МАЗМҰНЫ
Кіріспе 4
I МЕМЛЕКЕТТІК ҚАРЖЫЛЫҚ РЕТТЕУДІҢ ЭКОНОМИКАДАҒЫ ҚҰРАМА БӨЛІГІ –
1.1 Экономиканы мемлекеттік қаржылық реттеудің ұғымы мен сипаттамасы 8
1.2 Салықтардың экономикалық мәні мен олардың жалпы сипаттамасы 11
1.3 Қазақстан Республикасында салық жүйесін ұйымдастыру 22
ІІ ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ЭКОНОМИКАСЫН МЕМЛЕКЕТТІК ҚАРЖЫЛЫҚ РЕТТЕУ ЖҮЙЕСІНДЕ
2.1 Қазақстан Республикасының экономикасындағы мемлекеттік қаржылық реттеу жүйесі
2.2 Экономиканы басқару жүйесіндегі салықтық реттеу 38
2.3 Қазақстан Республикасының экономикасындағы салықтық реттеу құралдарын қадағалау 46
III ҚР-ның ЭКОНОМИКАСЫН САЛЫҚТЫҚ РЕТТЕУ МӘСЕЛЕЛЕРІ МЕН ОНЫҢ
3.1 Қазақстан Республикасындағы салықтық реттеу мәселелері 55
3.2 Салықтық реттеудің даму тенденциялары 58
3.3 Салықтық реттеуді жетілдіру механизмі және перспективалары 60
Қорытынды 68
Қолданылған әдебиеттер тізімі 74
Кіріспе
Меншік қатынастарының радикалды қайта өзгерістеріне негізделген Қазақстанның экономикасын реформалау
Салық салуды ұйымдастыру мемлекеттің өз функцияларын орындау мүмкіндігін қамтамасыз
Нарықтық қатынастардың қалыптасу кезеңі толығымен өтпеген және бұрын өзінің
Ғылыми әдебиеттерде салық салу мәселелеріне көп көңіл бөлінуде, себебі
Салық салу – салықтарды алу процессі, сонымен қатар әлеуметтік
Салық салу мәселелерінің шешудегі мұндай көзқарастар, ең алдымен салық
Салықтар мен салық салу тек бюджеттің кіріс көзі
Мемлекет тараптарынан экономикалық процестерді реттеу кез келген қоғамдық жүйенің,
Экономиканы қаржылық реттеу – бұл макроэкономикалық жұмыс істеуінің әрбір
Қаржылық реттеу көмегімен мемлекет халықтың төлем қабілеттілігінің сұранымына, қорланудың
Сонымен бірге қаржы тұтқаларының көмегімен мынадай негізгі мәселелер шешіледі:
материалдық өндіріс сферасында жұмылдырылатын қаржы ресурстарының жалпы деңгейін реттеу;
өндірістік сферадағы монополиялық қызметті экономикалық шектеу;
кәсіпорындардың, ұйымдардың сыртқы экономикалық қызметін реттеу, олардың құқықтық және
кәсіпорындарда, ұйымдарда, фирмаларда өндірісті дамытуды материалдық жағынан ынталандырып отыру;
кәсіпорындардың, ұйымдардың, фирмалардың ақшалай ресурстарын бөлудің ішкі өндірістік арақатысын
ел, аймақ, сала, кәсіпорын, ұйым, фирма көлемінде инвестициялық процестерді
Сөйтіп, өндірісті қаржылық реттеу мен ынталандырып отырудың негізінде жалпы
Осының нәтижесінде, салық төлеушілердің көпшілігі салық төлеуден қашады, әсіресе
Қазақстан Республикасындағы салықтар – бұл өте күрделі мәселе. Мемлекеттілікті
Қазақстанның стратегиялық жоспарларының шеңберінде, қазіргі салық жүйесі әлі де
Біздің еліміздегі осы мәселелерді шешуде кешендік көзқарас қажет және
Осыған байланысты дипломдық жұмысымның мақсаты:
Мемлекеттік қаржылық реттеу мен салықтық реттеудің теориялық аспектілері мен
Салықтардың мемлекеттік қаржылық реттеу жүйесіндегі рөлі мен маңызын көрсету;
Қазақстан Республикасының экономикасындағы салықтық реттеу жүйесіндегі мәселелерді шешу мен
Қойылған мақсаттарды шешу үшін мынадай міндеттерді:
Мемлекеттік қаржылық реттеудің ұғымы мен сипаттамасы;
Салықтардың экономикалық мәні мен Қазақстан Республикасының салық жүйесін ұйымдастыру;
Қазақстан Республикасының экономикасындағы мемлекеттік қаржы жүйесіндегі салықтық түсімдеріне талдау
Қазақстан Республикасындағы салықтық реттеудің даму тенденциялары және салық жүйесін
Жұмысты жазу барысында «Салықтық және бюджетке төленетін басқа да
I МЕМЛЕКЕТТІК ҚАРЖЫЛЫҚ РЕТТЕУДІҢ ЭКОНОМИКАДАҒЫ ҚҰРАМА БӨЛІГІ –
1.1 Экономиканы мемлекеттік қаржылық реттеудің ұғымы мен сипаттамасы
Мемлекет тараптарынан экономикалық процестерді реттеу кез келген қоғамдық жүйенің,
Экономиканы реттеу әдістері екі нысанда - өзін-өзі реттеу мен
Экономиканы қаржылық реттеу – бұл макроэкономикалық жұмыс істеуінің әрбір
Мына бастапқы негіздемелер мемлекеттік қаржылық реттеуді жүзеге асырудың алғышарттары
Қоғам дамуының объективті экономикалық заңдарының іс-әрекетін есепке алу. Қоғамның
Көзқарастарды білдіретін демократиялық жүйесінің болуы және халықтың барлық жіктерінің,
Шаруашылық қызметте салықтың нормасы мен ережесінен шегіністі айқын және
Қаржылық реттеу көмегімен мемлекет халықтың төлем қабілеттілігінің сұранысына, қорланудың
Сонымен бірге қаржы тұтқаларының көмегімен мынадай негізгі мәселелер шешіледі:
материалдық өндіріс сферасында жұмылдырылатын қаржы ресурстарының жалпы деңгейін реттеу;
өндірістік сферадағы монополиялық қызметті экономикалық шектеу;
кәсіпорындардың, ұйымдардың сыртқы экономикалық қызметін реттеу, олардың құқықтық және
кәсіпорындарда, ұйымдарда, фирмаларда өндірісті дамытуды материалдық жағынан ынталандырып отыру;
кәсіпорындардың, ұйымдардың, фирмалардың ақшалай ресурстарын бөлудің ішкі өндірістік арақатысын
ел, аймақ, сала, кәсіпорын, ұйым, фирма көлемінде инвестициялық процестерді
Сөйтіп, өндірісті қаржылық реттеу мен ынталандырып отырудың негізінде жалпы
Нәтижесінде, яғни мемлекеттік қаржылық реттеудің нақтылы қорытындысына оны жүзеге
экономиканы құрылымдық жағынан қайта құру;
басқарудың барлық деңгейлерінде және меншіктің барлық нысандарында шаруашылық процестер
нарықтық бастамаға, коммерциялық қызметтің, заңдағы ескертпелерден басқа қызметтің бірдей
жоғарыда айтылған шарттардан туындайтын мемлекет шеңберінде де, халықаралық кооперация
Әдетте реттеу процесі объективті және субъективті факторлардың, экономиканың жұмыс
Реттеудің екі типі бар: ол экономикалық (оның: қаржылық, бағалық,
- Салық салуда – салықтардың мөлшерлемелері, салық салу жөніндегі
- Бюджеттен қаржыландыру кезінде – шығыстарды нормалау,
- Амортизацияның нормалары, кәсіпорындардың, фирмалардың қорларына аударылатын аударымдардың
Валюталық-қаржылық реттеудегі негізгі әдістер мыналар болып табылады: валюталық бағам,
Реттеудің ішкі шаруашылық түрінде коммерциялық немесе шаруашылық есеп, қаражаттарды
Мемлекеттік қаржылық реттеу тұтқаларының ішінде салықтарға аса маңызды орын
1.2 Салықтардың экономикалық мәні мен олардың жалпы сипаттамасы
Салықтар барлық елдерде олардың қоғамдық экономикалық құрылысы мен
Салықтар дегеніміз – мемлекеттік бюджетке заңды және жеке тұлғалардың
Салықтардың экономикалық мәні мынада:
біріншіден, салықтар шаруашылық жүргізуші субъектілер мен халық табысының қалыптасуындағы
екіншіден, шаруашылық жүргізуші субъектілер мен халық табысының белгілі бір
Салықтар мемлекеттің құрылуымен бірге пайда болады және мемлекеттің өмір
Салықтардың экономикалық мәні мемлекеттің заңды және жеке тұлғаларымен қалыптасатын
Қазақстан Республикасы Конституциясының 35-бабында: «заңды түрде белгілнген салықтарды, алымдарды
Салықтар – мемлекет қаржысының қайнар көзі. Мемлекет салықтарды
“Салық” ұғымы әр түрлі экономикалық әдебиеттерде әр түрлі қарастырылады.
Салықтардың мәнін толық түсіну үшін олардың экономикалық маңызын түсіну
Салықтардың мынандай негізгі қызметтері бар:
Фискалдық;
Реттеушілік;
Бақылаушылық.
Салықтардың бірінші қызметі – фискалдық немесе бюджеттік қызмет.
Мемлекеттік бюджеттің кіріс көзін құрайтын негізгі қаржылық
1-кесте
Қазақстан Республикасы 2001 – 2004 жылдарындағы мемлекеттік бюджетінің жалпы
( млн.тенге)
Жылдар 2001ж 2002ж 2003ж 2004ж
Мемлекеттік бюджет кірісі (млрд.тг)
Оның ішіндегі, салықтық түсімдер (млрд.тг)
733 660
635 792
807 852
752 785
1 004 566
947 251
1 286 734
1 186 137
Салықтық түсімдердің мемлекеттік бюджет кірісіндегі үлес салмағы (%)
86,7
93,2
94,3
92,7
Әдебиет: Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігінің стаистикалық бюллетені. №2(74), 2005жыл.
