Жоспар:
Кіріспе
бөлім. Ақша. Ақшаның мәні, экономикалық мазмұны мен қызметтері
Ақшаның пайда болуы мен даму кезеңдері
Құн формалары мен ақшаның түрлері
Ақшаның экономикалық мазмұны мен атқаратын қызметтері
бөлім. Ақша айналымы және ақша айналысы
Ақша айналымы, оның маңызы құрылымы мен құрылысы және
Ақша айналысы
Ақша айналысының Заңы
бөлім. Ақша жүйесі мен оның элементтері
Ақша жүйесі
Биметализм мен монометализм жүйесі
Ақша жүйесінің элементтері
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер
Кіріспе
Көп ақша табу – батырлық,
оларды сақтау – даналық,
ал орнымен пайдалану – шеберлік
Б. Авербах
Адам өміріндегі көп сұрақтың бірі біреулерге қызғылықты, әрі
Өйткені сирек санаулы ғана адамдар оның толық жеткілікті
Бұл курстық жұмысымызды жаза отырып, мен тақырыбыма сәйкес,
Бұл курстық жұмысты жазудағы мақсатым Егемен еліміз Қазақстанның
Курстық жұмыстың барысында, ақшаның пайда болуы, ақшаның атқаратын
Ақшаны ешкім ойлап шығарған жоқ. Қоғамның бірте-бірте дамуы
1.БӨЛІМ. Ақша. Ақшаның мәні, экономикалық мазмұны мен
атқаратын қызметтері.
1.1.Ақшаның пайда болуы мен дамуы кезеңдері.
Тарих құрылуының ұзақ мерзімді уақытында ақшаның пайда болуы
Ақшаның пайда болуын түсіндіру үшін, « тауар
Тауардың айырбасталу кезеңінде құнның көрінісі төмендегідей түрге ие
Экономикалық санат ретінде ақша натуралдық шаруашылықтан, тауарлы шаруашылыққа
Осымен байланысты жоғарыда көрсетілген қозғаушы күштердің
Сонымен ақшаның пайда болуына алдын ала екі экономикалық
натуралдық шаруашылықтың орнына тауарлық шаруашылық келді. Осыған байланысты
Өнім өндірушілердің арасында бір жағынан мүліктік жекеленушілік пайда
Сонымен қатар бір тауарды, екінші тауарға тікелей ауыстырудың
Бір тауарды екінші тауарға ауыстыру үшін, қолында осы
Бір тауарды екінші тауарға ауыстыру процесінде олардың
Міне, сондықтан да, бара-бара тауар өндіру молайған
Жалпы ақша ежелгі заманда пайда болды. Олар тауар
1.2. Құн формалары мен ақшаның түрлері.
Ақшаның қызметі – құн өлшемі. Ақшаның көмегімен басқа
Баға сұраным мен ұсынымның әсерінен құннан ауытқуы
Алғашқы қауымдық құрылыстың өрістеген шағында, яғни бір қауым
Құнның бұл формасы, аты айтып тұрғандай айырбас процесінің
Тауар өндірісі дамыған сайын кездейсоқ айырбас тұрақты процеске,
Құнның екінші формасы тауарлы өндірістің ұлғайып, одан әрі
Қоғамдық еңбек бөлінісінің одан әрі дамуы адамдардың қолөнер
Сөйтіп, тауар өндірісінің өсуі, айырбастың жиілігі мен жүйелілігі
4 қап астық
1 балта
1 құмыра
және т.б.
Жалпыға ортақ эквивалент ролін атқаратын тауар үшін
Қорыта айтқанда, өндіргіш күштерінің жетілуі айырбас процесін
Уақыт өте келе және тауар өндірісінің өрістеуі
1 қой
4 қап астық
1 балта
1 құмыра
және т.б.
Сөйтіп, ақша пайда болды. Ақша деген тауардың жалпы
Тауар өндірісінің тарихи даму барысында ақшаның ролін әр
Қазіргі кезде көп қолданылып жүрген «капитал» деген сөздің
Ақша, пайда болғаннан бері бірнеше рет өзгеріске ұшырады.
