МАЗМҰНЫ
Кіріспе……………………………………………………………………... 6
1 Еңбек саласындағы конституциялық қағидалар мен құқықтар: жалпы сипаттамасы
9
1.1 Еңбек ету бостандығы адамға және азаматқа тән құқықтардың
9
1.2 Еңбек саласындағы конституциялық қағидалар мен құқықтар: түсінігі, түрлері
18
1.3 Еңбек саласындағы конституциялық қағидалар: мазмұны, құқықтық реттелуі, оның
24
1.4 Қазақстан Республикасы мен шет елдердің еңбек саласындағы конституциялық
34
2 Еңбек саласындағы конституциялық құқықтар мен қағидаларды сот арқылы
40
2.1 Еңбек саласындағы конституциялық құқықтар мен қағидаларды сот арқылы
40
2.2 Еңбек дауларын қарау кезіндегі тараптардың іс жүргізу құқығының
54
Қорытынды……………………………………………………………….. 64
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ……………………………… 67
Кіріспе
Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Заман озып, өмірге нарықтық қатынастардың енуі,
Қазақстан Республикасы Президентінің «Қазақстан халықының әл-ауқатын арттыру – мемлекеттік
Мемлекеттік кәсіпорындармен қоса толып жатқан кооперативтердің, шаруашылық қоғамдар мен
Еңбек құқықтық қатынасы теңдік пен билік-бағыныстылық қатынастарының синтезінен тұрады,
Өкінішке орай, экономикада болып жатқан жаңғыртулар құқықтың онымен тығыз
Еңбек құқықтық қатынастары саласында елеулі проблемалар пайда болды. Еңбек
Азаматтардың еңбек саласындағы конституциялық құқықтар мен қағидаларды қорғау механизмі
Азаматтардың еңбек ету құқығына мемлекет тарапынан жаңаша көзқарас орнығуы
Ғылыми тұрғыдан алғанда диплом тақырыбының өзектілігі, ең алдымен, еңбек
Зерттеу жұмысының теориялық және методологиялық негізі. Еңбек ету құқығы
Зерттеудің мақсаты мен міндеттері. Қазақстан Республикасында нарықтық қатынастардың
Осыдан келіп, диплом жұмысында мынадай міндеттер қойылып, шешімін тапты:
- еңбек ету бостандығы адамға және азаматқа тән құқықтардың
- еңбек саласындағы конституциялық қағидалар: мазмұны, құқықтық реттелуі, оның
- Қазақстан Республикасы мен шет елдердің еңбек саласындағы конституциялық
- еңбек саласындағы конституциялық құқықтар мен қағидаларды сот арқылы
- еңбек дауларын қарау кезіндегі тараптардың іс жүргізу құқығының
Зерттеу жұмысының объектісі. Еңбек саласына қатысты қағидалар мен құқықтарды
Дипломдық жұмыстың құрылымы. Кіріспеден, екі тараудан, алты бөлімнен, қорытындыдан
1 Еңбек саласындағы конституциялық қағидалар мен құқықтар: жалпы сипаттамасы
1.2 Еңбек саласындағы конституциялық қағидалар мен құқықтар: түсінігі, түрлері
Құқық теориясының, оның ішінде еңбек құқығы теориясының қазіргі даму
Көзқарастардың бір-біріне сәйкес келмеуіне, олардың әртүрлі болуына қарамастан, құқық
Қазіргі уақытта бұл қағиданы зерттеу үзінділік түрде кездеседі
Еңбек қатынастарын құқықтық реттеу тетігінің мәні мен ішкі бірлігін
"Принцип" ұғымы (латынша ргіпсіріит - басталу, негізі) адамдардың жүріс-тұрысындағы
Құқыққа (оның ішінде еңбек құқығына) қатысты алсақ қағидат орталык
Қағидат (принцип), еңбек құқығы жүйесінің негізге алынатын элементі ретінде
Құқықтық қағидатгар дегеніміз заңда бекітілген баскарушы ережелер. Қазақстан Республикасы
Азаматтардың еңбекті қолдану саласындағы негізгі құқықтарын қағидатгармен тендестіруге болмайтындығын
Сонымен қатар еңбек құқығының қағидатын құқықтық нормадан ажырата білу
Еңбек құқығы қағидаттарының сипаттамасында тағы да бір маңызды жақты
Еңбек құқығы қағидаттарының қызметтік рөлін мына негізгі позициялармен сипаттауға
а)
б) қағидаттар
в) қағидаттар
г)
д) қағидаттар
