Мазмұны
Кіріспе......................................................................................................................3
Тарау І. Қазіргі таңдағы сапаның әлеуметтік және
1.1 Қазіргі таңдағы сапаның арттырудағы рөлі ...................................................5
1.2 Сапаны қамтамасыз ету ...................................................................................9
Тарау ІІ. Сапаның әлеуметтік және экономикалық маңызы
2.1 Әлеуметтік маңызы........................................................................................ 17
2.2 Сапаның экономикалық маңызы....................................................................20
Қорытынды .........................................................................................................27
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ...................................................................29
Кіріспе
Елімізде нарықтық экономиканың қалыптасуы өнім сапасын арттыру мәселесін
Өнеркәсіп дамуының тиімділігінен республика халқы мен табысы-ның
Тарау І. Қазіргі таңдағы сапаның әлеуметтік және
1.1 Қазіргі таңдағы сапаның арттырудағы рөлі
Қазіргі таңдағы сапаның артыру мәселелері өнеркәсіптік салада
1) Халық шаруашылығында өнімді нақты пайдалану қағидасы бойынша
а) өндіріс құралдарын өндіру;
б) тұтыну заттарын өндіру.
2) Еңбек заттарына әсер ету қағидасы бойынша барлық
- минералды және табиғи шикізатты, жылуды өндірумен айналысатын
- өндіру өнеркәсіп салаларында және ауыл шаруашылығында өндірілетін
3) Өнімнің функционалды бағытына сәйкес кешенді салалар бөлінеді:
Қазақстан Республикасының өнеркәсібі үш негізгі саладан тұрады, атап
● тау – кен өндіру өнеркәсібі;
● өңдеу өнеркәсібі;
● электр энергиясын, газ бен су өндіру мен
Өңдеу өнеркәсібі келесідей салалардан тұрады:
● ауыл шаруашылық өнімдерін өңдеу;
● тоқыма және тігін өнеркәсібі;
● былтырғы өндірісі, былтырғыдан жасалынған бұйымдар мен
аяқ киім өндірісі;
● ағаш және ағаш бұйымдары өндірісі;
● кокс өндірісі, мұнай айдау, ядролық материалдар өндірісі;
● химиялық өнеркәсіп;
● металлургия өнеркәсібі;
● машина жасау.
Бүгінгі күні еліміздің глобализациялау процесіне белсенді қатынасуы, әлемдік
1. Сапа – бұл болжам жасалынған немесе негізделген
Тұтынушы тұтыну шартына жауап беретін өнімді сапалы деп
Кез келген құжатта немесе үлгіде белгілі бір қасиеттер
2. Сапа – бұл фирманың беделі, пайданың өсуі
Өнім сапасы кәсіпорын іс әрекетінің негізгі көрсеткіші болып
Қорыта айтқанда, сапа – бұл экономикалық категория ретінде
Өнім сапасының өсуі - әлемдегі барлық жетекші жұмыстарының
Өндірілетін өнімнің сапасы – бұл кәсіпорын экономикасының бүгінгі
Қазақстан Республикасындағы экономикалық реформаның даму шаралары бойынша сапаға
Өнеркәсіп өнімнің сапасын бағалау үшін екі топқа бөлінетін
Өнім сапасы тек қана бір көрсеткішпен шектеліп қана
1. Тауардың пайдаланылу көрсеткіштері, оның нақты нарықта бағыты
2. Тауардың сенімділігі – тауардың ұзақ мерзімге жарамдылығынан,
Кейбір бұйымдар үшін жоғарыда аталған қасиеттердің біреуі ғана
3. Тауарды пайдаланудың қауіпсіздігінің экологиялық тазалығы. Тауардың экологиялық
4. Сапаның экономикалық көрсеткіштері обьектінің экономика-лық талаптарына
5. Сапаның технологиялық көрсеткіштері – бұл көрсеткіш, бар
6. Стандарттау және сәйкестендіру көрсеткішетері.
7. Тауардың эстетикалылығы.
8. Тасымалдауға шыдамдылық көрсеткіштері өнімнің тасымал-дауға бейімділігін,
9. Патенттік – құқықтық көрсеткіштері..
