Жоспар
Кіріспе 1
1 НАРЫҚТЫҚ ЭКОНОМИКА ЖӘНЕ КӘСІПОРЫННЫҢ БӘСЕКЕГЕ ҚАБІЛЕТТІЛІГІН АРТТЫРУ 4
1.1 Кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігін арттырудың 4
мәні мен маңызы 4
1.2 Кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігінің көрсеткіштері 18
және анықтау әдістемелері 18
2."ШВАБ ШҰЖЫҚ" КӘСІПОРНЫНДА АУЫЛШАРУАШЫЛЫҚ ШИКІЗАТЫН ӨҢДЕУДІҢ ТИІМДІЛІГІ ЖӘНЕ ОНЫҢ
2.1 Кәсіпорынның экономикалық көрсеткіштері 23
2.2 Өнім өндірудің экономикалық тиімділігі 34
2.3 Өнім сапасы және оның бәсекелестік қабілеті 45
3 Кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігін арттыру жолдары 57
3.1 Ауылшаруашылық өнімін өңдеудің технологиясын жақсарту 57
3.2 Кәсіпорынның бәсекелік жағдайында жұмыс істеуін жақсарту 65
Қорытынды 78
Қолданылған әдебиеттер 80
Кіріспе
Қазақстан Республикасында нарықтық экономиканың даму жолында көптеген қиыншылықтарды бастан
Республикамыздың, Үкіметіміздің алдында жоғарыда аталған, яғни нарықтық экономиканың амал
Қазақстан экономикасының өрлеуі және ондағы бәсекенің қалыптасуы мен дамуы
Бүгінгі таңда нарықтағы сауда күрделеніп отыр және ол жаңа
Негізінен төлем қабілеті жоқ, өте тиімсіз кәсіпорындар жүргізетін дағдарысқа
Шаруашылық жүргізудің нарықтық тетіктеріне сәйкес әр түрлі меншіктегі кәсіпорындардың
Жұмыстың мақсатын орындауға орай төмендегідей міндеттер қойылады:
нарықтың экономика жағдайында бәсекеге қабілеттіліктің мәні, маңызы мен көрсеткіштерін
ауылшаруашылық өнімін өндейтін кәсіпорынның бәсекеге қабілетті өнім өндіру мүмкіндіктері
бәсекеге қабілетті өнім өндірудің негіз жолдарын анықтау бағытында зерттеу
Дипломдық жұмыстың зерттеу объектілері – Шығыс Қазақстан облысының Ұржар
«Кәсіпорынның бәсеке қабілетін арттыру жолдары» деген үшінші тарау кәсіпорынның
Аталмыш зерттеу жұмысында Қазақстан Республикасының заңдары мен экономикалық мәселелері
1 НАРЫҚТЫҚ ЭКОНОМИКА ЖӘНЕ КӘСІПОРЫННЫҢ БӘСЕКЕГЕ ҚАБІЛЕТТІЛІГІН АРТТЫРУ
1.1 Кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігін арттырудың
мәні мен маңызы
Елімізде нарықтық экономиканың қалыптасуы отандық тауар өндірушілерге шығаратын өнімдердің
Қазақстан Республикасы "Бәсеке және монополистік қызметті шектеу туралы" Заңында:
Бәсекелестік – бұл өндірушілер арасындағы күрес немесе жабдықтаушылар, кәсіпорындар,
Бәсекелестіктің негізгі 2 түрі бар:
1.сала ішіндегі бәсекелестік – бұл саланың тауар өндірушілері арасында
2.салааралық бәсекелестік – бұл халық шаруашылығы салалар арасындағы күрес.
2. Еркін бәсекелестіктің негізгі белгілері – бұл шексіз нарыққа
1. өзі араласып кәсіп жасайды;
2. жұмысшылар жалдайды;
3. акция облигация сатып алады;
4. акциясын банкке салады, кейбірулер өндірісті қаржыландырады т.б.
Әрбір кәсіпкер немесе бәсекелестікке қатынасушылар өз ақшаларына қосымша пайда
1. сатушы тек қана бірфирма
2. сатылатын тауарлардың орнын басатын тауар жоқ.
3. монополист нарықты билейді және бағаны бақылайды
4. нарыққа кірер жерге өте алмайтын кедергі қояды.
Нарықтық экономиканы дамытудағы бәсекенің мәнін XVIII ғасырда ағылшынның кемеңгер
Қазіргі ғалым экономистер өз еңбектерінде бәсекеге қатысты көзқарастарын жаңа
Ресейлік ғалым А.Ю. Юдановтың пікірінше "нарықтық бәсеке – нарық
Бәсеке – белгілі бір мақсатқа жету үшін заңды немесе
Бәсеке – бұл субъектінің объективті немесе субъективті қажеттіліктерін заңдылық
"Нарықтық экономиканың анықтамалығында" бәсеке дегеніміз – жеке өнім өндірушілер,
Қазақстандық бір топ ғалымдар бәсекелестік қабілетке төмендегідей анықтама береді:
Өнімнің бәсекелік қабілетін оның бағасы арқылы сипаттау әрекеттері де
Өнімнің бәсекелік қабілетін екі топ факторлармен анықтайтын салыстырмалы сипатпен
Қоғамдық қажеттіліктерді қанағаттандыру деңгейі және оған кеткен шығындылық арқылы
Негізінен, өнімнің бәсекелік қабілеті оның нақты қажеттілік үшін құндылығымен
Бұл жерден шығатыны, өнімнің бәсекелік қабілеті – бұл өнімнің
Жалпы алғанда, өнімнің бәсекелік қабілеті бірнеше маңызды қасиеттерге ие:
1) бәсекелік қабілет – салыстырмалы шама, яғни ол ұқсас
2) ол динамикалық шама, яғни уақытқа байланысты өзгереді, тауардың
3) әр бір тұтынушылардың жеке талғамы әр бір өнімнің
4) бәсекелік қабілет нақты, яғни ол өнімнің белгілі бір
5) бәсекелік қабілетке әсер етуге болады, ол оның
Осы жағдайларға байланысты, бәсекелік қабілетті жүйелі түрде, уақытқа және
Сонымен жоғарыда айтылған өнімнің бәсекелік қабілетіне қатысты анықтамаларды жинақтай
– өнімнің бәсекелік қабілеті – бұл тек нарықтық экономикаға
– бәсекелік қабілет – салыстырмалы түсінік, өйткені ол тұтынушы
– өнімнің бәсекелік қабілеті – бұл өнімнің бәсекелес өндірушілердің
– бәсеке қабілеті өнімді қалыптастыру тұтынушылардың талғамын қанағаттандыратын сапалық
– өнімнің бәсекелік қабілеті уақыт ағымына, өткізу нарығына, халықтың
Өнімнің бәсекелік қабілеті, түпкі нәтижеде, кәсіпорынның бәсекелік қабілетін анықтайтын
Өнімнің бәсекелік қабілеті сияқты, кәсіпорынның бәсекелік қабілетіне қатысты біріңғай
М. Портердің негіздеуінше кәсіпорынның бәсекелік қабілетін анықтайтын бес бәсекелік
– бір саланың бәсекелес кәсіпорындары арасындағы тартыс;
– ауыстырмалы-тауарлар шығаратын кәсіпорындар тарапынан болатын
бәсеке;
– салаға жаңа бәсекелестердің ену қаупі;
– тасымалдаушылардың саудаласу мүмкіндіктері;
– тұтынушылардың саудаласу мүмкіндігі.
