МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ……………………………………………......………....……..........3-4
I. САЛАУАТТЫЛЫҚ –ДЕНСАУЛЫҚ КЕПІЛІ
1.1.Педагогикалық салауаттанудың даму негіздері………….........………...5-17
1.2.Салауаттану пәнін оқытудың ғылыми аспектілері…………..........….. 18-27
II. ОҚУШЫЛАРДЫ САЛАУАТТЫ ӨМІР САЛТЫНА ТӘРБИЕЛЕУ МӘСЕЛЕЛЕРІ
2.1.Оқушыларды салауатты өмір салтын қалыптастыру…………………………...........................................................28-44
2.2.Салауатты өмір салтын қалыптастыру мүмкіндіктері ……………………………...............................................................................45-50
Қорытынды………………………………………………….......……..51-52
Пайдаланған әдебиеттер тізімі….……………..……………53-54
КІРІСПЕ
Зерттеудің өзектілігі: Қазақстанның 2030 жылға дейінгі даму стратегиясына орай
Бұны Елбасы жолдауындағы «Салауатты өмір салтын ынталандыру әрқайсымызға, дұрыс
Салауатты өмір салтын қалыптастыру ұзақ үрдіс, бірақ бұл нағыз
Сол себептен зерттеуіміздің өзектілігі анықталып отыр.
Зерттеудің мақсаты: денсаулықты қалыптастыру, сақтау және нығайту негізінде қоғамда
Зерттеудің міндеттері:
- Оқушыларды салауатты өмір салтын қалыптастырудың
Оқыту процесінде оқушылардың салауатты өмір салтын қалыптастырудың мүмкіндіктерін
Оқушыларды салауатты өмір салтына ынталандыру және қалыптастыру жолдарын анықтау.
Зерттеу нысаны: дені сау адам, дені сау ұжым, адамның
Зерттеу пәні: медицина, педагогика, гигиена, биология, экология, психология, анатомия,
Зерттеудің құрылымы: кіріспеден, екі тараудан, қорытындыдан, пайдаланған әдебиеттерден және
І.ТАРАУ. САЛАУАТТЫЛЫҚ –ДЕНСАУЛЫҚ КЕПІЛІ
1.1.Педагогикалық салауаттанудың даму негіздері
Салауатты өмір сүру салты дегеніміз – био-әлеуметтік категория
Салауатты өмір сүру салтын сақтау әр азаматтың ойы
Салауатты сөзінің негізгі мағынасы – парасатты, байыпты, ақылды,
Өмір сүру салты дегеніміз - әрбір жеке адамнан бастап,
Салауатты өмір сүру салты тұлға және адам деңгейінде болуы
Әр адам өзіне тән қалыптасқан өмір салтымен тіршілік етеді.
1. Салауатты өмір сүру деңгейі;
2. Салауатты өмір сүрудің сапасы;
3. Салауатты өмір сүрудің стилі.
Салауатты өмір сүру деңгейі – экономикалық категория. Адамның материалдық
Салауатты өмір сүру сапасы - әлеуметтік категория – үй-іші
Салауатты өмір сүру стилі - әлеуметтік психологиялық категория –
Салауатты өмір сүру деңгейі мен салауатты өмір сүру сапасы
Салауатты өмір сүру салтының негізгі биологиялық және әлеуметтік принциптері:
Биологиялық принцип:
- Салауатты өмір сүру салты адамдардың жас ерекшеліктеріне;
- Салауатты өмір сүру салты энергетикаға;
- Салауатты өмір сүру салты эстетикалық қызметке;
- Салауатты өмір сүру салты ритмикалық үрдістерге;
- Салауатты өмір сүру салты денсаулықты арттыруға байланысты болуы
Әлеуметтік принциптер:
- Салауатты өмір сүру салты және эстетикалық қызметті;
- Салауатты өмір сүру салты рухани түрде жеткіліктілікті;
- Салауатты өмір сүру салтының еріктігін дамытуды;
- Салауатты өмір сүру салтында адамның үшінші жағдайда болмауын
Сонымен, еліміздің кез келген азаматы салауатты өмір сүру үшін
Биологияда, медицина мен психологияда қаншама түсініксіз жайлар бары таңқаларлық.
Адам үшін денсаулықты сақтап қалу – мақсат. Дәмді тамақтану
Ертедегі ата-бабаларымыздан бізге шынығуды қажет ететін дене мен
Екінші кемшілік – қомағайлық. Тамақ ішіп-жеуден қанағат табу
Үшінші кемшілік – қорқыныш. Хайуандармен салыстырғанда адамда қорқыныш
Қорытып айтқанда, адам баласы ақылды, бірақ жалқау әрі қомағай.