Жоғарыда айтылғандарды қорытындылай келіп, өнім сапасының қалыптасуын келесі
Экономикалық өсімніңбарынша жоғарғы қарқынына қол жеткізу еліміздің негізгі
Сыртқы нарықта өнімнің бәсекеге қабілеттілігі оның сапасынан және
Тауардың бәсекеге қабілеттілігін арттырудағы негізгі шаралар келесідей:
■ ағымдағы статистика есептемесінің негізінде бәсекеге қабілеттілік облысында
■ микродеңгейде маркетинг пен менеджментті жақсарту;
■ ішкі нарыққа бағытталған өндірісті несиелеуге мүмкіндік беретін
■ тауар қозғалысын ақпараттық қолдау нарық, бәсеке және
■ табиғи монопология сферасында бағаны қатаң реттеу;
■ өндірістік технологиялық және техникалық деңгейін арттыру
Көптеген дамыған елдерде ХХ-ғасырдың екінші жартысынан бастап, сапа
- тауардың бәсекеге қабілеттілігінің экономикалық рационалды деңгейлерін іздеу;
- оларды жүзеге асырудағы шығындарды анықтау;
Мұның бәрі сапаға әсер етуге бағытталғанбасқарудың рөлін
1.2. Сапаны қамтамасыз ету
Отандық өнеркәсіп өнімдерінің бәсекеге қабілетілігін арттыруға қабілетті ететін
Өнімді сертификациялау тауардың стандарт талаптарына сәйкестігін тексеруге мүмкіндік
Сертификация – тауардың стандарт талаптарына сәйкестігін растау мақсатындағы
ИСО – 9000 халықаралық стандарттар әлемдік экономиканың маңызды
ИСО – 9000 Халықаралық стандарт сериясының негізгі мақсаттары:
● саудаға техникалық кедергілерді жою;
● сертификациялаудың көп реттілігін жою;
● сәйкестігін бағалау нәтижесін өзара мойындау;
● «тұтынушы - жеткізуші» қатынасын реттеудің жалпы механизмін
ИСО – 9000 халықаралық стандартын ендіру – бұл
Өнімнің сапасын реттеуге «Стандарттау туралы» және «Сертификаттау туралы»
Қазақстан Республикасының заңдылығына сәйкес стандарттаудың мақсаттары болып:
● өнімдермен процестерге және қызмет көрсетулерге мөлшер-лерді, ережелермен
● адамдардың өмірі мен денсаулығы, қоршаған ортаны қорғау
● саудадағы техникалық кедергілерді болдырмау, ішкі және сыртқы
Халықаралық стандартты практикалық көмек көрсету мақсатында Қазақстан Республикасының
Қазақстан Республикасының Премьер министрінің тапсыруы бойынша 2001 жылдың
ИСО-9000 халықаралық стандарттар жүйесіне ширақ енуі отандық өндіріспен
Жаңа цехтарды ашу, қосалқы бөлшектерді шығару, жаңа машиналарды
Жеңіл және тоқыма өнеркәсібінің дамуы өнім көлемінің өсуі,
Халықаралық стандарттар ИСО-9000 жоғарғы жұмыс процестер көмегімен жүзеге
● «ИнтерКомШина» ААҚ – жаңа жоба жасап шығарды,
● «Электроаппарат» - жаңа импортты алмастыру жобасын жасап
● ААҚ «Трансформаторлық завод» - жаңа трансформаторлық өндірістік
Агроөнеркәсіптік кешен – бұл ауыл шаруашылық және өндірістік
Елде қолданылатын агротехнологиялардың төмен деңгейі, ауыл шаруашылық өнімдерін
● статистикалық берілгендерге қарай отырып бірлестіктер және
тексерулер жүйелердің бәсекеге қабілеттілігін анықтау;
● менеджмент пен маркетингті микродеңгейде жақсарту;
● пайыздық ставка деңгейін төмендету, ішкі нарыққа
бағытталуы;
● мемлекеттік деңгейде ішкі нарықтағы тауар айналасына
ақпараттық қолдау көрсету, бәсекелестерді білу,
инвесторларды табу және шикізат материалымен қамтамасыз
ететін стратегиялық серіктестерді табу;
● монополия сферасындағы қатаң бағаны реттеу;
● кейбір тұтыну тауарларын өндіруге және технологиялық,
техникалық деңгейде жоғарылату үшін шет ел инвесторларын
тарту. Кейбір өндірістік тұтынушылық тауарлары шетел
инвесторларына тиімді болуы мүмкін, оларды экспорттау
мүмкіндігі туындайды;
● жеңіл және тамақ өнеркәсіптерінің құрылуы немесе жылдам
дамуы;
● сапасы мен ассортиментін жоғарлата отырып бәсекеге
қабілеттігін анықтау;
● отандық экономиканың текстильді тоқыма және былғары аяқ
киім өнімдерінің тәуелділігі;
● шикізат және материалдар, дайын өнімді өндіру, ішкі
отандық тауарларды тарату және т.б.