Ең бірінші металл ақша, біздің заманымыздан
Алтын ақшаның жеке өзіндік құны бар. Сондықтан
Дегенмен, алтын ақшаны пайдаланудың бірқатар қиындықтары бар. Біріншіден,
Екіншіден,айырбастау операциясының өсуі, айналыстағы ақшаның көбейуін керек етеді,
Қағаз ақша. Ең бірінші қағаз ақша
Қағаз ақшалар алтынға, не күміске айырбасталынбайды
Несиелік ақша. Несиелік ақша айналысқа шығару
1.3. Ақшаның экономикалық мазмұны мен атқаратын қызметтері
Бір тауарды екінші тауарға айырбастау мүмкін болмаған кезде,
Осылайша бір тауардың құнын, екінші бір тауардың құнымен
Бұл жөнінде К.Маркс былай деген: "Натуралдық нысаны балама
Ақша - тауардың ерекше қасиеті, оның кез-келген басқа
Ақшаның мәнін көрсетуші (білдіруші) оның атқарымы болып есептеледі.
Ақша құнды өлшеуші ретінде,
Ақша, айналым құралы ретінде.
Ақша төлем құралы ретінде.
Ақша қорлану құралы ретінде.
Дүниежүзілік ақша атқарымы ретінде.
Айта кететін нәрсе, көрсетілген атқарымдарды тек ақша ғана
Ақша құн өлшемі ретінде. Ақшаның бұл атқарымы оның
№ Көрсеткіштер Бірінші тауар өндіруші Екінші тауар өндіруші
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Еңбек құралдары мен бұйымдарының ауысылған құны (теңге)
Шыққан еңбек күшінің саны (сағаты)
Бір сағаттық еңбек күшінің құны (теңге)
Тауар шығаруға кеткен еңбек құны (теңге)
Шығарылған тауардың өзіндің құны (теңге)
(1жол+4 жол)
Тауардың сату бағасы (нарықтық бағасы, қоғамдық қажетті шығын)
150
10
50
500
650
х
150
13
50
650
800
х
х
х
х
х
х
700
Жоғарыдағы кестеде көрсетілгендей бірінші тауар өндіруші осы тауарды
тауардың тұтыну құны қандай? Яғни, бүл тауар сатып
Өндірілген тауардың орнына пайдалануға болатын басқа тауар бар
- Бұл тауарды сатып алушылардың төлеу қабілеті қандай?
Осы айтылғандардың бәрі тауардың бағасын анықтауда ақшаның құн
Ақша, айналым құралы ретінде. Барлық тауарлар, қай жерде
Сонымен, ақшаның айналым құралы ретінде жұмыс істеуі ақшаның
Бұл атқарымның өзіне тән бір ерекшелігі, ақша мен
Айта кететін бір жәй, осы айналымның құралы ретінде
Ақша төлем кұралы ретінде. Бұл атқарымға тауардың козғалысы
Тарих түрғысынан қарағанда, ақша төлем құралы ретіндегі атқарымда
Бұл жөнінде К.Маркс былай деп жазған: "Бір тауардың
Ақшаның бұл атқарымы, несие беріп және оны қайтарғанда,
Ақшаның осы атқарымында, қолма-қол ақшасыз есептесетін жеке түлғалардың
Ақшаның төлем құралы ретінде атқарымының жоғарыда айтылған, айналыс
Ақша, қорлану құралы ретінде. Бұл атқарымды, айланыс құралы,
Ақшаның қорлану құралы ретінде атқарымын орындайтын артық ақша
Осының арқасында шаруашылықтардың, жеке түлғалардың уақытша артық (бос)
несиеге берілген ақша кедергісіз іске пайдаланылады;
несиенің уақытында қайтарылуына күмән жоқ;
несиеге берген ақшадан жоғарғы деңгейде пайда түседі.
Дүние жүзілік ақша атқарымы. 1976 жылы, ақшаның алтын
II. БӨЛІМ. Ақша айналымы және ақша айналысы.
2.1. Ақша айналымы, оның маңызы, құрылымы мен құрылысы
Ақшалай есеп айырысу қолма-қол ақшамен немесе қолма-қол ақшасыз
Қазіргі ақша айналымының ерекшелігі - айналымның құнсыздық түрі
Қазіргі жағдайда айналымның ең басты аспабы болып, өзіндік
Ақша айналымы, төлем айналымның бір бөлігі болып табылады.