Тағы бір анықтама былайша пайымдалады: "кәсіпорынның бәсекелік қабілеті" деп
Біздің көзқарас бойынша, төмендегі анықтама кәсіпорынның бәсекелік қабілеті туралы
Өнім мен кәсіпорынның бәсекелік қабілеті тығыз байланысты болғанымен, мағыналары
– біріншіден, өнімнің бәсекелік қабілеті белгілі бір қысқа уақыт
– екіншіден, өнімнің бәсекелік қабілеті тұтынушылардың әсеріне тікелей байланысты.
– үшіншіден, кәсіпорын бірнеше өнім түрін шығарумен қатар, өндіріске
– төртіншіден, өнімнің бәсекелік қабілеті кәсіпорынның бәсекелік қабілетін
Сонымен кәсіпорынның бәсекелік қабілеті, өнімнің бәсекелік қабілетіне қарағанда, экономикалық
Әлемдік тәжірибеде, өнімнің бәсекелік қабілеті келесі факторлармен анықталады:
– өнім сапасының нарықтық және нақты тұтынушылардың талабына сай
– сатып алуға, жеткізуге кеткен шығындармен;
Біздіңше, өнімнің бәсекелік қабілеті 1-суретте көрсетілген негізгі кешенді
1. Міндет – өнімнің қандай мақсатқа пайдаланатынының оның функционалдық
2. Жоғары сапа – бағалық емес бәсекеде үлкен мәнге
3. Баға – тауар құнының ақшалай көрінісі. өнімге деген
1-сурет. Бәсекелік қабілеттің кешенді үш факторы.
Аталған 3 факторды кешенді түрде қарастырған жөн. Көп функционалды
Жалпы экономикалық қауіпсіздік ұғымын басты назарда ұстау қажет –
Өнімнің бәсекелік қабілетін арттыру мерзімі іс-әрекеттің жиынтық көрінісі ретінде
1 топ – өнімнің сапасын арттыру шаралары немесе кәсіпорынның
2 топ – өнімнің бағасын қалыптастыру немесе кәсіпорынның
3 топ – өнімнің тартымдылығын арттыру немесе кәсіпорынның маркетингтік
4 топ – өнімнің бәсекелік қабілетін қамтамасыз ету немесе
Бұл тетіктердің әрбірі белгілі бір дәрежеде нарықтағы тұтынушылардың сұранысы
Бәсекелік қабілетті қалыптастыру тетіктері
Өнім сапасын арттыру
- Халықаралық сапа стандарттарын енгізу;
- Өнімнің орган олептикалық қасиеттерін жақсарту;
- Ғылыми техникалық және инновациалық жетістіктерді енгізу;
- Өндірісті диверсификациялау;
- Өнімді дифференциациялау;
- Еңбек күшінің ықпалы. Баға саясатын реттеу
- Нарықта баға стратегиясын айқындау;
- Өнімнің өзіндік құнын төмендету мүмкіндіктерін іздестіру;
- Бағаны қалыптастыру әдістерін анықтау;
- Нарықтық бәсеке жағдайына байланысты өнімнің бағасын белгілеу. Өнімнің
- Өнімнің сапалық және бағалық тиімділіктерін жарнамалау;
- Кәсіпорынның сауда белгісін нығайту және танымалдылығын кеңейту;
- Өнімнің сыртқы келбеті мен жағымдылық қасиеттерін арттыру;
- Маркетингтік жүйенің стратегиясы мен тактикаларын дайындау. Өндірісті
- БСҰ кіру қарсаңында өндірушілерді заңдылық тұрғыдан қорғау;
- Инвестиция- лық саясат ұстану;
-Экономикалық қолдау шараларын енгізу;
- Өзара байланысты салаларды кешенді дамыту;
- Бәсекелік ортаны дамыту.
2 сурет. Өнімнің бәсекелік қабілетін арттыру жолдары.
Ендігі кезекте, өнімнің бәсекелік қабілетін арттыру механизміндегі ұсынылған негізгі
Әлемдік нарықтың қатаң талаптары мен бәсекелік шарты отандық шұжық
Әсіресе, бұл мәселе елдердің Халықаралық Сауда ұйымына кіру барысында
Қазіргі кезде әлемнің 130 жуық мемлекеті әлемдік сапа жүйесін
үрдістерді айқындауға;
олардың реттілігі мен өзара байланыстарын белгілеуге;
оларды тиімді пайдалану мен бақылаудың әдістерін анықтауға;
осыған қажетті ресурстармен және ақпараттармен қамтамасыз етуге;
үрдістерді бақылауға, өлшеуге және талдауға;
жоспарланған нәтижелерді алуға және осы үрдістерді әрдайым жетілдіруге қажетті
ИСО 9001:2000 талаптарына сай осы үрдістерді басқаруға.
Сондықтан да, ішкі нарықтағы шұжық өнімдерінің бәсекелік қабілеті, ең
1.2 Кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігінің көрсеткіштері
және анықтау әдістемелері
Егеменді ел болып, тәуелсіздігімізді алып нарықтық экономикаға көшуімізге байланысты
Жоғары тұрақсыз және сыртқы орта факторларының анықталмағандық жағдайында ұзақ
Қазіргі кезде көптеген кәсіпорындар үшін кәсіпорынның бәсеке қабілеттілігін
Бәсеке қабілеттілік ұғымы көпжақты болып, кәсіпорын іс-әрекетінің тауар
Кәсіпорының бәсеке қабілеттілігі – қатысты өлшем, өйткені ол
Осы арада кәсіпорының бәсеке қабілеттілігі – бұл экономикалық, техникалық,
Кәсіпорының бәсеке қабілеттілігі – бұл бәсекелестік күрес жағдайында өзінің
Кәсіпорының (фирманың) бәсеке қабілеттілігі – кәсіпорынның ұлттық, халықаралық
Байқалғанындай бәсеке қабілеттілігінің екі жағы бар. Бұлардың біреуі оның
Әдетте бәсеке қабілеттілік бейімділік және жаңашылдық секілді екі ажырамас
Бәсеке қабілеттіліктің екі қасиетін қалыптастыруда кәсіпорындар ұйымның жекелей элементтеріне
Бәсеке қабілеттілік ұғымының екінші қасиеті болып табылатын жаңашылдық жаңалықтың
Жаңашылдықтың келесі ажырамас бөлігіне - әлеуметтік жаңалықтар жатады.
Кәсіпорының бәсеке қабілеттілігінің деңгейіне негізінен мынандай басты факторлар әсер
– өндірістік технологияны жетілдіру дәрежесі мен ғылыми-техникалық
деңгейі;
– жаңа өнер табулар мен жаңашылдықтарды қолдану;
– қәзіргі заманға сай автаматтандырылған және роботтандырылған
өндіріс құралдарын енгізу.
Сонымен бейімділік пен жаңашылдық ұйымның бәсекеқабілеттілік қасиетін қалыптастыруға қажетті
Бүгінгі таңдағы маңызды мәселелердің бірі – кәсіпорынның бәсеке
Кәсіпорынның бәсеке қабілетті басқару жүйесі негізінде кәсіпорынның потенциалды мүмкіндіктерін
Кәсіпорынның бәсеке қабілетті басқару жүйесінің ең негізгі қағйдасы –
Кәсіпорының бәсеке қабілеттілігін жоғарылату стратегиясының жүйесін келесідей үлгіде көрсетуге
1. Кәсіпорының сыртқы ортада жүзеге асыратын атап айтқанда тауарлық,
баға белгілеу, жабдықтаушылармен қарым-қатынас, ақша және бағалы
қағаздар нарығындағы іс- әрекет, трансакциялық шығындарды төмендету,
сыртқы экономикадағы қызмет стратегиясы.