Кестеде көрсетілген мәліметтерді қарастыра келе, қазіргі кезде еліміздің бюджетінің
ХХ ғасырдың бірінші жартысында дүние жүзілік қаржы ғылымында экономикалық
Авторлардың пікірінше, салық қызметі – бұл оның қасиетінің көрсететін
Реттеушілік қызметі салық механизімі арқылы іске асырылады. Ол халық
Салықтардың келесі негізгі қызеті ол бақылаушылық қызметі, яғни салықтық
Салық ісін тиімді ұйымдастыру мақсатында салықтарды белгілі топтарға бөліп
Салықтарды мынадай ерекшелік белгілері бойынша жіктейміз:
Салық салу объектісіне байланысты;
Қолдануына қарай;
Салық салу органына байланысты;
Экономикалық ерекшелігіне байланысты;
Салық салу объектісін бағалау дәрежесіне қарай;
Салықтың бірнеше белгілері бойынша жіктелінуі толық сипаттамасын
2 – кесте
Салықтардың жіктелуі
Белгісі Салық түрі Қосымша сипаттамасы
Салықтарды пайдалану сипаттамасына байланысты Жалпы Салықтардың бюджеттің басқа кірістерімен
Мақсатты Нақты шараларды пайдалану үшін қолданылады
Салық төлеуші мен мемлекеттің өзара қатынасы бойынша Тікелей Салық
Жанама Тауар бағасынан немесе көрсетілген қызметтер тарифіне үстеме ретінде
Салықтарды өндіріп алу органдарына байланысты
Республикалық Мемлекет табысы болып саналатын салықтар
Жергілікті Жергілікті бюджеттің табыс көзі болып саналатын салықтар
2 – кестенің жалғасы
1 2 3
Салықтарды төлеу формасына байланысты Ақшалай Ақшалай формада төленетін салықтар
Натуралды Жер қойнауын пайдаланушылардың келісімінде белгіленген, кен өнімдерінің үлесі
Субъктісі бойынша
Заңды тұлғалар Субъектісі болып заңды тұлғалар, резидент және резидент
Жеке тұлғалар Жеке тұлғалармен төленетін жеке салықтар
Объектілердің экономикалық белгілері бойынша Табысқа салынатын Кез-келген салық салу
Тұтынуға салынатын Тауарлар мен қызметтерді тұтынғаны үшін төленетін шығын
Бюджеттік реттеу құралы ретінде Бекітілген Бюджеттің белгілі түрінің
Реттеуші Жыл сайынғы бекіткен бюджет процессінде жоғары бюджеттен төменгі
Салық салу объектісін бағалау дәрежесіне байланысты
Кадастрлік Салықтарды есептеу және өндіріп алу – салық объектілерінің
Декларация бойынша Салық төлеуші табыс көлемін, қажетті жеңілдіктері мен
Табыс алу көзінен Табысты алған жерден салық төлеушінің жұмыс
Патент негізінде Кәсіпкерлік қызметтің әртүрлі қызмет түріне патент енгізіледі
Есептік экономикалық мақсаттарға сай айналым шығынына жататын салық;
өнімнің (жұмыстың, қызметтің) сатылу құнына енген;
қаражат нәтижсіне жататын (пайдадан салық алынбай тұрған) салық
Әдебиет: /20 /
Салықты жіктеудің бір белгісі болып, олардың экономикаға тікелей немесе
Салық салу объектісіне қарай салықтар тікелей және жанама салықтар
Тікелей салықтарға мынандай салықтар жатады:
корпорациялық табыс салығы;
жеке табыс салығы;
жер салығы;
көлік құралдарына салынатың салық және т.б.
Жанама салықтарды тұтынушы төлейді. Тауар немесе қызмет бағасына алдын
қосылған құңға салынатың салық;
акциздер.
Бюджетке түскен соң қолданылатың белгісіне қарай салықтар жалпы және
- Жалпы салықтар бюджетке түскен соң, жалпы мақсатта жұмсалады.
- Арнайы салықтар бюджетке түскен соң, алдын-ала белгіленген нақты
Салық салу органына байланысты салықтар жалпы мемлекеттік және жергілікті
- Табысқа салынатын салықтар салық төлеушінің кез-келген салық салынатын
- Тұтынуға салынатын салықты салық төлеуші тауар немесе қызмет
Салық салу объектісіне бағалау дәрежесіне қарай салықтар нақтылы және
Нарықтық экономиканың қалыптасу кезеңінде салық салу саясатының негізгі бағыты
Салық механизімі, оның ішінде салық ставкаларының деңгейін зерттеген ғалымдардың
егер төленетін салық мөлшері салық төлеуші табысының 50%-нан асып
егер салық мөлшері салық төлеуші табысының 45-50% -ы аралығында
егер салық мөлшері, салық төлеуші табысының 35-40%-ы мөлшері аралығында
Салық салудың әдістері мен жолдары, салық салудың негізгі қағидалары,
Қандай да бір механизмнің құрамында бірнеше тетіктер мен элементтер
Негізгі салық элементтері мыналар жатады:
субъект;
объект;
салық көзі;
салық ставкасы;
салық өлшем бірлігі;
салық оклады;
салық жеңілдіктері;
салық төлеу мерзімі мен тәртібі;
салық төлеушінің және салық қызметі органдарының құқытары мен міндеттері;
салық төлеуін бақылау;
салықтық жазалау шаралары./24/
Осы элементтердің әр қайсысына жеке-жеке тоқталатың болсақ:
Салық төлеуші (субъект) – салықты және бюджетке төленетін басқа
Қазақстанда салық төлеушілер:
резидент және резидент емес заңды тұлғалар;
Қазақстан Республикасының азаматтары, шетел азаматтары және азаматтығы жоқ адамдар
Салық объектісі – заң жүзіндегі негізделген салық салуға негіз
Салық көзі – салық салынатың табыс. Салық салынатың табыс
1 – сурет. Салық механизмінің элементтері
Салық ставкасы - өлшем бірлігінен алынатын салық мөлшері. Ставкалар
Пайыздық салық ставкасы прогрессивтік, регрессивті және пропорционалдық (тұрақты) болып
Прогрессивтік ставкалар салық салынатын табыстың өсуіне сәйкес ұлғайып отырады.
Пропорционалдық ставкалар керісінше, салық салынатын табыстың мөлшеріне байланыссыз тұрақты
Тұрақты салық ставкасы объектісінің көлемінен тәуелсіз бірыңғай сома түрінде
Салық өлшем бірлігі – есептеу үшін берілген салық объектісінің
Салық оклады – салық төлеушінің белгілі бір объектісінен төлейтін
Салық жеңілдіктері – заңға сәйкес салық төлеушіні біртіндеп немесе
Салық төлеу мерзімі – салықтар мен басқа да міндетті
Салық салу объектілерін есепке алу және оларды бағалау тәсілдеріне
Бірінші жағдайда салықты есептеу мен оны алу, салық салу
Декларацияда салық төлеушілер табыстың көлемін, қажетті жеңілдіктерді, шегермелерді
Жылдық жиынтық табыс пен шегеріс жасау туралы декларацияны
Салық төлеушілерінің Қазақстан Республикасындағы кәсіпкерлік қызметі аяқталған кезде салық
Үшінші әдіс бойынша салық төлеуші жұмыс істейтін ұйымның, мекеменің
Төртінші әдіспен салық кәсіпкерлік қызметінің сан-алуан түрлеріне берілетін
Қазақстан Республикасының салық заңдары салық және бюджетке төленетін
А.Смитпен қалыптасқан жалпы және әмбебап сипаттағы принциптері Д.Рикардомен, А.Вагнермен,
І топқа – салық салу принциптерін ұйымдастыру;
ІІ топқа – шаруашылық принциптері;
ІІІ топқа – этикалық принциптері;
IV топқа – техникалық-басқару принциптері.
А.Венгер осылайша салық салу принциптерін жіктеген болса, ал Т.Юткин
Дамыған батыс елдерінің ішіндегі Германияның салық салу жүйесі мынандай
салықтардың мүмкіншілігінше минималды болуы;
минималды немесе, дәлірек айтатын болсақ, оларды өндіріп алу шығындарының
салықтардың бәсекеге кедергі жсамауы, біреудің мүмкіншілігінен айырмауы;
салықтардың құрылымдық саясатқа сәйкес болу;
бұл жүйенің құрылымында жеке адам өмірі ескерілуі қажет.
