ЖОСПАР
Кіріспе...........................................................................................................................4
І.Тануға ұсынудың жалпы сипаттамасын дәлелдеудің процесуальдық құралы ретінде.
1.1.Тануға ұсынудың түсінігі, мәні, маңызы............................................................5
1.2. Тануға ұсынудың түрлері..................................................................................19
II. Адамдарды тануға ұсынуды жүргізуді тактикалық-криминалистикалық қамтамасыз ету.
2.1. Танушы адамнан тануға ұсыну басталмастан бұрын жауап алу...................33
2.2.Адамдарды тануға ұсынуды жүргізуді қамтамасыз ету шарттары................41
Қорытынды.................................................................................................................58
Қолданған әдебиеттер тізімі.....................................................................................60
КІРІСПЕ
Криминалистиканың өзекті мәселелесінің арасында дәлелдемелерді жинау, зерттеу, бағалау және
Криминалистиканың қылмыстық процеспен сіңісіп кететіні бәріне мәлім. Криминалистика туындатқан
Тануға ұсыну тергеу әрекеті бұрын қылмыстық процессуалдык заңда толық
Тануға ұсыну тергеу әрекеті, әрине, дербес тергеу әрекеті болып
Бұл тергеу әрекеті өзінің түп мәні бойынша психологиялық тергеу
Тануға ұсыну тергеу әрекетіне арналған бұл жұмыстың негізіне
І.Тануға ұсынудың жалпы сипаттамасын дәлелдеудің процесуальдық құралы ретінде.
1.1. Тануға ұсынудың түсінігі, мәні, маңызы.
Тануға ұсыну тергеу әрекеттерінің ең күрделі түрлерінің бірі болып
Тануға ұсыну бұрынғы заңдылықта болмаған, жақын арада пайда болған
Тануға ұсыну көптеген елдердің қылмыстық-процессуалдық жүйелерінде көптеген ғасырлардан бері
Шындығына келгенде, тануға ұсыну өзінің мақсаттары, психологиялық мәні, өткізу
Тануға ұсыну нәтижелерін зерттеу мен бағалауда көптеген қыйыншылықтар кездесетін
Алайда, бұл қиыншылықтарға қарамастан, тануға ұсыну іс бойынша дәлелденуге
Юридикалық әдиебеттерде тануға ұсыну мәселесін С. М.Потапов, Н.В.Тераней, А.И.Винберг
Демек, тануға ұсынудың мәні бұрын қабылданған объектіні ұқсатуда немесе
Мысалы танушылар ретінде айыпкерлер мен сезіктілер шығып отыр. Ал
Демек, мұнда көріп тұрғанымыздай, тануға ұсыну жолымен іс бойынша
Өзге барлық тергеу әрекеттері сияқты тануға ұсыну тек заңда
Заңды негіздер - бұл заңда көрсетілген тергеушінің тануға ұсынуды
Шынайы (фактілі) негіздер қатарына осы тергеу әрекеттерінің қажеттілігі мен
Тану өндірісінде тергеуші қылмыстық-процессуалдык заңға сәйкес танушыға тану үшін
Жадының механизімі туралы сұрақ күрделі әрі бірқатар ғылымдардың -
Психологтардың тұжырымдауы бойынша сезімдік білім адам жадына сақталатын дайын,
Ізбе-іздікпен тану варианттарды ұсынып, оларды қорытумен байланыста болады (гипотизалар
Тануға ұсыну процесінде тану адамдарды, заттарды басқа объектілерді зат
Демек, тану процесінің психологиялық негіздерін тергеушінің білуі бұл күрделі
В.С.Бурданова мен И.Е.Быковский өз еңбегінде тануға ұсынудың бірнеше тұрғыларын
Психологиялық тұрғыдан алғанда тануға ұсынудың негізінде танудың күрделі психикалық
Тану барысында ұқсастық, топтық біркелкілігі туралы қорытынды жасауға негіз
Тануға ұсыну процесіне танушы объектіні субъект сезімнің алуан түрлі
Сонымен қатар, объектіні адам санасында сипап сезу арқылы сезінулердің
Тануды иіс және дәм бойынша өткізуге де ешбір юридикалық
Логикалық гносиологиялық тұрғыдан алғанда да тануға ұсыну объектіні оның
Ал объектінің тектік біркелкілігін анықтауда тергеуші тиісті объекті адамдардың
Процессуалдық криминалистикалық тұрғыдан алғанда тануға ұсыну мынадай нәтижелерге мүмкіндік
1) қолда бар дәлелдемелерді тексеру (мысалы, жауап алынған адамдардың
2) жаңа дәлелдемелер алуға;