2. Кәсіпорының ішкі ортасында жүзеге асырылатын, яғни өндіріс
шығындарын төмендету, инвестициялық қызмет, қызметкерлерді
ынталандыру, ақпаратпен қамтамасыз ету стратегиялары.
Кәсіпорының тауарлық стратегиясы келесілерді қарастырады:
– кәсіпорынның спецификасына жауап беретін, тауарлар мен қызмет
көрсетулердің потенциалды нарығын қалыптастыру және зерттеудің
тәсілдері мен ережелері;
– кәсіпорынға неғұрлым тиімді шаруашылық жүргізудің стратегиялық
аймақтарын іздеудің әдістерін;
– кәсіпорынның сыртқы тиімділігін қамтамасыз ететін аймақтарды
басқару әдістерін.
Ал тауарлы стратегияның негізгі міндеттеріне төмендегілер жатады:
– стратегиялық перспективті міндеттерін өзіндік ресурстар және
нарықтық потенциялды мүмкіндіктермен үйлесуі;
– тауар (технологиялар) сұранысының өмірлік циклдерін талдау;
кәсіпорынның бәсекеқабілеттілігін жоғарлатуды қамтамасыз ететін
тауар ассортиментін әзірлеу.
Бәсекеге қабілеттілікке жетудің ең оңай жолы – ұйым өзі
Кәсіпорын айтарлықтай жеңіске ие болмаған күнде де қолда бар
2."ШВАБ ШҰЖЫҚ" КӘСІПОРНЫНДА АУЫЛШАРУАШЫЛЫҚ ШИКІЗАТЫН ӨҢДЕУДІҢ ТИІМДІЛІГІ ЖӘНЕ ОНЫҢ
2.1 Кәсіпорынның экономикалық көрсеткіштері
Шваб шұжық кәсіпорны 1994 жылы құрылды. Бұл кезде Нұрсилинов
Обылыстағы шұжық өндіруші жалғыз өнеркәсіп орны- Семей қаласындағы ірі
Кейіннен цех Қазақстан мен Ресейде жасалған сүрлеу және қайнату
Малды союдан кейін артылып қалған терілер фирманың жаңа бағытын-
Кәсіпорынның төмендегідей өндіріс қуаттары бар:
1. Негізгі өндірісатік цехтар:
Мал сою және етті бөлшектеу цехі;
Жіліктеу цехі;
Шұжық цехі;
Тері кептіру цехі;
Ет тоңазытқышы;
Дайын өнім тоңазытқышы;
Малды союға дейін ұстау орны;
Сапаны бақылау зертханасы.
2.Қосалқы цехтар мен өндірістік қызметтер:
Механикалық цех;
Гараж;
Әкімшілік-тұрмыстық корпус.
3. Өндірістік емес бөлімшелер:
Асхана.
Өндіріс келген шикізат пен дайын өнім сапасын бақылау зертханасымен
Қолда бар өндіріс қуаттары бір ауысымды 5 тоннаға дейін
Шұжық цехіне сиыр, жылқы және шошқа еті сою цехінен
Бөлшектеу – мал еті арнайы бөлшектеу консерінде пышақпен бөлшектенеді.
Жіліктеу – мақсаты- етті сүйектен ажырату. Сүйектердің жекелеген түрлері
Сұрыптау және сіңірінен айыру – оның мақсаты –сіңірлерді, ірі
Етті тұздау – тұздалуға кететін ет және өнімдері шұжық
Фарш дайындау – тұздау жұмыстары аяқталғаннан соң, етті
Термиялық өндеу – шұжық өнімдерін термиялық өндеу жұмысы тұндыру,
Сүрлеу – температураға байланысты сүрлеудің үш түрін ажыратады:
Қақтау-70-120 С температурада 30-150 мин аралығында қысқа уақыттық сүрлеу
Түтінің әсерінен ылғалдың 10-20%-ға жоғалуы, хлорлы натрий концентрациясының өсуі
Жылулық өндеу – шикі ет өнімін дайын күйге дейін
Шұжықтарды кептіру – бұл процесс ауданы желдету және температуралық,
Өнімді орап, түю – өнім сәйкесінше атауы белгіленген вакуумды
Активтерді талдау кезінде есепті жылда олар қалай жұмсалғандығына және
1-кесте. «Шваб шұжықтары» ЖШС активтерінің, өзіндік капиталының және міндеттемелерінің
Көрсеткіштер Жыл соңына есептелген абсолютті өлшем, мың теңге Құрылымы,
2003 2004 2005 2003 2004 2005
1 2 3 4 5 6 7
I. Ұзақ мерзімді активтер,
оның ішінде 8 057 15 302 14 474 100,0%
Негізгі құралдар 8 057 15 302 14 474 100,0%
II. Ағымдағы активтер 17614 62 670 34 969 100,0%
тауарлық-материалдық қорлар - 4416 47 0.0% 0% 0.0 %
Дебиторлық берешек 15 804 53 783 34 108 100,0%
Қысқа мерзімдік ақшалай салымдар 1 698 4 4 100,0%
ақшалай қаражаттар 20 4 467 810 100,0% 22335% 4050,0%
Өзге түрдегі ағымдағы активтер 92 - - 100,0% 0%
Барлығы 25 671 77 972 49 443 100,0% 304%
I. Меншікті капитал 6 090 24 223 23 117
II. Ұзақ мерзімді міндеттемелер - - - 100,0% 0%
III. Ағымдағы міндеттемелер 19581 53 749 26 326 100,0%
Несиелік берешек 19 581 53 749 26 326 100,0%
Барлығы 25 671 77 972 49 443 100,0% 304%
Өндірістік мақсаттағы мүлік коэффициенті келесідей шекті мәнге ие болады:
Кө ≥ 0.5. Егер ол 0,5-тен төмен түсіп кетсе
Өндірістік мақсаттағы мүлік коэффициенті 2005 жылы 0,29-ға тең болды,
Баланс валютасындағы ағымдық активтердің үлесін анықтаған маңызды. Кәсіпорын активтерінің
Кәсіпорын мүлкінің жалпы құнындағы негізгі қордың нақты құнының үлес
Аталмыш кәсіпорында ол 2005 жылдың басында 19,6 %-ды, ал
Негізгі құралдардың техникалық жағдайын сипаттайтын негізгі көрсеткіш болып тозу
2-кесте. «Шваб шұжықтары» ЖШС техникалық жағдайының 2005 жылдың
№ Көрсеткіштер Өлшем бірлігі (мың тг) Жыл басына Жыл
1 Алғашқы құн бойынша есептелген негізгі құралдар мың
2 Негізгі құралдардың тозуы мың тг 599
3 Қалдық құн бойынша есептелген негізгі құралдар мың
4 Негізгі құралдардың тозу коэффициенті мың тг
3,77% 7,26%
5 Негізгі құралдардың жарамдылық коэффициенті
мың тг 96,23% 92,74%
Кәсіпорынның қаржылық жағдайын сипаттайтын келесі бір көрсеткіш – ол
Кқ = Өк / Тк
Мұндағы, Өк - өзіндік капитал;
Кқ – қаржыландыру коэффициенті;
Тк - тартылған капитал.
