Жоспар
І Кіріспе
ІІ Негізгі бөлім
1. Қазақстан Республикасында азаматтық қоғамның қалыптасуы мен дамуы
2. Азаматтық қоғам ұғымы, оның құрылымы мен функциялары
3. Тұжырымдаманың мақсаты мен міндеттері
4. Қазақстан Республикасындағы азаматтық қоғамның
перспективалық көрінісі
5. Азаматтық қоғамды дамытудың негізгі принциптері мен құқықтық
6. Азаматтық қоғам институттары қызметінің құқықтық негізін
7. Мемлекеттік органдар мен азаматтық қоғам институттарының ынтымақтастық
8. Халықтың жоғары саяси, құқықтық және азаматтық мәдениеті
9. Еңбек қатынастарын жетілдіру
10. Әлеуметтік саясатты жаңғырту
11. Бизнестің әлеуметтік жауапкершілігін арттыру
12. Саяси жүйенің ұғымы
13. Саяси жүйенің құрылымы
14. Саяси жүйенің жіктелуі
ІІІ Қорытынды
IV Пайдаланылған әдебиеттер.
Кіріспе
Адами әлеуетті, азаматтардың іскерлігін жандандыру, азаматтық қоғамды одан
Қазақстан Республикасында азаматтық қоғамды дамытудың 2006 – 2011
Бұл Тұжырымдамада қазіргі кезеңде Қазақстанда азаматтық қоғамды дамытудың
Тұжырымдама азаматтық қоғам институттарын дамытудың негізгі бағыттары мен
1. Қазақстан Республикасында азаматтық қоғамның қалыптасуы мен дамуы
1980 жылдардың аяғы мен 1990 жылдардың басында басталған
Қазақстанда алғашқылардың бірі болып экономиканың мемлекеттік емес секторы
Елдегі азаматтық қоғам мен оның институттарын белгілі бір
1991 жылғы 27 маусымда «Қазақ ССР-індегі қоғамдық бірлестіктер
Нәтижесінде елде «Қазақстанның халық конгресі», «Алаш» партиялары, Қазақстанның
1990 жылдардың басында Әлеуметтік қорғау коалициясы құрылды, оның
1994 жылғы желтоқсанда Қазақстан Республикасының Президенті әлеуметтік-экономикалық және
Партиялар мен қозғалыстардың құрылуы мен жұмыс істеуі және,
1990 жылдың аяғы азаматтық институттар қызметінің кәсібиленуімен ерекшеленді,
Бұқаралық ақпарат құралдарының, (бұдан әрі - БАҚ) баспа
1998 жылғы 7 қазанда ел Парламентінің Қазақстан Республикасының
1999 жылы іс жүзінде барлық өңірлерде «ҮЕҰ ақпарат
2000 жылғы қазанда Қазақстан Республикасы Президентінің «Еркін де
2. Азаматтық қоғам ұғымы, оның құрылымы мен функциялары
Азаматтық қоғам – онда болып жатқан процестер мен
Қоғам демократиялық дамудың белгілі бір сатысында ғана азаматтық
Елде азаматтық қоғамды қалыптастыру және демократияны дамыту өзара
Азаматтық қоғамды дамытудың алғышарттары меншіктің алуан түрлі нысаны
Құқықтық мемлекет және демократия азаматтық қоғамның саяси іргетасы
Азаматтық қоғамның экономикалық негізін, тең танылуы мен қорғалуының
Азаматтық қоғам өмір сүруінің басты базалық шарттарының бірі
Демократия жағдайында азаматтық қоғам институттары мен мемлекет ортақ
Демократиялық мемлекеттің азаматтары дербес бостандық құқығын пайдаланады, бірақ
Азаматтық қоғам демократиялық саяси жүйе жағдайында ғана билік
Демократиялық, зайырлы, құқықтық және әлеуметтік мемлекеттің міндеті жаратылысы
Азаматтық қоғамның міндеті – жеке адам мен мемлекет
Азаматтық қоғамның мақсаты қоғамның әр мүшесінің мүдделерін қорғау,
Азаматтық қоғам институттарына саяси партиялар, жергілікті қоғамдастықтар, кәсіптік
3. Тұжырымдаманың мақсаты мен міндеттері
Осы Тұжырымдаманың мақсаты адам құқықтары мен адами өлшем
Алға қойылған мақсатқа қол жеткізу үшін күш-жігерді негізгі
адам, оның құқықтары мен бостандықтары басты құндылық болып
үкіметтік емес ұйымдар, бизнес-сектор және мемлекет арасында үйлесімді,
ҮЕҰ жобаларына бизнес-сектордың қатысуы үшін экономикалық ынталандырулар әзірлеу,
азаматтық қоғамның барлық институттарын дамыту үшін қолайлы құқықтық
өмір сүру сапасының жоғарғы стандарттарына қол жеткізу, еңбек
4. Қазақстан Республикасындағы азаматтық қоғамның перспективалық көрінісі
Тұжырымданың мақсаты мен міндеттерін іске асыру:
адам құқықтары мен демократиялық бостандықтарды сақтауды;
азаматтық қоғам институттарын тұрақты дамыту үшін қолайлы жағдайлар
құқықтары мен бостандықтарын адамның қоғам алдындағы жауапкершілігімен үйлестіруді;
қоғамның мемлекеттік билік қызметін тиімді бақылауын жүзеге асыруды.