Денсаулық – ауруларға қарама қарсы құбылыс екені әркімге түсінікті
Мемлекеттік барлық құрылымдардың тікелей қатысуын талап ететін
Денсаулық сақтаудың бүкіл дүниежүзілік ұйымы денсаулықты жақсарту бағдарламасын жасауды
Қазақстан Республикасының Президенті Н. Ә. Назарбаевтың халыққа “Қазақстан
“Денсаулықты нығайту мектебінің бағдарламасының жобасын 1999-2000 оқу жылынан бастап
Денсаулықты нығайту мектебінің мақсаты – денсаулықты нығайтуға ықпалын тигізетін
- денсаулық бағдарламасы мәселелерін шешуге кірісу;
- мектептегі сынып бөлмелерін дұрыс бөлу, оқушының бос уақытын
- жекелеген адамдардың отбасында немесе жалпы қоғамда денсаулықты қорғауда
- салауатты өмір салтын сүруге оқушылар мен қызметкерлеріне нақтылы
- барлық оқушыларға өз жаратылысының, психикасының, әлеуметтік жағдайының ең
- денсаулықты нығайту жолында және мектеп ұжымының денсаулығын қауіпсіздендіруде
- оқушылар мен мектеп мұғалімдерінің және оқушылардың өз арасында,
- қолда бар ресурстарды денсаулықты нығайту жолында дұрыс қолдана
- медициналық – санитарлық оқыту бағдарламасының жобасын дайындау;
- білім алуды және денсаулығына қатысты дұрыс шешім
- оқушылардың өз денсаулықтары туралы мәліметтер деңгейін арттыру
Жас жеткіншектердің денсаулығы күннен-күнге нашарлап, соңғы кезде ауру –
Ал бұл жұмыстардың нәтижесі үнемі талқыланып, жинақталып отырады. Соның
- оқушылардың денсаулық топтары анықталды, оқу үрдісінде әр балаға
- жас жеткіншек қыз балаларды микроэлементтер, әсіресе Р.Р.-витаминдік жетіспеушілік
Бүгінгі оқушы – ертеңгі болашағымыз. Әр балаға ата-аналары, мектеп
Педагогикалық салауаттанудың даму негіздеріне тоқталайық. 1980 жылы орыс ғалымы
Әдетте адам денсаулығы жөнінде сөз қозғағанда, ол адам
1997 жылға дейін ғылым аясында, салауаттанудың қандай ғылымдар жүйесіне
Салауаттану мәселесін талқылай отырып, ғалымдар салауаттану кешенді ғылым деп
В.Д.Санькин және В.В.Зайцев салауаттануды физиологияға, гигиенаға, психологияға, педагогикаға, антропологияға,
Салауаттану негізінен қазіргі таңда қалыптасу сатысында. Қалыптасуының алғашқы кезеңдерінде
Салауаттанудың даму кезеңдері.
I кезең – классикалық кезең адам денсаулығының маңыздылығы,
II кезең – клиникалық медицина тәжірибелерінің қорытындысы –
III кезең – гигиеналық медицина тәжірибелерінің қорытындысы.