Бұл коэффициент кәсіпорын қызметінің қай бөлігі өз қаржысына, қай
Қаржыландыру коэффициентінің көлемі < 1 болған жағдай төлем қабілеттілігіне
Қазіргі әдебиеттерде кәсіпорынның қаржылық жағдайын оның тұрақтылық деңгейі бойынша
қаржылық жағдайының абсолютті тұрақтылығы;
қаржылық жағдайының кәдуілгі тұрақтылығы;
3) тұрақсыз қаржылық жағдай;
4) дағдарыстық қаржылық жағдай.
Кәсіпорындағы еңбек ресурстарының тиімді пайдалануына көптеген факторлар ықпал етеді,
Еңбек ресурстарын талдаудың негізгі мақсатына келесілер жатады:
кәсіпорынның, оның құрылымдық бөлімшелерінің еңбек ресурстарымен қамтылу деңгейі, олардың
кадрлар ағымдылығының жағдайын анықтау және зерттеу;
еңбек ресурстарын тиімді пайдалану резервтерін анықтау, соның нәтижесінде маңызды
3-кесте. Кәсіпорындағы еңбек ресурстарының жағдайын жалпы бағалау
№ р/р Көрсеткіштер 2004 ж. 2005 ж. 2005 ж.
адам % адам %
1. Барлық қызметкерлер саны 92 100,0 97 100,0 105,4
1.1 Соның ішінде: - жұмысшылар 65 70,6 68 70,1
1.2 - басшылар 12 13,0 12 12,4 100,0
1.3 - мамандар 7 7,6 9 9,3 128,6
1.4 - қызметшілер 5 5,4 5 5,1 100,0
1.5 - басқалары 3 3,3 3 3,1 100,0
2. Жас мөлшерлері
2.1 16-дан 24 жасқа дейін 6 6,5 8 8,2
2.2 25-тен 29 жасқа дейін 17 18,5 18 18,6
2.3 30-дан 49 жасқа дейін 57 62,0 60 61,9
2.4 50-ден жоғарылары 12 13,0 11 11,3 91,7
Кәсіпорынның еңбек ресурстарымен қамтылу дәрежесі ондағы персоналдың жоспарлы санының
Жас мөлшері бойынша еңбек ететін кәсіпорын қызметкерлерінің топтамасы мынаны
Бұл жобаның есептемелеріне өндіріс көлемі мен сату түсімдерінің пессимистік
Сурет 3. Кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығына әсер ететін факторлар
2.2 Өнім өндірудің экономикалық тиімділігі
Кәсіпорының қаржы тұрақтылығының деңгейінің анықтамасы қаржылық талдау деректерінің негізінде
Қазіргі кезде кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығының келесідей бағалау көрсеткіштерін, яғни
Кәсіпорынның дамуының негізгі көрсеткіштерінің серпінін төменде келтірілген кесте бойынша
4-кесте. «Шваб шұжықтары» ЖШС-ң 2003-2005 ж.ж. дамуының негізгі көрсеткіштері
№ Негізгі көрсеткіштер Өлшем бірлігі 2003ж. 2004ж. 2005ж %
1 Активтердің құны мың тг 43100 75355
2 Негізгі өндірістік қорлардың құны мың тг 4900
3 Пайда мың тг 82434 84791 92505 112,2
4 Жалпы шаруашылық шығындар мың тг 73100 80701
5 Қызметкерлердің орташа жылдық саны адам 60 63
6 Қызметкерлердің орташа айлық еңбекақысы мың тг 9200
Баланстар мен өтемділік коэффициенттері құрылымының талдауы кәсіпорынның қаржылық тұрғыдан
Мекеменің қаржылық жағдайының құрылымы мен динамикасын зерттеу үшін бухгалтерлік
Тәжірибеде балансты талдау екі кезеңде жүзеге асырылады:
Балансты оқу – нәтижесінде есептік кезеңдегі баланс баптарының өзгерісін
Баланс ішіндегі байланыстарды талдау – бұл зерттеу кәсіпорын ресурстарымен
Кәсіпорынның өндіріс қажеттіліктері, әсіресе, шикізат бірінші кезекте халықтан малды
Бір мерзімдік келісім-шарттар бойынша шошқа етін шошқа санының артықшылығына
1998 жылдан бастап қазіргі күнге дейінгі шұжық орамасының тұрақты
Шұжық өнімдері – тұрғындардың тұрақты сұранысына ие болатын
Ет комбинаты сатып алуға дайындалып жүрген құрылғылар жоғары сапалы
Қайнатылып пісірілген шұжықтар – Столовая, Чайная, Молочная, Краснодарская, Отдельная,
Қайнатылып-сүрленген – Сервелат, Любительская, Деликатесная;
Жартылай сүрленген – Таллинская, Краковская, Украинская, Охотничья;
Деликатестер – Буженина, Балық, Кеудешілер, Корейка, Филейка, Пастрома (шошқа
Қосымша өнімдер – май (шошқа және сиыр майы), сүрленген
Кейінгі өнеркәсіптік қайта өндеуден өткізу үшін ішек шикізаты мен
"Швав шұжықтары" ЖШС-нің басшылығы өнім өткізу нарығын маркетингтік зерттеуге
"Шваб шұжықтары" ЖШС-нің 2006 жылға дейінгі стратегиясын құру кезіндегі
Тұтынушылар сұранысының ішінде аса ұнайтын өнім түрін анықтау;
Ұлғайған көлемді нарықтың игере алу мүмкіндіктері;
Бәсекелестердің, әсіресе шетелдік бәсекелестер өнімінің әлсіз жақтарын анықтау, және
Шикізат пен материалдардың шеткіліктілігі.
Шығыс Қазақстан және Павлодар облыстары аймақтарындағы өнім нарығын кең
өнімнің барлық түрі бойынша, деликатестерді қоса алғанда өндіріс көлемін
өнімнің жаңа түрлерін (сосискалар мен шала сүрленген шұжықтар) меңгеру,
тауарды ұсақ бөліктермен вакуумды қаптамаға үйлестіру;
сапасын жоғарылату;
тауар бағасын төмендету.