Салық салу барысында адам мемлекетке, өзінің жеке өмірін минималды
Салық жүйесінің принциптерін осылайша жіктей отырып, салық салудың мынадай
Классикалық принциптері, оларға: әділеттілік, теңдік, ыңғайлылық және айқындылық;
Экономикалық-ұйымдастырушылық принциптері, оларға:
тұрақтылық, салық заңының кері әсер етуіне жол бермеуі;
әмбебап салық салуға, яғни классикалық ережелерге ұмтылу;
табысты қайта бөлуге таза салық формаларын енгізу;
салықты бір рет алу;
салық салу объектілерінің, ставкаларының бейтараптылығн, тазалығы сақтау;
салық құқығындағы барлық шаруашылық субъектілері үшін салық ауыртпашылығының бірдейлігі;
Құқықтық-ұйымдастыру принциптері – салық жүйесінің біртұтастылығы./33/
Салық жүйесін қалыптастырудың және оны сын көзбен саралау жағынан
Міндеттілік принципі, яғни салық төлеуші салық заңдарына сәйкес салық
Айқындылық принципі. Салық салу айқындылғы салық төлеушінің салық міндеттемелері
Әділеттілік принципі, яғни салық салуға жалпыға бірдей және міндетті
Біртұтастылық принципі. Еліміздің салық жүйесі Қазақстан Республикасының бүкіл
Жариялық принципі, яғни салық салу мәселелерін реттейтін нормативтік құқықтық
Салық салу жүйесінің негізгі принциптерін қалыптастырудың теориялық көзқарасын қортындылайтын
1.3 Қазақстан Республикасында салық жүйесін ұйымдастыру
“Салық” ұғымымен “салық жүйесі” ұғымы тығыз байланысты. Мемлекетте алынатын
1991 жылға дейін, яғни КСРО ыдырағанға дейін елде көбінесе
Салық жүйесін анағұрлым тиімді пайдалану үшін салықтың мәнін, орнын
Салық жүйесі мемлекет пен заңды және жеке тұлғалар
1 кезең (1992-1995жж) – жаңа салық жүйесі базисінің, салық
2 кезең (1996-1998жж) – нарықтық экономика талаптарына сай келетін
3 кезең (1998-2000жж) – барлық қағидалардың ескерілуі арқылы салық
4 кезең (2001-2002жж) – Жаңа Салық Кодексі қабылданып, іске
Қазақстан Республикасының 1991 жылдың 25 желтоқсанында қабылданған Қазақстан Республикасындағы
Осы Заң бойынша алғаш рет Қазақстан Республикасында 42 салық
жалпы мемлекеттік салықтар;
міндетті түрде төленетін жергілікті салықтар мен алымдар;
жергілікті салықтармен алымдар./14/
Бұл салықтардың негізгі табыс салығы, қосылған құнға
Алғашқы салық жүйесінің көптеген кемшіліктері болды. Атап айтқанда, басқа
Аталған концепцияны іске асырудағы негізгі кезең болып Қазақстан Респубикасы
1999 жылы салық жүйесі 5 рет күрделі өзгерістерге
2001 жылдың 12 маусымында Жаңа Салық Кодексі қабылданып,
Жаңа Салық Кодексі 2002 жылдың 1-ші қаңтарында Қазақстан Республикасында
Корпорациялық табыс салығы;
Қосылған құн салығы;
Акциздер;
Жер қойнауын пайдаланушылардың салықтары мен арнайы төлемдері;
Әлеуметтік салық;
Жер салығы;
Көлік құралдары салығы;
Мүлік салығы;
Жеке табыс салығы./1/
Алымдарға келетін болсақ олардың 13 түрі бар. Олар:
заңды тұлғаларды мемлекеттік тіркегені үшін алым;
жеке кәсіпкерлерді мемлекеттік тіркегені үшін алым;
жылжымайтың мүлікке құқықтарды және олармен жасалған мәліметтерді мемлекеттік тіркегені
радиоэлектрондық құралдары және жилігі жоғары құрылғыларды және мемлекеттік тіркегені
механикалық көлік құралдары мен тіркемелерді мемлекеттік тіркегені үшін алым;
теңіз, өзен кемелері мен шағын көлемді мемлекеттік тіркегені үшін
азаматтық әуе кемелерін мемлекеттік тіркегені үшін алым;
дәрі-дәрмек құралдарын мемлекеттік тіркегені үшін алым;
автокөлік құралдарының Қазақстан Республикасының аумағы арқылы жүру алым;
аукциондардан алынатын алым;
елтаңбалық алым;
жекелеген қызмет түрімен айналысу құқығы үшін лицензиялық алымы;
телевизия және радиожилік спектірін пайдалануға рұқсат беру үшін алым.
Төлемақылар:
жер учаскелерін пайдаланғаны үшін төлемақы;
жер бетіндегі көздердің су ресурстарын пайдаланғаны үшін төлемақы;
қоршаған ортаны ластағаны үшін төлемақы;
жануарлар дүниесін пайдаланғаны үшін төлемақы;
орманды пайдаланғаны үшін төлемақы;
ерекше қорғалатын табиғи аймақтарды пайдаланғаны үшін төлемақы;
радиожилік спектірін пайдаланғаны үшін төлемақы;
кеме жүретін су жолдарын пайдаланғаны үшін төлемақы;
сыртқы (көрнекті) жарнаманы орналастырғаны үшін төлемақы.
Мемлекеттік баж:
мемлекеттік баж.
Кеден төлемдері:
кеден бажы;
кеден алымдары;
төлемақы;
алымдар.
Қазақстан Республикасы салық жүйесін басқару Қазақстан Республикасы Конституциясы бойынша
Салық қызметі органы Қазақстан Республикасы Қаржы Министрлігі Салық Комитетінен
Қаржы Министрлігінің салық комитеті салықтар және бюджетке төленетін басқа
ІІ ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ЭКОНОМИКАСЫН МЕМЛЕКЕТТІК ҚАРЖЫЛЫҚ РЕТТЕУ ЖҮЙЕСІНДЕ
2.1 Қазақстан Республикасының экономикасындағы мемлекеттік қаржылық реттеу жүйесі
Кез-келген мемлекеттік бюджет жүйесі, экономиканы дамыту мен шаруашылық субъектілерінің
Нарықтық қатынастардың дамуы, экономикалық және әлеуметтік процестерді басқарудағы мемлекеттің
Қандай бір мемлекет болмасын оның қоғамдағы экономикалық қызметі ірілендірілген
экономикалық дамудың қалыпты дамуына жәрдемдесетін құқықтық базаны қамтамасыз ету;
монополиялық қызметті шектеу және бәсекелестікті қорғау;
табыстар мен байлықты қайта бөлу;
экономиканы тұрақтандыру;
ресурстарды қайта бөлу.
Аталған функциялардың іс-қимылы тікелей немесе жанама түрде қаржы категориясын
Мемлекеттік қаржылар мемлекеттің экономикалық, әлеуметтік, саяси қызметтерін орындау
Экономикалық мәні жағынан мемлекеттік қаржылар, оның кәсіпорындарының қаржы ресурстарын
Мемлекет бір жағынан жеке кәсіпорындар, ұйымдар, мекемелер, азаматтар,
Мемлекеттік қаржылардың қызметтері экономикалық категория болып табылатын жалпы қаржылардың
Мемлекеттік қаржылар республикалық және жергілікті деңгейлерде
Егер қаржы қатынастарын топтастыру кезінде мемлекеттің экономика мен әлеуметтік
Қазақстан Республикасының мемлекеттік қаржылары
Республикалық
Қаржы
Жергілікті
қаржы
Бюджет
Ресурстар
Мемлекеттік
несие
Кәсіпорындар
Қаржысы
2 – сурет. Қазакстанның мемлекеттік қаржыларының құрамы.
Мемлекеттік қаржылардың құрамында республикалық және жергілікті деңгейлерде қалыптасатын бюджеттік
Қазақстан Республикасы аумағында жалпы функцияларды орындау үшін республикалық бюджет
Бюджеттік қатынастар жүйесіндегі жергілікті бюджеттерге маңызды орын беріледі. Жергілікті
Кез-келген елде мемлекетік бюджеттер – жалпы мемелекеттік қаржылардың, сондай-ақ
Мемлекеттік бюджетте қоғамдағы барлық экономикалық процестерде бейнелетіндіктен, барлық негізгі
Нарықтық жағдайларға көшу жағдайында республикалық бюджет шығыстарының құрылымы айтарлықтай
Алайда нарықтық механизмдердің іс-қимылы жағдайында да жеке салалар мен
3 – кесте
Мемлекеттік бюджеттің 2003 – 2004 жылдары негізгі салықтық түсімдерінің
(млн. теңге)
2003 жыл 2004 жыл
Мемлекеттік бюджет Құрылымы, % Мемлекеттік бюджет Құрылымы, %
рес-
пули-калық жергі-
лікті рес-
пули-калық жергі-
лікті рес-
пули-калық жергі-
лікті рес-
пули-калық жергі-
лікті
Салықтық түсімдер 603396 343855 49,3 50,7 816458 600788 60,8
Корпоративтік табыс салығы 272632 - 53,6 46,4 382814 -
Жеке табыс салығы - 93281 - 100 - 98535
Әлеуметтік салық - 157676 - 100 - 167995 -
Қосымша құн салығы 222161 9177 94,3 5,7 234788 8167
Акциздер 6019 20967 80,5 19,5 8421 21492 16,1 83,9
Әдебиет: Қазақстан Республикасының Қаржы Министрлігінің статистикалық бюллетень. №2(74), 2005
Кестеде 2003 – 2004 жылдардағы мемлекетті бюджеттің салықтық
Қаржы Министрлігі Үкімет атынан республикалық бюджетте көзделген сомалар шегінде
Қаржылардың орталық бюджетке шоғырландыру, барлық деңгейлер бюджеттері арасында қарсы
Аймақаралық деңгейде, бюджетаралық реттеудің тиімсіз әдістерін қолдану өздерінің салықтық
Кейбір аумақтардың реттеуші салықтарының салық әлеуеті ол бюджеттерге бөлулер
Әлемдік тәжірибе көсеткендей бюджеттік жүйенің барлық деңгейлерінің ұзақ мерзімді
Ретеушілік салықтардан тұрақты нормативтерді бекіту аумақтар бюджеттің негізгі жоспарлаудың
Енгізілген өзгерістердің себептерін, олардың негізділігін тұжырымдайтын көзқарастыра келе, келесідей
өзгеріс орталықтандырмауды жүзеге асыру мақсатын көздеген. Бірақ мемлекеттік басқару
корпоративтік табымс салығынан бөлулерден жергілікті бюджетке түсімдер барлық салықтық
толық дербестікке реттеуші салықтардан неғұрлым көп мөлшерде бөлулер жасағанда
жергілікті бюджеттерге толығымен түсетін акциздер жергілікті бюджеттердің кіріс базасын
Қазіргі бюджеттік мәселелерді шешу және деңгей аралық бюджеттік қаржылық
Салықтарды бюджеттік жүйенің қандай да бір деңгейіне бекіту немесе
Бюджеттік жүйенің әр түрлі деңгейлеріне салықтардан бөлулер мөлшері;
“Бір салық – бір бюджеттің қағидасы” бойынша бюджеттік жүйе
Салықтарды бекіту жүйесінің негізін салушы қағидаларды анықтамайынша, бюджеттік жүйенің
Деңгей аралық бюджеттік қаржылық ағымдарды оңтайландыру кезінде бюджет жүйесінің
Бюджетаралық қатынасты реформалардың негізгі бағыты – мұнда бюджеттік жүйе
Бюджет аралық қатынастар реформаларының негізгі мақсаттары ретінде келесілер бөлініп
бюджеттік жүйенің қаржылық ресурстарын пайдалану және басқару
аймақтардың әлеуметтік – экономикалық тиімділігін арттыру үшін жағдай жасау.