IV кезең - саналогия ілімінің дамуы. Организмнің
V кезең – салауаттану – дені сау адамның денсаулығын
Алайда медицинада дені сау адамдардың денсаулығын сақтау мен
XX ғасырда туындаған экологиялық қолайсыздық, тиімді өндірістік технологияның
Медицинаның әлеуметтік, гигиеналық, психологиялық, психопрофилактикалық бағыттарында жүргізілген
Осы бағытта С.М.Павленконың адам организмінің гоместаздық күйін сақтау
А.А.Семенов салауаттанудың басқа ғылымдардың бір саласы ретінде қаралуының себебін,
- салауаттанудың бірнеше ғылымдардың түйіскен жерінде пайда болуын;
- салауаттанудың денсаулықты сақтау және нығайту аясындағы кез-келген ғылымның
Б. Махамбетованың пікірінше, салауаттану – қоғамның денсаулық жағдайын игере
Е. Е. Лунина салауаттану жөніндегі ғылыми еңбектерді сараптай отырып,
Салауаттанудың негізгі сатысы тұлғаның даму үрдісіндегі жеке денсаулығы мен
“Салауаттану” ғылымының мазмұнына берілген түсініктемелерді талдай отырып, салауаттану –
Осылардың ең маңыздысы ретінде жас ұрпақты салауатты өмір салты
Е.Е.Лунина педагогикалық салауаттануды салауатты өмір салтын қалыптастыруға бағытталған
Э.И.Вайнер “педагогикалық салауаттану дамуының түрлі жас ерекшелігі кезеңдеріндегі
Педагогикалық салауаттану бағытында бүгінгі таңда көптеген ғалымдар
- негізгі мектептер оқушылардың салауатты өмір салты ұғымдарын
- салауаттану бойынша білім бағдарламаларын жасау (Г.К. Зайцев,
- педагогикалық іс-әрекет стратегиясының салауаттанулық негізін анықтау (Н.Б.Закарович
- физикалық және рухани салауатты тұлғаны қалыптастырудың шарты
- мектепке дейінгі ересек балалардың салауаттанулық тәрбиесінің педагогикалық
- қазіргі таңдағы мектеп оқушыларының салауаттанулық көзқарасын қалыптастыру (В.В.Кожанов
- сыныптарда биологияны оқытуда салауаттанулық біліктіліктері мен іскерліктерді қалыптастыру
- жаңа типті білім беру мекемелерінде оқушылар тұлғасының
Салауатты өмір салтын үздіксіз қалыптастыру ұлттық білім беру жүйесі
- психологиялық-медициналық-педагогикалық қызметтер;
- балалар денсаулығын сауықтыру орталықтары және денсаулық мектептері;
- кешенді сауықтыру бағдарламалары;
- салауаттанулық білім беру бағдарламаларын, оқу әдістемелік кешендерін әзірлеу
1.2. Салауаттану пәнін оқытудың ғылыми аспектілері.
Адам туралы ғылымның жаңа бағыттарының бірі – салауаттану, бұл
Барлық ғылым сияқты салауаттанудың өзіндік даму жолы бар. Салауаттанудың
Салауаттану ғылымын қалыптастыруда үлкен рөл атқарған клиникалық медицина, физиологтар,
Қоғам дамуының барлық кезеңдеріндегі адамның аурумен күресуі емдеу амалдарын
Сондықтан салауаттанудың негізгі міндеті – денсаулықты зерттеу, әртүрлі ауытқуларды,
Салауаттану термині қазір барлығына мәлім, бірақ көп адамдар әлі
Профессор Г. К. Зайцевтің тұжырымдауы бойынша “салауаттану – бұл
Салауаттану санитарлық және гигиеналық тәрбиеден тұрады, себебі ол адамды
Зерттеу барысында салауаттану ғылымында әлі де шешілмеген мәселелер бар
Қазіргі уақытта мемлекеттік денсаулық сақтау ұйымдарының көбінің жекеменшікке өтуіне
Қазіргі уақытта мектептерде вариативті оқытудың бір түрі ретінде “Салауаттану”
Сауалнама жүргізудің нәтижесінде көптеген мұғалімдер, ата-аналар, оқушылар “Салауаттану” пәнін
Салауаттануды тек шартты түрде медициналық және педагогикалық деп бөледі.
Салауатты өмір салтын қалыптастыру денсаулықты сақтау және тіршілікке бейімделу
Мұғалімдер мен оқушылардың бірлескен еңбегі арқылы салауатты өмір салтының
Адам денсаулығын сақтау және нығайту жөнінде, оны қалыптастырудың әдістері
Салауаттанудың зерттеу нысаны денсаулық болғандықтар, денсаулыққа сипаттама берейік. Бұл
Профессор А.А.Остроумовтың айтуынша “денсаулық дегеніміз бұл организм күштері мен
Ал патофизиологтердің айтуы бойынша “денсаулық дегеніміз әртүрлі қоғамдық
Профессор В.П.Казначеев денсаулықты “физиологиялық, биологиялық даму, сақтану үрдісі және
Профессор А. Г. Шедрина “Денсаулық өлшемі” тақырыбындағы әдістемесінде денсаулыққа
Сонымен, көптеген авторлардың пікірлерін тұжырымдай келе профессор В.В.Колбанов: “адамның
Қазіргі жағдайда адамның дамуын оның денсаулығынан тыс қарастыруға болмайды.