Ақша айналымының тағы бір ерекшелігі - мұндай айналымға,
Өйткені, оның қозғалысы тек банкідегі есеп шоттарға жазылып
Ақша айналымның екінші ерекшелгі - оның айналымда орындайтын
Ақша айналымының құрылысы бірнеше белгілермен (нышандар) сипатталынады. Оның
Осы белгімен ақша айналымы үшке бөлінеді:
-Ақшаның есеп айырысудағы айналымы. Бұл айналым
-Ақшаның несиелік айналымы. Бұл айналым заңды және жеке
-Ақшаның қаржылық айналымы. Бұл айналым шаруашылықтардың қаржылық қарым-қатынастарына
Осы айналымға қатынасатын субъектерге байланысты оны тағы бес
- банкаралық айналым;
- банктер мен басқа занды және жеке тұлғалардың
- тек занды тұлғалардың арасындағы айналым;
- заңды тұлғалар мен жеке тұлғалардың арасындағы айналым;
- тек жеке тұлгалардың арасыңдағы айналым.
Басқа да экономикалық құралдар сияқты, ақша айналымының да
Сонымен ол кезде ақша айналымы бір ғана мемлекеттік
Қазіргі, нарық жағдайында, ақша айналымын жүзеге асыру мүлде
Енді бұл айналым тек нарықтық қатынастарға қызмет етеді.
Нарықтық экономиканың тұсында ақша айналымы, өз кезегінде нарықтық
Ақшалы-тауарлық қарым-қатынаста тек ақша ғана емес, тауарлық айналым
Қайта құру кезеңіне дейін "ақша айналымы" мен "ақша
Ақша белгілері әр
Ақша айналысы мен ақша айналымы арасындағы шек жойылды.
Ақша айналысының объективті негізі - тауар өндірісі мен
Бірақ ақша айналысы тауар айналысын қайталап қоймайды. Бұл
Айналыста жүре отырып ақша әрі айналыс құралы, әрі
Жалпы ақша айналысының көлемі тауар бағаларының соммасынан әрдайым
Ақша айналысын реттеудің маңызды элементі - қолма-қол ақшаның
Банк жүйесін реформалау және ақша банкнотасын өндіруге байланысты
Дамыған елдерге бұл процесс кеңінен дами түсуде: оларда
Өмірлік тәжірибе көрсеткеніндей, ақша айналысын ақша айналымынан бөлуге
Бұл екеуі өзара тығыз байланысты, сондықтан оларды бөлу
Сонымен, бүкіл ақша айналысы: қолма-қол және қолма-қолсыз ақшалар
өнімді өндіру және сату процесін, яғни тауарлы сипаттағы
тауарлы емес сипаттағы есеп айырысулармен байланысты ақша айналымы;
ақша айналысы бірнеше тарихи кезеңдерден өтті және
металл, қағаз, несие ақшалар көмегімен жүзеге асырылды.
2.2. Металл ақша және қағаз ақша айналысы
Ақша өзінің материалдық-заттық құрылымы жөнінен металл ақшалар және
Металл ақшанын алғашқы түрі - құйма металл, онын
Біртіндеп металл ақшанын түрі де, салмағы да өзгерген.
Қоғамдық еңбек бөлінісі дамуының жоғары сатысында металдан монета
Металл ақшалар толық құнды және толық құны жоқ
Ақша айналысында майда ақшаның үлес салмағы аз. Дегенмен
XX ғ. 70-жылдары алтынға деноминация жүргізілді.