әлеуметтік қамсыздандырудың тиімді жүйесін құруды;
қоғам мен билік мүдделерін келісімі жүйесін қалыптастыруды қамтамасыз
Қабылданған шаралар нәтижесінде елде демократиялық мемлекеттің басты принципі
Кәсіпкерлік, шағын және орта бизнес азаматтық қоғамның экономикалық
Мемлекет және азаматтық қоғам институттары халықтың бай және
Мемлекеттік билік басты басымдықтан - қоғамға қызмет етуден
Мемлекет азаматтық қоғам институттарының мақсаттары бойынша әртүрлі қызметін
Елдегі еңбек қатынастары әлемдік стандарттар деңгейіне жетеді. Экономикалық
Азаматтық қоғамның экономикалық құрамдас бөлігіндегі шағын және орта
Азаматтық қоғам институттары мемлекеттік органдардың тапсырысы бойынша әлеуметтік
Қоғамдағы саяси партиялардың ролі нығаяды, бұған заңнаманы демократияландыру,
Мемлекет пен азаматтық қоғам институттары өмір сүру сапасының
Мүмкіндігі шектелулі адамдар әлеуметтік қорғаудың жаңғыртылған мемлекеттік жүйесі
Мемлекет саяси ағартудың және тиімді келіссөздер жүргізу мен
Сот практикасымен қатар қоғамдық, тұлғааралық жанжалдар мен дауларды
Бұқаралық ақпарат құралдары ел өмірін объектіивті бейнелейді және
5. Азаматтық қоғамды дамытудың негізгі принциптері мен құқықтық
Азаматтық қоғамды одан әрі дамыту мынадай принциптерге негізделеді:
адам мен азаматтың іргелі құқықтары мен бостандықтарын сақтау;
эволюциялылық және кезеңділік;
қоғамдық өмір салаларында, ең алдымен экономикалық салада, әлемдік
заңның үстемділігі, барлығының бөле жармастан заң алдында теңдігі;
мемлекеттің істерін басқаруға және басқа да қоғамдық пайдалы
елдегі демократиялық процестерге азаматтардың қатысуы үшін тең мүмкіндіктерді
азаматтарды демократиялық мәдениет мінез-құлқына тарту;
билік пен қоғамның үндесу мен ынтымақтастық мәдениетіне бейіндігі.
Азаматтардың бірлестіктері мен олардың құрылымдық бөлімшелерінің ешқайсы да
Осы Тұжырымдаманы әзірлеу мен іске асыру үшін мыналар
10 қазандағы ««Қазақстан – 2030. Барлық қазақстандықтардың өсіп-өркендеуі,
1996 жылғы 23 мамырдағы № 2995 өкімімен мақұлданған),
23 қаңтардағы № 949 қаулысымен мақұлданған).
Тұжырымдаманы іске асыру жолдары мен тетіктері
Тұжырымдаманы іске асырудың негізгі тетіктері мыналар болып табылады:
Қазақстан Республикасы қол қойған халықаралық шарттар мен пактілерді
мемлекеттік органдар мен азаматтық қоғам институттарының ынтымақтастық құралдарын
халықтың жоғары саяси, құқықтық және азаматтық мәдениеті үшін
Қазақстан Республикасының Парламентіңдегі және мәслихаттардағы саяси партиялардың өкілдіктерін
адам құқықтарын қорғаудағы азаматтық қоғам институтарының ролін арттыру;
БАҚ қызметін реттейтін заңнаманы демократияландыру;
діни бірлестіктер қызметін реттейтін заңнаманы халықаралық стандарттарға сәйкес
еңбек қатынастарын жетілдіру;
әлеуметтік саясатты жаңғырту;
бизнестің әлеуметтік жауапкершілігін арттыру;
азаматтық қоғамның басқа институттарын дамыту;
азаматтық қоғам институттарының халықаралық ынтымақтастығын дамыту.