Егер білімнің мақсаты – адамның дамуы болса, онда мектепте
Балалар мен жасөспірімдердің салауатты өмір салтын қалыптастыру әр мұғалімнің
Оқушыларда салауатты өмір салтын қалыптастыру үшін аудан көлемінде әдіскерлер
Бұрын педагогикалық институттарда студенттер арнайы медициналық курстан өтетін. Курстан
Қазіргі уақытта мектепте оқытылатын пәндер қатарына салауаттануды енгізу қажеттілігі
Ел Президентінің “Қазақстан – 2030” Жолдауындағы ұзақ мерзімді басымдықтың
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 1999 жылы 30 маусымдағы №905
- салауаттану пәнін оқытуды базистік
- салауатты өмір салтын қалыптастыру жөніндегі мақсатты бағдарламаларды
Қазақстан Республикасы Білім, мәдениет және денсаулық сақтау министрлігінің 1998
Осы бұйрықтардың нәтижесінде “Салауаттану” пәні мектептердің оқу жоспарларының вариативті
1998 – 2001 жылы жүргізілген екінші ұлттық зерттеулер бойынша
Салауатты өмір салтын қалыптастыру үрдісі тек кішкене топтарға таралатын
Салауаттану туралы білім нәтижелерін болжап, денсаулықты тез арада дамытады
Жасөспірімдердің денсаулық туралы білім деңгейін көтеруде, оқушылардың денсаулығын сақтап,
Салауаттану - адамның денсаулығы және оны сақтау туралы
А) жеке гигиена – денені, киімді, тұратын үйін, тамақ
Б) қозғалыс белсенділігі – таңертеңгі гимнастиканы міндетті түрде өткізуді,
В) шынығу – организмді су, күн, ауа сияқты табиғи
Г) психо гигиена мен психопрофилактика – бұл психоэмоционалдық денсаулықты
Д) дұрыс тамақтану - денсаулық үшін тиімді тамақтану
Е) жұқпалы аурулардың алдын алу – санитарлық
Қоғамдық салауаттану – адам денсаулығын қорғау мен нығайту жөніндегі
Қоғамдық салауаттанудың төмендегідей білімдері бар:
Медициналық салауаттану – отбасындағы, үйдегі мектептегі, еңбек ұжымындағы, қоғамдық
Экономикалық салауаттану – адамдардың материалдық қамтамасыз етілуін, олардың өмір
Әлеуметтік салауаттану – қоғамның әлеуметтік қолайлы болуын, білім, мәдениет,
II.тарау. ОҚУШЫЛАРДЫ САЛАУАТТЫ ӨМІР САЛТЫНА ТӘРБИЕЛЕУ МӘСЕЛЕЛЕРІ
2.1.Оқушыларды салауатты өмір салтына қалыптастыру
Қазіргі таңда оқушыларды салауатты өмір салтына ынталандыру мен
Бәрімізге мәлім, бүгінгі таңдағы кең таралған түрі «мектеп ауруларының»
Жас ұрпақтың денсаулығының маңызды көрсеткіші оның дене дамуы мен
Біріншіден,оқушылар оқу әрекетімен шамадан тыс шұғылданады. Екіншіден, кейбір мектептерде
Мектеп жағдайында оқушылар мен мұғалімдер арасындағы дұрыс ұйымдастырылған педагогикалық
Мектебімізде салауатты өмір салтын насихаттау мен қалыптастыру үшін 1999
Бүгінгі кезде салауаттану әр түрлі бағытта дамуда. Мектептерде валеология
Салауаттану пәні мектепте кіргелі көп уақыт болған жоқ.
Салауаттану сабағы жеңіл сабақ, оған арнайы білімнің қажеттігі
Екінші себебі, валеология пәнін арнаулы білімді валеолог маман, тіпті
Үшінші себебі, төменгі 1-4 сыныптарда салауаттану пәнінің оқытылуына
Төртінші себебі, ата-аналардың бұл пәнге аса көңіл аудармайтындығы
Қазіргі толықтырылған, өзгертулер енгізілген бағдарламада көптеген өзгерістер бар, тек
Бұл пәнді оқытуда:
оқушылардың жас ерекшелігі ескеріледі,
анатомиялық білім мен білік беріледі,
физиологиялық мазмұнына да тоқталады,
медицина жағы да аурудың белгілері, олардың алдын алу оқытылады,
әр түрлі ауытқулар оның себептері одан қарай арылуға болатындығы
Шынықтыру ережелері кеңінен сөз болады,
Табиғат қорғау, қоршаған орта, экологиялық мәселелер қамтылады,
Сақтық шаралары оқытылады, зиянды әдеттер, оларға әуес болмау
Сондықтан да бастауыш сынып мұғаліміне бұл бағыттардың барлығын
Оқушылардың денсаулық деңгейін анықтап, оларға кеңес беру;
Оқушылардың денсаулығын сақтауға негізделген кеңестер беру,
Жалпы мектепте салауаттану бағытындағы жұмыстарды ата-аналар мен мұғалімдер бірге
әр адамның денсаулығы өз қолында екендігін түсіндіріп, оны іске
Бұл сабақтың бір ерекшелігі теориялық материал бірден практикалық жұмыстармен
“Бақытты болу жағдайы, біздің дегенімізге жасаған қамқорлыққа байланысты болады.