Металл ақша айналысының объективті заңдылықтары және капитализм тұсында
біріншіден, ақша құн өлшемі қызметін қолдағы алтын
ақша емес, ойдағы ақша ретінде атқару ерекшелігіне;
екіншіден, ақша айналыс құралы ретінде өз қызметін
шапшаң, ілезде атқару ерекшелігіне, яғни тауар айырбасында ақша
бұл мүмкіндіктің іс-жүзіне айналуы біраз себептерді қамтитын тарихи
монетаның табиғи ысылып тозуынан оның толық құны жойылып,
шығарылған;
мемлекеттің және жеке адамдардың - жасанды ақша
жасаушылардың монетаны бұзуы. Мемлекеттің металл ақшаны саналы
• мемлекет өз шығындарын өтеу үшін ақшаның қағаз
Сөйтіп, К. Маркстің сөзімен айтқанда: "өзінің айналыстағы делдалдық
Алғашқы қағаз ақшалар XII ғ. Қытайда пайда болса,
Бірінші дүниежүзілік соғыс кезінде қағаз ақша барлық елдерде
Сырт көзбен қарағанда қағаз ақша толық кұнды ақшаның
Сөйтіп, қағаз акша ("декретные деньги" - өкіметтің қаулысымен
Қағаз ақшаның өз құны жоқ, себебі оны басып
Қағаз ақшаның эмитенттері-Қаржы министрлігі немесе мемлекеттің Орталық банкі.
Өз кұны болмағандықтан қағаз ақша тұрақсыз, ол тез
бюджеттің тапшылығын жоюға шығарылған ақша эмиссиясы;
әскери және басқа өндірістік емес шығындар;
еңбек өнімділігінің құлдырауы;
тауар массасының төмендеуі;
пассивтік төлем балансы;
ақша шығаратын үкіметке сенімнің төмендеуі, т.б.
Міне осы себептердің бәрі тауар бағасының өсуіне әкеп
Өмірде қағаз ақшаның құнсыздануын қалай байқауға болады?
Кенет бүкіл тауарлар бағасы жоғарылайды, әсіресе, бірінші кезекте
Жалпы қағаз ақшаның құнсыздануы тұрақсыз экономикаға тән құбылыс.
2.3. Ақша айналысы заңы
Ақша айналысы заңы - кұн заңының айналыс аясындағы
Ақша айналысы заңының мәні - ақшаның айналыс құралы
Ақша тек айналыс құралы ғана емес, сонымен бірге
Онда:
А мөлш. - айналыс құралы және төлем құралы
Стб -
Стбн -
Ст -
Сө -
Ақ -
А жылд. - айналыс құралы
айналымынын орташа саны (айналыс жылдамдығы).
Осы теңдіктегі ел экономикасында сатылған тауарлар бағасынан айналыста
Сөйтіп, айналысқа қажетті ақша мөлшері өндірістің даму жағдайларына
• несиенің даму деңгейі, егер тауардың көп бөлігі
• қолма-кол ақшасыз есеп айырысудың дамуы;
• ақша айналымының санының өсуі.
Айналысқа ақша екі формада эмиссияланады (шығарылады): қолма-қол ақша,
Ақша айналымының екі жағының (қолма-кол ақша мен банктік
Өнеркәсібі өркендеген мемлекеттерде ақша массасы құрамын анықтау үшін
М1 - айналыстағы қолма-қол ақша (банкноталар, монеталар, ал
М2 - оған М1 агрегаты және мерзімі 4
коммерциялық банктердегі мерзімді және
М3 - оған М2 агрегаты және арнаулы несие
• М4
Қорыта айтқанда, әрбір келесі ақша агрегаты өзінен алдыңғылардың
Акша массасының нақты құрамы әр мемлекеттің өзіне тән
Қазакстан Республикасының ақша массасының кұрылымына келесі ақша агрегаттары
М0 - айналыстағы қолма-қол ақша;
М1 - өзіне М0 агрегатын және шаруашылық субъектілерінің
М2 - өзіне М1 агрегатын, сонымен бірге жеке
М3 - өзіне М2 агрегатын және мемлекеттік займ
Ақша агрегаттарының құрылымы тұрақты қалыпта болмайды. Ол ақша
Ақша массасы бірнеше жолмен өсуі мүмкін:
банкноталар мен монеталарды эмиссиялау есебінен;
орталық банктен коммерциялық банктердің несие алуымен;
мемлекеттік бюджеттің кемшілігін жабу үшін орталық банктің үкіметке
орталық банктің асыл металдарды, шетел валютасын және мемлекеттік
чек шығарумен немесе коммерциялык банктердің салым тарту негізінде
Ақша массасы көлемінің өзгеруіне айналыстағы ақша массасының
Ақша массасы айналымының баяулауы - ұлттық жиынтық өнімді
Айта кететін жәйт, "ақша айналысының жылдамдығы" және "төлемдердің
III. бөлім. Ақша жүйесі мен оның элементтері
3.1. Ақша мен биметализм жүйесі
Әрбір мемлекеттің өзіне тән ұлттық ақша жүйесі болады.