3) тергеу барысында
Тануға ұсыну барысында танушы адам сатылы түрде бірінен соң
Н.И.Хлюпин танудың екі түрін ажыратады: симультандық (синтетикналық) және сукцессивті
Симультандық немесе сукцессивті тануға қабілеттілік адамдардың индивидуалдық психикалық қасиеттеріне
Тергеуші, егер іс сотта қаралып жатқан болса - сот,
Кейбір авторлардың тұжырымдаулары бойынша "тануға ұсыну бұрыс қабылданған объектінің
Тану алуан түрлі
Демек, тануға ұсынудың нәтижелері мыналар болады:
1) бірдейлігін анықтау, яғни нақты объектінің дәл сол бұрын
2) ұқсастығын анықтау (объектіні жалпы топқа жатқызу);
3) Танымау, мысалы, танушы өзіне тану үшін ұсынылған азаматтарды
Егер танушы адам танылушы адам бұрын көрген адамына ұқсамайтындығы
Тануға ұсынылған
Тағы бір елеулі қасиеті - идентификацияланушы "объект" идеалдық категория
Тануға ұсыну нәтижерлерінің шындыққа сәйкестігін кепілдеу үшін келесі ерекшеліктерді
1.Кейіннен танушы болатын адаммен тануға ұсыну болмастан бұрын ол
2.Тануға ұсынбастан бұрын осы тергеу әрекетін өндіруші адам танушы
З.Адам тану үшін оған ұқсас, бірақ іске қатысы жоқ
4.Ұқсас адамдар болып танушылардан сыртқы бейнелері, белгілері, қасиеттері, ерекшеліктері
5. танулыға ұсынылған адамдардың жалпы саны үштен кем болмауы
6.Тануға ұсыну басталмастан бұрын танылушыға адамдардың арасында қалаған орынды
7.Қажет болғанда тануға ұсыну айғақ адамдардың қатысумен танушының ұсынылған
8.Тануға ұсыну өндірісіне маман адам қатыса алады.
9.Егер танушы куә немесе жәберленуші болса, онда ол тану
10.Заттар мен өзге де объектілер тану үшін іске қатысы
11.Тануға ұсыну туралы оның қандай нәтижелер беретініне қарамастан,
Тануға ұсынуды бірқатар сипаттамалары бойынша топтастырылады, мысалы, объектілері, әдістері
Тануға ұсынушы объектілер саналуан түрлі болғандықтан, оларды түрлерді бойынша
Осының негізінде криминалистикада тануға ұсынудың келесі түрлерін ажыратады:
1. Тану үшін тірі адамдарды ұсыну.
2. Тану үшін мәйітті ұсыну.
3. Жылжитын заттарды немесе өзге де объектілерді тану үшін
4.Тануға жылжымайтын объектіні ұсыну. Олардың қатарына орнынан қозғалту мүмкін
5.Тануға ерекше затты, объектіні ұсыну.
6.Тануға аудиоматериалдарды, кино-фото, видео түсірмелерді ұсыну.
Одан әрі болатын жіктеу объектінің ұсынылуына карай болуы мүмкін.
Әдістері бойынша тануға ұсыну түрлері статистикалық белгілеріне карай (сыртқы
Тану көру, сипап-сезіну және есіту сезімдері негізінде жүзеге асылылуы
Тануға ұсынатын объектілер арасында белгілі бір шектелулер болады. Мысалы,
Тануға ұсынудың субъектілері куәлар бұлайша бөлу танушы дамның процессуалдық
Заң танушылар үшін ешбір жастық шектеуле қоймайды. Психологиялық ерекшелдіктері
Кейде психикалық ауруы бар адамға белгілі объектіні тануға ұсынуда
Объектіні тану үшін өзге де ауруларға душар адамға ұсынғанда,
Егер танушы адам кәмелетке толмаған болса, онда РҚ қылмыстық
Жоғарыда атап өткеніміздей, тануға ұсыну негізінде танудың психикалық процесі
Алайда мұндай тектегі әрекеттерді процессуалдык мағынадағы тануға ұсыну ретінде
Осы және басқа да әрекеттердің барысы мен нәтижелері фиксацияланатындығына
Кейде тану жәбірленушінің қатысумен болған полиция қызметкелерінің шарлау әрекеттері
Егер шарлау нәтижесінде жәбірленуші нақты бәр адам таныса және
1) шарлау әрекеттері басталмас бұрын болған және онда сезіктінің
2) тергеуші, жәбірленуші, полиция қызметкерлері және ұстауда болған басқада
3) ұсталған адамнан
4) жәбірленушіден ол ұсталған
1.2. Тануға ұсынудың түрлері.
Тануға ұсынудың психологиялық маңызы болып ұсынылған объектіні тану және
Тану мәселесі бүгінгі таңдағы ғылымның ең күрделі мәселелерінің бірі
Тану процесінің қалай жүретінін жалпылама түрде сипаттап өтейік. Қабылдау
Сезінушілерді минималды, төменгі шегін және максималды, жоғарғы шегін ажыратады.