“Өмір салты” – адамның денелік, интелектуальдық және еңбек әрекетін,
Қазіргі ғылым “салауатты өмір салтын”:
- ең жақсы үйлесімді тәртіп;
- иммунитетті және денені шынықтыру;
- дұрыс тамақтану;
- орнықты өмір сүру әдеті;
- зиянды әдеттің болмауы (“ауру қалса да, әдет қалмайды”);
- жоғары дәрігерлік белсенділік – деп түсіндіреді.
Қазақта “Деннің саулығы – бастың амандығы” – деген ұғым
Деннің сау болуы – ол, яғни өмірді шексіз
Ол үшін, оқушыларды алдына өмірлік маңызды мақсат қоя білуге
Философтардың айтуынша, бақытты адамдардың көңіл күйі тек оларды қоршаған
Бала кезден бізге мәлім болғанындай: “Қозғалыс – ол өмір”,
Біздің көзқарасымызша, “Салауатты өмір сүру салтына” 3 идея негіз
Салауатты өмір сүру идеясы және әдістемесі бүкіл тәрбие
Оқушылардың жеке басының салауатты өмір сүруі мен оны ынталандыру
Қазіргі заманғ табиғи және әлеуметтік – экологиялық жағдайда балалардың
Денсаулық сақтау кеңістігін қалыптастырудың оқыту жүйесі ұстаздың ізденісі, тәжірибесі
Бала бойында рухани беріктікті нығайту үшін балаға өзіне сенімділікті,
Тәжірибе жүзінде келесі мақсаттарды жүзеге асыруға болады:
негізгі білімді;
баланың өз мүмкіндіктеріне сай индивидуалды даму траекториясымен қамтамасыз ету;
оқушыларды білімді, жан-жақты дамыған, денсаулығы жақсы, рухани жағынан дамыған
таным сферасын дамыту (есте сақтау қабілеті, таным, пайымдау, ойлау,
агрессивтіліктің алдын алып өзара қатынас мәдениетін қалыптастыру.
Мектептегі қазіргі оқытылып жатқан имандылық идеялардың діни бағыты басым.
Адамның материалдық қажеттіліктерінің бірі — физикалық дене мүшесінің саулығы.
Аристотельден кейінгі екінші ұстаз Әл-Фараби: "Қайырымды қалалар мен халықтардың
Ислам діні қазақ топырағына Арыстан баб арқылы осыдан 13
Қазақ совет энциклопедиясында "Дін — әлеуметтік езгінің құралы ғана
Бірақ, ата-бабамыз ақ білектің күшімен, ак найзанын үшымен үлтарақтай
Әл-Фараби қағидасы бойынша, дүниені сақтайтын төрт тілек бар: Ғадалат
Ұлттық педагогика саласында осы мұраларды кеңінен пайдаланып, мұрат "идеал"
Шығыс поэзиясынан орын алған жүректің культі "иманигүл" Абай шығармаларында,
Имани ақылды, яғни ақылдың культін мадақтайтын Рудаки, Фирдауси, ибн-Синаның
Осы орайда имандық туралы танымның табиғаты, оның шығу төркіні
Жалпы адамның жетілуі — оның рухани дүниесі, адамшылық қасиеттері,
Салауатты өмір салтын имандылық негізінде оқушылардың бойына сіңіруде ислам
— әрбір мұсылман қолынан келгенше бір-біріне жақсылық қылуы керек.
- қанағатшылыкқа, инабатқа, сабыр, ар сактауға, уағадашылық
пен ынсаптылыққа ұмтылдыру;
- еңбек етіп өз отбасын асырауы;
- адам рухына, түр-түсіне, нәсіліне, байлығы мен дәрежесіне
қарамай, Алла алдында тең, демек, жер бетінде де тең;
- білім алуға, бейбітшілікті сақтауға міндетті;
- адам мінезіне қызғаншақтық емес, жомарттықтың үш түрін
ұсынады: көз, қол, көңіл жомартығы;
- маскүнемдік, есірткі, ұрлык,
мұсылманның жауы;
- ата-ананы, ұстазды кұрметтеу, көрші-ағайынмен тату-тәтті өмір сүру;
— гигиеналық талап өте жоғары дәрежеде дәріптеледі.