Ақша жүйесінің типі: ақша - ерекше тауар ретінде
металл ақша айналысы, бұл жүйеде ақша тауары, яғни
несие ақшалары және қағаз ақша айналысы, бұл жүйеде
Әрбір мемлекетте жалпыға ортақ құн эквиваленті ретінде қабылданған
Алғашқы капитал жинау кезінде (ХҮІ - ХҮІІ ғғ.)
Биметаллизм - ол мемлекет заңды түрде жалпыға ортақ
Бұл жүйеде алтын мен күміс тең құқықты ақша
Қатар жүретін валюта жүйесі - онда
күміс монеталардың ара-қатынасы стихиялы түрде металдың нарықтық бағасына
Қос валюталы жүйе – онда металдардың сандық
арақатынасын мемлекет бекітіп, алтын мен күміс монеталар сол
"Қосалкы" валюта жүйесі - онда алтын мен күміс
Биметаллизм жүйесі Батыс Еуропа мемлекеттерінде ХҮІ - ХҮІІ
Биметаллизм жүйесі өскелең капиталистік шаруашылықтың талабын қанағаттандыра алмады,
Капиталистік тауарлы өндірістің қарқынды дамуы тұрақты ақшаны, яғни
3.2. Монометаллизм жүйесі
Жалпы мемлекеттік заңдармен реттелген елдегі ақша айналысын ұйымдастыру
Қазақстан Республикасының ақша жүйесі 1995 жылы 30 наурыздағы
Ақша жүйесі келесі элеметтерден тұрады:
Ақша бірлігінің атауы. ҚР-ның ақша бірлігі ретінде 100
Ақша белгілерінің түрлері. Егер 1991 ж. 1 қаңтарына
Эмиссия тәртібі. Қолма-қол ақшаларды шығарып, олардың айналысын ұйымдастыру
Ақша түрлері. Заңды төлем кұралы болып табылатын: қағаз
Валюталық бағам дегеніміз - бұл басқа бір елдің
Әлемдік тарихта ақша жүйесінің келесі типтері болған:
металдық айналым, мұнда
несие және қағаз ақша айналысы, мұнда алтын айырбастамайтын
Металдық айналыска қатысты аталып өткен екі ақша жүйесі
Биметаллизм - бұл ақша жүйесінде жалпы құндық эквивалент
параллельді валюта жүйесі, алтын және күміс монеталар арасындағы
қосарлы валюта жүйесі, бұл қатынасты мемлекет анықтады;
"ақсак" валюта жүйесі, күміс монеталар алтын белгісі болып
Ақша ретінде екі металдың колданылуы жалпыға ортақ эквивалент
Монометаллизм - жалпыға эквивалент рөлін бір ғана металл
Құн белгілерін алтынға айырбастау сипатына байланысты алтын монометаллизмі
Алтын монета стандарты, оған алтын монетасының айналысы, алтынның
Алтын құйма стандарты - Ұлыбритания мен Францияда енгізілді.