6. Азаматтық қоғам институттары қызметінің құқықтық негізін
Алдағы 2011 жылға дейінгі кезеңде азаматтық қоғам институттары
коммерциялық емес секторға салық салу мәселелерін;
үкіметтік емес ұйымдардың әлеуметтік жұмысын;
қайырымдылық қызмет пен меценаттықты;
коммерциялық емес ұйымдарды тіркеу мен тарату рәсімдерін жетілдіруді;
гендерлік теңдікті қамтамасыз етуді және жалпыұлттық құқық қорғау
Тұтастай алғанда, алда азаматтардың конституциялық құқықтары мен бостандықтарын,
Ратификацияланған халықаралық шарттар мен пактілердің ережелерін ұлттық заңнамаға
Осы бағыт шеңберінде заң шығарушылық жұмысына азаматтық қоғам
Қазақстан Республикасының Парламенті Мәжілісінің жанындағы Қоғамдық сарапшылар палатасының
7. Мемлекеттік органдар мен азаматтық қоғам институттарының ынтымақтастық
Мемлекеттік органдар мен азаматтық институттар ынтымақтастығын нығайту үшін:
мемлекет пен азаматтық қоғам иституттары арасындағы өзара іс-қимыл
заң шығарушылық жұмысы, мемлекеттік, салалық (секторалдық) және өңірлік
әлеуметтік мәнді проблемалар бойынша қоғамдық тыңдаулар өткізу практикасын
мемлекеттік билік органдарының қызметін және олардың азаматтардың құқықтары
азаматтық қоғам институттарының даму бағдарламаларын іске асыру мониторингі
азаматтық институттардың сектораралық өзара іс-қимылының неғұрлым перспективалы нысандары
азаматтық қоғам институттарымен жұмыс және қоғаммен байланыс үшін
орталық және жергілікті мемлекеттік органдарда қоғаммен байланыс жөніндегі
Халықаралық еңбек ұйымының стандарттарына сәйкес жұмыс берушілер, қызметкерлер
Мемлекеттік әлеуметтік тапсырысты тиімді іске асыру үшін ұйымдық,
Принциптік тұрғыдан орталық және жергілікті атқарушы органдарға мемлекеттік
Мемлекеттік әлеуметтік тапсырысты іске асыруға қолайлы жағдай жасау
серіктестік негізде билік органдары мен азаматтық қоғам институттары
мақсатты топтар мен қызмет көрсетулерді алушылар үшін тиісті
азаматтық институттар мен мемлекеттік органдардың өзара іс-қимылының мемлекеттік
азаматтардың әлеуметтік белсенділігін арттыруға бағытталған жұмыстың жаңа нысандары
түрлі әлеуметтік мәнді салалардағы ұлттық және аумақтық (өңірлік)
8. Халықтың жоғары саяси, құқықтық және азаматтық мәдениеті
Адам құқықтарының жалпыға бірдей декларациясына сәйкес әрбір адам
Ол үшін:
азаматтық қоғам институттарының жұмысы арқылы адамның құқықтық санасын
елде жұмыс істеп тұрған жергілікті өзін-өзі басқару жүйесін
қоғамда Қазақстан Республикасының Конституциясына, мемлекеттік рәміздерге деген құрметті
жалпы орта, кәсіптік бастауыш және орта білім беру
қазақстандық қоғамда адам құқықтары мен бостандықтарын қамтамасыз етуде
құқықтық жүйені одан әрі ырықтандыру;
қылмыстық-атқару жүйесін ізгілендіруге, елде қоғамдық қорғау институтын дамытуды
халықтың әлеуметтік әлжуаз жіктерінің құқықтарын қамтамасыз ету үшін
адам құқықтары және әрбір адам мен тұтас қоғам
жанжалдарды соттан тыс шешу тетіктерін, дауларды келіссөздер, аралық,
гендерлік теңдікті дамыту және нығайту, қоғамдық санадағы әйелдер
9. Еңбек қатынастарын жетілдіру
Еңбек қатынастарын жетілдіру үшін:
қызметкерлер мен жұмыс берушілер мүдделерінің теңгерімін қамтамасыз ету