Қабылдау сезінумен және ойлаумен байланысты. Қабылдау ойлауға тән процестерді
Қабылдау және жаттау сана белгілі бір объектге бағытталғанында болады,
Назар ырықты және ырықсыз болуы мүмкін. Бір ғана құбылыс
Ырықты назармен тергеуші азаматтар немесе жедел жұмыскерлер белгілі бір
Жады-бұрын қабылдағанды, ойластырылғанды, басынан көшірілгенді, жасалғанды адам санасындағы тоқтату,
Жаттап қалу да қабылдау мен назар сияқты ырықты (алдын
Ырықты жаттап қалу адамның өз алдына белгілі затты жаттау
Жады төрт түрге жіктеледі: кимылдық (моторлық), үлгі-бейнелік, сөздік-логикалық және
Қайта жандандару - бұрын қабылданған және жатталғанды қайта өзектендіру.
Психикалық процесстердің ағымы субъективті және объективті шарттарға тәуелді болады.
Субъективті шарттарға нақты адамның тұлғалық құрылымы қалыптасатын элементтер жатады:
Объективті шарттар - адамды қоршаған жағдайлардың әлементтері: жыл уақыты,
Тану процесіне бұрын қабылданған объектілердің жадыда сақталған бейнелері қатысады.
И.М.Сеченовтың тұжырымдауы бойынша тану процесі жадының құпия орындарында, санадан
Эксперимент барысында мына жағдай да анықталды: көптеген жағдайларда тану
Тануға ұсыну туралы сұрақты танушының объектіні тануға білдірген бекемділігінен
Практикада мұндай жағдайлар аз емес. Тануға ұсынғанда танушы адам
Ақпаратта өндеу функциясын атқара отырып, сезілмейтін жоғары нервтік іс-қимыл
Қабылдауға эмоционалдық процесстің ықпал етуі екіжүзділі болуы мүмкін: қабылданушы
Мұндағы психологиялық мәліметтерді тергеушінің пайдалауына қолайландыру үшін тергеу практикасында
Уақытты қабылдау.
Тану нәтижелерін бағалау үшін тергеуші танушы адамның танылушы объектіні
Жәбірленуші, куәгер үшін құбылыстық ұзақтылығын басынан кешіру эмоционалдық қисымен
Кейде тергеуші жәбірленушінің көрсетпелері негізінде жәбірленуші қылмыскер белгілерін ұзақ
Кеңістікті қабылдау.
Тануға ұсынуда объектінің ең алдымен сыртқы түрі, пішіні және
Қабылданушы зат байқаушыдан қандай қашықтықта екенін анықту үшін заттың
Демек, бұрынғы қабылдаулардың тәжірибесі керек. Психологиялық эксперименттер көрсеткендей, адам
Мысалы, адамның бойы сырт кезге адам мен оны қоршаған
Қабылдаудың өзге де иллюзиялары белгілі. Алқаштарға белгілі көрінетін заттардың
Кеңістіктік қатынастарды қабылдаудағы қателіктер көрудегі ақаулықтарға байланысты болуы мүмкін.
Түс қабылдау.
Түс қабылдауға бірнеше факторлар ісер етеді. Түстер қашықта тура
Көрудің кіші бұрышы болғанда ақ фонда бүкіл түстер "2
Осының салдарынан ақ фонда сары, қызғылт, көгілдір түстер қызарады,
Көрудің кіші бұрышы болғанында, яғни зат қашықта орналасқанда қызыл
Бозғылт түс қара фонда сары немесе қызыл, ал ақ
Түстік иллюзиялар 2 әртүрлі түстер бір-бірінің жанында орналасқанда пайда
Төмендетілген жарықтылық түсті объектілерді алыс қашықтарын қабылдау сияқты бүкіл
Түсті қабылдаудың жылмен тәулік
Түстік жеткіліксіздік (дальтонизм) салдарынан болатын жаңылысулар мұндай кемшілігі бар
Жоғарыда аталған мәліметтер тергеушінің көрсетпелерді тексеруі үшін, іздестірілуші объектінің
Кісі өлтіру, тонау, зорлау сияқты ауыр қылмыстар, көліктік қылмыстар
Бұл мәліметтер адам тұлғасы мен нақты жағдайдың шарттарына байланысты
Адам сияқты объектіні қабылдау өзге объектілерді қабылдауға
Қабылдаушының санасында адамдардың сыртқы бет-бейнесін қалыптастыру сипатына қабылдаушының қабылдаушыға
"Бұл адам ызалы, әлеуметтік сатыда төмен орналасқан. Жөнді білінбеген,
Дәл осы бейне "ол батыр" тұрғылыға берілгенде: "25-30 жас
Көптеген тонаулар туралы істер бойынша айыпкер өз кұрбанымен алдынала
Адам бет әрекеттерінің әлементерін ізбе-іздікпен қабылдау туралы және қабылдаушы
Психологтардың айтуы бойынша адамның бет-әлпетінің элементтері мынадай ізбе-іздікпен қабылданады:
Ақ-қара түсті фотосурет бойынша адамды тануға ұсынғанда танушыларды танушы
Адамның бойы елеулі криминалистикалық маңызға ие болады. Ол көрсетпелердің
Бұл әдеттегі өмірде адамның бойының, оның іс-әрекетінің нәтижесіне ықпал
Адам бойын қабылдауға контраст құбылысы да ықпал етеді. Егер
Адам бойын дұрыс бағалауға оның киімінің конструкциясы мен түсі
Қабылданушы адамның жасы барлық уақытта хаттамаларда және көрсетпелерде орын
Дәрігерлердің тұжырымдауы бойынша адамның бетіндегі және мойындағы әжімдердің орналасуы
Адамның жасын дұрыс анықтауға контраст және теңестіру сияқты психологиялық
Тану үшін ұсыналған барлық адмдар шамамен бірдей жаста болу
Функционалдық белгілері.