Алтын девиз стандарты - Германияда, Австралияда, Данияда, Норвегияда
1929-1933 жж. дүниежүзілік экономикалық дағдарыстың нәтижесінде алтын монометаллизмнің
Алтын айналысынан айырбасталмайтын несиелік ақшалар жүйесі, ақша бірлігі
Айырбасталмайтын несиелік ақшаларға өту ақша жүйесінің іргетастық қағидаларының,
Шаруашылық механизмінің құрамдас бөлігі ретіндегі ақша жүйесі қоғамдық
3.3. Ақша жүйесінің негізгі элементтері
Қазіргі жағдайда ақша жүйесі бірнеше
Елдің ақша бірлігінің аты. Бұл элемент, өр елдің
Ресейде ХҮШ-ғасырда, кейбір княздықтарда қолданылған күміс құймалар "рубль"
Қазақстанда, егемендік алғаннан кейін, 1993 жылдың 15-қазанында шығарылған
- Ақша белгілерін қамтамасыз етудін тәртібі. Қазақстаңда жоғарыда
- Эмиссия тетігі. Ақшаны айналымға шығару және оны
шығарып алудың тәртібі эмиссия тетігі деп аталады. Қазақстанда
мынандай:
а) қолма-қол емес ақшаның айналымға шығару және оны
б) қолма-қол ақшаны айналымға шығару және оны айналымнан
- Айналымдағы ақша жинағынын құрылысы. Бұл ұғым екі
(1, 3, 5, сомдық). Қазіргі жағдайда бұл ара
жатқан жоқ. Металл монеттері айналымда тіпті жоқтың қасында,
- Ақша мен несиені реттеу тетігі. Бұл ақша-несие
- Ақшанын құнын белгілеу тәртібі. Бұл, осы елдің
жойды. Осыдан кейінгі жыдцарда, үлттық валютаның бағамын, оның
- Касса тәртібін ретке келтіру. Кассалық операцияларды жүргізу
V бөлім. Ақша реформалары
5.1. 1922-1924жж. ақша реформасын жүргізудің себептері және оның
Ақша реформасы деп мемлекеттік ақша жүйесіне өзгеріс енгізуді
Біріншіден, 1917 ж. қазан төңкерісінен
Екіншіден, ақша айналымына жүйелі түрде көп мөлшерде ақша
Жүргізілген шараларға қарамастан мемлекет шығындары түскен пайдадан анағұрлым
Елдегі шаруашылықтың күйзелуін, азық-түліктің, тауарлардың жетіспеушілігін және жас
1921ж. наурызда болған Ресей коммунистік (большевиктер) партиясының (РКП(б))
азық-түлік алымын (продразверстка) азық-түлік салығымен (продналог) алмастыру;
жеке капиталды саудаға және ұсақ өнеркәсіпке енгізу, ірі
мемлекеттік кәсіпорындарға шаруашылық есепті енгізу;
• еңбек ақыны ақша түрінде төлеуді қалпына
Азық-түлік алымына қарағанда
Ақшанын сатып алу қабілеті төмендеп, ол құнсыздана түскен
Бірінші демонинацияның барысында бұрынғы Ресейдің ақша белгілерінің орнына
Екінші деноминацияның барысында 1923 жылғы үлгідегі рубль шығарылып,
Сөйіп, жүргізілген жаңа экономикалық саясаттың іс-шаралары кезінде қалпына
Ақша айналысын қалпына келтіру жолындағы келесі қадам -
Сөйтіп, ақша айналысын қалпына келтіру мақсатында жүргізілген жаңа
біріншіден, өндіріс пен тауар айналымы қалпына келтіріліп, одан
екіншіден, екі рет жүргізілген ақша деноминациясының барысында есеп
үшіншіден, ақшаның алтын негізі қамтамасыз етілді. Бұл жұмыстар
Ақша реформасының мазмұны. Өскелең халық шаруашылығына тұрақты ақша
Ақша реформасының алғашқы кезеңінде, яғни 1922ж. 11
Банк билеттері немесе червонецтер алтынға айырбасталмады, бірақ банк
Тұрақты валюта - червонецтермен қатар айналымда Қаржы комиссариаты
Халықтың уақытша бос ақшасын тартудың тағы бір әдісі
Дегенмен айналымда екі валютаның - червонецтер мен ақшаның
Сонымен қатар алдын ала жасалған жағдайлардың нәтижесінде 1923
1924 ж. 5 ақпанынан бастап
демек 1 сом 0,774
1924ж. 15 ақпанынан бастап 1923 жылдан шығарыла бастаған
1924ж. 22 ақпанынан бастап бұрын дайындап қойған
бағасы 10,15,20 және 50 тиын болатын күміс
1924ж. 10 наурызынан бастап айналымдағы ақшаның кеңестік белгілерін
Сөйтіп, ақша реформасы 1922ж. қазанынан басталып, 1924ж. наурызында
елдің ақша жүйесі қайта құрылып, жаңа сипатқа ие
1924ж. аяғында кемшіліксіз
жойылды. Содан бастап айналысқа шығарылыған ақша түрлері тауарлармен
• айналымдағы ақшаның тез көбеюіне карамастан (1924-1925 жж.
Бұл әрине, елдін экономикасын нығайтуға оң әсер етті.