Құқықтық қағидаттардың еңбек құқығының теориясында және заң практикасында даму
Еңбекті ұйымдастыру және қолдану саласындағы қағидаттар өздерінің мазмұны, әрекет
Жалпы (салааралық) қағидаттар еңбекті жөне тиісінше еңбек құқығы салаларын
Заңдылықтың қағидаты дегеніміз Конституцияны, республиканың күшіндегі заңдарын сақтау, басқа
Құқықтық қатынастар саласында заңдылық қағидаты еңбекті ұйымдастырудың және қодданудың
Зандылық қағидаттарын сақтау, бірінші кезекте еңбек туралы күшіндегі кодекстің
Азаматтардың құқықтарының, бостандығының және заңды мүдделерінің мемлекет мүдделері алдында
Бұл қағидатқа сәйкес азаматгар өздерінің еңбек құқықтарын және занды
Азаматтардьң мешекетті басқару ісіне тең құқылы қатысуының жалпы қағидатының
Қоғамдық пікірді есепке алу және жариялылық - мемлекетгік органдардың,
Дегенмен, күшіндегі заңнамада кәсіподақ сияқты қоғамдық бірлестіктердің қызметі жүзеге
Қазақстан Республикасының халықаралық аренадағы қызметінен туындайтын халықаралық қарым-қатынас қағидатының
Салааралық қағидаттар салалық құқықтық нормаларда (еңбек, азаматтық, әкімшілік және
Еңбек құқығының кейбір институттарының қағидаттары өте шектеулі салаларда әрекет
1.3 Еңбек саласындағы конституциялық қағидалар: мазмұны, құқықтық реттелуі, оның
Кейде мемлекет пен құқық саласындағы мамандардың еңбек бостандығын адамның
Қазір қоғамдағы еңбек қатынасының негізгі түрлері еңбек құқығы мен
Еңбек құқығы ғылымында еңбек бостандығын білдіретін салалық қағиданың мазмұны
Бірақ, еңбек құқығында тіпті де еңбек бостандығының көрінісі деуге
Еңбек құқығының көптеген институттарында еңбек бостандығының заңдық кепілдіктерін дамыту
Еңбек құқығы ғылымында тек еңбек шартының еркіндігі туралы айту
Жұмысшылар мен қызметшілер өздерінің еңбек ету құқығын еңбек шартын
Әрине, кезінде ілгерішілдік маңызы болған (мәселен, 1918 жылғы ЕтЗК
Еңбек туралы шарттар мен келісімдердің еркіндігі еңбек бостандығына түгелдей
Еңбек адамының еңбек туралы негізгі дербес шарттардағы (еңбек қатынастарындағы)
Еңбек заңдылығында жұмысқа қабылдаудан бас тарту мен еңбек туралы
Тараптар ұсынған тікелей, соның ішінде міндетті шарттар бойынша келісімге
Адамды кімнің жұмысқа қосуының да заң жүзінде маңызы зор.
Еңбекке жалдау шарттарына қатысты ой қисыны бұдан өзгешерек. Жұмысқа
Жұмысшылар мен қызметшілердің тұрғысынан алғанда еңбек шартының, еңбекке жалдау
Еңбек туралы шарттардың бір тарабы ретінде жұмыскердің ондай шарттар
Белгілі ресейлік ғалым Л.Ю.Бугровтың пайымдауынша, еңбекшартын өзгертуді құқықтық реттеудің
Еңбектің елеулі жағдайлары дегенде алдымен еңбек туралы кез-келген негізгі
Елеулі жағдайлардың екінші бір тобын еңбек бернесін атқару орнын
Біздің ойымызша, осы тұрғыда еңбек заңнамасында әртүрлі үш анықтама
Жұмысшылар мен қызметшілердің осы аталған еңбек жағдайларынан басқа елеулі
Еңбеккерді еңбек туралы шарттардағы бостандығын дербес еңбек құқық қатынастарының
Заңнамаға сәйкес, жұмыстан шығару мынадай белгілермен сипатталады: жұмыскер жалпы
Нақты өмірдің өзі дәлелдеп берген бір шындық: кез-келген қоғамдық
Қоғамды демократияландыру және меншікті жекелеу еңбектің жалдаудан басқа да
- Жалдамалы жұмыскер ретіндегі еңбек;
- Өзін өзі дербес түрде жұмыспен қамтамасыз етуші азаматтардың
- Жеке еңбек шарты - еңбек ету бостандығын жүзеге
- Азамат өзінің еңбек ету құқығын қалайша жүзеге асырмақшы
Бұл санаттағы жұмыскерлердің еңбек ету бостандығын жүзеге асыру жөніндегі
Еңбек ету бостандығының қосарлы мәні бар, оның бірі-еркін кәсіпкерлік