Дене пішіні, тұрысы, жүрісі, іс-қимылы, мимикасы, дауысы, сөйлеуі, сонымен
Адамның жүрісі, дауысы, сөйлеуі динаимкалық стереотип деп аталатын шартты-рефлекторлық
Дене пішіні - адам денесінің корпусы мен басқа да
Дене тұрысы-қоршаған орта әрекеттеріне жауап ретінде, егер ол тұлғада
Адамның жүрісі көбіне оның жай-күйін, мамандығын, аруларын білдіреді. Ол
Динамикалық стереотипке негізделген индивидуалдық қасиеттер қатарына жатады.
Жүріс іс-қимыл, сілтеулердің белгілеріне криминалистика оның дәрежесін (бесленді, орташа,
Мимика-адамның жай-күйін көрсететін немесе сейлеуінің айқындалуын күшейтетін бет-әлпеті бұлшық
Қарым-қатынас барысында адамдар қабағын түйсе, мандайлары әжімделеді, қастарын қимылдатады
Адамның дауысы мен сөйлеуі оның естіп жатқанына қарай қалыптасады.
Адамның дауысы мынадай ерекшеліктермен сипатталады: жоғары дауыс (дискант, фальцет,
Адамдарды тануға ұсынуды жүргізуді тактикалық-криминалистикалық қамтамасыз ету.
2.1. Танушы адамнан тануға ұсыну басталмастан бұрын жауап алу.
Тану үшін
1) танушы адамнан
2) тануға ұсынылатын объектілерді таңдау
3) тануға ұсынудың уақытын,
4) айғақ адамдарда және тергеу әрекетіне қатысушы
5) техника кұралдарын таңдау
6) тануга ұсыну
Бұлардың бәрі тергеуші
Тануға ұсыну тергеу әрекеті басталмастан бұын міндетті түрде болашақ
Аталған мәліметтер
Объект байқалғанда болған мән-жайларды айқындай отырып, тергеуші қабылдаудың толықтығы
Бұрын көрінген адамның бет-әлпетінің белгілері жөнінде жауап алуға кірісе
Егер жауап беруші еркін әңгіме барысында айтқан мәліметтері жеткілікті
Жауап берушіге адамның сырт бейнесін суреттеуіне көмектесу үшін тергеуші
Адамның бет-әлпетіне жеке бөліктері көрсетілген суреттер, диапозивтер, түсті таблицалар,
Жауап беруші адам белгілерді сипаттауда қолдаған сөздері мен терминдерін
Жауап берушінің көрсетпелерін тыңдап, дәлелдеуші және бақылаушы сұрақтарды беріп,
Жауап алуды аяқтай отырып, тергеуші жауап берушіден ол ерекше
Жауап беруші адамдар, тіпті адам бейнесін жақсы есінде сақтап
Мүмкін, жауап берушінің көру жады жақсы дамып, бірақ ол
Заңгерлер арасында тануға ұсыну болмастан бұрын орын алған, белгілерді
Демек, танылуға жататын адамның белгілерінің толық жеткілікті дәрежедегі сипатталуы
Тануға ұсыну болмастан бұрын болатын жауап алуда қайтадан өткізудің
Егер қайта жауап алуда тұлғаның белгілері туралы қосымша мәліметтер
Осы ретте, сот автокөлікті ұрлау туралы істі қарастыра отырып
Кейде тергеуші соңынан танушылар болатын бірнеше адамдардан жауап алғанда
Қылмыстық процессуалдық заңның талабы бойынша танылуға жататын адам оған
Егер бұрын көрінген объектінің бейнесі жадыда дұрыс емес, нақты
Тануға ұсынылған адамдардың сыртқы ұқсастығы дегенде біз нені түсінуіміз
1) олардың жастары, бойлары, дене бітімдері күрт өзгешеліктерге
2)ұсынушылардың бүкілінің бет-әлпеттері формасы, контуры, жеке бөліктерінің өлшемдері, беті
3)ұсынушылардың сырт киімдері мен аяқ киімдері атауы, фасоны ,
Қылмыстық процессуалдық заң тануға ұсынуда ұсыналатын адамдардың ең аз
Арасында танылушы объект болатын адамдарды дұрыс таңдауға қатысы бар