4.2. 1947 жылғы ақша реформасы
Ұлы Отан соғысы елдің экономикасын орасан зор шығынға
Соғыс мемлекеттік бюджеттің кірісі мен шығынын өзгертті, соғыстың
Мемлекеттік бюджеттің кемшілігі негізінен ақша эмиссиясымен толтырылды, бұл
біріншіден, біруақытта артық ақшаны айналымнан
екіншіден, мемлекеттік тауар ресурстарының белгілі бір мөлшерін қалыптастыру;
үшіншіден, бюджеттің негізі - қаржы жүйесін нығайту қажет
1947 жылдын соңғы кезінде өнеркәсіп пен ауыл шаруашылығы
Ақша реформасы 1947 жылдың 16 желтоқсанында басталып:
біріншіден, 1947 ж. 16 желтоқсанда айналымға 1947 жылғы
екіншіден, ескі қолма-қол ақша жана үлгідегі ақшаға 10-нын
үшіншіден, ақшаны айырбастауды Мемлекеттік банк бір апта мерзімде,
төртіншіден, қолма-қол акшаны айырбастаумен бір уақытта жинақ кассалары
а) үш мың сомға дейінгі жинақ өзгеріссіз 1:1
ә) үш мың сомнан он мың сомға дейінгі
б) он мың сомнан жоғары жинақ: 2 ескі
в) кооператив мекемелері мен колхоздардың есеп
бірсыпыра азайтудың себебі олардың соғыс кезінде өз өнімдерінің
г) мемлекеттік кәсіпорындар, ұйымдар мен мекемелердің
шоттарындағы ақша қайтадан бағаланбай, тек жаңа ақшамен қайта
бесіншіден, бұрынғы шығарылған мемлекеттік облигацияларды конверсиялау (яғни бұрынғы
Қорыта айтқанда, ақша реформасының нәтижесінде: халық жалақысын және
Жүргізілген маңызды шаралардың қорытындысында Ұлы Отан соғысынан кейінгі
Жаңа сомның сатып алу мүмкіндігі көтеріліп, керісінше, инфляцияның
Ақша реформасы екінші дүниежүзілік соғысқа қатыскан басқа бірсыпыра
Ұлы Отан соғысынан кейінгі халық шаруашылығын өркендетудің бесжылдық
Есеп жұмысын женілдету мақсатында КСРО үкіметі 1961 жылдың
Баға масштабын өзгерту шаралары мына тәртіппен жүргізілді:
1961 ж. 1 қантарынан
ескі үлгідегі ақша белгілері мен майда тиындар жаңа
ақша айырбастау процесі үш ай мерзімде жүрді, сондықтан
сол арақатынаспен тауарлар мен қызметтердін бағасы, халықтың
Баға масштабын ірілендіру нәтижесінде ақшаның сатып алу мүмкіншілігі
Баға масштабын ірілендірумен қатар акшаның алтын құрамын және
Сөйтіп, рубльдің жана алтын құрамы рубльмен көрсетілген алтынның
Қорытынды
Ақша – адам өміріндегі экономкалық қатынас нәтижесінде қалыптасқан.
Ақша экономикалық эволюция нәтижесі бола отырып, өзінің даму
Ақшаның мән-мағынасын түсіну үшін, ақшаны зерттеп, бүгі-шігісіне дейін
10 жыл ішінде жасалған іс-әрекет Қазақстандық теңгеге өткен
Жеке ақша бірлігін енгізу – Қазақстан үшін ең
Қазақстанда ақша саясатының негізгі мақсаттарының бірі – жуық
Қолданылған әдебиеттер:
Назарбаев Н.Ә. – «Қазақстан 2030» халқына жолдауы
«Қазақстан Республикасы Конституциясы» – Алматы, Казақстан 2000
Осипова Г. – «Экономикалық теория негіздері», Алматы 2002
Сахариев С.С. – «Жаңа экономкалық теория», Алматы 2002
Мендешев Б. – «Нарықтық экономика теорияларына кіріспе», Алматы
Көшенова Б. – «Ақша, несие, банктер, валюта қатынастары»,
Саниев М.С. – «Ақша, несие, банктер», Алматы 2001
Сейтқасымов Ғ.С. – «Ақша, несие, банктер», Алматы 2001
6