Имандылық негізінде адамгерішілікке, эстетикалық тәрбиеге, дене саулығына,
Осыдан мынадай тұжырымға келуге болады:
І.Ойы саудың — жаны сау. Жеке тұлғаның білімге, ғылымға
2.Жаны саудың — тәні сау. Ұлтымыздың төл мәдениеті, салт-дәстүрлері,
3. Тәні саудың — дені сау. Адамның бір байлығы
4. Ісі саудың — өмірі сау. Еңбек дағдысын жеке
Мамандар жасап шығарған әр түрлі сауықтыру жүйелерін де пайдаланған
Біріншіден, сабақ барысында отыру қалпын динамикалық алмастыру арқылы өткізіледі.
Екіншіден, сабақ барысында дене бұлшық ет жүйесін және көру
Үшіншіден сабақтағы көрнекі құралдар барынша жылжымалы болуы керек
Төртіншіден, жазу барысында арнайы дайындалған каллиграфиялық нұсқаларды қолдануға болады.
Бесіншіден, хор арқылы айтылатын әннің әсері өте жоғары. Түрлі
Алтыншыдан, сабақтағы физкултьминутқа, яғни жалпы шаршауды сейілтетін қолдарын, саусақтарын
Жетіншіден, барлық оқу пәндеріне сауықтыру компоненттерін қосу. Бір ғана
Сегізіншіден, сабақтан тыс уақытта сауықтыру шараларын жүктеу. Оған төмедегі
Күнделікті таңертеңгілік жаттығулар жасауға үйрету.
Сыныпта денсаулық сақтау шараларына арналған көрнекі құралдардың, стендтердің болуы.
Валеологиялық паспорт жүргізу. Онда баланың:
ауырып қалған күндері;
денсаулық тобымен дене шынықтыру тобы туралы мәліметтер;
дене сымбаты мен көру қабілетінің көрсеткіштері;
спорт түрлері мен айналысуы, ондағы жетістіктері мен жеңістері туралы
Оқушылар өздері денсаулық күнделігін жүргізуі тиіс. Онда денсаулық тақырыбындағы
Әр оқушыға жеке папка арналуы керек. Онда психологиялық-педагогикалық карта,
Түрлі мейрамдар спорт ойындарын, эстофеда конкурстар, бикториналар, сынып сағаты
Баланы еңбекке баулу.үй жұмыстарын орындауға ынталандыру. Оны ата-аналарымен ақылдаса
Осы жұмыстардың нәтижесінде төмендегі жетістіктерге қол жеткізуге болады:
оқушылардың оқу бағдарламасын игерудің деңгейі артады;
балалардың көру қабілеті мен дене сымбаты сақталады;
олардың жұмысқа деген қабілеті артып, мінездері жақсарады;
балаларда денсаулықты ең басты құндылық ретінде қарастыратын көзқарас қалыптасады;
бала санасында өмірсүйгіштік өзгені сыйлау сияқты жақсы қасиеттер оянады;
ең бастысы балалар адам денсаулығының қандай болмағы – оның
Салауатты өмір салтын құруға қатысты дәрігерлердің берген кеңесін ұсынамыз:
1.Күн сәулесін пайдалану.
2. Таза ауамен демалу.
3.Таза суды пайдалану.
4.Табиғи тамақтану.
5. Ашығу.
6. Дене жаттығулары.
7. Жақсы демалыс.
8. Жақсы мүсін.
9. Ақыл-ес.
Салауатты ұрпақты кәмелет жасқа дейін тәрбиелемей елеміздің өркендеуіне
Салауатты ұрпақты тәрбиелеуді жүзеге асыру оқушы санасын салауатты өмір
Салауатты өмір салты организмнің тәулік бойы қозғалыста болуы, қозғалыстың
Салауатты өмір салтын қалыптастыру тақырыбындағы негізгі кеңестер деп осы
2.2. Салауатты өмір салтын қалыптастыру мүмкіндіктері
Жас өспірімді салауатты өмір салтына тәрбиелеу мәселесі бойынша психологиялық,
1.Жас өспірімнің салауатты өмір салтына негізделген жеке іс-әрекет стратегиясының
2.Халықтың педагогикалық құралдарын пайдалану арқылы жас өспірімді салауатты
3.Сыныптан тыс жұмыстар үрдісінде салауатты өмір салты тәрбиесін ұйымдастырудың
4.Жас өспірімді салауатты өмір салтына тәрбиелеу жұмысының құрылымдық моделін
Сыныптан тыс жұмыстарды жүргізу барысында салауатты өмір салтын қалыптастырудың
Жас өспірімдерге салауатты өмір сүру салтын қалыптастыру бойынша мектеп
1.Ізгілікке бағытталған тәрбие үрдісі мұғалімнің курстық дайындығының мазмұнын айқындайды.