Алға қойған мақсаттар келесіні көрсетеді:
● өндірістің техникалық деңгейін жоғарылату, отандық тауар
бағасын бәсекеге қабілетті етіп елдегі импорт тауарларын
ығыстыру;
● кәсіпорынның қаржылық – экономикалық жағдайының
жақсаруы;
● кәсіпкерлермен бірлестіктерге техникалық, технологиялық
әдістемелік қолдау жасау, бизнес жоспарын дайындау;
● несиені кәсіпорнның екінші деңгейлі банктермен
инвестицияны тартуға жағдай жасау.
Қорыта айтқанда ИСО – 9000 халықаралық стандарттар Қазақстан
ИСО – 9000 стандарты елімізде отандық кәсіпорындардың өндірген
Қазақстандық кәсіпорындар мен ұйымдардың әлемдік нарықтағы отандық өнеркәсіптердің
Нарықтық экономикаға өту жоғарғы сапаға жеткен әлемнің жетекші
Бірқатар елдерде жүргізілген зерттеулер бойынша сапаға аз көңіл
Сапаны арттырудың мәні Жапония мысалында жақсы көрінеді. Екінші
Қорытындысында, Жапон елінде сапаның жапондық стандарттары және «Сапа
1950 жылыдың соңында, АҚШ және Батыс Еуропа елдерінде
1950 жылдары Жапонияда сапа үйірмелері белсенді қызмет етті.
● Кәсіпорынның дамуына және өндірісті жетілдіруге үлес қосу;
● Адамға құрмет көрсету кезінде, жұмыс орнында қуанышты
● Адам қабілетін оятуға және оның шексіз мүмкіндіктерін
● Басқару және технология облысындағы ғылыми өңдеулердің
кең қолданысы;
● Өз фирмасына деген патриоттық тәрбие;
● Барлық басқару операцияларында өндірісті талдау мен
бақылауда компьютеризацияның жоғарғы дәрежесі;
● Кооперативті рухтың дамуы.
Батыс Еуропа, Жапония, АҚШ фирмаларында өнім сапасын жалпы
1. Сапа іс-әрекетінің негізгі стратегиялық мақсаты ретінде, фирманың
2. Өнім сапасын арттыру бойынша шаралар кәсіпорынның барлық
3. Белгілі бір жұмыс орнында үздіксіз оқу процесінің
Американдық экономист А.Фейгенбауманның пікірінше қатаң бәсекелестік шартында, (АҚШ-та
● сапа фирма қызметінің бағыттарының бірі емес, ол
кәсіпорынның барлық функцияларына қатысты үздіксіз
процесс;
● сапаның артуы оның қалыптасуына әрбір фирма
қызметкерлерінің қатысу деңгейінен тәуелді;
● сапа өнімнің өзіндік құнын төмендетуде кедергі жасамайды,
керісінше жағдай жасайды;
● сапа жаңа техниканы және технологияны пайдалануды
білдіреді;
● сапаны тікелей және тиімді басқару қажет.
Бұйым сапасын арттыруға қойылатын талап, жыл сайы
● бұйымды талқылау кезінен бастап, барлық техникалық
жаңалықтармен қатар сапа қарастырылуы қажет;
● ғылыми зерттеу және тәжірбиелі – конструкторлық жұмысты
жоспарлау, сипаттамалары жоғары бұйым варианттарын
жобалауды шектемей ұйымдастырылуы қажет;
● бұйымды талқылауды жеделдету талқылау жүйесінің
тиіділігінің негізгі белгісі болуы қажет.
1980 жылдың соңында нарықтық экономикасы дамыған елдер сапа
Тарау ІІ. Сапаның әлеуметтік және экономикалық маңызы
2.1 Әлеуметтік маңызы
Әлеуметтік жұмыскердің рухани-адамгершілік сапалары. Мұнда әлеуметтік жұмыстың құндылықтары,
Ғаламшардың кез-келген нүктесіндегі қоғамның күйі, ол әлеуметтік қызметтің
Курстық жұмыстың мақсаты. Болашақ әлеуметтік жұмыскерлердің кәсіби іс-әрекетке
Экономикалық ой- пікірлердің ғылыми тұжырымдалып қалыптасуы сауда, өнеркәсіп
Алғашқы рет өз алдына қалыптасқан ой-пікірдің белгілі бағыты
Классикалық саяси экономия жаңа дамып келе жатқан капталистік
Осы ой-пікірдің қалыптасуы сауда және қарыз өсімқорлық капиталына
Қазақ халқының көшпелі тұрмыс салты, экономикалық укладтары жетілмеді,
Қазіргі жоғары оқу орындарында барлық мамандыққа оқып жүрген
Қазір экономикалық ғылым ерекше дағдарысқа ұшырап отыр. Бұл
Экономикалық ілім қоғамдық өндірісті адамдар арасында әлеуметтік-экономикалық қатынастарды
Экономикалық теория пәні және оның зерттеу әдістері.