қызметкерлердің құқықтарын қорғауды қамтамасыз етуде кәсіподақтардың рөлі мен
ықтимал жанжалдар мен еңбек дауларының алдын алу мақсатында
еңбек қатынастарын реттеу ауыртпалығының орталығын кәсіпорындар деңгейіне ауыстыру;
жұмыс берушілер мен қызметкерлер өкілдерінің арасындағы ұжымдық шарттар
қызметкерлердің мүдделерін, қажеттіліктерін қанағаттандыру және өнеркәсіп орталықтарындағы өткір
10. Әлеуметтік саясатты жаңғырту
Билік пен азаматтық қоғамның ортақ міндеті әлеуметтік мемлекет
Азаматтардың Конституцияда кепілдік берілген әлеуметтік-экономикалық құқықтарын іске асыруды
Ұлттық стандарт мынадай бөлімдерді қамтуға тиіс: еңбекақы төлеу,
Тәуелсіздік жылдары жинақталған ресурстық әлеует, бюджет мүмкіндіктері мен
Жүргізіліп жатқан әлеуметтік саясат негізіне субсидиарлық принципті енгізудің
Сонымен қатар проблемаларды жергілікті деңгейде шешуге және елде
11. Бизнестің әлеуметтік жауапкершілігін арттыру
Бизнестің әлеуметтік жауапкершілігін ынталандыру – әлеуметтік мәңді жобаларды
Кәсіпкерлер үшін әлеуметтік жауапкершілікті арттыру мәселелерінде олардың қызметі
БҰҰ-ның Бизнестің корпоративтік әлеуметтік жауапкершілігі жөніндегі жаһандық шартының
Қазақстан Республикасында азаматтық қоғам институттарын дамыту
2001 жылға дейінгі кезеңде азаматтық қоғамның саяси партиялар,
Үкіметтік емес ұйымдар сегментінде мемлекеттік әлеуметтік тапсырысты қалыптастыру
Саяси партиялардың алдында міндеттердің сапалы жаңа дейгейі тұр.
Олардың қоғамдық-саяси өмірдегі және мемлекеттік басқарудағы рөлінің артып
Кәсіптік одақтар мемлекеттің әлеуметтік-экономикалық саясатын әзірлеуге және іске
Бұқаралық ақпарат құралдары саласы отандық теледидар мен радионың,
Діни бірлестіктер бөлігінде құқыққа қайшы іс-әрекет жасау үшін
Осылардың бәрін ескере отырып, мемлекет азаматтық қоғам институттарымен
БАҚ қызметін реттейтін заңнама демократияландырылады. Тәуелсіз БАҚ қызметін,
Халықаралық стандарттарға сәйкес діни бірлестіктердің қызметін реттейтін заңнама
Республиканың жастар және балалар ұйымдарының қызметін мемлекет тарапынан
Қазақстан халықтары Ассамблеясының рөлі нығайтылады. Этносаралық қатынастар, білім,
Жергілікті өзін-өзі басқаруды жүйелі және кезең-кезеңімен дамытуға баса
Олардың өзіндік ерекшеліктері ескеріле отырып, осы бағыттар бойынша
Азаматтық қоғам институттарының халықаралық
ынтымақтастығын дамыту
Соңғы он жылдық ішінде әлемде түрлі елдердің азаматтық
Осы саладағы халықаралық ынтымақтастықты дамыту үшін:
қазақстандық азаматтық қоғам институттарын халықаралық қоғамдастыққа кіріктіруді жалғастыру,
Қазақстанда әлеуметтік-экономикалық бағыттағы мақсатты бағдарламаларды Орталық Азияда іске
12. Саяси жүйе
"Жүйе" ұғымын XX ғасырдың 20-жылдары ғылыми айналымға алғаш
Кейін жүйелік тәсіл қоғамдық ғылымдарда пайдаланыла бастады. Социологияда
"Кірістің" 2 түрі бар: талап және қолдау. Талапты
Қолдау қоғам мүшелерінің саяси жүйеге ниеттестігін, адалдығын, саяси
Халықтың әртүрлі жіктерінен түскен талаптарға саяси жүйе қандай
Шығыс — саяси жүйе жұмысының нәтижесі. Онда саяси
Егер билік басындағылар қоғам мүшелерінің талаптарын тындамаса, оның
Д. Истонның идеяларын Г. Алмонд одан әрі дамытты.