Сонымен қатар, тану үшін ұсынылған азаматтардың сот оларды қажет
Тану үшін ұсынылатын адамдардың процессуалдық жағдайы туралы сұрақ күні
Ұсынушылар ретінде шақырылған адамдар тергеуші тарапынан тергеу әрекетінің сәтті
Тергеушінің ұсынушыларының бүкіл тобын фотосуретке түсіруі немесе оларды видеобейнеге
2.2. Адамдарды тануға ұсынуды жүргізуді қамтамасыз ету шарттары
Бұл жағдайларда тергеуші өзінің қалауы бойынша танылуының тұлғасын, тану
Тануға ұсыну мезетін дұрыс таңдау осы тергеу әрекетінің нәтижесіне
Жоғарыдағыларға негізделе отырып, танудың сенімділігі уақыт факторына байланысты екені
Көбіне, тануға ұсыну орны ретінде тергеуші бөлмесі алынады. Тану
Тануға ұсынудың орнымен жағдайларын таңдауда объектінің
Әрине, жаңадан қабылдау үшін жағдайлардың толық ұқсастығына қол жеткізу
Жалпы, тануға ұсынудың жағдайлары туралы сөз еткенде, олар танушы
Тануға ұсыну тергеу әрекетіне дайындала отырып, тергеуші темендегі ұйымдастырушылық
а) қандай да
б) тануға ұсыну процесін және танылушы объектіні түсіру үшін
в) істің
г) егер танушы
Тануға ұсыну процессіне қатысушы айғақ адамдарға жалпы тәртіптегі талаптармен
Қабылдау және қайта жаңғырту процесстеріне эмоциялардың ықпал етуін ескерте
Тануға ұсыну тергеу әрекетінің барлық қатысушыларында жоғары эмоциялық
Тергеу әрекетінің басқа қатысушылары да бейқам қалмайды.
Жағымсыз уайымдар мәйіт немесе оның бөліктері, мәйіттің киімдері, өлі
Біздің ойымызша, танушы адам осы тергеу әрекетінің өндірілуіне дейін
Тануға дайындалу ретінде танушыдан ол объектіні қандай белгілері бойынша
Практикада бір мысал алып қарайық. Қаланың бір көгалында кешкі
Көрсетпе беру барысында X. Бейтаныс еркектің бет әлпетін жақсы
Сол түнде-ақ, қолдағы бар ерекше белгілердің негізінде қылмыс жасалғандығы
Тергеу барысында қылмыскерді тануға ұсыну тергеу әрекетін өткізуде қажеттілік
Мұндай шешімді қабылдаған соң тергеуші қажетті дайындықтарға кірісті. Қызметтік
Бұлардың дауыстарын естіген соң X. үшінші нөмірдегі ұсынылушыны таныған
Тануға ұсынуға кірісе отырып, тергеуші осы тергеу әрекетін өткізуге
1. Танушыдан қажетті түрде толық жауап алынған.
2. Танушылармен қатар
3. Танушы мен танылушыны
4. Егер тануға адам ұсынылатын
5. Айғақ адамдар таңдалған. Мұнда айғақ адам
6. Қажетті ғылыми-техникалық құралдар дайындалған.
Тергеу әрекетіне
Тануға ұсыну барысында, көбінесе жәбірленуші мен қылмыскер қылмыс
Осында пайда болатын қатты қақтығыстық жағдай сан-алуан эксцестерге әкелуі
Қылмыс жасаған адамдар жауапкершіліктен құтылу үшін тануға ұсынуды болдырмайтын
И.Е.Быховскийдің айтуынша, тануға ұсыну тергеу әрекеті ретінде төрт сатыдан
1. алдын ала;
2. тікелей тану;
3. детализация;
4. нәтижелерді фиксациялау .
Алдын ала сатысы дайындалушы сипатқа ие және негізгі міндеті
Біріншіден, бұл сатыда тегеушіге бүкіл қатысушыларға тануға ұсыну тергеу
ҚР қылмыстық процессуалдық кодексінің 86-бабына сәйкес тергеуші айғақ адамдарға
Екіншіден, егер
Үшіншіден, егер танушы жеберленуші не куә болса, онда ол
Егер танушы 16-жастан кіші болса, онда бұндай ескерту жасалмайды.