Бюджет аралық қатынастардың негізделуі қажет негізгі қағидалар айтарлықтай өзгеріске
Қызмет ететін жетіспеушіліктерді жою және бюджет аралық қатынастарды реформалау
аймақтық бюджеттік жүйелердің қызмет ету тиімділігін жоғарлату аймақтық қаржыларды
қарсы қаржылық ағындарды төмендету;
қаржыларды бөлу шарттылығы және оларды аумақтарда пайдалану жауапкершілікті және
жоғары дотациялық аумақтарға қосымша қаржылық қолдауды қамтамасыз ету;
мемлекеттік билік субъектілері және жергілікті өзін-өзі басқару ограндарының өндірістік
жергілікті және мемлекетті бюджеттер арасындағы бюджет аралық қатынастарды өзара
Аумақтық бюджеттер проблемалары келесідей жолдармен шешілу мүмкін:
меншікті кірістерді ұлғайту есебінен, яғни елдің салық жүйесіне шамасы
әрбір аумақтық бюджеттің кірістерін және шығыстарын жыл сайын реттеу
бюджеттік жүйе үзбелері арасында жалпы мемлекеттік кірістерді тұрақты нормативті
Қазіргі кезде және жақын арада аумақтық экономикалық және әлеуметтік
Кірістерді сенімді және тұрақты нормативтік негізде қалыптастыру қажет. Индустриалды
Мұндай нормативтік негізді өңдеудің әдістемелік аумақтық бюджеттерге қойылатын келесіде
Қазіргі кезде реттеуші салықтар арқылы бюджет аралық қатынастарды реттеудің
4 – кесте
Жалпы Республика бойынша салықтар мен төлемдердің түрлері бойынша 2003
(МБ+ҰҚ)
(млн.теңге)
Төлемдердің аталуы 2003 жыл 2004 жыл Өзгеруі Өсу қарқыны,%
1 2 3 4 5
Салықтық түсімдер
Корпоративтік табыс салығы 351 703 487 175 135 472
Жеке табыс салығы 93 281 98 535 5 254
Әлеуметтік салық 157 676 167 995 10 319
Заңды тұлғалардың мүлік салығы 25 835 30 008 4
Жеке тұлғалардың мүлік салығы 1 353 1 571 271
Жер салығы 5 874 6 294 419 107,1
Көлі салығы 5 098 5 994 896 117,6
Ішкі тауарларды өндірудегі ҚҚС 80 516 57 782
Акциздердің барлығы 21 760 21 894 134 100,6
Оның ішінде:
- акцизделген алкаголь өнімі 6 007 5 430 -577
- акцизделген бензин және дизельдік отындар 10 356
Салықтар және кедендік төлемдер, барлығы 198 539 243 533
Бонустар, роялти 100 610 152 393 51 783 151,5
Мемлекеттік кедендер, консулдық алым 7 924 7 818 -106
Жерді пайдаланғаны үшін төлем 5 159 5 505 346
Қоршаған ортаны ластағаны үшін төлем 10 582 13 802
Суды және орманды пайдаланғаны үшін төлем 701 522 -179
Әртүрлі салықтық түсімдер 4 255 6 110 1 855
Барлық салықтық түсімдер 1 070 866 1 306 930
4 – кестенің жалғасы
1 2 3 4 5
Салықтық емес түсімдер
Мемлекеттік акциядағы дивидендтік кіріс 6 080 5 908 -
Административті штрафтар мен санкциялар, мемлекеттік мекеме 3 737
Әртүрлі салықтық түсімдер 17 579 45 487 27 908
Барлық салықтық емес түсімдер 27 396 56 464 29
Барлық мемлекеттік кірістер 1 098 262 1 409
Әдебиет: Вестник налоговой службы Республики Казахстан. №2(66),2005г.
Статистический эжегодник 2000г.
Кестеден көретініміз салықтық түсімдер жылдан жылға өсіп отыр, яғни
Жоғарыда айтылып кеткендей, мемлекеттік бюджеттің кірісін – салықтық түсімдер
5 – кесте
Қазақстан Республикасының мемлекеттік бюджетіне 2002 -2004 жылдардағы салықтар мен
(млн. теңге)
Аталуы 2002 жыл 2003 жыл 2004 жыл
млн. теңге %
қорытынды млн. теңге %
қорытынды млн. теңге %
қорытынды
Салықтық түсімдер 752 785 100 947 251 100 1
Оның ішінде:
Корпоративтік табыс салығы 209 054 27,8 272 632 28,8
Жеке табыс салығы 77 381 10,3 93 281 9,8
Әлеуметтік салық 133 852 17,8 157 676 16,6
Қосылған құн салығы 175 936 23,4 231 338 24,4
Акциз 25 443 3,4 26 986 2,8 29
Жеке меншік салығы 35 278 4,7 38 161
Орманды және басқа да ресурстарды қолданылған үшін түсімдер
49 036
6,5
73 675
7,8
152 925
14,2
114,8
5 – кестенің жалғасы
1 2 3 4 5 6 7 8
Кәсіпкерлік және профессионалды іскерлікті жүргізген үшін алым
2 757
0,4
3 461
0,4
3 567
0,3
110,6
Халықаралық тауарлар мен іште жүргізіліп жатқан операцияларға салық салу
38 603
5,1
42 491
4,5
56 769
4,2
117,3
Басқа да салықтар 237 0 - 389 0 120
Міндетті төлемдер 5 208 0,7 7 939 0,8
Салықтық емес түсімдер 45 573 100 44 813 100
Оның ішінде:
Жеке меншік кәсіпорнының іскерлік табысы 40 120 88
Әкімшілік жинақтар мен төлемдер 151 0,3 454 1 677
Штрафтар мен санкциялардан түскен түсімдер
3 136
6,9
3 980
8,9
6 456
7,0
148,8
Несиелер мен сый беру 1 283 2,8 1
Басқа да салықтық түсімдер 883 1,9 5 569 12,4
Әдебиет: Қазақстан Республикасының әлеуметтік-экономикалық дамуы. №12/2004ж.
Салықтық түсімдердің құрылымында негізгі үлес салмағы корпоративтік табыс салығы
Экономикалық қаржылық реттеудің негізінде мақсатталған және ізбасарланған процестердің бөлінуінде
типі (экономикалық, оның ішінде қаржылық және әкімшілік);
түрлері (салықтық, бюджеттік, қаржы – валюталық, кедендік, мемлекеттік –
формалар (жоспарлау, салық салу, қаржыландыру, мемлекеттік қарыз, өзіндік қаржыландыру,
әдістері (салықтардың ставкалары, алымдар, баж салығы; нормалар және нормалық
Әкімшілік салықтық реттеуге келетін болсақ, олардың екі түрі бар:
2.2 Экономиканы басқару жүйесіндегі салықтық реттеу
Салық салу механизмі – кез-келген экономикалық жүйенің күрделі бөлігінің
Бүкіл өркениетті мемлекеттердегі салықтық реттеу – несие-қаржылық реттеумен бірігіп
Дүние жүзілік тәжірибеден көріп отырғандай, салықтық реттеулердің мынадай
Салық түсімдерінің көлемін өзгерту;
Салық салу әдістерінің немесе формаларының түрлерін ауыстыру;
Салық ставкларын саралау;
Салық жеңілдіктері мен шегермелерін өзгерту (салықтан жартылай немесе толық
Қазіргі кездегі жағдайларда салықтардың мәні мен рөлі мемлекеттік органдарды
6- кесте
Кірістердің динамикалық қатынастарының ҚР ҚМ СК-гі көлеміндегі үлесі 2003-2004
(млн.теңге)
Төлемдердің аталуы 2003 жыл 2004 жыл
млн. тенге % млн.тенге %
ҚР ҚМ СК-дегі кірістерінің қорытындысы
1 004 566
21,8
1 286 734
23,2
ЖІӨ нақты бағасы 4 612 000 100,0 5 542
Әдебиет:Вестник налоговой службы Республики Казахстан. №6,2004г.
Қазақстан Республикасының Қаржы Министрлігі салықтық бюллетень. №2(74), 2005жыл.
Кестеде көрсетіп отырғандай кірістердің ЖІӨ көлемінде алатын үлесі көрсетілген
Салықтар экономикалық белсенділікті реттей отырып, өндірістің процестеріне де қатты
Экономикалық реформаның басты мақсаты – шаруашылық жүргізуші субъектілерге түсетін
Барлық салық түрлерін қоса есептегенде олар тауар өндірушінің табысының
Бірақ негізгі салықтардың бір қатарының көлемін азайтып, оның санын
Табыс салығы шкаласының негізіне прогрессия принципі алынған: табыс
Қазіргі кезде, салық салу механизмі біздің Республикамызда қалыптаспаған жағдайда
Осындай жағдайды дұрыс болмауынан әлі күнге дейін қазынаға
Салық саясатын нысаналы түрде қатайту, инфляция мен мемлекет бюджетінің
Өйткені, өтпелі кезеңде еліміз терең дағдарысқа түскен
Сонымен, Үкіметіміздің алдында тұрған міндет – ол тұрақты қабылданған
Салықтар саласындағы фискалдық саясат олардың ықпал етуінің екі бағытын
Екінші жағдайда салықтардың төмендеуі жиынтық ұсынысты көбейтеді, өйткені халықтың
Бұдан басқа “ұсыным экономикасының”теориясы салықтардың аса төмен мөлшерлемелері салықтық
Салықтардың инвестициялық дәлелдемесі ретінде американ оқымыстылары - “ұсыным экономикасының”
Бұл теорияға сәйкес салық мөлшерлемелерінің белгілі бір шекке дейін
Американ ғалымдарының пікірлері бойынша, егер салықтардың мөлшерлемесі белгілі бір,
3 – сурет. Лаффердің қисығы
Сөйтіп, қисық сызық салықтар мөлшерлемелерінің шамасы мен олардың есебінен
Лаффердің қисық сызығына сәйкес салықтық түсімдер тым жоғары мөлшерлеме
Жеке табыс салығын салу, фискалдық мағынасынан басқа, маңызды әлеуметтік
Бұл жағдайды Лоренцтің қисығы сипаттайды (4 - сурет).
