зертеу үшін төмендегідей әдістемені ұсынды.
Сызықтардың сол жағындағы сөздер жеке адамның нақты сапасы мен
Денсаулық______________________________________________________
Өте аурулар
Ақыл-ой______________________________________________________
Өте сараңдар
Қайырымдылық____________________________________________________
Өте қайырымсыздар
Адалдық______________________________________________________
Өте адалсыз адамдар
Тіл табысушылық______________________________________________
Тез тіл табыса алмайтындар
Табандылық______________________________________________________
Өте шыдамсыздар
Ақ көңілділік______________________________________________________
Өте адалсыздар
Батылдық______________________________________________________
Өте именшек,жасқаншақтар
Сүйкімділік______________________________________________________
Өте сүйкімсіздер
Бақыт______________________________________________________
Өте бақытсыздар
Кесте 12.
4-сынып оқушыларының өзін - өзі бағалау
4а-сыныбы 4б-сыныбы
№ Оқушының аты-жөні балл өзін-өзі бағалауы № Оқушының аты-жөні
1 А.Ә 37 Теңбе-тең 1 А.М 44 Теңбе-тең
2 Ә.З 35 Теңбе-тең 2 А.С 47 жоғары
3 Ә.Ә 44 Теңбе-тең 3 Б.М 37 Теңбе-тең
4 Ә.С 40 Теңбе-тең 4 Б.А 39 Теңбе-тең
5 Е.М 23 Төмен 5 Е.Х 26 Төмен
6 Қ.Т 32 Төмен 6 И.Ә 41 Теңбе-тең
7 М.О 48 Жоғары 7 Қ.Н 52 Жоғары
8 М.Д 39 Теңбе-тең 8 М.Д 18 Төмен
9 М.Ш 21 Төмен 9 М.Ж 38 Теңбе-тең
10 М.Э 33 Төмен 10 М.С 32 Төмен
11 Н.Э 42 Теңбе-тең 11 Н.Н 43 Теңбе-тең
12 О.М 28 Төмен 12 С.А 40 Теңбе-тең
13 Р.М 44 Теңбе-тең 13 Ү.Н 25 Төмен
14 Р.С 34 Төмен 14 С.Ә 31 Төмен
15 С.Е 24 Төмен 15 С.М 43 Теңбе-тең
Зерттеуге эксперименттік 4а сыныбы мен бақылаушы топ 4б сыныбы
4а – сыныбы 15 бала 46% - өзін-өзі теңбе
4б сыныбында 15 бала 53% өздерін теңбе тең бағалады,
ҚОРЫТЫНДЫ
Бастауыш мектеп оқушысында өзін-өзі бағалаудың барлық түрі кездесетіні байқалады:
Бастауыш мектеп оқушысының өзін-өзі бағалауы өсу, даму үстінде, нақтылыққа
Бастауыш мектеп оқушысының үлгерімі өзін бағалауына ықпал етуіне күмәнсіз.
Оқу – тәрбие үрдісі ұйымдастыра отырып, оқытушы бастауыш мектеп
Зертелген мәселе бойынша әдебиеттерді талдай келе, бастауыш мектеп оқушыларының
Әлеуметтік психологиялық көмек көрсету.
Әлеуметтік-педагогикалық қолдау жасау.
Әлеуметтік педагог пен мұғалім бірлесе отырып, баланың мектепке бару
Баға, басты мақсат, оқушының оқу-танымдық әрекетін дамытуға әлеуметтік психологияда
Оқушының жеке әлеуметтік психологиялық ерекшелігін ескеру қажет.
Баланың зейіні мен қабілетін ойын арқылы анықтап, оның нәтижелерімен
Өзін-өзі бағалауы төмен оқушыға әлеуметтік психологиялық ерекшелігін ескере отырып,
Өз еңбегінің ерекшелігін сапалы сезіну міндетін қоятын, баланың өзін-өзін
Әлеуметтік шаралар (мадақтауды ұтымды пайдалану, т.б.) арқылы өзін-өзі бағалау
Жеке тұлғаның қалыптасып дамуында әлеуметтік педагогтың ықпалы зор.
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
Абасов З. От оценкиучителя - самооценке ученика.