Еркін кәсіпкерлік формасында еңбек ету бостандығының мазмұнындағы ең басты
- қызмет (жұмыс) аясының бағытын таңдау мүмкіндігі;
- қолданыстағы заңнамада көрсетілген формалардың бірінде сол мүмкіндікті жүзеге
- қызметтің саны мен сапасына қарай табыс алуға, оның
Кәсіпкерліктің жал бойынша жұмыс істеуден айырмашылығы мынадай:
- Кәсіпкерлік еңбек үдерісіне (процесіне) материалдық, санаткерлік меншік нысандарын
- Жалдамалы жұмыскердің еңбегі құқықтық тұрғыдан толығымен ҚР Еңбек
Кәсіпкер жергілікті нормотворчествоның субьектісі болып табылады да кәсіпорындағы еңбек
- Кәсіпкер табысының мөлшері мен формасының жалдамалы жұмыскердің еңбек
Кәсіпкерлік пен жалдамалы еңбек - еңбек қызметінің екі түрі,
- Бұлардың екеуінде де адамның еңбекке деген дене қабілеті
- Еңбек қызметі үшін сыйақы беріледі;
- Мемлекет еңбектің әралуан түрлері мен нысандарында еңбек қабілетін
ҚР Халықтың жұмыстылығы туралы Заңның 2 бабы бойынша кәсіпкерлік
Адамның меншік формаларына қатысына қарай оның еңбек әлеуеті "таза"
Кей авторлар жалдаушының субьектісіне қарай жал бойынша еңбектің мынадай
- Жеке кәсіпорындардағы еңбек;
- Ұжымдық меншік нысаны бар кәсіпорындардағы еңбек;
- Мемлекеттік және жергілікті бағыныстағы кәсіпорындардағы еңбек;
- Қоғамдық ұйымдардың кәсіпорындарындағы еңбек;
- Отбасы кәсіпорындарындағы еңбек;
-Жекелеген адамдарда жұмыс істеу түріндегі еңбек.
- Заңдық тұлға құру арқылы немесе онсыз-ақ жеке және
Заңдық тұлға ретінде рәсімделмеген жеке де ұжымдық та кәсіпкерлік
Заңдық тұлғаны рәсімдеген жағдайда кәсіпкерлік жалдамалы еңбекті үнемі пайдаланумен
1. Меншік иесінің дербес қызметі (меншікшіл кәсіпкер);
2. Мүлікті шаруашылық жүргізу немесе жедел басқару құқығымен
басқарушының қызметі (контрактылы кәсіпкер).
Контрактылы кәсіпкерлік жай және мерзімдік болып бөлінеді, мұның соңғысында
Әдеттегі жағдайда шаруашылық қызметі мен кәсіпкерлік қызметтің, еңбек қатынастарын
"Кәсіпкерлік еңбек" құқығы мен "жалдамалы еңбек" құқығының нақты элементтерін
Жалдамалы жұмысшылардың қатынасы еңбек құқығы арқылы реттеледі, сондықтан жұмысшылар
- кәсіпорындардың жұмысшы күшін қажетсінуі, бос орындар, нақтылы кәсіпорындағы
- арнаулы мемлекеттік органдар-жұмыстылық орталықтарын құру;
- кәсіби бағдарлау мен кәсіби іріктеудің қолданыстағы жүйесі;
- өндірістік оқу жүйесі.
Жалдамалы жұмыскердің осы аталған құқығына кәсіпкердің әрекет түрін, кәсіпорынның
Ресей Конституциясында еңбек ету бостандығы мен еңбек ету құқығы
Нарықтық экономикаға көшу, кәсіпорындарды мемлекет меншігінен алу экономиканы қалыпты
Еңбек ету бостандығын іске асыру формаларының әр алуан болуына
Еңбек ету бостандығының халықаралық құқықтық жағдайын қарастырсақ кейбір еңбектерде
Қазақстан егеменді және тәуелсіз мемлекет ретінде қалыптасты және әлемдік
Қазақстанда халықаралық құқықтық актілердің ұлттық заңдардан басымдық қағидасы Конституция
1.4 Қазақстан Республикасы мен шет елдердің еңбек саласындағы конституциялық
Әлеуметтік-экономикалық қатынаста еңбек қатынастарының алатын орнының маңызы ерекше. Еңбек
Қазіргі кезде шетел элементтерінің қатысуымен болатын еңбек қатынастарының құқықтық
Нарықтық экономикалық заңға сәйкес, Қазақстан Республикасының еңбек нарықтық қатынастарында
Міне сондықтан осындай еңбек қатынастары туындаған кезде оның құқықтық
Еңбек қатынастары Қазақстан республикасында ең бірінші Еңбек кодексінің баптарын
Шетелдік еңбек қатынастарының реттелуі әр елде өз ерекшеліктерімен айқындалады.