4 – сурет. Лоренц қисығы
Деңгейлес білікте (осьте) от басыларының пайызы, ал сатыласта
Мөлшерлемелердің шамасымен және тиісінше салықтық алымдардың шамасымен байланысты болатын
Бұл факторға сондай-ақ салық салу деңгейі төмен немесе тіпті
Мемлекеттік экономиканы реттеудің нарықтық шаруашылық шарттарда
Нарықтық шаруашылықтың дамуына байланысты экономикалық және әлеуметтік проблемалардың асқынуы,
Қазіргі жағдайда мемлекеттік экономикалық реттеу шарты қайта өндіру процессінің
Мемлекеттік экономикалық реттеудің негізгі объектілері:
экономикалық цикл;
капиталдың жинақтау шарты;
ақша айналымы;
баланс төлемі;
бағалар;
бәсекелестіктің шарттары;
әлеуметтік қамтамасыз ету;
кадрларды дайындау және қайта дайындау;
қоршаған орта;
ішкі экономикалық байланыс;
секторлық, өндірістік және регионалдық шаруашылық құрылым.
Мемлекеттік экономикалық реттеудің ең басты мақсаты – бұл
2.3 Қазақстан Республикасының экономикасындағы салықтық реттеу құралдарын қадағалау
Мемлекеттік реттеу салықтың көмегімен шешуші дәрежедегі таңдалған салықтық жүйеге
Мемлекеттік шығыстарды қаржыландырудың негізгі қайнар көзі;
Реттеу құралы.
Бюджеттегі мемлекеттік органдардың құрамына жай ғана салық салудын қайнар
әр уақытта экономиканы жетілдіруге байланысты алға қойған мақсаты іске
негізгі тауарлар мен қызметтерге тұрақты бағаны қамтамасыз ету;
жұмысқа жарамды халықты толық еңбекпен қамтамасыз ету;
халыққа белгілі минималды деңгейде табыспен қамтамсыз ету;
азаматтарды әлеуметтік қорғау жүйенің құруы, оларға ең біріншіден зейнеткерлер,
сыртқы экономикалық қызметтердегі тепе-тендігі./17/
Алға қойған мақсаттардың барлығын бір уақытта толық жетілдіру мүмкін
Мемлекеттің экономикалық саясаттының ең маңыздысы – бұл дұрыс
5– сурет. Мемлекеттік бюджеттің құрылымы
Көрсетілген суреттен мемлекеттік бюджеттің құрылымының 100%-нің, 92,7% салықтық
Нарықтық шаруашылыққа тән, тек экономикалық реттеуіштер: салық салу, несиелеу,
Салықтар мен алымдар жүйесі өзінің таза фискалдық
Салықтар арқылы іскерлікке белсенділікті ынталандыруға немесе керісінше шектеуге, яғни
Салықтар арқылы пропорционистік экономикалық саясат жүргізуге тауар нарығына еркін
Мемлекеттің ұлғаймалы ұдайы өндіріс процессіне қаржы бюджеттік механизм арқылы
Кәсіпорындарды дотациялау немесе қайтарымды несиелер арқылы тікелей субсидиялау;
Экономикаға мемлекеттік инвестицияларды салу;
Тауарлар мен қызметтердің көп бөлігін мемлекеттік сатып алу
Жергілікті салықтар мен салық жеңілдіктерін қоса, салықтық реттеу.
Жергілікті басқару органдары бұларды қосымша көмек арқылы толықтырады. Оларға:
Өнеркәсіптік зоналардағы аумақтар мен ғимараттар кәсіпорынға қолайлы қаржы шарттарында
Экономикалық дамуына әсер ету тек қана ынталандырушы емес сонымен
Халықтың көп шоғырлануы және шаруашылық белсенділігін артуы қоршаған табиғи
Тым жоғары конъюктураны шектеу қажет болатын жағдайда салықтарды жоғарлату
Мемлекеттік экономиканың дамуына қаржылық әсер етуді баға белгілеу арқылы
Мемлекеттердің экономикасының жақсы дамуы оның мүлтіксіз орындалуы бағдарламалардың алға
Берілген көрсеткіштер бойынша міндеттер экономикада актуалды болады. Оның шешімі
Статистикалық анализдердің шешімі тенденциялардың шешімін анықтайды. Бірақта, олар тек
Төменде көрсетілген салықтық математикалық модель процесінің жинағы, негізгі ортақ
Sнп = Sнп,іj (Үіө,ij Sіө,обл,j) – [Yжj (1-Yж,j)Sіө,j ]
немесе
Sнп = YіөSіө,обл = Yіө (1-Yж)Sіө
Мұндағы: [ і ] – салық түрлері мен
[ j ] - аймақ пен саланың нөмері
[ Sнп,ij., Yіө,ij ] – салықтық түсімдер мен жинақ
[ Sіө салу.j, Sіө.j мен Yж.j ] –
Екінші формула бойынша көрсеткіші бірінші формуланың көрсеткіштеріндей. Мұндағы: Sст,
Егер де і – аумақтың нөмері болса, онда j
Салық жинағының деңгейі Yіө арқылы өндірілген тиімді салық коэффиценті
Үіө = K*Үс
6– суретте сұраныс пен ұсыныс қисық сызығының жиынтығы көрсетілген
6- сурет. Сұраныс пен ұсыныстың қисық сызығы
Сұраныс пен ұсыныс қисық сызығы салықтардан босатылған кезде:
Zұс = aX + b, мұндағы a>0, b>0
Zсұр = cX + d, мұндағы c>0, d>0
ЖІӨ салықсыз табу өсімнің шығарылуымен теңдікте көрсетіледі:
Zұс = Zсұ, a Xр + b =
Xр = ( a - b ) / (
Салықтың кірісі мен жинақтық Үіө-нің маңызды қызметінің ұсынысында жана
Zср = Zұс ( Xнр ) + Yіө =
A*Xнр + b + Yіө = c*Xнр + d,
Xнр = ( d – b – Yіө )
ЖІӨ маңызы:
Sіө = Xнр*Zнр = ( а*Хнр + b +
Хнр орнына (4)формуланы қойып және содан кейін қайта қарастырайық:
Sіө = a ( Yіө )2 + b*Yіө +
мұндағы:
a = c / ( a – c)2 ,b
y = [ a ( d – b )2
Төлем ақы, басқа да кірістер ұсыныстар өзгермелі болып саналады.
Материалдық модель бойынша өлшемдердің идентификациясы:
(у) параметрлерін анықтау. Осыдан Үіө = 0, Sіө =
(b) параметірін анықтау. Sіө,мах сәйкесінше Yіө = 0, онда
(а) параметірлерін анықтау. Егер Үіө = 1 – Yж
Алынған көрсеткіштердің параметрлерінің матеметикалық моделінің
Sіө = Sіө.о ( 1 – Y(іө)2 )
Енді Үіө орында (3) формуланы қойып одан шығатынына көңіл
Sіө = Sіө.о [ 1 – ( к*Ү )2
Салықтық түсімдердің тәуелділігі салықтан алайық, оған (7) формуланы
Sнп = кҮ ( 1 – Yж ) Sіө.о
Sіө.о өсімін берілген көрсеткішпен бағалап көруге болады, оны өткен
Sіө = Sіө / [ 1- (к*Үс)2 ]
Осыған байланысты, біз ЖІӨ тәуелді болуы мен салықтық түсімдердің,
Енді көретініміз екі жақты келісімдегі ЖІӨ-нің өзгерісі мен бюджетке
F1 = Sіө / Sіө.о = 1 – (
F2 = Sнп / Sіө.о = к*Үн ( 1
Соңғы құрастырылған (10) формула екі түрлі дөңгелек және квадрат
Барлық шектегі алынған қалыпты ЖІӨ мен салықтық түсімдер. Қажетті
F1,р = Sіө / S іө.о =1 - к*Үс
F 2,р = Sнп / Sіө =к*Үс ( 1-
Неізгі шек бойынша (9),(10)немесе (11),(12) формуладан іске асырылатын болжаммен
S ( Ү2 ) = S( Ү1 ) *
Мұндағы: S (Ү1) мен S (Ү2) – ЖІӨ маңызы
7 – суретте көрстілген ЖІӨ-мен байланысты номиналды қисық пен
7 – сурет. Номинаоды ЖІӨ мен салықтық түсімдер
Келесі суреттен щыңайы жалпы ішкі өнім мен салықтық
8– сурет. Шынайы ( реальное ) ЖІӨ мен салықтық
Зерттеулерде көрсетілген бойынша, өткізілген деңгей бойынша (9) және
9– сурет. Салықтың тәуелді түсімдері ( k = 0.625)
9 – суретте салықтық түсімдердің маңызы көрсетілген, бұл
түсімдердің көлемінің баяғы қалпында сақтап қалу мақсатында қысқа марзімді
Орта квадраттардың нәтижесіндегі эмпирикалық көрсеткіштер 0,017 жоғарлауы кіші квадраттар
Өндірістік өнімнің өсу көлемін ауыл шаруашылығының жалпы өнімнен, жүк
III ҚР-ның ЭКОНОМИКАСЫН САЛЫҚТЫҚ РЕТТЕУ МӘСЕЛЕЛЕРІ МЕН ОНЫҢ
3.1 Қазақстан Республикасындағы салықтық реттеу мәселелері
Қазақстанда 2002 жылдың 1 қаңтарынан бастап жаңа салық Кодексі
Қазақстан салықты ұйымдастырудың – экономикалық мүмкіндіктері аз, осының
Жанама салықтардың ерекшелігі – олар салық төлеушілермен төленеді. Бұл
Жанама салық салудың рөлін күшейту өндірістік сферасындағы салық базасының
Жанама салықтардың ішінде негізгі орын ҚҚС-на тиісті. 1996 жылы
Зерттеулер көрсеткендей, салықтарды төлеуге дейінгі табыстардағы айырмашылықтарды қысқартудың салыстырмалы
Әлеуметтік табыс салығы мен әлеуметтік сақтандыру және әлеуметтік қамтамасыз
Тұтынуға салынатын салықтардың фискалды рөлі – оларды бюджетке түсетін
Қазақстан Республикасының салық саясатының ұсынып отырған бағыттарын мақсатты түрде
Бюджеттік кірістерді қалыптастырудағы салықтардың рөлін бағалау – бюджетте түсетін
Салықтарды әртүрлі жіктемелік белгілеріне қарай топтастыруға болады. Біздің ойымызша,
салықтарды алып жүруші (тасмалдаушы);
салық субъектісі;
аумақтық деңгейі.
