МАЗМҰНЫ
Кіріспе 3
ТЕОРИЯЛЫҚ БӨЛІМ 5
1.1 Психология ғылымындағы кәсіби бағыттылық мәселелеріне теориялық шолу. 5
1.2. КӘСІБИ БАҒЫТТЫЛЫҚТЫҢ ЖАСӨСПІРІМДЕРДІҢ КӘСІБИ АЙҚЫНДАЛУЫНА ТИГІЗЕТІН ӘСЕРІ 13
1.3. ОҚУШЫЛАРҒА КӘСІБИ БАҒДАР БЕРУ ЖҮЙЕСІНІҢ ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ 17
1.4. КӘСІБИ БАҒДАР БЕРУ ЖҮЙЕСІНДЕ ОҚУШЫЛАРДЫҢ ТҰЛҒАЛЫҚ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІН ЕСКЕРУ.
ІІ. ЭКСПЕРИМЕНТТІК ЗЕРТТЕУ БӨЛІМІ. 34
2.1. Эксперименттік зерттеудің мақсаты, болжамы, міндеттері. 34
2.2. ЗЕРТТЕУ ӘДІСТЕМЕЛЕРІНІҢ СИПАТТАМАСЫ 35
2.3. ЭКСПЕРИМЕНТТІК ЗЕРТТЕУ БАРЫСЫ 37
2.4. ЗЕРТТЕУ МӘЛІМЕТТЕРІНІҢ САПАЛЫҚ ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ ТАЛДАУЫ 43
ҚОРЫТЫНДЫ 46
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 46
Кіріспе
Қазіргі кезде еліміздегі демократиялық қоғам құру кезеңінде экономика саласында
Қоғамның болашақ мамандарын тәрбиелеуде жалпы білім беретін міндеттердің ерекше
Осыған орай, жеке адам бағыттылығының бір түрі ретінде кәсіби
Республикамызда бүгінгі күн талабына сай әртүрлі типтегі орта мектептердің
Оқушы жастардың кәсіби бағыттылығы мен оларға кәсіби бағдар беру
Мұндай жағдайлар кейіннен оқушылар бойында мамандықты, жұмыс орнын, оқу
Жоғарыда аталған жайттардың барлығы біздің магистрлік зерттеу жұмысымыздың тақырыбын
Зерттеу жұмысының өзектілігі - оқушы жеке тұлғасының кәсіби
Жұмыстың әдіснамалық және теориялық негізін жеке тұлға және оның
Зерттеудің практикалық маңыздылығы – мектептегі кәсіби бағдар беру жұмысындағы
Зерттеу жұмысының жаңашылдығы - теориялық тұрғыда алғаш рет мектепте
Зертеу мақсаты – жалпы білім беретін мектептердегі жоғарғы сынып
Зерттеудің мақсатына сәйкес мынадай міндеттер айқындалды:
Кәсіби бағыттылықты қанағаттандыру процесінің теориялық негіздері, оның психологиялық ерекшеліктері
Кәсіби бағыттылықтың оқушылардың болашақ кәсіби айқындалуына тигізетін әсерін көрсету;
Оқушыларға кәсіби бағдар беру түсінігінің психологиялық негіздері мен заңдылықтарын
Кәсіби бағдар беруде оқушылардың тұлғалық ерекшеліктерін есепке алу, жұмыстарын
Зерттеудің жұмыстық болжамы.
Кәсіби бағдар мен оқушылардың болашақтағы кәсіби айқындалуының арасында
Кәсіби бағдар беру табыстылығы – оқушының тұлғалық қасиеттерін есепке
Зерттеу пәні – жалпы білім беретін мектептегі жоғарғы сынып
Зерттеу объектісі - Әуезов ауданы, №104 қазақ мектебінің жоғарғы
Жалпы саны –
Зерттеуде пайдаланылған әдістемелер: ДДО, қызығулар картасы, Ж.Аймауытұлы ұсынған кәсіби
ТЕОРИЯЛЫҚ БӨЛІМ
1.1 Психология ғылымындағы кәсіби бағыттылық мәселелеріне теориялық шолу.