Осы салада белгілі бір анықталған коллизиондық принциптер құралады. Батыс
Бірінші қолдануда тек қана жария құқықты пайдалану, яғни жұмыс
Екінші қолдануда еңбек қатынастарының құқығын өз таңдауымен, яғни шарттың
Коллизиондық қағиданың қолдануы, яғни жұмыс орнының елінің заңын қолдану
Жұмыс орнының елі дегеніміз - жұмысшының жұмыс істейтін мекемесінің
Жұмыс күшінің миграциясы әлемдік масштабта үнемі өсу сипатына ие.
Жоғарыда көрсетілген Қазақстан елінің көш-қон жағдайы және оның республикадағы
Мысалы, Қазақстан Республикасы мен Иран Мұсылман Республикасы арасындағы достастықты
Қазақстан Республикасы мен Монғолия арасындағы азаматтардың ерікті түрде көшуіне
Көш-қон мәселесі тек қана мемлекеттің ішкі мәселесі ғана
Халықтың көш-қон процессін реттейтін негізгі мемлекеттік орган Қазақстан Республикасының
Шетелдік тұлғалардың еңбек қатынасын реттеуде өзіне тән ерекшеліктері баср,
Коллизиондық нормалар еңбек қатынасы саласының көптеген заңдары мен нормативтік
Халықаралық құқық барлық жағынан еңбек қатынастарын реттейді. Адам құқықтарын
ТМД елдері шеңберінде Қазақстан Республикасы жасаған халықаралық келісімдерден мыналарды
Азаматтар уақытша жұмыс істеуге келген елдің заңдарын құрметтеуге
а) азамат уақытша еңбекке орналасу заңын бұзса
б) азамат еңбек тәртібін бұзуына байланысты еңбек шарты бойынша
в) азамат ауыру болу салдарынан немесе өндірістік жарақат алу
г) шарт пен келісімде көрсетілгендей тараптардың біреуінің жағдайды
д) туындаған жееке жағдайларға байланысты азаматтың тұрғылықты жеріне кетуіне
е) мұны тараптардың бірі қажет етсе [21, 43б.].
Қазақстан Республикасының Конституциясының 21 бабында: Қазақстан территориясында заңды тұрушы
Бұл дегеніміз шетел азаматтарына және азаматтығы жоқтарға да еңбектің
Шетелдіктердің еңбек әрекеттері Консулдардан басқа "ҚР-ғы шетел азаматтарының құқылық
Осы заңға сәйкес, және халықаралық шарттардың негізінде шетел азаматтары
Шетел азаматтары да, қазақстандықтар сияқты, құқықтар мен міндеттерге ие
Шетелдіктердің еңбек қатынастарына байланысты міндеті Қазақстан заңы бекіткен салықты
Нақты еңбек қатынастары екі жақты түзілген контратінің негізінде
Қазақстан Республикасының конституциясында (21 бап) азаматтардың ешқандай кедергісіз Республикадан
Азаматтық Кодекстің 14 бабында да Қазақстан азаматы еңбек қызметін
"Халықты жұмыспен қамту" Заңында еңбек қызметтерін шетелде уақытша жүрген
"Қазақстан Республикасының шетелдегі жұмысшыларының еңбек шарты мен ережелері
Қазақстан Республикасының азаматы шетелге шығу үшін шетелдік паспорт алуы
1) егер ол мемлекеттік құпияны,
2) егер ол жасаған қылмысы
3) егер ол міндеттемені орындаудан
4) егер ол міндетті әскери
5) егер ол өзі туралы
6) егер оған сотта азаматтық
Республикалық мекемелерден шетелге жұмысқа жіберілген жұмысшылардың еңбек ақысы теңге
2 Еңбек саласындағы конституциялық құқықтар мен қағидаларды сот арқылы
1.1 Еңбек ету бостандығы адамға және азаматқа тән құқықтардың
Кең мағынасында алғанда адам бостандығы дегеніміз индивидтің (жеке адамның)
Әр елде, әрбір мемлекетте адам бостандығына деген теориялық және
Адамның туабітті құқықтарының бірі және бірегейі - өмір сүру
Жалпы құқық салаларының, соның ішінде еңбек құқығының негізгі қағидалары
1993 жылғы Конституция шынайы еңбек бостандығына, яғни, қызмет пен
С.А. Димитрованың көзқарасы бойынша еңбек ету құқығы еңбек ету
Құқықтану саласында бостандық пен құқық термині адам құқығымен тығыз
Қорыта айтқанда, бостандық пен құқық әлеуметтік-зкономикалық аспектіде тығыз байланысты.