Ғылым мен оқу пәні арасында айырмашылық бар. Оқу
Экономикалық процестерді танып-білу әдістерінің жартылыстану ғылымдарындағы зерттеу әдісінен
Экономикалық зерттеулердің маңызды әдісі –ғылыми абстракция. Ол басқа
Абстракция әдісінің де шегі бар. Оны зерттеушінің дарындылығы
2.2 Сапаның экономикалық маңызы
Халықаралық тәжірибе көрсеткендей, сапалылықты артыру қызметті жүйелік
Өнімнің сапасын басқару стандарттауға негізделеді. Ол ұлттық шаруашылықтың,
Сапа көрсеткіштерінің мәні мен қызметі.
Қазіргі нарықтық экономика негізінде шығарылған өнімнің сапасына басқалай
Өз кезегінде бәсекеге жарамдылық екі көрсеткішке –баға деңгейіне
Өнімнің сапасы- бұл белгінімұқтаждылықты қанағаттындыруға үлкен себепші болатын
Экономикалық санаты ретінде ол тұтыну құнына тығыз байланысты.Егерде
Болса,ал өнімнің сапалылығы –бұл оны пайдаланудағы нақтылы жағдайда
Өнімнің сапа деңгейі оның салалық көрсеткіштері жүйесі негізінде
Сапаның көрсеткішін анықтау оның сандық маңызын өзін өзі
Өлшеуші әдіс (аспаптар, приборлардың көмегімен);
Тіркеу әдісі- бұл тіркеуге және есептеуге негізделген. Тіркеу
Есептеу әдісі- өнімнің сапасы жөніндегі көрсеткіштерді анықтау үшін
Органолептік әдіс- адам мүшесін сезу-көру, есту ,дәм, түйсінуді
Социологиялық әдіс- өнім, оның нақты немесе тұтынушылардың мүмкіншілігі
Сарапшылық әдіс – мамандар тобы арқылы іске асырылады.
Практикада өнімнің сапа деңгейін бағалау үшін көрсеткіштер жүйесін
Экономикалық өсудің негізгі мақсаттары – халықтың әл-ауқатын көтеру
- Орта есеппен бір адамға келетін ұлттық табыстың
- Бос уақыттың көбеюі. Бұл елдің нақты жалпы
- Ұлттық табыстың халықтың әр топтараның арасында бөлінуін
- Шығарылған тауарлар мен қызметтердің сапасын жақсартып, түрлерін
Экономикалық өсудің өлшеу тәсілдерін екі топқа бөлуге болады:
1. Нақты жалпы ұлттық өнімнің (ЖҰӨ) өсуі. Бұл
2. Жалпы ұлттық өнімнің (ЖҰӨ) бір адамға шаққандағы
Қоғамдық өндірістің типіне байланысты, өнімнің өсу шапшандығы мен
1. Интенсивті типі - техника мен технологияның жетілдірілуі
- қолданылатын ресурстар сапасының өсуі (жұмыс күшінің сапасын
- ресурстарды пайдалану әдістерін жақсарту (технологияны жетілдіру, өндірісті
2. Экстенсивті типі – қосымша өндіріс факторларын тарту
- жұмыс күшінің санының өсуі;
капиталдың көлемі өсуі.
3. Аралас типі - факторлардың өсуімен қатар техникамен
Экономикалық теорияда экономикалық өсудің сапасы деген ұғым әлеуметтік
1. халықтың материалдық әл-ауқатының жақсаруы;
2. адамның бос уақытының көбеюі;
3. әлеуметтік инфрақұрылым салаларының даму дәрежесінің жоғарылауы;
4. адам капиталына инвестицияны өсіру;
5. адамдардың еңбек және өмір жағдайларының қауіпсіздігін қамтамасыз
6. жұмыссыздар мен жұмысқа қабілеті жоқтарды әлеуметтік қорғау;
7. еңбек нарығында ұсыныс көлемінің өсуі жағдайында жұмыспен
Экономикалық өсудің факторлары дегеніміз өндірістің нақты көлемін және
Экономикалық өсудің факторлары:
Тікелей факторлар: Жанама факторлар:
-Еңбек ресурстарының саны мен сапасының өсуі.