Төртіншіден, танушы адам тану объектісін ресми болмасқа дейін көруге
Және бесіншіден, тануға ұсыну сәйкес объектілер дайындалады. Егер танылушы
Айғақ адамдар танылуға кімнің ұсынылып отырғанын білуі керек. Егер
Тануға ұсыну тергеу әрекетіне тілмаш, қорғаушы педагог қатысы шын
Тікелей тану сатысы тергеушінің тергеу әрекеті болмақ бөлмеге танушыны
Қойылған міндеттердің анықтамасы танушыға түсінікті болуы керек және көрсетуші
Танылушы объектілерді қабылдау неғұрлым тереңірек болу үшін тергеуші танушы
Объектілерді қарау нәтижесінде танушы адам ол қай объектіні танығаны
Деталдау сатысы тергеуші адамға ол объектіні қандай ерекшеліктері мен
Объектіні таныған белгілері мен ерекшеліктері туралы танушы адамның түсініктемесін
Ұсынылған объектіні қандай белгілері мен ерекшеліктері бойынша таныған көрсетуімен
Танушының көрсетпелерін қолдан келгенше сөзбе-сөз жазу керек. Егер танушы
Фиксациялау сатысында тергеуші тануға ұсыну хаттамасын жазуды бітіреді. Демек,
Тануға ұсыну тергеу әрекетінің орны, уақыты;
Тануға ұсыну тергеу әрекетінің басталуының және аяқталуының уақыты;
Хаттаманы құрған адамның лауазымы, аты - жөні;
Тануға ұсынғандардың әрқайсысының аты-жөндері;
Айғақ адамдарға және тануға ұсынудың басқа да қатысушыларына олардың
Тануға ұсынылатын объектілер туралы қажетті мағлұматтар.
Егер олар адамдар болатын болса - фамилиясы, аты, әкесінің
Егер олар заттар болса - тектік түрлік немесе дара
Танушы туралы қажетті мағлұматтар - фамилиясы, әкесінің аты, мекен
Егер танушы куә немесе жәбірленуші болса, онда көрсетпе беруден
Егер танушы объектісі адам болса, танылушыға тануға ұсынылғандар арасында
Тергеушінің танушыға ұсыныстары (сөзбе-сөз)
Тергеу әрекетінің мазмұны.
Егер тану динамикалық белгілері бойынша жүргізілетін болса, онда тануға
Танушының тату нәтижелері туралы және объектіні қай бергілері бойынша
Танылған адам қысқаша мәлімдеме жасауы мүмкін, ол мұндайда өз
Хаттама да тергеу әрекеті барысында қолданылған ғылыми - техникалық
Алынған нәтижелер техника құралдары қолданылмастан бұрын тергеу әрекетіне қатысушылардың
Айғақ адамдардың және тергеу әрекетіне қатысушы басқа да адамдардың
Хаттамаға қосымшалар туралы жазбалар (фотографиялық негативтер,
Тергеушінің, айғақ адамдардың, маманның, танушының, танылушының, тануға ұсынылған басқа
Міне, тануға ұсынудың хаттамасының жалпы мазмұны осындай болуға тиіс.
Куәні немесе жеберленушіні жалған көрсетпелер бергені үшін немесе көрсетпе
Хаттамаға өз қолын қою уақытында танушы танылуға ұсынылған
Танушының мәлімдемелерін тырнақшаға алып, бірінші тұлға атынан жазу керек.
Танушының мәлімдемесінде тану дәрежесі көрсетілу керек және мұндай қорытындының
Тануға ұсынудың алдын ала, бастапқы сатысы етілген соң, тергеуші
Танушы бөлмеге келген соң тергеуші оның аты - жөнін
Танушыдан оның байқауынан нәтижелерін білу үшін мындай сұрақты қою
А.Я.Гинзбург танушыларды олардың болып жатқан оқиғаға қатыстылығына қарай 2-
Егер танушы адам тануға ұсынылғандардың ешбірін танымайтыны туралы мәлімдеме
Практикада көзделмеген жағдайлар деп аталған жағдайларда болып отырады, мысалы,
Сонымен қатар, мындай жағдайларда орын алуы мүмкін: тануға жататын
Кейбір жағдайларда куә да, сезікті де бірін- бірі тануға
Бәлкім танушыны таңдау, тану актісінің дәлелдемелік мәніне байланысты болатын
Кейде тергеу практикасында бір танушыға бірнеше сезіктілерді немесе айыпкерлерді
Тануға ұсыну қайтадан өткізілуіне болады. Мұндай қажеттілік келесі жағдайлар
1. Осы тергеу әрекеті бастапқысыда танушыда оқиғаның немесе басқа
2. Тануға ұсыну
3. Егер бастапқысында адам жеке
4. Танушы тануға ұсыну
Қайтадан ұсынғанда танылуы өткізілген тұлға көру үшін ол бұрын
Сезікті адамның фотосуреті бастапқыда ұсынылғанда, қайта тануға ұсыну біршама