Қоғамның болашақ мамандарын тәрбиелеуде жалпы білім беретін мектептердің ерекше
Жоғарғы сынып оқушыларының кәсіби бағыттылығын қалыптастырудың теориялық негідерін қарастыру
Психологиялық әдебиеттерде жеке тұлғаның бағыттылығы оның құрылымындағы негізгі компонент
В.С. Мерлиннің айтуынша, жеке адам сипаттамасында ең маңыздысы және
В.Г.Леонтьев жеке адамның психологиялық тұжырымдамасын бастаушы мен мақсаттық тұрақты
Қазіргі кездегі жеке тұлғаның жалпы бағыттылығы оның бейнесін құрушы
Психологиялық әдебиеттерде жеке адам бағыттылығы ұғымын неғұрлым толық қарастырған
С.Л. Рубинштейн жеке адам бағыттылығында екі өзара тығыз байланысты
Л.И.Бошович бағыттылықты мінез-құлықтың нақты мотивтерінің үстемдігінің нәтижесі ретінде қарастырады.
Біздің жұмысымыз үшін маңыздысы – жалпы білім беретін мектептің
Бағыттылық жеке тұлғаның ерекшеліктерін тұтастай анықтайтын құрылым болса, кәсіби
Кәсіби бағыттылық – адамның таңдалынған мамандыққа көзқарасын сипаттайтын кәсіби
Кәсіби бағыттылықтың жан-жақтылығын жеке адамның жүйесін құрайтын қасиеті ретінде
Кәсіби бағыттылық – жеке адамның интегральды қасиеті, оның тұлғалық
Кәсіби бағыттылықтың психологиялық-педагогикалық аспектісін, кәсіби шеберлікті дамыту бағытында кәсіби
А.П.Сейтешовтың пікірінше, кәсіби бағыттылық дегеніміз – жеке адамның маңыздды
Психология білімінің қағидалары мен өз зерттеулерінің нәтижесін негізге ала
Кәсіби бағыттылық – болашақ маманның жеке тұлғасының біртұтас және
Кәсіби бағыттылықтың құрылымы туралы зерттеушілер арасында бірыңғай пікір жоқ.
П.А.Шавир кәсіби біліктіліктің психологиялық сипаттамасын бере отырып, оны жастық
Қазіргі кездегі зерттеулер жоғарғы сынып оқушыларына кәсіби бағдар беру
Болашақ кәсіби іс-әрекет мазмұнымен байланысты, оның әлеуметтік мәнін саналы
Берілген мамандықты игеруге маңызды, бірақ кәсіби бағыттылықтыңжоғары деңгейде дамуын
Кәсіби бағыттылығы қалыптаспаған, жаңаша немесе кездейсоқ мотивтер.
Оқушының жеке басының кәсіби бағыттылығытың құрамында мотивациялық сферасынан басқа
Кәсіби бағыттылықтың эмоциялық-еріктік компоненті, ең алдымен, болашақ мамандыққа деген
Кәсіби бағыттылықтың танымдық компоненті іс-әрекет объектісіне бағыттылығына, өзінің болашақ
Белгілі бір мамандық туралы хабардар болу деңгейінен, оқушылардың кәсіби
В.С. Леднев жеке адам құрылымының түрлі теорияларын салыстыру негізінде