Дамыған елдердегі салық жүйелерін жетілдіру- өндірістік қатынастардың қалыптасу процесстері
Салықтың табыстарға қажеттілік пен оларды алу мүмкіндіктері арасындағы қарама-қайшылық.
Қазіргі салық жүйелері салық төлеушілер үшін және салық органдары
Жеке табысқа салық салу салық ауыртпалығын әділетсіз бөлінуімен: бірдей
Салықтардың жоғарғы маржинальды ставкалары экономикалық шешімдерді қабылдау процессіне кері
Салық салу компанияларды өз қаражаттарын экономикалық емес, салықтық себептерге
Аталған аспектілердегі салық жүйесінің жеткіліксіздігі әрқашан болған. Бірақ, мемлекеттік
3.2 Салықтық реттеудің даму тенденциялары
Әртүрлі елдердегі салық жүйелері салық түрлері, салық ставкаларының деңгейі
Салық ствкалары мен салық ауыртпалығын азайту, заң актілері мен
Қазақстан Республикасында салықтық реттеуді жетілдіруді, ең алдымен бюджет жүйесіне
Ол үшін салық жүйесі:
Табысқа салық салу ауыртпалығын негізін ауыстыруға, мүліктік салық рөлін
Шағын және орта бизнес сферасында кәсіпкерлікті қолдануға;
Салықтық төлемдерді төлеуден қашудан мүмкін емес және тиімсіздігін қамтамасыз
Бүгінгі күні экономиканы салықтық реттеу өндіріске түсетін салық ауыртпалығын
Салықтық реттеудің ұлттық экономиканы дағдарыс жағдайымен шығаруға, тиімді әсер
Салық заңдары мен салық нерір стандартизациялаудың шұғыл шараларын қабылдау;
Сауда мен қызмет көрсету сферасының кіші кәсіпорындарына салық салудың
Инвестициялық мақсаттарға ұзақ мерзімді шешімдерді пайдаланушы несие мекемелері мен
Бағалы қағаздар нарығында кәсіпорындардың қызметін дифференциалды түрде реттеу: тартылған
Шығындар деңгейі, өнімнің өзіндік құнына жатқызылатын шығындардың заңды түрде
Егер тікелей инвестицияларды іске асырушы кәсіпорындар амортизациялық аударымдарды жинақтау
Жанама салықтарды біртіндеп шектеу;
Экономиканың түрлі салаларына ҚҚСС-ң дифференциалды салық ставкаларын енгізу.
Бірақ, 1999 жылы енгізілген өзгерістер нәтижесінде, барлық салықтар жолы
Нарықтық қатынастарға байланысты болып жатқан процесстерге салық салудың ұйымдық-экономикалық
Үкіметтің салық саясаты мемлекеттің әлеуметтік-экономикалық қажеттіліктеріне, Үкіметтің қазіргі кезеңдегі
Нарықтық қатынастарды ынталандыру, атап айтқанда:
- кәсіпкерлікті белсенді түрде қолдау;
- мемлекеттік бюджет жүйесінің тек қол жеткізе алатындай қажеттіліктерін
- жеке салық төлеушілердің алынған табыстарын кәсіпкерлік қызметке салуға
Кең заң базасын салық салуға бейімдеу;
Әртүрлі салықтардың белгілі-бір өзара қатынасына қол жеткізу;
Екі жақты салық салудан қорғау механизмін құру;
Салық салуда белгілі-бір әділдікке қол жеткізу, атап айтқанда:
- кедейлерге әлеуметтік қорғауды қамтамасыз ету;
- алынған табыс көзіне тәуелсіз, бірыңғай салық салу шкаласын
Салық салу жүйесін құрудың әлемдік тәжірибесін пайдалануға ұмтылу.
Салық жүйесіне жемісті реформа жүргізу біздің еліміз үшін үлкен
3.3 Салықтық реттеуді жетілдіру механизмі және перспективалары
Мемлекеттік биліктің функцияларының бірі болып – салық салу
Салықтар мемлекеттің табыстарының бір көзі ғана емес, сонымен бірге
Қазақстанның тәуелсіздік алуымен байланысты Қазақстанның экономикасын дамутыдың негізгі бағыттарының
Сөзсіз, ең алдымен шағын және орта бизнесті қолдау қажет,
Қазіргі салық саясатын жақтаушылардың басты аргументі - Қазақстан мен
Салық ставкаларын қайта қарау. Барлық салық реформалары дерлік, максималды,
Компаниялардың табысына салық салуды реформалудың келесі негізгі бағыттарды көздейді:
Инвестициялар туралы шешімдерді бұрмалайтын салық жеңілдіктерін жою. Көптеген компанияларға
Салықтық ставкаларды азайту. Салық салу базасын кеңейту, әрқашан салық
Бөлінген пайдалың дискриминациясын азайту. Мұндай шаралар компанияларға кейбірде, салық
Салықтардың құрылымы жағынан (тікелей және жанама) көптеген салық реформаларының
Салық жүйелерін қолданудың нақты экономикалық және бөлу нәтижелері туралы
Салықтық реформалардың саяси мақсаттары бір-біріне қарама-қайсы. Мысалы: ынталандыруға бағытталған
Жаңа салықтарды енгізу (оның ішінде ҚҚСС) бірнеше жылды қамтиды
Жоғарыда айтылған мәселелер мен шектеулерге қарамастан салықтар бойынша кең
Ұсынылып отырған салық мәселелерін шешу жолдары, едәуір әлеуметтік-экономикалық және
Жеке алғанда, салықтардың өсуі, жаңа жұмыс орындарының өсу қарқыны
2002 жылы Салық кодексінің енгізілуі қазақстандық салық заңнамасында дамытудың
Кеден ісі саласындағы құқықтық нормаларды біріктіретін және жүйелейтін, қоғамдық
Салық кодексін қолданудың оң нәтижелерімен қатар елдің экономикалық өсуі
Қолданылған салық заңнамасының ережелері жеке тұлғалардың табыстарын ресми емес
Инновациялық қызметті ынталандырудың пәрменді тетіктерді жоқ, бұл ғылымды көп
Жер қойнауын пайдаланушыларға салық салу жүйесін одан әрі жетілдіру
Мақсатттары: Республикада жүргізілетін салық саясатының мақсаты экономикаға инвестицияларды одан
Шешу жолдарына келетін болсақ. Оларға:
әлеуметтік салық бойынша ставкалардың регрессивті жеке табыс салығы бойынша
қосымша құн салығының ставкасын төмендету;
ғылыми және инновациялық қызметті көтермелеу, оның ішінде қосылған құн
инвестициялардың өсуін көтермелеу мақсатында амортизациялық саясатты жетілдіру;
мұндай операцияларына салық салуды жетілдіру;
салық әкімшілігін жетілдіруді автоматтандыру процестерін дамыту;
шағын бизнесті дамыту және ауыл шаруашылығы тауар өндірушілері үшін
Салық жүйесін жетілдіру жөніндегі көзделген шаралар салық салу деңгейін
Мемлекеттік бюджеттің кірістерін ұлғайту, кәсіпкерлікті дамыту үшін қолайлы жағдайлар
Мемлекетің өз міндеттерін орындау үшін мемлекеттік бюджеттің кірісіне қажетті
Ахуалға талдау жасауының күшті жақтары.
Бүгінде Қазақстанда салық жүйесінде, бюджеттің атқарылуында біраз табыстар бар,
- 1999 жылдағы есепті деректерге сәйкес мемлекеттік бюджетке түсімдер
Қазақстан ТМД мемлекеттерінің алғашқыларының бірі болып салық туралы заң
Мемлекеттік кіріс жүйесіндегі реформалау, мемлекеттік бюджет қаражатының келіп түсуін
Салық заңдарын жетілдіру жөнінде жұмыс жүріп жатыр. Экономиканың даму
Салық жүктемесін азайту мақсатында 2001 жылы қосылған құн салығының
Шығыстардың тиімді жүйесін жасау жөнінде шаралар қолданылады. Қазаншылық жұмысы
Қазақстан Республикасының Ұлттық қор және Қазақстанның Даму Банкі құралады.
Әлемдік стандарттардың талаптарына жауап беретін кірістер мен шығыстарды жаңа
Шығыстар жүйесін жетілдіру жөнінде маңызды іс-шаралар орындалады.
1999 жылдан бастап барлық бюджеттен тыс қорлар таратылды, ал
Мемлекеттік бюджет кірісін басқару процесін жетілдіру шеңберінде 1999 жылы
Мемлекеттік секторға функционалды талдау жүргізу нәтижесінде мемлекеттік бюджеттен қаржыландырылатын
Әлсіз жақтарына келетің болсақ Қазақстанда жұмыс істейтін ірі шетел
Бюжетке түсімді көбейту үшін едәуір резерв нақ осыдан бола
Бюджетке төлем жасау жөніндегі салық мерзімі кейінге қалдырудың тәртібіне
Соттардың жұмыс бастылығына және судьялардың арнаулы білімінің жоқтығына байланысты
Қазақстан аумағына шектес мемлекеттерден тауарлардың кеден бақылауынан өтпей әкеліну
ЖІӨ көлемінің жыл сайынғы өсуі жағдайында мемлекеттік бюджеттің көлемі
Бюджет жұйесін орталықсыздандырудың аяқталуы бюджетаралық қатынастың өзекті проблемасы болып
Бюджеттің теңестірілуі бюджеттер өкілеттілігінің айқын ажыратылуының жеткілікті болмауына байланысты
Бюджет ресурстарын орталықсыздандыру мен бюджет өкілеттіктерін орнықтандыру арасында үйлессіздік
Қазіргі кезде қалыптасқан жағдай бюджет жүйесін орталықсыздандыруды күрделендіреді. Бұл
Аймақаралық күрт айырмашылық бюджет жүйесін орталықсыздандырудың артықшылықтарын пайдалануға кедергі
Бюджетті жоспарлаудың уақыт аясы орталықта да, сондай-ақ аймақтық деңгейлерде
Бюджеттердің аудандық және облыстық деңгейлерде өзіндік кіріс көздері бекітілмеген.