Адам құқығының жалпыға ортақ, абсолюттік сипатын мансұқтап, оған таптық
Адамның негізгі бостандықтары, оларды мемлекеттің мойындау-мойындамауына қарамастан, қоғамдық дамудың
Еліміздің егемендік алып, тәуелсіз даму жолына түсуіне байланысты бізде
Қазақстан Республикасының қолданыстағы Конституциясында бірталай еңбек құқықтары адам құқықтарының
Адамның негізгі құқықтары мен бостандықтары халықаралық және ұлттық құқық
Халықаралық актілердің тікелей күші олардың құқықтық табиғатына байланысты, өйткені
Халықаралық құқықтық актілерде негізінен еңбек ету құқығы туралы сөз
"Осы Заң азаматтардың Қазақстан Республикасындағы еңбек бостандығына
Жалпы құқықтық мәртебенің құрамдас бөлігі болып табылатын әрі табиғи
Экономикалық, әлеуметтік және мәдени құқықтар жөніндегі халықаралық шартта лайықты
Адам құқықтарының хартиясында: адам құқықтарының жалпыға бірдей Декларациясының
Адам құқықтарының жалпыға бірдей Декларациясында тұжырымдалған міндеттерді
Азаматтық және саяси құқықтар туралы халықаралық шарттың 2-бабында мемлекеттің
Халықаралық конференциялардың қорытынды құжаттарының көбінде өзге адамдардың құқықтары мен
Әркімнің еңбек ету бостандығына құқығы Қазақстан Республикасы азаматтарымен қатар
Қоғамның әр мүшесінің конституциялық еңбек ету бостандығына құқығы-адамның әлеуметтік-экономикалық
Халықаралық еңбек ұйымының (ХЕҰ) құқықтық актілері адамның халықаралық еңбек
ХЕҰ-ның еңбек қатынастарының өзін реттеуші Конвенциялары мен Кепілдемелері жалданып
Жұмыстылықтың бір түрі ретіндегі кооперативтік еңбек мәнінде де ХЕҰ-ның
ХЕҰ құқықтық актілерінде алуан санаттағы адамдардың әлеуметтік-еңбек қатынастары реттеледі.
ХЕҰ құқықтық құжаттарында еңбек қатынастарын реттеудің үш тараптылығы қағидасына
Адамның және азаматтың негізгі бостандықтарының бірі әрі тікелей әлеуметтік
Меншік пен шаруашылық жүргізу формаларының әралуандығы жағдайында еңбек құқық
Еңбек ету құқығы жұмыскер мен жұмыс берушінің арасындағы тікелей
Жеке еңбек шартының сипаттамасын қарастыра отырып, ол жұмыскердің еңбек
Бұл ерекшелік еңбек құқығына байланысты зерттеулерде сипатталады.
Жеке еңбек шарты еңбекті ұйымдастырудың бастапқы құқықтық шептерін, жұмыскердің
Еңбектің шарттарын келісу кезіндегі жеке, ұжымдық және қоғамдық мүдделер
Жеке еңбек шарты жұмыскерге оның еңбек әрекетімен байланысты кепілдіктерді
Кәсіпорынның немесе еңбек қатынасының тарабы болып табылмайтын органның(адамның) талап
Жеке еңбек шарты қатынастары тараптарының құқықтары мен міндеттерін бекітудің
Еңбек бернесі (функциясы)- жеке еңбек шартының басты талабы. Ол
Сонымен бірге еңбек пен капитал арасындағы тауар-ақша қатынастарын қалыптастыру
Еңбек бернесін нақтылау жұмыскерлерді өздерінің мамандығы мен біліктілігіне сәйкес
Осы аталған міндеттердің сапалы орындалуы еңбек бостандығы құқығын жүзеге
Жұмыскерлердің қоғам өмірінің аса маңызды салаларындағы, соның бірі- еңбек
Еңбек қатынастары саласындағы жеке мүдделер мен қоғамдық мүдделерді бірдей
2.2 Еңбек саласындағы конституциялық құқықтар мен қағидаларды сот арқылы
Жұмысқа орналасу кезінде еңбек саласындағы конституциялық құқықтар мен қағидаларды
Еңбек ету бостандығына кепілдіктің неғұрлым пәрменді түрі - соттың
1. жұмысқа орналасу кезінде (жұмысқа қабылдаудан бас тарту, заңнамада
2. жұмыстан ауысу кезінде;
3. еңбек шарты бойынша міндеттемелерді бұзған кезде (жұмыссыз тұрып
4. жұмыстан шығу кезінде және басқа да жағдайларда.