А.Б.Каганов та бұл пікірді қоштай келіп, оларды кәсіби бағыттылықтың
Кәсіби қызығу жеке адамдық қасиеттер тобына кіреді, олардың негізгі
Кәсіби бағыттылықтың барлық құрылымдық компоненттері – қажеттіліктер де, мотивтер
Кәсіби бағыттылық құрамы мен құрылысын зерттеп, осы мәселеге деген
Ол мектеп бітірушілердің ойдағыдай кәсіби айқындауын қамтамасыз ететін интегралды
Ал, енді өзімізге келер болсақ, мамандықты дұрыс таңдау –
Ж.Баласағұн: “Бар ізгілік тек білімнен ашылар, біліммен аспанға жол
Ғасырлар өткен сайын ұрпақ тәрбиесі туралы өзекті ойлар өз
Қазақстан мектептері мен оқу орындарындағы кәсіптік бағдар беру мәселесіне
Сонымен бірге, біз Ж.Аймауытұлының аталмыш еңбегіндегі кәсіптік бағдар, өнер
Ж. Аумауытұлының пікірінше, әлеумет тұрмысындағы зор кемшіліктердің бірі -
Қоғам мен жеке адамның кәсіби қатынасы мен маңыздылығын бұдан
Ж.Аймауытұлы өз еңбегінде адамның өмірлік жолы, кәсіп таңдау қиындықтары
Автор осы тәріздес зерттеу мәселелеріне терең бойлай отырып, мынадай
Ал, Ж.Аймауытұлының қоғамдағы тұлға мәселесін өзектендіруі, қоғам мен тұлға
Авторды осы аталған зерттеулердің маңызына түсініп, терең де жан-жақты
Сонымен қатар, автор мектептегі кәсіби бағдар беру жұмысының қолданбалық
Барлық өнер, кәсіп туралы шәкірттердің мағлұматын білу;
Өнер, кәсіп жүзіндегі оның көздеген арманын табу.
Шәкірттің мектептен шыққан соңғы өмір жүзінде істелетін қызметтік тағайындау.
Алғашқы екі мәселе екінші сыныптан бастап, жыл сайын қозғалып
Ж.Аймауытұлының мектеп оқушыларына кәсіби бағдар беру жайлы айтқан пікірлерінің
Қазіргі кезде де ғылыми-психологиялық зерттеулерде кәсіби бағыттылықты қалыптастыру проблемасы
Еліміздегі кәсіби бағыттылық мәселесі бойынша жүргізілген зерттеулер, жинақталған тәжірибе
Осы орайда жоғарғы сынып оқушыларына кәсіби бағдар бере отырып,
Біз өзіміздің магистрлік зерттеу жұмысымыздың теориялық бөлімінің бірінші тарауында
1.2. КӘСІБИ БАҒЫТТЫЛЫҚТЫҢ ЖАСӨСПІРІМДЕРДІҢ КӘСІБИ АЙҚЫНДАЛУЫНА ТИГІЗЕТІН ӘСЕРІ
Кәсіби бағдар мен тұлғаның кәсіби бағыттылығын зерттеуді кәңсіби айқындалудан
Бұл бағытта А.Е: Голомшток, С.П. Скрягжде, Т.В.Кудрявцев, И.С.Кон, П.А.Шавир,
Жасөспірімнің кәсіби айқындалуының әлеуметтік және психологиялық негіздері бар. Әлеуметтік
А.М.Кухорчук және А.В.Ценциппер зерттеулерінде мектеп бітірушілердің 25 пайызы мектептен
Мұндай түлектердің кәсіби таңдауы көбінесе сыртқы әсерлерге байланысты болады.