Республикалық бюджетке ішінара аударылатын кірістер есебінен жергілікті бюджеттердің еркін
Жергілікті атқарушы және өкілді органдар осы көздер бойынша кіріс
Еркін қаражат айналымға уақтылы тартыла алмайды және өткір әлеуметтік-экономикалық
Қайсібір кіріс көздері бойынша болжамды деректерді асырып жіберу немесе
Заңдарда белгіленген ұзақ мерзімді бюджеттік алу мен субвенциялар мөлшерін
Жергілікті бюджеттердің шығысы негізінен ағымдағы шығындарға шоғырландырылған және күрделі
Трансферттердің ағымдағы тетігі аймақтардың жай-күйін бағалаудың маңызды факторларын қамтымайды,
Трансферттердің қолданыстағы жүйесі алулар мен субвенцияларды реттеу әдісімен «жыртық
Шығыстар жоспары ел дамуының басымдықтарымен әрдайым байланыстырыла бермейді.
Республикалық және жергілікті бюджеттердің атқарылуының жеткілікті дәрәжедә ашық болмауы
Бюджеттің шығыс бөлігінде ағымдық сипаттағы шығыстар мен дамытуға арналған
Ішкі және сыртқы аудит жүйесі тиімсіз.
Жүзеге асырылып жатқан шығыстардың тиімділігін бағалау тұрғысынан бюджет қаражаттарын
Бюджеттік бағдарламалардың әкімшілері және оларға ведомствалық бағынысты мекемелер деңгейінде
Өткізілген конкурстар басқа ықтимал жеткізушілердің жоқтығына иек арта отырып,
Тауарлар мен қызметтерді конкурстық айқындау есебінен пайда болған бюджет
Аумақтақ Қазынашылық органдарының жергілікті бюджеттің атқарылуына қызмет көрсетуге қатысты
Шетелдік көздерден қарызға қаражат алуға байланысты консультациялық шығыстар жоғары
Қазақстан Республикасының салық-бюджет саясатын жүргізу мүмкіндіктері:
- Салық салу базасын өндірістің өсуі мен салық
- Кейбір салықтардың ставкасын төмендету;
- Салық салу жүйесін жеңілдету;
- Тұрақты кіріс көздерін іс барысында айқын анықтау кезінде
- Халықаралық ұйымдар тарапынан жәрдемдесудің болуы, шетелдік тәжірибені зердеу
Қателіктері:
- Мемлекеттің әлеуметтік-экономикалық саласының құралуы;
- Салық заңдары мен малық әкімшілігін жүргізудің жетілдірілмегендігі төлем
- Алым түрлерінің және басқа да міндетті төлемдердің және
- Әлеуметтік дамудағы аймақтық үйлесімсіздік;
- Мемлекеттік борыштың өсуі.
Қазақстан Республикасының салық-бюджет саясаты саласында 2001 – 2010 жылдар
Салық жүйесінің тұрақтылығын қамтамасыз ету;
Бюджетке салық түсімінің ЖІӨ-нің 30% деңгейіне дейін өсін қамтамасыз
Салық заңдарын жетілдіру;
Салық жеңілдіктерін жүйеге келтіру;
Кәсіпорындардың сыртқы экономикалық қызметіне тиімді мемлекеттік бақылауды қамтамасыз ету;
Бюджеитті орталықсыздандыру принциптерін іске асыру;
Мемлекеттің әлеуметтік-экономикалық саласын даму стратегиясымен өзара байланыста дамытуға бағдарлайтын
Бюджетаралық трансферттер жүйесін жетіліру;
ЖІӨ-ге қатысты мемлекеттік борышты тұрақтандыруға және біртіндеп қысқартуға қол
Бюджеттік жоспарлау жүйесін жетілдіру,
Бюджеттің ашықтылығы қамтамасыз ету./3/
Қорытынды
Бұрынғы КСРО-ң ішінде Қазақстан Республикасы бірінші болып жаңа салық
Артынша, 1995 жылы 24 сәуірде әлемдік салық салу тәжірибесіне
Қазақстанның қазіргі кездегі салық жүйесі қазіргі кезеңде экономикалық процесстерді
Сонымен бірге қаржы тұтқаларының көмегімен мынадай негізгі мәселелер шешіледі:
материалдық өндіріс сферасында жұмылдырылатын қаржы ресурстарының жалпы деңгейін реттеу;
өндірістік сферадағы монополиялық қызметті экономикалық шектеу;
кәсіпорындардың, ұйымдардың сыртқы экономикалық қызметін реттеу, олардың құқықтық және
кәсіпорындарда, ұйымдарда, фирмаларда өндірісті дамытуды материалдық жағынан ынталандырып отыру;
кәсіпорындардың, ұйымдардың, фирмалардың ақшалай ресурстарын бөлудің ішкі өндірістік арақатысын
ел, аймақ, сала, кәсіпорын, ұйым, фирма көлемінде инвестициялық процестерді
Сөйтіп, өндірісті қаржылық реттеу мен ынталандырып отырудың негізінде жалпы
Қазақстан Республикасының материалдары негзінде жүргізілген талдау экономиканың тұрақты түрде
жанама салық салудың ішкі жүйесін қосатын, Қазақстанның салық жүйесін
Екі бағытты: ұсыныс теориясы мен лигитаризмді, неоклассикалық теорияны қосатын,
Тұрақты даму концепциясы – бұл Қазқстанның келешегі және ұлттық
Салық жүйесін құру принциптері анықталған. Олар:
- мемлекет пен Қазақстан халқының қызығушылығына қарай бірыңғай
- жалпы мемлекеттік және жеке қызығушылықтардың теңестірілуін қамтамасыз етеді;
- салықтарды жинау жүйесін жетілдіру және осының негізінде республика
- жеңілдіктірді негіздеу немесе санкцияларды ұйғаратын салық салу әдістерін
Классикалық және ұйымдық – құқықтық принциптер негізінде, тікелей
Ұйымдық-экономикалық механизм бір жағынан салық жүйесінің қалыптасу принципіне сәйкес
Қазақстанның мемлекеттік бюджетінің талдауы мен бағалауы, бюджеттің кіріс бөлімінің
ҚҚСС мен акциздерді есептеу әдістемесін зерттеу кезінде де, кейбір
Осыған байланысты, салық заңын жетілдіру келесі бағыттар бойынша жүргізілуі
Жақын жылдары реформалар елдегі өндірісші тұрақтандыруға, өнімді өндіруді біртіндеп
азық-түлік сферасында нарықтар жүйесін қалыптастыруды – тауарлар мен қызметтер,
өндірістік сфераға – қаржы ресурстарын тарту механизмін құру;
тауардың өндірушіден тұтынушыға бүкіл қозғалысын қамтитын бизнес жүйесін қалыптастыру;
Қазақстанның экономикалық механизмін тұрақтандыру:
мемлекеттік протекционизмге негізделген және өнеркәсіптік экономиканы неше, салық сақтандыру
жер реформаларының тереңдеуі, әсіресе жер қатынастарын басқаруда қаржы-банк құралдар
өз өндірісіне инвестицияларға жақсы жағдай жасау, кепілзат, технологиялық жағынан
өндірушілерге өндіріске жаңа технологияларды енгізуге жағдай жасау;
бизнеске қолдау жасау арқылы, қайта өңдеу және тамақ өнеркәсібі
ұлттық тауар өндірушілерді қорғауды қамтамасыз ету үшін сыртқы экономикалық
салық саясатын мәселесін шешуде аймақтардың рөлін арттыру шаралары арқылы
Бұл шаралар ҚҚСС қолданудың жағымсыз жақтарын, соған сәйкес бүкіл
Қазіргі Қазақстанда 30-дан аса салықтармен алымдардың, әртүрлі баждардан қоспағанда,
Соңғы жылдары, кәсіпорындардың мемлекеттік бюджеттен өзара қарым-қатынастардан көптеген күрделі
Салықтар дегеніміз – мемлекеттік бюджетке заңды және жеке тұлғалардың
Салық жүйесі – нарықтық экономиканың негізгі элементтерінің бірі. Ол
Заңмен бекітілген негізгі мемлекеттік малықтарға қосымша түрде жергілікті салықтар
Қазіргі заң әлемдік нарыққа қатыстытолығымен дерлік жабық, экономикаға шетел
Біздің салықтардың тұрақсыздығы, салық ставкаларының, санының, жеңілдіктерінің және тағы
Салық жүйесі бүгінгі күші тұрақсыздығы – салық салу реформаларының
Салық базасын тарылту және салық массасын азайта отырып, олар
Ұсынып отырған, реформалық ұсыныстар жақсы жағдайда, салық жүйесінің кейбір
Қазақстан Республикасында салықтық реттеуді жетілдіруді, ең алдымен бюджет жүйесіне
Қолданылған әдебиеттер тізімі
«Салықтық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы»
Қазақстан Республикасының президенті мен Қазақстан Республикасы Үкіметінің Актілер жинағы.
Бюджетный Кодекс Республики Казахстан. Алматы 2004г. – 148
Қазақстан Республикасының Статистикалық Бюллетень №2(74) Астана 2005ж. – 68б.
Қазақстан Республикасының әлеуметтік-экономикалық дамуы. №12, 2004жыл.
Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігінің статистикалық бюллетені. №2(74), 2005жы.
Агенства по статистике Республики Казахстан. Алматы 2003г.
Алматы – Ақшамы №2, 10 – қараша, 2001ж.
Аль Пари №3, 2002 г.
Аль Пари №4, 2001 г.
Әубәкіров Я. «Экономикалық теория негіздері». Алматы «Эвро» 2004ж. –
Баязитова Ш., Құлпыбаев С., Баязитова А. «Қаржы теориясы». Оқу
Вестник по налогам и инвестициям № 4 – 5,
Вестник №8(48), 2003г.
Вестник по налогам и инвестициям №7 – 8, 2000
Вестник №11(63), 2004г.
Вестник по налогам и инвестициям № 5 – 6,
Вестник №5(57), 2004г.
Вестник по налогам и инвестициям №7 – 8, 2001
Дробзина Л.А. «Финансы». Учебник для вузов Москва «ЮНИТИ» 2000г.
Дунаев В.М., т.б. «Салықтар терминдерінің орысша – қазақша
Ермекбаева Б.Ж. «Жалпы мемлекеттік салықтар». Алматы «Экономикс» 1197ж. –
Егемен Қазақстан №7, 5 - сәуір, 2002ж.