Қайта тануға ұсыну ерекше жағдайларда болатын акт болғандықтан, қылмыстық
Одан басқа бірнеше реттік тануға ұсыну болады. Қайта тануға
Тануға ұсыну болғаннан кейін бірнеше күннен соң танушы адам
Егер қайта жауап алынған азамат тергеу әрекетінде тұлғаны қате
Тергеу үшін қалаулы тану нәтижелерін фиксациялаған соң келген арыздарды
Тануға ұсыну динамикалық (функционалдық) белгілері бойынша өткізілуі керек. Адамның
Адамдардың динамикалық белгілері даралыққа ие болады. Адамның жүріс-тұрысы, дауысы,
Тергеуші қозғалыстың бағыты мен жылдамдығын өзгерту, ұсынушылардың туыстарын өзгерту
Тануға ұсыну барысында танылуға жататын адам қашып кетуі мүмкін,
Танушыға ол ұсынушыларды қолайлы байқай алатын жерде көрсеткен соң,
Тануға ұсыну адамның басқа да функционалдық белгілері бойынша да
Тергеу және сот практикасын талдау ауызекі сөйлеуі бойынша бұлжытпай
Дауыс бойынша тануға ұсынудың ерекшеліктері процессуалдық сипатқа емес, бірқатар
Тануға ұсыну танушы ұсынушылардан көрінбейтін тілдемен бөліктелген бөлмеде өткізіледі,
Тергеушінің бұйрығы бойынша ұсынылушылардың ауызекі сөзін тыңдау жүргізіледі. Оның
Криминалистикалық әдебиеттерде тұлғаны дауысы мен ауызекі сөйлеуінің динамикалық белгілері
Сонымен бірге, көптеген мемлекеттерде тануға ұсынудың басқа ережелері бар
1. Танылуға жататын тұлға өзара ұқсастығы жоқ басқа адамдардың
2. Адамдар адам бойының шкаласы салынған қабырғасы бар жақсы
З. Танушы ұсынушылардан арнайы айнамен жасырылған және ұсынушыларды жақсы
4. Айғақ адамдар жоқ болады, себебі олар заңмен қарастырылмаған
5. Айыпкерді, сезіктіні тануға ұсынғанда танушының жанында олрдың қорғаушылары
6. Тануға ұсынуды жүргізетін адам танушы отырған бөлмеде болады
7. Танушының мәлімдемесінен соң
ҚОРЫТЫНДЫ
Жеке тергеу әрекетінің нәтижелері басқа тергеу әрекеттерінің нәтижелерінен бөлек,
Мұны әр жылдары жарияланған, бірақ өзектігін күні бүгінге дейін
Танудын дәлелдемелік мәнін бағалауда оның сенімділігін куәландыратын бүкіл жағдаяттардың
Процессуалдық нормаларды бұза отырып өткізілген және басқа дәлелдемелер мен
Танушының ерекше белгілерін көрсетпейтін кездейсоқ белгілерге негізделген тану іс
Жәбірленушінің айыпкерді тануы, егер танушы айыпкердің тұлғасын анықтау үшін
Егер іс бойынша тану фактісімен келіспейтін әрі жәбірленуші оларды
Егер айптау жәбірленушілердің бұрын олар айпкердің белгілері туралы берген
Жәбірленушінің оған шабуыл жасауға қатысушыларды тануындағы көрсетпелерінің қайшылықтары өзге
Айыптау жеткілікті сенімділіксіз айтылған және іс қағаздарымен жоққа шығарылатын
Егер жәбірленушінің қатты мас күйінде болуына байланысты ол куәландырып
Қолданған әдебиеттер тізімі
1.Нормативтік құжаттар:
1. ҚР Конституциясы. Алматы, 1997 ж.
2. ҚР қылмыстық іс жүргізу кодексі. Алматы, 1997 ж.
З. ҚР Қылмыстық іс жүргізу кодексі, Алматы, 1998 ж.
2. Арнайы әдебиеттер және оқулықтар:
1.Андреев В.И. Сборник материалов научно-практической конференции по проблемам раскрытия,
2.Бычков.С.Ф., Гинзбург А.Я. Следственные действия (Краткий комментарий кУПК). Алматы,
3.Васильев В.Л. Юридическая психология. М., юрид.литература-1991 г.
4.Воробьев Г.А. Тактика и психологические особенности судебных действий: Учеб.пособие.-Краснодар:
5.Гапанович.Н.Н.Опознание в судопроизводстве: Процесс.и.психолог.пробл. Минск:Изд-во Белорус.ун-та, 1975.-175 с.
6.Гапанович Н.Н. Опознание в следственной и судебной практике: Тактика.-
Минск:Изд-во Белорус.ун-та,1978.-160 с.
7.Гинзбург А.Я. Основы оперативно-розыскной деятельности. Алматы, 1997г.
8.Гинзбург А.Я. Криминалистические основы следственных действий: По УПК РК:
9.Гинзбург А.Я.Тактика предъявления для опознания. М, 1971 г.
10.Глазифин Д.В. Психология следственных действий. Волгоград, 1982 г.
11.Гуценко К.Ф. Уголовный процесс. М., 1996 г.