"Шваб шұжықтары" ЖШС құрастырған даму бағдарламасы мен 2006 жылға
Жоспарға негізделген экономика тұсында барлық өндірілген өнім мемлекеттік тапсырысқа
Ауыл шаруашылығы өнімдерін дер кезінде сату (мәселен, егін шаруашылығы
Қазіргі кезде ауыл азаматтарының бүкіл табысының 17-19 пайызы
Ауыл шаруашылығы өнімдерін өткізуде еркін сауда жүйесі өз өміршеңдігін
Бүгінгі таңда еліміздің барлық аймақтарында, облыс, аудан орталықтарында, ірі-ірі
Соңғы 2-3 жыл аясында республика ішкі нарығында отандық тауар
– өңдеу кәсіпорындарының жұмысын жақсарту, оларды айналым қаржысымен, бәсекеге
– ауыл шаруашылығы өнімдерінің тауарлылық көрсеткіштерін жақсарту, нарықтық инфрақұрылымды
5 кесте. "Шваб шұжық" ЖШС бойынша 2004-2005ж.ж. негізгі экономикалық
№ Негізгі көрсеткіштер өлшем бірлігі 2004ж 2005ж Ауытқу %
1 Өнімді өткізуден түскен табыс мың, тг 35640 47240
2 Өнімнің өзіндік құны мың, тг 23405 28300
3 Жалпы табыс мың, тг 12235 18940 6705
4 Кезең шығындары мың, тг 7560 8323 763
5 Негізгі қызметтен түскен табыс мың, тг 4675 10617
6 Негізгі емес қызметтен түскен табыс мың, тг 11590
7 Салық төлегенге дейінгі табыс мың, тг 16265 23065
8 Таза табыс мың, тг 11385 16145
9 Өткізілген өнімнің 1тг кеткен шығын тг
10 Өнім рентабельдігі %
11 Сату рентабельдігі % 0,32 0,34 0,02
12 Өндіріс рентабельдігі % 13 19 6
13 Жұмысшылардың еңбек өнімділігі адам 584 705 121
14 Жұмысшылар саны мың, тг 61 67 6
15 Еңбек ақы қоры мың, тг 14640 16080 1440
16 Өндірістік негізгі құралдардың орташа жылдық құны мың, тг
33340
28506
-4834
17 Айналым құралдарының орташа жылдық құны тг 51842 41126
18 Амортизация тг
19 Қор сиымдылығы
0,9 0,6 -0,3
20 Қор қайтарымдылығы
1,06 1,6 0,54
21 Қормен қарулану
546,5 425,5 -121
Кестеде берілген көрсеткіштерді факторлық талдау барысында төмендегідей қорытынды жасауға
Өнімді өткізуден түскен табыс. Әрине, өнімді өткізу ол кәсіпорынның
Өнімнің өзіндік құны. Бұл кәсіпорын жұмысшының қалай жүріп жатқанын
Жалпы табыс. Жалпы табыстың соммасы 2004 жылы 12235 мың
Кезең шығындары. Бұл көрсеткіш жалпы шығындар, өнімді өткізуге кеткен
Негізгі қызметтен түскен табыс. Бұл көрсеткіш 2004 жылы 4675
Негізгі емес қызметтен түскен табыс. Бұл көрсеткіш 2004 жылы
Салық салғанға дейінгі табыс, 2004 жылы 16265 мың тг
Таза табыс. Бұл көрсеткішті есептеу үшін таза табыс соммасына,
Өткізілген өнімнің 1 тг шаққандағы өнімі. Бұл көрсеткішті есептеу
Өнім рентабельдігі 2004 жылы бұл көрсеткіш 0,52% болса, 2005
Сату рентабельдігі 2005 жылы 0,2 теңгеге дейін кеміген, себебі
Өндіріс рентабельдігі. Осы көрсеткіш кәсіпорын өндірісінің эффектілігін есептеуде қолданылатын
Жұмысшылардың еңбек өнімділігі өндіріс қызметінің нәтижелігін көрсететін маңызды көрсеткіш.
Өндірістегі негізгі құралдардың орташа жылдық құны. Бұл көрсеткіш кәсіпорынның
Қор сиымдылығы. Бұл көрсеткіш қор қайтарымдылық көрсеткішіне кері көрсеткіш
Қор қайтарымдылығы. Негізгі өндірістік қорларды пайдаланудағы жалпы көрсеткіш ретінде,
Қормен қарулану көрсеткіші бойынша кәсіпорында оның өскені байқалады. Мысалы
Жалпы алғанда шаруашылық зерттеу жылдарын ауылшаруашылық өнімдерін өндп, оны
2.3 Өнім сапасы және оның бәсекелестік қабілеті
Қай тауардың болмасын бәсекелік қабілеті оның тұтынушы қызығушылығына ие
Сапа тұрғысынан алғанда қолдану саласында ғана емес сондай-ақ конструктивті
Ал бәсекелестік тұрғысынан алғанда, есепті ретінде нақты бір сұранысты
Заңи күші бар нормативтік құжаттарға сәйкес орындалған сапа талдауы
Сатып алушы әрекетінің үлгісі сатып алушы әрекетінің кей функцияларымен
z = f (D,X,Y,Q)
Тұтынушы үшін сапа міндетті сипаттама болғанымен, белгілі бір өнімді
Өнімнің сапасы өзгермеген жағдайда да оның бәсекелік қабілеті кәсіпорынның
Өнімнің бәсекелік қабілеттілігі дегеніміз – тауардың барлық нарық шарттарына
Сондықтан өнімнің бәсекелік қабілетін талдау мен бағалау мәселесі осы
өнімді нақты сатып алушылардың талаптары мен сұраныстарын зерттеу;
өнімді өткізу жағдайы, фирмалар және бәсекелес тауарлар жайлы мәлімет
өнім сапасы көрсеткіштерінің өндірушіге де тұтынушыға да қолданыста біркелкі
зерттеліп отырған мәселенің жалпылама үлгісін құрастыру, соның ішінде бәсекелік
өнімнің бәсекелік қабілетін мөлшерлік бағалауда жалпы әдістердің қалыптасуы, осы
жалпы өнімнің бәсекелік қабілетінің және оны анықтаушы факторлардың дамуын
нарықтық қажетті бөлігін немесе тапсырылған табыс көлемін беретін өнімнің
Осы мәселелер шешімдерін ауыл шаруашылығы өндірісіне ендіру, ауыл шаруашылық
Біз ашық нарықтық экономика құрудамыз, сондықтан бәсекелік қабілетін мәселелері
Өнімнің бәсекелестер шығаратын дәл осы өнімінен айырмашылығы:
Жаңадан сойылған етті пайдалану кеңінен тоңазыту, одан кейін еріту
Өндірудің жеделдетілетін әдістерінен ерекше –оны қалыптастыру кезінен бастап өндіру
Қоспалар мен дәмдеуіштерді дайындаудың дәстүрлі әдістемесін сақтаумен қатар Шваб
Өндірісте қайнатылып пісірілген шұжықтарға арналған жоғары сапалы орамаларды шығаратын
Қайнатылып пісірілген, қайнатылып-сүрленген шұжықтардың 50-ден астам түрін, сонымен қоса
Өндірістегі қалыптасқан дәстүр мен жаңашылдықтың үйлесуі сатып алушыларға қолайлы
Шваб шұжықтары ЖШС басшылығының назары өнімді жергілікті газеттерге, радиода
Барлық өнім Шваб шұжықтары деген логотипін, өндірушіні, өнімнің атауын,
Жобаны жүзеге асыру жоспары. Қарастырылып отырған жобаны жүзеге асыраудан
Өнімді Семей, Өскемен, Қарағанды, Алматы қалаларында орналасқан филиалды желілері
Өнім нарығын талдау. Шваб шұжықтары ЖШС өнімінің негізгі тұтынушылары
Бәсекелес фирмаларды талдау. Ұржар ет комбинаты өнімдерінің Семей
Маркетингтік қызмет жүргізген Шваб шұжықтары ЖШС бәсекелестері өнімінің бағасы
Өскемен ет комбинатының (Шығыс ет АҚ) шұжықтары сатып алушыға
1997 жылдан бастап нарықта соңғы үлгідегі құрылғыларды өндірілген, жоғары
Шем-Азат АҚ-ның Риддер ет комбинаты өндіретін қайнатылған шұжықтары табиғи
Семейлік Руц ЖШС-нің негізгі өнім түрі болып ет консервілері
Оңтүстік астана нарығында басымдылық жағдайға ие болған Алматылық Беккер
Қазақстан экономикасының дамуына кедергі болатын мәселелердің бірі, оның көптеген
Қазіргі нарықтық экономика өндіріліп жатқан өнімге өзгеше талаптар қойып
Қазақстанның тәуелсіз мемлекет ретінде қалыптасып дамуы шаруашылық жүргізудің нарықтық
Осы орайда өндіріс технологиясын жетілдіру және түпкілікті тұтанатын адам
Тауарлардың бәсекелік қабілеті – нарықтық қатынастарға қатысушылардың нарықтағы
Өнімнің бәсекелік қабілеті келесі элементтерден тұрады:
1. Өнімнің бағалық бәсекелік қабілеті:
1.1. бағаның негізгі өнім өндірушілер арасында өзара салыстырылуы;
1.2. сұраныс пен ұсыныс қатынастарына байланыстыбағаны
дифференциялау жүйесінің жұмыс жасауы;
1.3. өнімді тұтынушыларды жеңілдіктер жүйесімен тартуы.