Ермекбаева Б.Ж. «Салық және салық салу». Алматы «Экономикс» 2003ж.
Қаржы –Қаражат №3, 1998ж.
Құлпыбаев С. «Қаржы». Алматы «Экономикс» 2000ж. – 174 б.
Қаржы – Қаражат №5, 2001ж.
Қаржы – Қаражат №3, 2003ж.
Қаржы – Қаражат №12, 2000ж.
Мельников В.Д., Ильясов К.К. «Финансы». Учебник длы вузов Алматы
Налогоплательщик №3, 2001 г.
Налогоплательщик №5, 2001 г.
Налоговый эксперт №4, 2004 г.
Налоговый эксперт №6, 2004 г.
Самуэльсон П., Нардхаус В. «Экономика». Москва 2000г. – 350с.
Токсеитов Р.К. «Экономикалық сөздік – анықтама». Қарағанды «Болашақ –
Финансово-экономический словарь /Под ред. Назарова М.Г. – Москва: «Финстатин-
Худяков А.И., Наурызбаев Н.Е. «Налог: понятие, элементы, установление и
Шишкин А.Ф. «Экономическая теория». Учебник пособие для вузов Москва
Ілиясов Қ.Қ., Құлпыбаев С. «Қаржы» І – бөлімі. Алматы
Ілиясов Қ.Қ. «Қаржы». Алматы «Экономикс» 2003ж. – 460 б.
Ілиясов Қ.Қ., «Қаржы». Алматы «Экономикс» 1994ж. – 136 б.
Ілиясов Қ.Қ., Құлпыбаев С. «Қаржы» ІІ – бөлімі. Алматы
Экономист. №11, 2003 ж.
Қазақстан Республикасы 2001 – 2004 жылдарындағы мемлекеттік бюджетінің жалпы
( млн.тенге)
Жылдар 2001ж 2002ж 2003ж 2004ж
Мемлекеттік бюджет кірісі (млрд.тг)
Оның ішіндегі, салықтық түсімдер (млрд.тг)
733 660
635 792
807 852
752 785
1 004 566
947 251
1 286 734
1 186 137
Салықтық түсімдердің мемлекеттік бюджет кірісіндегі үлес салмағы (%)
86,7
93,2
94,3
92,7
Аты-жөні Акинбаева Бахытгуль Муссаевна
Тобы ФК-01-02
Тақырыбы Салықтардың экономиканы мемлекеттік қаржылық реттеу эжүйесіндегі рөлі
Бөлімі І – бөлім
Оқу жылы 2004 – 2005 жыл
Мемлекеттік бюджеттің 2003 – 2004 жылдары негізгі салықтық түсімдерінің
(млн. теңге)
2003 жыл 2004 жыл
Мемлекеттік бюджет Құрылымы, % Мемлекеттік бюджет Құрылымы, %
рес-
пули-калық жергі-
лікті рес-
пули-калық жергі-
лікті рес-
пули-калық жергі-
лікті рес-
пули-калық жергі-
лікті
Салықтық түсімдер 603396 343855 49,3 50,7 816458 600788 60,8
Корпоративтік табыс салығы 272632 - 53,6 46,4 382814 -
Жеке табыс салығы - 93281 - 100 - 98535
Әлеуметтік салық - 157676 - 100 - 167995 -
Қосымша құн салығы 222161 9177 94,3 5,7 234788 8167
Акциздер 6019 20967 80,5 19,5 8421 21492 16,1 83,9
Аты-жөні Акинбаева Бахытгуль Муссаевна
Тобы ФК-01-02
Тақырыбы Салықтардың экономиканы мемлекеттік қаржылық реттеу эжүйесіндегі рөлі
Бөлімі ІІ – бөлім
Оқу жылы 2004 – 2005 жыл
Қазақстан Республикасының мемлекеттік бюджетіне 2002 -2004 жылдардағы салықтар мен
(млн. теңге)
Аталуы 2002 жыл 2003 жыл 2004 жыл
млн. теңге
%
қорытынды
млн. теңге
%
қорытынды
млн. теңге
%
қорытынды
Салықтық түсімдер 752 785 100 947 251 100 1
Оның ішінде:
Корпоративтік табыс салығы 209 054 27,8 272 632 28,8
Жеке табыс салығы 77 381 10,3 93 281 9,8
Әлеуметтік салық 133 852 17,8 157 676 16,6
Қосылған құн салығы 175 936 23,4 231 338 24,4
Акциз 25 443 3,4 26 986 2,8 29
Жеке меншік салығы 35 278 4,7 38 161
Орманды және басқа да ресурстарды қолданылған үшін түсімдер
49 036
6,5
73 675
7,8
152 925
14,2
114,8
Кәсіпкерлік және профессионалды іскерлікті жүргізген үшін алым
2 757
0,4
3 461
0,4
3 567
0,3
110,6
Халықаралық тауарлар мен іште жүргізіліп жатқан операцияларға салық салу
38 603
5,1
42 491
4,5
56 769
4,2
117,3
Басқа да салықтар 237 0 - 389 0 120
- кестенің жалғасы
1 2 3 4 5 6 7 8
Міндетті төлемдер 5 208 0,7 7 939 0,8
Салықтық емес түсімдер 45 573 100 44 813 100
Оның ішінде:
Жеке меншік кәсіпорнының іскерлік табысы 40 120 88
Әкімшілік жинақтар мен төлемдер 151 0,3 454 1 677
Штрафтар мен санкциялардан түскен түсімдер
3 136
6,9
3 980
8,9
6 456
7,0
148,8
Несиелер мен сый беру 1 283 2,8 1
Басқа да салықтық түсімдер 883 1,9 5 569 12,4
Аты-жөні Акинбаева Бахытгуль Муссаевна
Тобы ФК-01-02
Тақырыбы Салықтардың экономиканы мемлекеттік қаржылық реттеу эжүйесіндегі рөлі
Бөлімі ІІ – бөлім
Оқу жылы 2004 – 2005 жыл
Кірістердің динамикалық қатынастарының ҚР ҚМ СК-гі көлеміндегі үлесі 2003-2004
(млн.теңге)
Төлемдердің аталуы 2003 жыл 2004 жыл
млн. тенге % млн.тенге %
ҚР ҚМ СК-дегі кірістерінің қорытындысы
1 004 566
21,8
1 286 734
23,2
ЖІӨ нақты бағасы 4 612 000 100,0 5 542
Аты-жөні Акинбаева Бахытгуль Муссаевна
Тобы ФК-01-02
Тақырыбы Салықтардың экономиканы мемлекеттік қаржылық реттеу эжүйесіндегі
Бөлімі ІІ– бөлім
Оқу жылы 2004 – 2005 жыл
Аты-жөні Акинбаева Бахытгуль Муссаевна
Тобы ФК-01-02
Тақырыбы Салықтардың экономиканы қаржылық реттеу эжүйесіндегі рөлі мен
Бөлімі ІІ – бөлім
Оқу жылы 2004 – 2005 жыл
1 – сурет. Лаффер қисығы
Аты-жөні Акинбаева Бахытгуль Муссаевна
Тобы ФК-01-02
Тақырыбы Салықтардың экономиканы мемлекеттік қаржылық реттеу эжүйесіндегі рөлі
Бөлімі І – бөлім
Оқу жылы 2004 – 2005 жыл
ҚЫСҚАРТЫЛҒАН СӨЗДЕР
МЭР – мемлекеттік экономикалық реттеу;
ҚҚС – қосымша құн салығы;
ЖІӨ - жалпы ішкі өнім;
ҰҚ – ұлттық қор;
МБ – мемлекеттік бюджет;
ҚҚССС – қосымша құнға салынатын салық;
ҚР ҚМ СК – Қазақстан Республикасының Қаржы Министрлігінің Салы
ЖҰӨ - жалпы ұлттық өнім;
СК – салық комитеті.
Диплом жұмысын орындауға арналған
тапсырма
Студент____________________Акинбаева Бахытгуль Муссаевна___________________
(фамилия, аты-жөні)
Жұмыстың тақырыбы Салықтардың экономиканы мемлекеттік қаржылық реттеу_______
ҚазККА-ның № _327_ «__23__» ____02___ 2005 ж.
Біткен жұмысты тапсыру мерзімі 05.05.05________________________________________
Жұмыстың бастапқы мәліметтері Қазақстан Республикасының Статистика Агенттігі. Қазақстан Республикасының
Диплом жұмысын орындауға арналған сұрақтар тізімі немесе қысқаша мазмұны:
а) Экономиканы мемлекеттік қаржылық реттеу ұғымы, салықтардың экономикалық мәні
б) Қазақстан Республикасының экономикасын мемлекеттік қаржылық реттеу жүйесіндегі салықтардың
в) Экономиканың салықтық реттеуді жетілдіру механизмі және салық жүйесінің
Графикалық материалдың тізімі (міндетті сызбалардың нақты көрсетілуімен) Қазақстан Республикасы
кірісіндегі салықтық түсімдердің үлес салмағы______________________________________
Мемлекеттік бюджеттің 2003 – 2004 жылдары негізгі салықтық түсімдерінің
Қазақстан Республикасының мемлекеттік бюджетіне 2002 -2004 жылдардағы салықтар мен
Кірістердің динамикалық қатынастарының ҚР ҚМ СК-гі көлеміндегі үлесі 2003-2004
Лаффердің қисығы_______________________________________________________________
Мемлекеттік бюджеттің құрылымы_________________________________________________
Ұсынылатын негізгі әдебиеттер «Салықтық және бюджетке төленетін басқа да
Тапсырманың берілген күні
Кафедра меңгерушісі
(қолы)
Жұмыс жетекшісі
(қолы)
Тапсырманы орындауға алған студент _________________________
(қолы)
Салықтар түрлерінің жиынтығы
Салықтық болжамдау
Салық құқығы мен заңдары
Салық-тарды басқару жүйесі
Салықтар-дың есеп құралдары
Салықтық бақылау
Салықтар-ды алудың әдістері
Ақпарат-тық қамтама-сыз ету
Салық элемент-тері
Салық салу қағида-лары
Салық механизмі