12.Домбровский Р.Г. Совершенствование форм и методов борьбы с преступностью:
13.Доспулов Т.Т. Оптимизация предварительного следствия. Алма-Ата, 1984г.
14.Еникеев В.И. Общая и юридическая психология. (в 2 частьях)
15.Еркенов С.Е. Тергеу әрекеттерінің тактикасы/С.Е.Еркенов, С.И.Сұлтанов.- Алматы: Дәнекер, 2002.-228
16.Зорин Г.А. Возможности криминалистического анализа в процессах предварителыюго расследования.
17.Комиссаров И.В. Теоретическое проблемы следственной тактики. Саратов, 1987 г.
18.Когамов К. Краткий научно-практический комментарий к главам нового УПК
19.Козлов В.В. Повышение эффективности в расследовании преступлений. Тактико-психологические основы
20.Кондратьев И.В. Уголовно-процессуальные и криминалистические аспекты моделирования в расследовании
21.Крикунов А.Е, Маевский А.Ф. Тактика и психологические основы предъявления
22.Лузгин И.М. Моделирование в расследовании преступлений. М, 1981 г.
23.Лупинская Р.А. Уголовный процесс. М.,1996 г.
24.Лукашевич В.Г. Тактика общения следователя с участниками отдельных следственных
25.Образцов В.А. Следственные действия. Криминалист.рекомендации.
26.Образцов В.А. Криминалистика. Юрист 2001. -733 с.
27.Оновалова В.Е. Психология в расследовании преступлений. Харьков, 1978 г.
28.Пирожков В.Ф. Криминальная психология. -М,2001. -189 с.
29.Ратинов А.Р. Судебная психология для следователей. М., 1987 г.
30.Рыжков А.Л., Сергеев А.И. Субъекты уголовного процесса, Тула, 1996
32.Удалов Л.Д. Вопросы тактики предъявления для опознания /Криминалистика и
33.Яблоков Н.П. Криминалистика, 1995 г.
34.Якушев С.Ю. Тактические приемы расследования преступлений. Казань 1984 г.
3.Практикалық материалдар.
1.Актуальные проблемы прововедения в современный период. Томск 1991г.
2.Быховский И.Е. Глазырин Ф.В. Питерцев С.
Допустимость тактических приемов при запросе. Учебное пособие 1989г.
3.Бахин В.П, Когамов М.Ч, Карпов Н.С. Допрос на предварительном
4.Ведерников Н.Т. Изучение личности обвиняемого по отдельным категориям преступлений.
5.Гинзбург А.Я. Опознание в следственной оперативно-розыскной и оперативной практике.
6.Криминалистическая тактика: Курс лекций под ред. Лаврова С.В, Нургалиева
7.Копиев Д.П. Установление следователем обстоятельств преступления, имеющих психологическую структуру.
8.Митрохина З.И. Использование данных психологии при производстве допроса и
9.Образцов В.А. Криминалистика:Теория. Понятие и виды криминалистической техники. Тактические
10.Теория и практика использования специяльных знаний при расследовании преступлений.
11.Тактика использования внезапности в раскрытии преступлении ОВД. Учебное пособие
В.С.Бурдакова, И.Е.Быковский. Предъявление для опознания на предварительном следствии.
Криминалистика / Под
УПК РК (Общая характеристика в сравнении с УПК Каз.ССР)
Криминалистика: В 2-х томах (Под ред .Г .С .Белкина,
Психологический словарь - М., 1983. - 376-бет.
В.С.Бурданова, И.Е.Быковский.
Криминалистика:Учебник (Под ред .И. Ф.Пантелеева, Н.А.Селиванова. -М. Юр.лит., 1984
А.Я.Гинзбург. Опознание в
Салаев В.А.Установление личности трупа в ЧС,связанных с гибелью людей:Автореферат
М.С.Шектер. Психологические проблемы узнавания. - М, 1967. - 41-бет.
УПКРК.Общая характеристика
А.Я.Гинзбург. Опознание в следственной,оперативно-розыскной и әкспертной практике.-М.,1996.-21-бет.
А.Я.Гинзбург. Опознание в следственной,оперативно-розыскной и әкспертной практике.-М.,1996.-23-бет.
Криминалистика /под.ред. В.А.Образцова. М. 1 997.-482-бет.
А.Я.Гинзбург. Опознание в следственной,оперативно-розыскной и әкспертной практике.-М.,1996.-25-бет.
А.Я.Гинзбург. Опознание в следственной,оперативно-розыскной и әкспертной практике.-М.,1996.-26-бет.
В.С.Бурданова, И.Е. Быловский.Предъявления для опознания на предварительном следствии.-М.,1975-43-бет.
Архив Жайремского поселкового суда.
В.С.Бурданова, И.Е.
Криминалистика в 2-х томах./под ред.проф.Р.С.Белкина,В.П.Лаврова,И.М.Лизита
62