- Негізгі капитал көлемінің өсуі және сапалық құрамының
- Өндірісті ұйымдастырумен қатар технологияның жетілдірілуі.
- Пайдаланатын табиғи ресурстардың саны мен сапалылығының артуы.
- Қоғамдағы кәсіпкерлік қабілетінің өсуі. - Сұраныс факторлары
нвестициялық, мемлекеттік шығындардың өсуі.
- Ұсыныс факторлары – бәсекенің дамуы, ресурстардың бағасының
- Бөлу факторлары – қоғамдағы барлық ресурстарды тиімді
Қазақстан үшін экономикалық өсудің тиімділігі мен сапасы маңызды
Қазақстан экономикасының өсу динамикасы. Еліміздің экономикасының қазіргі кезеңде
Тәжірибе көрсеткендей халқаралық стандарқа ендіру материалды – техникалық
Сапаны басқаруға қажетті сапа деңгейін қамтамасыз ету мақсатында
Әрбір кәіпорынның негізгі міндеті өндірген өнімі мен
Өнімнің сапасын басқару жүйелі түрде жүзеге асырылуы керек,
Өнім сапасын басқаруда сапа талаптарын қанағаттандыру, оның ішінде
Сапаны басқару жүйесін сапаны басқаруға қажетті процестермен өнімдер
1. Кәсіпорынның экономикалық жағдайын жақсарту:
2. Өнімді сату нарығын нығайту және жаңа нарықтарға
3. Негізгі кәсіпорындармен фирмалардың деңгейіне асып түсетін өнімнің
4. Сапаның басты көрсеткіштерін нығайту:
5. Өндірілген өнімнің кемшіліктерін азайту:
6. Өнімге берілетін кепілдік мерзімін ұзарту және әртүрлі
Өнім сапасын басқаруды жетілдірудің бағыттары бойынша отандық
● Өнім сапасын басқару жүйесіне маркетингтік іс әрекет
● Өнімнің өмір сүру циклінің барлық кезеңінде сапаны
Өнімнің өмірлік циклінің негізгі кезеңдеріне қойылатын талаптарды келесіде
1. Маркетинг облысындағы сапа жүйесіне талаптар:
Өнім сапасына қойылатын талаптарды анықтауды жетекші рөлді
● өнімге қажеттілік болжамын ұсыну:
● нарық сұранысын немесе шаруашылық шарттарын талдау негізінде
● алынған ақпараттарды бақылау және кері байланыс жүйесінің
● өнімге қойылатын талаптар бойынша арнайы есептемені ұсыну:
2. Техникалық шарттарды талдау және жобалау кезіндегі сапа
● әлемдік деңгей мен тұтынушылардың талаптарына жауап беретін
● мақсатты ғылым техникалық бағдарлама түрінде жобалау бойынша
● жобалардың әр түрлі кезеңдеріне өнім параметрлерін өлшеу
● алғашқы талаптарға жобаның сәйкестігін бақылау:
● жобаның барлық компоненттерін кезекті талдау:
● жобаның өндірісін бақылау:
● жобаны қайта бағалау.
3. Материалды техникалық қамтамасыз ету кезіндегі сапа
● жартылай фабрикат және құрастырушы бұйымдар, материалдар
● құрастырушы бөлшектер, жартылай фабрикаттар, сатып алынатын
● жабдықтаушыларына жұмыс формасын, әдістерін процедурасын бекіту;
● жабдықтаушылар мен сапа жөніндегі келіспушілік сұақтардың шешімін
● жабдықтаушылар және сатып алынған өнім сапасы жөніндегі
4. Өндіріс пен өндірістік процесті талқылау, дайындау поцесіндегі
5. Өндірістен кейінгі кезеңдегі сапа жүйесінң талаптары (бұйып
Қорытынды
Экономикамыздың бәсекеге қабілетті болуы, мемлекетіміздің бәсекеге қабілетті болуы,
Қазақстан Республикасы және Оңтүстік Қазақстан облысының өнеркәсіптері өнімдерінің
1. Бұрыңғы кезде қалыптасқан кәсіпорындардың өз дамуында шикізаттық
2. Өнеркәсіптердің негізгі қорларының (станоктар, жабдықтар, технологиялық желілер)
3. Экспортталатын өнеркәсіп өнімдерінің үлесінің импортталатын өнім үлесіне
4. Өнеркәсіп кәсіпорындарына инвестиция салуға кәсіпкерлеріміздің қызығушылығының болмауы.