Соттың еңбек құқық қатынастарына қатысушыларға жасайтын ықпалының тәсілдеріне байланысты
1. Талап арызбен іс жүргізу тәртібі бойынша шешім қабылдау.
2.Әкімшілік-құқықтық қатынастардан пайда болатын істер бойынша шешім қабылдау.
3.Жеке ұйғарым шығару.
Жұмыскердің еңбек шартындағы (еңбек құқық қатынасындағы) еркіндігі оның шарт
Еңбек шартына отыру кезіндегі келісуші тараптардың құқықтары мен міндеттерінің
1. азаматтың жұмысқа қабылдауды өтініп ұсыныс білдіруі және оның
2. тараптардың шарт жағдайларына қатысты келіссөз жүргізуі және нормативтік
3. еңбек шартын бекіту туралы келісімге келу;
4. жұмысқа қабылдауды рәсімдеу.
Осы аталған кезеңдердің әрқайсында еңбек ету бостандығын қорғаудың өзіндік
Жұмыскерді жұмыстан заңсыз шығарудан құқықтық қорғау мына жайларды қамтиды:
кәсіпорынның жұмыскермен мерзімдік еңбек шартын (контракт) жасасқанда шарттың (контракт)
кәсіпорынның жұмыскерді өз ықтиярынсыз басқа бір тұрақты жұмысқа ауыстыруына
жұмыскерді жұмыстан шығарудың, соның ішінде - әкімшіліктің ықтиярымен шығарудың
жұмыскерлердің жеке және ұжымдық дауға құқығы барын мойындау.
Жұмысқа қабылдаудан заңсыз бас тарту мәселесі бойынша дау туған
Әрине, жұмысқа қабылдаудан қисынсыз бас тартуға тыйым салу еңбек
Жұмысқа қабылдаудан бас тартуды шағымдау үрдісі бұрыннан бар болғанымен
Тек тараптардың өздері ғана еңбек шартының жағдайларын сөз етіп,
Жұмысқа қабылдаудан бас тартуға байланысты азаматтардың сотқа шағынуы мен
1. азаматтың жұмысқа орналасу жөніндегі өтінішінің алғашқы сатысында (келіссөз
2. сот әкімшілікті еңбек шартын жасауға міндеттегенімен, жұмыс уақыты,
3. егер тараптар еңбек шартының елеулі жағдайлары бойынша, айталық,
Бір жағынан азаматтардың жұмысқа орналасуы кезіндегі еңбек ету бостандығына
Жұмысқа қабылдаудан бас тартудың заңсыз екені анықталған жағдайда
Жұмыскерлерді жұмыстан шығару кезіндегі еңбек ету бостандығын соттың қорғауы.
Еңбек ету бостандығы, адамның және азаматтың негізгі құқығы ретінде,
Еңбек шартын бұзудың тәртібі мен негіздемелерін және жұмысқа қайта
1) жұмыстан шығару жөніндегі
2) жұмыстан дұрыс шығарылмаған жағдайда қорғауды кепілдендіретін құқықтар.
Жұмыстан шығару жөніндегі мәселелердің дұрыс шешілуін кепілдендіретін жұмысшылар мен
жұмыстан шығарудың заңмен көзделген негіздемелерін сақтауды талап ету құқығы;
жұмыстан шығару жөніндегі
жұмыстан шығару кезінде қосымша кепілдіктерге ие болу құқығы;
еңбекке орналасу құқығы.