2.Инновациялық жұмыстардың көп нұсқалығы сыныптан тыс жұмыс бағыттарының мазмұнын
3.Сыныптан тыс жұмысты жүргізуде мұғалімнің дайындық жүйелілігі балалар дамуы
Өз тәжірибемізден мысал келтірейік. Практикада жүргенде төмендегідей сабақ өткіздік.
Сабақтың тақырыбы: Салауатты өмір – денсаулық кепілі.
Сабақтың мақсаты:
Білімділік: салауатты өмір салты жайлы оқушылырдың ой-пікірін қозғау, өміргк
Дамытушылық: оқушылардың жеке басының гигиеналық тазалығы және дене қозғалысы
Тәрбиелік: оқушыларды тазалыққа, әдемілікке, ұқыптылыққа, жинақылыққа, әдептілікке, салауатты өмір
Сабақтың түрі: панорамалық сабақ.
Сабақтың әдісі: түсіндіру, тірек-сызба, сұрақ-жауап, көрнекілеу,әңгімелеу.
Сабақтың көрнекілігі: плакаттар, суреттер, буклеттер, үлестірмелі қима қағаздар.
Сабақтың барысы:
1.Ұйымдастыру кезеңі: амандасу; түгелдеу; оқушылар назарын сабаққа аудару.
I.Үй тапсырмасын сұрау.
үйге берілген тапсырманы сұраймын. (“Венн диаграмма” әдісі арқылы талдатамын).
II.Жаңа сабақ.
Бүгінгі біздің өтетін тақырыбымыз: “Салауатты өмір – денсаулық кепілі”
Оқушыларға жаңа тақырыпты сурет бойынша түсіндіремін.
Ауыз қуысы біздің денсаулығымызды сақтайтын жеріміздің бірі. Тісті біз
Тамақты өз уақытында, үш мезгіл ішуіміз керек. Сол кезде
Суға апта сайын түсу бізге пайдалы. Бойымызды таза, ұқыпты
Ұйқыны уақытында ұйықтап, таза бөлмеде дем алуымыз қажет.
Партаға дұрыс отыру омыртқа жотамыздың жақсы дамуына көмегін тигізеді.
III. Пысықтау:
Салауатты өмір салтын қалыптастырудың басты мақсаты дені сау болу,
“Ең басты дәрі-дәрмек – таза ауа, суық су, ара
Ал, балалар, сендер жас кездеріңнен салауатты өмір салтының талаптарын
IV. Қызығушылығын ояту. “Кім тапқыр” ойыны.
Дөп-дөңгелек қос шыны,
Бұзылмайды достығы.
Өмір бойы екеуі,
Қол ұстасып өтеді.
Асқар тауда, қалың орман,
Кейде оны шөптей орам.
Сылдыр сұйық, су емес,
Ішсең сусын қанады,
Ақ болса да қар емес,
Шешуін кім табады.
Көрінбейді көзіңе,
Тіл қатпайды өзіңе.
Жығады ол күн сайын,
Балуандардың өзін де.
Оң жағымда бес сарбаз
Сол жағымда бес сарбаз.
V. Сергіту сәті.
Тұрады алшақ аяғым,
Кері еді көкірек.
Еркін тыныс аламын
Санаймын:
-Бір! Екі! – деп.
Дене шынықтыру жаттығуларын көрсету.
Ән:
Солдат болам мен ертең
Тасытқан соң күшімді,
Шынығуды бітіріп,
Тазалаймын тісімді,
Жуынамын күтініп.
Оқушыламен бірге отырып жаттығу жасап, сөзжұмбақ шештіремін.
VI. “Денсаулық” сөзіне мақал-мәтел айту.
Д – Дәрі шөптен, ақыл көптен
Е – Емнің алды еңбек
Н – Негізгі байлық денсаулық
С – саулық байлық негізі
А – Ас адамның арқауы
У – У ішсең өлерсің
Л – Ластың досы шыбын
Ы – Ыдысы тазаның ырысы таза
Қ – Қотыр қолдан жұғады
VII.Шығармашылық жұмыс. Балалардан дені сау адам қандай болу керек
Дені сау адам:
шыныққан
еңбекқор
білімді
көңілді
қоғамға пайдасын тигізеді
белсенді
кез келген мәселені шеше алады
елімізді көркейтеді
денсаулығы мықты.