2. Өнімнің сапасы:
2.1. өнімнің техникалық- функционалдық қасиеттері;
2.2. қосымша пайдалылықтың болуы;
2.3. өнімнің танымалдылық деңгейі.
3. Өнім өткізу, жарнама және қызмет көрсету жүйелерінің бәсекелік
3.1. өнім өткізу жүйелерінің тұтынушыларға қолайлылығы;
3.2. жарнаманың тиімділігі;
3.3. қызмет көрсету жүйелерінің қолайлылығы мен сенімділігі.
Ғалымдану жағдайында өнім өндірушілер арасында олардың бәсекелік қабілетін одан
Жалпы өнімнің бәсекелік қабілетін арттыруға бірнеше факторлар әсер етеді.
Сыртқы факторларға мемлекет деңгейінде қабылданатын бағдарламалар мен заңдар жатады.
Бұл заңның мақсаттары:
Еркін бәсекені, кәсіпкерлікті дамыту, тұтынушылардың мүдделерін қорғау және тауар
Заң кәсіпкерлікті қолдау, монополистік қызметті болғызбау, шектеу, тыю және
Сонымен қатар, 1998 жылдың 11 маусымында қабылданған Қазақстан
Бәсекелік қабілет мемлекеттік қолдау емес, бәсекелестермен қатаң күресте жетілетіні
Өнімнің бәсекелік қабілетін басқару жүйесінде оны бағалаудың маңызы зор.
Өнімнің бәсекелік қабілетін бағалау оны пайдаланудың жолдары мен түрлеріне
Егер мақсат ұқсас тауарлар қатарындағы берілген тауардың орнын анықтау
Егер зерттеу мақсаты тауарды нақты бір нарықта өткізу перспективаларын
Айта кететін жағдай, бәсекелік қабілет салыстырмалы шама болып табылатындығын
тауарды өткізу нарығын таңдау және талдау,
ұқсас тауарларды өндіретін және өткізетін бәсекелестерді зерделеу,
салыстыру бағасы ретінде бәсекелік қабілеті жоғары ұқсас тауарларды негізге
бағалауға тиісті параметрлердің қажетті тобын анықтау,
өнімдердің сәйкес топтары бойынша бірегей көрсеткіштер жиынын белгілеу,
тауар топтары бойынша көрсеткіштерді талдау, анықтау және талдау әдістемелерін
кәсіпорын тауарларының бәсекелік қабілетінің интегралды көрсеткіштерін есептеу,
тауар өңдеуге қатысты кәсіпорынның тауар саясатын әзірлеу.
Тауардың бәсекелік қабілетін бағалауда мына негізгі қағидаларға көңіл бөлген
интегральділік қағидасы – бәсекелікке әсер ететін факторлары арасындағы байланыстарды
кешенділік қағидасы – тауардың бәсекелік қабілетін құрастырушыларды және оған
диалектілік қағидасы – факторлар жиынтығын даму үстінде қарастыруды ескереді.
Өнімнің бәсекелік қабілетін бағалаудың төмендегідей негізгі түрлерін атап айтуға
1. Тестілік сату. Бұл бағалау әдісінің негізгі мақсаты –зерттеліп
2. Фокус – топтар:
ақпаратқа толы әдіс,
респонденттердің бағаланып отырған өнімге шынайы қатынасын анықтауға жол береді,
өнімді дайындаудың кез-келген кезеңінде бағалау жүргізуге жол береді.
3. Хол – тестер (Hall – test). Оларды сапалы
Көп жағдайда тауардың бәсекелік қабілеті мәселесі пайда болған жағдайда
Тауардың бәсекелік қабілетін маркетигтік жолмен бағалау әдістемесі 4 кезеңнен
1. Тауарға деген тұтынушылардың талаптарын анықтау,
2. Тұтынушылардың сұранысы негізінде тауардың күтілетін бәсекелік
қабілетін бағалау,
3. Фирманың бәсекелес фирмаларға қатысты маркетингтік қызметінің
бәсекелік қабілетін бағалау,
4. Тауардың нақты бәсекелік қабілеті жайлы қорытынды жасау және
оны арттыруға күш салу нүктелерін анықтау.
Бұл әдіс, сатып алушылардың осы кәсіпорын тауарларына деген қатынасын,
Соңғы кезде көптеген ғалымдар мен тәжірибешілер фокус – топтау
3 Кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігін арттыру жолдары
3.1 Ауылшаруашылық өнімін өңдеудің технологиясын жақсарту
Қазақстанның экономикасын дүниежүзілік шаруашылық жүйесіне интеграциялаудың негізгі бағыттарының бірі
Біздің облыстың жағдайына келетін болсақ, қазіргі уақытта индустриялық сектордың
Осы орайда өндіріс технологиясын жетілдіру және түпкілікті тұтанатын адам
Өнімнің сапасы тек оның органолептикалық сипатымен ғана емес,
Өнім сапасын өздігінен енгізетін шаруашылықтар кейбір қиыншылықтарға ұрынады. Бүгінгі
Стандартпен және нормативтік техникалық құжаттамамен орындаушыларды, басқарушыларды, мамандарды қамтамасыз
Өнім сапасын жақсартудағы ғылыми техникалық жетістіктері туралы ақпараттың берілуі;
Өнімдердің жаңа тиімді техникаларын құру, өнеркәсіптік негізде өнімдерді ұйымдастыру;
Өнім сапасын және оның есебін болжау;
Материалдық-техникалық базаны құру.
Заңдық-құқықтық қамтамасыздандыру;
Өнім және жұмыс сапасын бақылау;
Жоғарға сапалы өнімді өндіруді материалдық ынталандыру.