Ол саяси жүйеге рөлдер мен олардың өзара қатынасының
Егер біріншісі мемлекеттік және мемлекеттік емес институттарды зерттеуге
Саяси жүйенің өзіндік мүмкіндіктері де бар. Д. Истон
Саяси жүйе төмендегідей қызметтерді атқарады:
1. Белгілі бір әлеуметтік топтың немесе көпшілік
2. Саяси жүйе қоғамдық қатынастарды реттейді, жекелеген
3. Саяси жүйе қоғамда жинақтаушылық, топтастырушылық қызметті атқарады.
4. Экономиканың қалыпты жұмыс істеп, прогресті дамуына
5. Қоғамды, оның мүшелерін ішкі және сыртқы
Сонымен, қоғамның саяси жүйесі деп билік жүргізіп, қоғамда
13. Саяси жүйеніц кұрылымы
Зерттеушілер саяси жүйенің мынадай негізгі төрт бөлігін атайды:
Саяси институттарға (ұйымдар, мекемелер) мемлекет, саяси партиялар, кәсіподақтар,
Солардын, ішіндегі ең негізгісі — мемлекет. Ол қоғамда
Мемлекеттік емес ұйымдардың арасында қазіргі қоғамның саяси өмірінде
Қоғамның ең бұқаралық ұйымына кәсіптік одақтар жатады. Олардың
Қоғамның саяси жүйесіне діни ұйымдар да кіреді. Олардың
Жоғарыда көрсетілген ұйымдардың ішінде мемлекет пен саяси партиялардың
Қоғамдық жүйенің екінші бөлігін саяси қатынастар құрайды. Оған
Саяси жүйенің үшінші бөлігі болып саяси ережелер (нормалар)
Оларға белгіленген тәртіпті бұзғаны үшін мемлекет тарапынан шаралар
Саяси жүйенің төртінші белгісі — саяси мәдениет. Ол
Саяси жүйенің көрсетілген бұл төрт бөлігі үздіксіз дамып
Саяси жүйенің басты қызметі — қазына, байлықты болу
Біз осыған дейін бір мемлекеттің ішіндегі саяси жүйе
14. Саяси жүйенің жіктелуі
Саяси жүйенің жіктелуі жөнінде ғалымдар арасында ортақ пікір
Ал У. Ростоу және т.б. "экономикалық өсу сатысы"
Саяси жүйені оның саяси тәртібіне (режиміне) қарай тоталитарлық,
Француз саясаттанушысы Ж. Блондель саяси жүйені басқарудың мазмұны
3) дәстүрлі саяси жүйе. Ол ат төбеліндей ақсүйектердің
Батыс саясаттанушыларының арасында саяси мәдениеттің жағдайына қарай, құндылықтар
Саяси жүйенің ағылшын-америкалық түрі ондағы саяси мәдениеттің бірыңғайлығымен,
Құрылыктық (континеиталдық) — еуропалыксаяси жүйенің саяси мәдениеті, ұстанатын
Индустрияланбаған немесе жарым-жартылай индустрияланған саяси жүйеге аралас мәдениет
Тоталитарлық жүйеде саяси мәдениеттің таптық сипаты бар. Сырттай
Саяси жүйені жіктеудің тағы басқа да түрлері бар.
Қорытынды
Мемлекеттік әлеуметтік тапсырысты тиімді іске асыру үшін ұйымдық,
Принциптік тұрғыдан орталық және жергілікті атқарушы органдарға мемлекеттік
Тәуелсіздік жылдары жинақталған ресурстық әлеумет, бюджет мүмкіндіктері мен
Сонымен, қоғамның саяси жүйесі деп билік жүргізіп, қоғамда
Пайдаланылған әдебиеттер.
Азаматтық құқық. І том. Жоғарғы оқу орындарына арналған
ҚР Азамттық кодексі (жалпы бөлім), 1994 жыл,
ҚР Азаматтық кодексі (ерекше бөлім), 1999 жыл, 1
Право и собственность Монография. /Под.ред. М.К. Сулейменова.-Алматы:Жеті Жарғы,2001
Тугинский Б.И., Сафулин Д.Н. Правовая экономика проблемы становления.