VIII. Сөзжұмбақ.
Сұрақтары:
Адамның басты байлығы не?
Дені сау адамның көңілі қандай болады?
Біз салауатты өмірдің несін сақтауымыз керек?
Деніміз сау болуы үшін не ішуіміз керек?
Сау денеде салауатты не болады?
Асқар тауда қалың орман,
Кейде оны шөпей орам.
Жаны саудың несі сау?
IX. Қорытынды.
Оқушыларды үш топқа бөліп “Егер де мен ” ойынын
X. Үйге тапсырма: “Салауатты өмір сүрейік” тақырыбына эссе жазу.
ҚОРЫТЫНДЫ
Денсаулықтың қай анықтамасы болсын оны адам организмінің бейімделуі, қарсыласуы,
Осы негіздерге сүйене отырып жүргізген зерттеу жұмыстарымыздың негізгі
Демек, салауатты өмір салтын насихаттау жұмысы жылдан-жылға толықтырыла түсетін
Үшінші күйді дер кезінде анықтап, ағзаның не оның белгілі
Валеологияда қолданылатын пайымдаушылық әдістемесінде денсаулық ағазаның сыртқы орта әсерлеріне
Жоғарыдағы зерттеу жұмысымызды қортындысын бағалай келіп төмендегідей оймен түйіндедік
Салауатты өмір салтын қалыптастыруда халық педагогикасының маңызы зор.
Қорыта айтқанда, бастауыш сыныптағы бала жақсы балалардың бүкіл
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
Назарбаев Н.Ә. Қазақстан – 2030. Ел президентінің Қазақстан халқына
Жанабердиева К.А., Адылханов А.С. Қазақстан Республикасының үздіксіз білім беру
Әлімжанова Г. Салауатты өмір салтын ұстау. //Бастауыш мектеп, №2-2004.
«Салауаттану денсаулықты сақтау» бағдарламасы бойынша СӨС-ке қалыптастырудың тұжырымдамасы. К.Н.Сатпаев,
Сәулебекова М.. Салауатты өмір салты – денсаулық кепілі. //Биология
Бейсеева Г.Б., Бейсенова Ә.С.. Адам экологиясы. – Алматы, 2001.
Ормантаев К.С., Ешмұқамбетов С.Н.. Экология және адам мен бала
Өмешұлы Ә. Дене шынықтыру – салауатты өмірнегізі. //Биология және
Есімова А.. Салауатты өмір салтын қалыптастырайық.// Денсаулық. №5, 2002
Икіманова Т.Саулық пен сымбат. – Алматы, «Қайнар» 1991жыл.
Турик Г.Г., Крюкова А.А. Балалар мен жасөспірімдер физиологиясы және
Құрманғалиева Б.Сымбат және денсаулық. //Биология және салауаттылық негізі. №2-2004.
Нұридинов Г.Салауатты өмір салтына құрылымдық моделі. //Биология және салауаттылық
Исимова А.Салауатты өмір салтын – қалыптастыру. //Биология және салауаттылық
Өмешұлы Ә.Денсаулық туралы не білесіз?. //Биология және салауаттылық негізі.
Досқалиев Ж.А., Ақанов А.А.. Оқушылардың денсаулығын жақсартудың проблемалары. Салауатты
Матюшонок М.Т., Турин Г.Г., Крюкова А.А.. Балалар мен жасөспірімдер
Сатпаева Х.К., Нілдібаев Ж.Б.. Валеология. – Алматы. Ғылым,1999.
Амосов Н.М.. Денсаулық туралы толғаныстар. – Алматы. Қазақстан,1989.
Ормантаев К.С., Ешмұқанбетов С.М. Экология және адам мен бала
Сәтбаева Х.Қ., Нілдібаева Ж.Б «Валеология» Алматы, 1999, №5-14б
Жатқанбаев Ж.Ж. «Валеология» Алматы, 2004ж, №7-28 б
Тель Л.З., Даленов Е.Д. «Валеология» І,ІІ том Астана 2002ж
Мустафина Т.К. Спорттық медицина. А., 1997, 317с.
Мустафина Т.К. Основы валеологии. А., 1999, 116 с.
Торманов Е.Т. Валеология. А. Қаз. Университеті., 2000.
Апанасенко Г.Л. Медицинская валеология. М., 2000.
Брехман И.И. Валеология – наука о здоровье. М., ФиС.,1990,
Билич Г.Л., Назарова Л.В. Основы валеологии. –Санкт-.Петербург,1997, 467с.
2