Шығарылатын өнім сапасына, сонымен бірге оның бәсекелік қабілетіне, кәсіпорынның
Өнімнің сапасын арттырудың келесі бір бағыты - өндіріске алдыңғы
Өнімді өңдеу аймағымызда жетекші және ғылыми жаңалықтарды үнемі енгізіп
БСҰ-ына енгеннен кейін өте күрделі бәсекелестік жағдайында жұмыс істеу
Облыстың өнеркәсіп кәсіпорындарының бәсекелестік қабілетін арттыру, олардың өнімдерінің отандық
Қазіргі уақытта дүние жүзінде 300 мыңнан астам кәсіпорын ИСО
Облыс кәсіпорындары шығаратын өнімдердің бәсекелестік мүмкіндігін арттыру және олардың
Ауыл шаруашылық өнімдерін ұқсататын және тамақ өнімдерін шығаратын кәсіпорындардың
Қазақстанның БСҰ-ына енуі үшін экономиканың барлық салаларын дайындау жөніндегі
БСҰ-ына енгеннен кейін өте күрделі бәсекелестік жағдайында жұмыс істеу
Қорыта айтқанда, БСҰ-ына енгеннен кейін біздің әрқайсымыздың жауапкершілігіміз еселеп
"Айгерім СҮ" АҚ-ның жабылуымен, өндіріс сол тұлғаларымен құрылып, басқарылатын
Технологиялық қабыршақты мұзды даялауға арналған мұзды-генератор мұз өндіру процесінде
2000 жылдың 26-мамырында бұл кәсіпорын "Шваб шұжықтары" ЖШС болып
Тұтынушылармен келісімшартқа негізделген тауарлық ет өндірісі "Айгерім СҮ" АҚ-на
Ет өнімдері мен шұжықтарды дайындау технологиясының негіздері барлық өндірушілер
Технологиялық процесті дамыту бағдарламасының басты шарасы болып өнімді тарату
6-кесте. Шикізат пен негізгі құралдар қажеттілігінің тізімі
Шикізаттың атауы Өлш. бірлігі Көлемі Бағасы Жеткізуші
теңге шетел валюта
Тірі сиыр еті кг 400000 190
Индосектор
Сойылған сиыр еті кг 300020 310
Индосектор
Сойылған шошқа еті кг 300025 240
Индосектор,
Шаруа қожалықтары
Данпро кг 14868 396,46
“Euro Azia” ЖК Алматы
Майстермикс
Р 7270/11 кг 8060 849,6
“Euro Azia” ЖК Алматы
Смукс 3030/15 кг 1152 1115
“Euro Azia” ЖК Алматы
Қант кг 1776 76
Бөлшек сауда
Тұз кг 95232 3,95
Бөлшек сауда
Бұрыш әр түрлі кг 1729 297
Бөлшек сауда
Сарымсақ, сарымсақ эссенциясы кг 1519 138
Бөлшек сауда
Полиамидті орама кг 640,6 34,12 $ 105 «Атлантис-Пак», Ростов
Тағамдық фосфат кг 4500 298,94 РР 26 «Пищекомплект» АҚ
Нитрит кг 160 1064,38 РР 143 «Пищекомплект» АҚ
Бұл жобаның есептемелеріне өндіріс көлемі мен сату түсімдерінің пессимистік
3.2 Кәсіпорынның бәсекелік жағдайында жұмыс істеуін жақсарту
Бүгінгі таңда Қазақстан ірі ауыл шаруашылық өнімдерінің өндірушісі және
Өнімнің бәсеке қабілеті өнімді бәсекелес өнімдердің жалпы сипатымен, сонымен
Кәсіпорынды көтеру жолдары:
өнімнің сапасын арттыру шаралары немесе кәсіпорынның сапа жүйесін жетілдіру;
өнімнің бағасын қалыптастыру немесе кәсіпорынның баға саясатын реттеу;
өнімнің тартымдылығын арттыру немесе кәсіпорынның маркетингтік жүйесін жетілдіру;
өнімнің бәсекелік қабілетін қамтамасыз ету немесе өндірісті мемлекеттік қолдау.
Өңдеуші және тамақ өнеркәсіптері өнімдерінің бәсекелік қабілетін анықтау үшін
БҚқ
=
ТҚДб
Мұндағы: БҚқ-қарастырылып отырған тауардың бәсекелік қабілет көрсеткіші;
ТҚДқ және ТҚДқ –қарастырылып отырған және бәсекелес тауарлардың тұтыну
Бб және Бқ – қарастырылып отырған және бәсекелес тауардың
СҰДқ және СҰДб – салыстырылып отырған тауарлардың сатылуының ұйымдастырлу
Әрбір бағаланып отырған бұйымға эксперттермен 0-ден 10-ға дейін баға
БҚД квалиметрия ережелеріне сәйкес, орташаланған геометриялық шамалар ретінде анықталады.
БҚД= q1 m1* q2 m2 *...* qn mn
q1, q2, …, qn – бұйымның жекелеген тұтыну қасиеттерінің
m1 m2,…, mn – тұтыну қасиеттерінің салыстырмалы маңыздылығының коэффиценті.
Нарықта тауарды таңдай отырып, сатып алушы тек оның бағасы
СҰД = b1 n1* b2 n2 *... *bp np
b1 b2…..bp – тауардың сатылуын ұйымдастыру деңгейін сипаттайтын әр
n1 n2….np - тауардың сатылуын
Сатып алушы А тауарын және басқа бәсекелестердің тауарларының бәсекелік
1.1-ші формуладан бәсекелік қабілетті арттырудың негізгі бағыттары шығады. Бұл
техникалық, экономикалық және ұйымдастыру.
Техникалық бағыт ең алдымен өнімді дайындау технологиясын, дәмін, иісін,
Экономикалық бағыт бағалық саясатпен тікелей байланысты.
Мұнда мәселе бағаның төмендеуіне әкелетін бағалық бәсеке жайлы болады.
Нақты өнімнің бәсекелік қабілет деңгейін арттыру үшін өндіруші:
сату бағасын төмендетеді;
өнімнің сапасын және тұтыну қасиеттерін арттырады;
тауардың сатылуын ұйымдастыру деңгейін жақсартады.
Бағаны белгілі деңгейге дейін төмендетуге болады. Өзара байланысты үрдістердің
Нарықта меңгеру мен нығаю саласында кәсіпорының болашақ табысы маркетингтік
Кәсіпорындағы жұмыстың сапасындағы бәсекелестік күресте кәсіпорынның табысқа тәуелділігі шет
Осылайша, маркетигтік жұмыс сапасын өнімнің бәсеке қабілеттілігі және формализмнен
кәсіпорынның қызметіне әсер етуші, басқарылатын және басқарылмайтын факторларды зерттеуді
тұтынушылардың потенциалды сұранысы мен қанағаттандырылмаған қажеттіліктерді өтеу;
өнімнің негізгі қозғалу мүмкіндігі ретінде жарнамалық қызметті ұйымдастыру, жарнама
азық-түлік өнімдерін өткізудің оптималды әдістері мен нысандарын таңдау;
өнім ассортимнтін басқару, өндірісті үйлестіру мен жоспарлау;
баға саясатын жасау, оның тиімділігін тексеру және қажетті жағдайда
нарықтық жаңалық тауар өндіру, мысалы, ұлттық тағам өнімдері;
материалды-техникалық қамтудың экономикалық тиімді ұйымдастырылуы мысалы "дәл уақытында" жабдықтау
кәсіпорындағы старатегиялық және жедел жоспарлауды ұйымдастыру;
маркетинг бақылауын ұйымдастыру.
Кәсіпорындардың өндірістік-өткізу мүмкіндіктерінің талдауы да маркетингтік зерттеудің маңызды түрі
Жоғарыда жүргізілген зерттеулер, маркетингтік қызметтермен нарықтық даму болжамын,
Осылайша, нарықтық экономикаға көшу, кәсіпорындардың жаңаша жұмыс істеу қажеттілігін,
Өнімдердің бәсеке қабілеттілігі оны шығарушы кәсіпорындарға да, мемлекетке де
азық-түлік өнімдерін өндіруді дамытуға несие ұсынысы;
несиенің жаңа нысандарының дамуы.