Еңбек шарты тек еңбек кодексіте көрсетілген негіздемелер бойынша, сондай-ақ
Шарттың әрекет мерзімінің мәні бір жағдайда шарт мерзімінің аяқталуы,
Мерзімдік еңбек шартын бұзу кезінде өздерінің еңбек ету бостандығы
мерзімдік еңбек шарттарын
шартты рәсімдеуде елеулі бұрмалаушылықтарға жол беріледі;
жұмыстан шығару еңбек заңдылығын бұзу арқылы жүргізіледі
Осы бұрмалаушылықтардың әрқайсына егжей-тегжейлі тоқталып өтейік. Алдағы жұмыстың жай-жапсарына,
Еңбек шартын жасасқанда тараптар оның мерзімі, төлемі туралы келіседі,
Еңбек шартының әрекет мерзімі оның негізгі (қажетті) жағдайларының бірі
Мұндай реттерде мерзімдік шартта көрсетілген жалақыға, демалысқа қосымша ақы
Бала күту себепті демалыста жүрген әйелдердің орнына жұмысқа алынатын
Соттардың көбінесе мерзімдік еңбек шартын бұзуға байланысты дауларды емес,
Қазақстан Республикасы Еңбек кодексінің 15 бабына сәйкес жұмыскердің өзіне
Сондай-ақ сынау мерзімі де айқындалған: егер кодексіте атап көрсетілмесе,
Соттар ҚР Еңбек кодексінің 15-16 баптарының талаптарына негізделген еңбек
Кейбір соттар бұл норманы сөзбе-сөз түсінеді де, еңбек шарты
Егер сынау мерзімін белгілеу тараптардың өз ықтиярымен келісіліп, соған
Жұмысқа қабылдау кезінде құжаттарды рәсімдеу әкімшіліктің міндеті болғандықтан, бұл
Мәселен, С. Қапаров пен "Таңшолпан" ЖШС арасында жазбаша түрде
Осындай тағы бір ЖШС жұмыскері К. Шәріпованың талап арызын
Өндірісті ұйымдастырудың өзгеруімен бірге дәл сол мамандықпен, біліктілікпен және
Ауыстыруды еңбектің елеулі жағдайларын өзгертуден ажырату үшін жұмыскерлер еңбегінің
Осы арада әкімшілік көп ретте еңбектің елеулі жағдайларын өзгертуді
Акционерлік қоғамдардың, құрылтайшы акционерлер болып табылатын қоғамдастықтардың, серіктестіктердің жұмыскерлерінің
Жұмыскерлерді өз еркімен жұмыстан шығару кезіндегі еңбек ету бостандығын
Еңбек шарты тек кодексте көзделген себептермен және заң тәртібімен
Жұмыскердің жеке еңбек қатынастарының субъективтік құқығы ҚР Еңбек кодексінің
Жұмыскер жұмыстан шығу туралы өтінішін кез-келген уақытта беруі мүмкін,
Еңбек шартын жұмыскердің еркімен бұзу бұған оның өз ықтияры
Кәсіпорынның ықтиярымен еңбек шартын тоқгатудың орнына жұмыс берушінің ұсынысы
Көптеген ғалымдардың ортақ пікірі: жұмыстан шығару туралы өтініш әкімшілік
Мұндай жағдайда соттардың басқаша шешімге келетіні де бар. Дауды
Тәжірибе, үрдіс туралы айтқанда біркелкі шешімін таппай жүрген тағы
Еңбек құқықтарын бұзылудан қорғауды қамтамасыз ететін заңдық кепілдіктер мынадай:
- өз құқығын еңбек дауларын қарайтын органдарда жақтау құқығы;
- дауды көзбе-көз қарауды талап ету құқығы;
- дауды қараудың заңда белгіленген қысқа мерзімін сақтауды талап
- құқықты бұзу арқылы тигізілген зиянды өтеткізу құқығы
Жұмыстан заңсыз шығаруды, еңбек шартын жасасудан бас тартуды еңбек
Жұмыскерге жаңа еңбек жағдайларын белгілеуге немесе бұрынғы еңбек жағдайларын
Кодексте еңбек құқық қатынастарына байланысты дауларды қысқа мерзімде қарау
Жұмыскер мен әкімшілік арасындағы өзара келісім бойынша еңбек шарты
Жұмыскердің жұмыстан шығару туралы өтініш беруі оның басқа себептермен
Қазіргі ҚР Еңбек кодексінің 28-бабына сәйкес мерзімдік еңбек шарты
Азаматтық құқық нормаларын басқа да қатынастарға қолдану мүмкіндігі жалпылама
Заңда азаматқа заңсыз әрекеттер арқылы тигізілген моральдық зиянды өтеу
Біздің ойымызша, Еңбек кодексіте жұмыс беруші шарттағы міндеттемелерін орындамаған
Өзін жұмысқа алудан бас тартуды заңсыз деп есептейтін кез-келген
Қазір әкімшілік-құқықтық қатынастардан (баламалы бағыныстылық, сотқа жүгіну мен істі
Мемлекеттік органдардың, жергілікгі өзін өзі басқару органдарының, қоғамдық ұйымдардың
Қорытынды
Еңбек заңнамасын жетілдіру құқық жүйесін экономика мен қоғамдық қатынастар
Жүргізілген зерттеулер еңбек ету құқығын іске асыру мен оны
Еңбек ету құқығын іске асыру дегеніміз - жұмыскердің жұмыс
Атап айтсақ, еңбек қатынастары субъектілерінің ауқымын айқындайтын нормаларды өзгерту
Азаматтардың еңбек ету құқығын іске асыруы кезінде пайда болатын
Еңбек қатынастарын құқықтық реттеудің мазмұнына азаматтық заңнаманың тигізетін ықпал
Еңбек ету бостандығын сотта қорғаудың, қолданыстағы заңнаманың және сот
- еңбек кодексіне сәйкес жұмыскерді қорғаудың жаңа жағдайға лайықты
- еңбек қатынастарын орталықтандырылған түрде мемлекеттік реттеудің рөлін кеміту
Еңбек құқығын кодификациялау - аса маңызды, келелі міндеттердің бірі.