Александровская Э.М.личностные осбоенности младших школьников в норме при норвно-психических
Амонашвилли Ш.А. Возможность обучения без отметок в н.ачальных классах.
Амонашвилли Ш.А. Воспитательная и образовательная функцииоценок и учения школьников.
Ананьев Б.Г. Психология педагогической оценки. // Том 2. М.,
Ананьев Б.Г. Человек как предмет познания. // Ленинград, ЛГУ,
Ананьев Б.Г. Развитие детей в процессе начального обучения и
Антонова Г.П. Различие в мыслительной деятельности при решении залдач.
Бернс Р. Развитие Я – концепции и воспитания //
Блунский П.П. Трудные школьники // М., 1992. – 62с.
Божович Л.И. Личность и ее формирование в детском возросте
Божович Л.И. О некоторых проблема и методах изучения личности
Возрастные возможности усвоения знаний / под.ред. Д.Б.Эльконина, В.В.Давыдова, М.,
Вопросы общей детской психологии / под.ред. Б.Г.Ананьева, М., 1954
Выготский Л.С. Педагогическая психология // М., Педагогика, 1991 –
Выготский Л.С. Прблема обучения и умственного развития // Избранные
Гальперин П.Я., Запорожец В.А., Эльконин Д.Д. Проблемы формирования знаний
Гамезо М.В., Неволин И.Г. Психосоматические аспекты проблемы познавательной деятельности
Горбачева В.А. К вопросу формирования оценки и самооценки у
Грэйс К. Психология развития 7-е международное издание. // П.,
Добрынин С.Я Структура и динамика мотивов деятельности // Вопросы
Захарова А.В. Психология формирования самооценки.//Минск 1993. 55с.
Захарова А.В. Формирование самооценки учебной деятельности // Психологические проблемы
Иманғалиева Г. Тұлғаның әлеуметтенуін зерттеу.// Қазақстан мектебі, 2006 №11
Калашникова Н.Г. Формирование учебной деятельности младших школьников в процессе
Кон И.С. Открытие Я.// М., Политиздат, 1978. 87с.
Кон И.С. Категория Я в психологии.// Психолог. Журн., 1981,
Курс: Жалпы және әлеуметтік педагогика / құрастырған педагогика ғылымының
Куребаева Г.А. Бастауыш мектеп оқушыларының психологиялық-педагогикалық диагностикасы, Семей, 2004.
Калиев С., Майғаранова Ш., Нысанбаева Г., Бейсенбаева А.А Оқушылардың
Кенжеғұлова А. Мектепке дейінгі оқыту мен тәрбиелеу және бастауыш
Мүтәлі Ә. Қазіргі педагогикадағы Тұлға ұғымы// Бастауыш мектеп, 2007,№1
Мумамбетжанова Ә., Мухамбетчина Ә. Жеке тұлғаның танымдық белсенділігін қалыптастыру.//
Ланда Л.Н. О формировании мыслительной деятельности при решении задач.//
Лейтес Н.С. Индивидуальные различия в способностях.// Психологическая наука в
Левитов Н.Д. Теория ролей в психологии.// Вопр. Психол. 1969,
Леонтьев А.Н. Деятельность. Сознание. Личность.//М., 1975.
Леонтьев А.Н., ЛурияА.Р., Смиснов А.А. О диагностических методах психологического
Лернер И.Я. Критерий уровней позновательной самостоятельности учащихся// Новые иссл.
Липкина А.И. К вопросу о методах выявления самооценки как
Липкина А.И. Самооценка школьника.// М., 1976.
Липкина А.И. Рыбак Л.А. Критичность и самооценка в учебной
Шильштейн Е.С. Уровнивая организация системы Я //Вестн.Москва сер 14
Чернышева Н.С. Методика изучения дифференцированной самооценки младшего школьного возраста.//
1-қосымша
Басқалардың
баланы қабылдау
(ата-ана, достары т.б)
Әлеуметтік
құндылықтары, (болашақтан үміт күтуі)
Мен
Әлеуметтік мінез-құлық тәжірибесі
өзіне - өзі талдау жасауы (жеке басының беделі
Сыртқы деректер, ден-саулығы мен күшін сезінуі
86