Жаңашыл кезеңде үлкен мәнге тауар өндірушілер арасындағы бәсекенің дамуына
Қазақстанда экономиканы одан әрі дамыту еліміздің
Экономиканы әрі қарай либерализациялау және бәсекені жүйелі жалғастыру және
Қазақстан экономикасының айқындылығын күшейту;
Индустриялы – иновациялық даму стратегиясын жүзеге асыру;
Ауылды дамыту бағдарламаларын жүзеге асыру;
Иинфрақұрылымды дамыту.
Өнімнің бәсекелік қабілетін бағалау нәтижелері мен өнім жайлы сараптама
Өнімнің бәсекелік қабілетін бағалау нәтижесінде келесі шешімдер қабылдануы мүмкін:
қолданылатын шикізат пен материалдардың құрамы мен құрылымын өзгерту,
өнімді жобалау тәртібін өзгерту,
өнімді дайындау технологиясы сапасын бақылау, өнімді сақтау әдістерін және
қажетті жағдайда өнімді өткізу тәртібін өзгерту,
өнімді әзірлеуге, өндіруге және өткізуге қажет инвестиция тарту және
жабдықтаушыларды ынталандыру жүйесін өзгерту,
импорт құрылымын және импортталатын өнім түрлерін өзгерту.
Компанияның қазіргі уақыттағы және келешектегі мақсаттары.
Компанияның қазіргі уақыттағы және келешектегі мақсаттары-тұрғындар үшін жоғары сапалы
Елбасы кезекті Жолдауында Қазақстанның таяу жылдары әлемнің ең дамыған
Кейінгі кезде мемлекеттік ірі кәсіпорындарымыз шетелдік фирмаларға басқаруға беру
Алайда, талдама жасай келе көзіміз жеткені: бүгінгі күні инфляцияны
Қазақстанда біраз ақша көлеңкелі айналымда жүр. Сарапшылардың айтуы бойынша,
Ауыл шаруашылығында шаруашылық жүргізудің экономикалық тетіктерінің негізгі элементтерін қарастырған
Қазіргі қоғамның нарықтық жүйемен даму кезінде меншікке байланысты қатынастар
Экономиканың дамуы әлеуметтік экономикалық қатынастардың тұрақтылығын, конъюнктуралық ауытқуларға төзімділігін
Ұжымдық түрдегі кәсіпкерлік қызмет экономикалық жағынан өндірістің тұрақты дамуын
Көп салалы экономика жағдайында жергілікті агроөнеркәсіп кешенін дамытудағы ұйымдадастыру
Ауылдық жерлердегі барлық ұйымдастырушылық-құқықтық шаруашылық түрлерінің дамуына әсер ететін
Қазіргі жағдайда, ішкі ортаның тез өзгеру қарқынына байланысты "өткеннен
Жүргізілген реформалар барысындағы жағымсыз аспектілердің бірі ретінде ауыл шаруашылық
Агроөнеркәсіптік кешенді жоғары тиімділікпен дамыту перспективасы көбіне қайта өңдеуді
Сондықтан да қазіргі кезде өткір проблемалардың бірі болып ауыл
Сондықтан да нарықтық жағдайда шаруашылық етудің экономикалық тетігінің бір
Кері жағдайда топырақтың құнарлығы төмендеп, оның өнімділігі азайып, соңғы
Жоспарлау ауыл шаруашылығында белгілі бір принциптер негізінде жүзеге асырылады.
Мақсатқа бағытталған жоспарлауға жататын сілтеме ретінде мыналарды атауға болады:
АӨК –гі экономикалық қатынастардың қайта қалыптасуы, АӨК –нің өзінің
Жоспарлаудағы басты мәселені салалық аспектіге бұруға тура келеді. Бұл
"Шваб шұжық" өндірісіндегі және оны өткізудегі қалыптасқан жағдайлар оның
Шұжық өндірудегі жоспарлауда төрт кезекті этапты ескерген жөн: нарықтағы
Қорытынды
1. Қазақстанның тәуелсіз мемлекет ретінде қалыптасуы мен дамуы, шаруашылық
2. Ауылшаруашылық шикізатын өңдеп, одан әр түрлі өнімдер алу
3. Соңғы жылдары жаңа технологияларды пайдалану негізінде бір аусымда
4. Шаруашылықта жүргізілген ұймдастыру-экономикалық жұмыстардың негізінде кәсіпорынның өнім өткізуден
5. Өнім сапасы оның бәсекеге қабілеттілігінің негізгі көрсеткіштерінің бірі
Соның нәтижесінде қайнатылып сүрленген шұжықтардың 50-ден астам түрлерін, сонымен
6. "Шваб шұжық" ЖШС негізгі бәсекелестері Риддер қаласының ет
7. Кәсіпорын өзінің өнім өндіру қуатын көбейту мақсатында арнаулы
8. Кәсіпорынның жұмысын жақсарту және бәсекеге қабілетті өнім өндіру
9. Мелекет тарапынан, әсіресе ауылшаруашылық шикізатын өңдейтін кәсіпорындарды қолдау
Қолданылған әдебиеттер
1 Назарбаев Н.Ә. Қазақстан -2030 Қазақстан халқына жолдауы
2 Егемен Қазақстан 2000 ж. 29-желтоқсан
3 Аграрлық нарық проблемалары 2003ж. № 1,2,3,4,5,6
4 Үкімет Бюллетені 2004ж. №2
5 Астана ақшамы 2001ж 4-желтоқсан
6 КазЭУ хабаршысы 2004ж №5
7 Қаржы-қаражат 1996ж №6
8 Жас алаш 2004ж 30-қыркүйек
9 Егемен Қазақстан 2005ж 19-мамыр
10 Қаржы-қаражат 2003ж №3
11 Савицкая Г.В. "Анализ хозяйственной деятельности предпрития"
12 Куатова Д.Я. "Экономика предприятия"
13 Агро Инфром 2005ж №6
14 Заман Қазақстан 1998ж 7-тамыз
15 Ана тілі 2006ж 9-наурыз
16 Экономика Статистика 2005ж №1
17 Солтүстік Қазақстан 2004 3-қараша
18 Заң 2002 №7
1
Міндеті
Бәсекелік қабілет
Баға
Сапа
Бәсекелік қабілетті арттыру жүйесі
Бәсекелік қабілетті арттыру бойынша нақты ұсыныстар беру және оларды
ФАКТОРЛАР
Қаржы ресурстарының жағдайы: мөлшері, құрамы, құрылымы
төлем қабілеті бар сұраныс икемділігінің деңгейі, динамикасы
Кәсіпорынның салалық игіліктері
Жалпы тұрақтылық, экономикалық цикл фазасы
СЫРТҚЫ
өндірілетін өнім (жұмыс және қызмет) құрылымы оның жалпы төлем
ІШКІ
Сыртқы экономикалық байланыстар, бәсеке
Мүліктің жағдайы:
мөлшері, құрамы, құрылымы
Қарызгерлердің банкротқа ұшырауы, өтелмеу
Инфляция, баға деңгейінің, валюта курсының өзгеруі
Табыспен салыстырғандағы шығындардың көлемі, құрылымы, динамикасы
Мемлекеттің салықтық, қаржылық-несиелік, кедендік, сақтандыру, есептік-инвестициялық саясаты
Төленген жарғылық капиталдың мөлшері, өз меншігіндегі айналым құралдары
Қоғамда басты орын алатын техника мен технология
Кәсіпорынды басқарудың тиімділігі