Еңбек кодексі кодификациялаудың мақсаты болуы тиіс, бірақ ол белгілі
Қоғамдық дамудың қазіргі кезеңінде дәйекті концептуалдық зерделеуді қажет ететін
Ғалымдардың қай білім саласын бастапқы деп санауына қарай, әсіресе
Еңбек құқығы Конституцияның мызғымастығы негізінде, біздің өміріміздің экономикалық саяси
Ең бастысы мемлекет және қоғамның дамуына қарай халықты әлеуметтік
Диплом жұмысын қорыта келе, адам өзінің өмірінде қоғамдық қатынастар
Жургiзiлген зерттеулер еңбек ету құқығын iске асыру мен оны
Еңбек ету құқығының экономикалық, әлеуметтiк жене мәдени құқықтар туралы
Еңбек ету құқығын iске асыру дегенiмiз - жумыскердiң жұмыс
Қорыта айтқанда, Қазакстан Республикасының Конституциясының қабылдануы конституциялық құрылыстың құқықтық
1. Қазақстан Республикасы Президентінің «Қазақстан экономикалық, әлеуметтік және саяси
2. Қазақстан Республикасы Президентінің «Қазақстан халықының әл-ауқатын арттыру –
3. Қазақстан Республикасының Конституциясы. – Алматы: «ЮРИСТ» 2009.
4. Гусов К.Н., Толкунова В.Н. Трудовое право России: /
5. Тәуелсіздігіміздің он жылы: бейбітшілік, прогресс және қоғамдық келісім.
6. Казақстан Республикасының Конституциясы. Түсініктеме. Ред.басқарған Ғ.Сапарғалиев. – Ауд.
7. Димитрова С.А. Правовые проблемы труда и занятости населения.
8. Третьякова А.А. Принципы трудового права в контексте новой
9. Сапарғалиев Ғ.С. Қазақстан Республикасы Конституциясының құқығы: Оқулық -
10. Нургалиева Е.Н. Механизм правового регулирования труда. - Алматы:
11. Жоламан Қ.Д., Мұхтарова А.Қ., Тәукелов А.Н. Мемлекет және
12. Уваров В.Н. Трудовое право Республики Казахстан: Учебник -
13. Нургалиева Е.Н., Бухарбаева С.А. Принципы трудового права. -
14. Нургалиева Е.Н., Надирова А.К. Правовое регулирование труда отношении
15. «Қазақстан Республикасының еңбек туралы» кодексі 2007 жыл 17
16. Аяғанова Ә. Жұмысшының өмірі мен денсаулығының қауіпсіздігін қамтамасыз
17. Нургалиева Е.Н. Механизм правового регулирования труда. –Алматы: «Жеті
18. Нестерова Н.М. Проблемы, концепции и разработки нового трудового
19. Иванов С.А.Трудовое прао переходного периода: проблемы использования зарубежного
20. Бугров Л.Ю. Проблемы свободы труда в трудовом праве.
21. Рахметова Л. Вопросы трудового права? правосубъектность и субъективные
22. Шайбеков К.А. Трудовое право Республики Казахстан. - Алматы,
23. Халиков В.Р. Защита трудовых прав работников. – Челябинск,
24. Ажинурина Д. Жанға батқан жұмыссыздық – оны тоқтатуға
25. Айымханова Н. Қазақстан Республикаысның еңбек құқығы. // Оқу
26. Нұрғалиева Е. Еңбек құқығында еңбек дауларын шешудің кейбір
27. Ажинурина Д. Еңбек дауы-заңнаманы жетілдіру проблемалары. // Фемида,
59