“Жауапкершілігі шектеулі және қосымша жауапкершілігі бар серіктестіктер туралы”.
ҚР “Өндірістік кооперативтер туралы” Заңы.
Ә.Ерали, Жерге меншік құқығының негіздері.-Алматы,1996,18бет
Гражданское право Учебник ч.1./под.ред. Ю.К Толстого А.Г Сергеева,-М,;ТЕИС,1996-552с
К.Маркс, Ф Энгельс Сочинение 2-е издательство Т46.ч1 с23-24
ҚР “Мемлекеттік кәсіпорындар туралы”. Президентінің заңды күші бар
ҚР “Жеке кәсіпкерлік туралы” Заңы 19 маусым 1997
Тулеуғалиев Ғ.И. Азаматтық құқық. —Алматы: 2001
ҚР “Тұрғын үй қатынастары туралы” заңы 16 сәуір
ҚР “Жер кодексі” 20 шілде 2003 ж.
Гражданское права РК/под.ред. Тулеугалиева Г.И., Мауленова К.С.-Алматы 2001
Соколовский К.И. Собственность в гражданском праве. Учебно-практическое пособие.
Джусупов А.Т. Право собственности и иные вещные права.
Суханов Е.А. Лекции о праве собственности. —Москва: 1991
Римское частное право. Учебник /Под.ред проф. И.Б.Новицкого и
Жанайдаров И.У. Проблемы реализации права государственной собственности. —Алматы:
Сулейменов М.К. Развитие института права собственности в законодательстве
Шершеневич Г.Ф. Учебник русского гражданского права. —М.,
Бибиков А.Н. Правовые проблемы реализации государственной собственности. —Иванова,
Сулейменов М.К. Коментарий к Закону РК “О собственности”,
Витрянский В.Г., Суханов Е.А. Защита права собственноти. —М.,
З.О.Ашитов, Б.З.Ашитов «Егемен Қазақстанның құқы» А., 1997
Әкімшілік құқық бұзушылық туралы Қазақстан Республикасының Кодексі А.,
А.Ибраева, Г.Әлібаева Қ.Айтқожин «Қазақстан Конституциясы, Қазақстан Республикасының Парламенті,
Ғ.Сапарғалиев «Қазақстан Республикасының құқығы» А., 2004
Н.Р.Күнқожаев «Адам және қоғам» А., 1997
Н.Дулатбеков және т.б. «Мемлекет және құқық негіздері» А.,
Ғ.Маймақов «Қазақстан Республикасының саяси-құқықтық тарихы»
А., 2000
Д.А.Булгаков, А.Ж.Истаев «Мемлекет және құқықтық жалпы тарихы» А.,
Ө.Қ.Қопабаев «Шетелдердің Конституциялық құқығы» А., 1998
Ғ.Сапарғалиева «Қазақстан мемлекеті мен құқығының негіздері»
А., 1994
С.С.Алексеев «Теория права» М., 1993
А.Қ.Мұхтарова «Шетелдердің мемлекет және құқық тарихы» А., 1999
Австрийская Рсспублика; Конституция и законодательные акты. М: Прогресс,
Испания: Конституция и законодательные акты). М.;Прогесс, 1998.
Италия: Конституция и законодательные акты. М.: Прогресс, 1998.
Кокституции 16 стран мира. Алматы: Жеті-жарғы. 1995.
Конституция Российской Федерации. М.:Юридическая литература. 1993.
Китайская Народная Республика: Конституция и законодательные акты. М.:Прогресс,
Современные зарубежные конституции. М.: Юрид.лит. 1997.
США: Коиституция и законодательные акты. / Пер, с
Французская Республика: Конституция и законодательные акты. М.:Прогресс, 1998.
ФРГ: Конституция и законодательные акты. М.: Прогресс, 1991.
Абельдинов А.К., Копабаев О.К. Конституционкое право зарубежных стран.
Алексеев СС Теория права. М.: Юридическая литература. 1993.
Арановский К.В. Государственное право зарубежных
стран. М.. 1998.
Барнашев А.М. Теория разделения властей: становление применение. Томск.
Баренбойм II.Д. Три тысячи лет доктрины разделении властей.
Башиев Ж.М. Судебная зашита конституции. Алматы: Жеті жарғы.