5. Өнеркәсіп өнімдерінің бәсекеге кабілеттілігінің орташа деңгейінің төмен
Қазіргі кезде өнім сапасын арттыру, бәсекеге қабілеттілікті жоғарлату
Индустриалды-инновациялық бағдарламаны жүзеге асыру арқылы шикізаттық бағыттан дайын
Өндірілген өнімнің сапасын әлемдік стандартқа сәйкестендіру мақсатында ИСО-9000
Өнеркәсіпті дамыту және импорт алмастыру бағдарламасының орындалуы және
Жоғарыда аталғандармен қатар өнеркәсіп өнімдерінің сапасын арттыру мақсатында
Сапаны басқару процесін жетілдіріп отыру. Жапондық сапаға үлкен
Әрбір жұмыскердің іс-әрекетіне қатысты сапа саясатын қалыптастыру;
Жұмыскерлерді ынталандыру, еңбегін дұрыс бағалау.
Инвесторлардың қызығушылығын арттыру;
Маркетингтік зерттеу жұмыстарына үлкен көңіл бөлу;
Өнеркәсіпті басқару құрылымы мен жүйесін жетілдіру.
Бұл дегеніміз дамыған елдердің қатарына қосылу үшін халықаралық
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
1. Қазақстан Президентінің халықка жолдауы - «Бәсекеге қабілетті
2. Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсултан Назарбаевтың Қазақстан халқына
3. Қазақстан Президентінің еліне халкына жолдауы-«Қазақстан -2030»//Егеменді Қазакстан
4. Қазақстан Республикасының ндустриалды-инновациялық даму стратегиясы//Астана 2003ж
5. Мейірбеков А.Қ. Кәсіпорын экономикасын оқу құралы /А.Қ.Мейірбеков.Д.Ә.
6. Жолдасбаеа Г.Ө Кәсіпорын экономикасы: Оқу құралы/Г.Ө Жолдасбаева
7. В.Я. Горфинкель.Экономика предприятия. /Москва :Экономика, 2003г.
8. А.И. Архипова/Экономика Москва, 1999г
9. Ж.О. Ихданов., Э.О Орманбеков. Экономиканы мемлекеттік реттеудің
10.Жұмасұлтанов Т. Бүгінгі Қазакстан. /Анықтамалық-статистикалық
жинақ. Алматы, 1991
11.0.В. Василенко., СВ. Донсков Экономика пищевой промышленности/Москва: ВО
12.Организация планирование и управление промышленными предприятием/Под. ред. Д.М.
13.Шогенов А.М управление качеством продукций //Пищевая
промышленность Москва 2004 №1 - стр 68
14. А.Ю. Золотин, В.П. Тиенко, Е.В. Малышева Формирование
15. Компания "ФудМастер"- лидер молочной промышленности Казакстана /Аль
16. Қазақстан және оның өңірлері/ 2005, №1 стр-9
17. Промышленность Казакстана и его регионов., 2000-2003гг стат.
18. Промышленность -стат. ежегодник Казакстана., / под ред.
19. Оңтүстік Қазакстан облысының әлеуметтік-экономикалық дамуының қорытындысы //Шымкент,
20. Оңтүстік Қазакстан облысының әлеуметтік- экономикалық жағдайы оператиті
21."ФудМастер": ставка на качество!// Панорама Шымкент 24 октября
22.//Стандарты и качество// Москва 2004 №10
23.//Экономика сельскохозяйственных и перерабатывающих предприятии//Москва, 2005№2
24. Оңтүстік Қазақстан облысының әлеуметтік-экономикалық дамуының корытындысы,
25. Плушевский М,. Методика системного мониторинга качества продукций
26. Пищевая и перерабатыаюая промышленность Казахстана /2004 №5
27. Контроль качеста и
28. Абенова Д., Зарубежный опыт повышения конкурентно
29. 3.3айкешова «Обеспечение конкурентно способности сервиса
потребителей» //Стандарты и качества, 2003г. №2 стр. 46
30.Ю. Кравченко «Качество - движуая сила развития//Стандарты и
2