Жеке тұлғаның құндылық бағдарлануының психологиялық-педагогикалық негіздерін қарастырған Г.К.Нұрғалиеваның мәліметтері
Жалпы осы бағытта жүргізілген көптеген зерттеу нәтижелері орта мектеп
Егер де бағыттылықтың осындай (жоғары) деңгейі болса, онда айқындалу
Әлеуметтік жағдайдың негізгі факторларына сыртқы факторларды (мекен-жайы, мектептің орналасуы,
Демек, кәсіби айқындалудың психологиялық негізі ішкі алғышарттардың тең әсерлері
Жеке тұлғаның кәсіби айқындалуыдың маңызды алғышарттарының арлығын негізгі екі
Екінші топқа кәсіби айқындалу процесін жандандыратын және мамандық таңдаудағы
Мамандық таңдаудың мотивтеріне әсер ете отырып, оқушы жастардың кәсіби
Мамандық таңдаудың мотивациясын зерттеуге бағытталған еңбектерде кәсіби айқындалудың мотивациялық
Мамандық таңдағанда көптеген оқушылар пән мұғалімдері немесе өздері үшін
бірінші орында еңбек мазмұнына қызығу мотивы;
екінші орында – еңбектің қоғамдық маңыздылығы;
үшінші орында – материалдық қызығушылық;
төртінші – мамандық ерекшеліктері (ізгілік, романтика);
бесінші – мамандық болашағы мен беделі, оның жеке адамның
Жалпы, қоғамда мамандық таңдау мотивтері оқушылардың жеке дара және
Демек, мамандық таңдау болған кезде де кәсіби айқындалудың табыстылыңы
Сонымен, мамандық таңдау кәсіби айқындалудың келесі деңгейіне немесе өз
Т.В.Кудрявцевтің пікірінше, кәсіби айқындалу негізгі 4 сатыдан тұрады: кәсіби
Біздің жұмысымызға басты қажеттісі – жалпы даму әсерінен және
Кәсіби айқындалудың жоғарыда баяндалған көріністері көптеген орта мектептерге тән
Сонымен қатар, болашақ кәсіби іс-әрекеттері туралы түсініктері тек шолақ
1.3. ОҚУШЫЛАРҒА КӘСІБИ БАҒДАР БЕРУ ЖҮЙЕСІНІҢ ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
Қазақстандағы білім беру жүйесін реформалаудың ең басты міндеті балаға
Сондықтан кәсіптік бағдар жүйесі қоғамның әлеуметтік сұранысымен тікелей байланысты.
Кіші жасөспірімдердің әртүрлі қызметте (тану, коммуникативті қоғамдық пайдалы еңбек)
Мамандық таңдауда адамгершілік пен имандылық негізіндегі тәрбиеге көңіл бөлінеді.
Кәсіптік бағдардың жалпы жүйесінің құрылуы, яғни оған жүктелген міндеттердің
Кәсіптік бағдар бір-бірімен тығыз байланысты салалардан тұратын біртұтас жүйе.
а) Кәсіптік ағарту – оқушылардың әлеуметтік-экономикалық, психологиялық, физиологиялық ерекшеліктері
ә) Оқушылардың жеке басын зерттеу, жеке кісіге әсер ету
в) Кәсіптік ақыл-кеңес (консультация) беру арқылы оқушылардың өздеріне тәе
Анықтама. Ақыл-кеңесте оқушыларды жұмысқа орналастыру, оқуға немесе жұмысқа қабылдау,
Қалыптастырушы ақыл-кеңес оқушылардың мамандық таңдауына басқаруды көздейді. Ол уақытқа
Дәрегерлік кәсіптік ақыл-кеңес оқушылардың денсаулығын, оның психологиялық, физиологиялық құрылымын
Ақыл-кеңес (консультация) оқушыларға әлеуметтік-кәсіптік жоспар жасауға көмектесумен ғана шектелмей,
Мамандық туралы кеңес беруден бұрын бастауыш сыныптардан бастап бірнеше
Кәсіптік бағдардың келесі кезеңдерінде мамандық таңдау зерттеу, түрлі анкеталар
Мамандық туралы консультацияның келесі сатысы - жиналған мәліметтермен танысу
Оқушы туралы консультант жалпы мәлеметтермен танысады, оның қабілеттері мен
Жеке әңгімеде жас өспірімнің белгіленген бағдарламаны іске асыру жолында
Мамандықтар туралы консультацияны сынып жетекшісі, кәсіптік бағдар кабинетінің меңгерушісі
Бұл жұмыста жоғары нәтижелерге жету үшін әр оқушыға жеке
Мектеп бітірушілерге кәсіпттік бағдар жөніндегі қабілеттері туралы өткен оқу
в) Кәсіптік таңдау. Ол мектептен тыс, арнайы лабораторияда және
г) Кәсіптік бейімделу жас адамның өндіріске, жаңа әлеуметтік
Еңбек түрінің көпжақты жиындық анықтамасын профессиограмма деп атайды. Бұл
Мамандық таңдауда қазақ жастарына белгілі ғалым, жазушы Ж.Аймауытұлының жастарға
Білімгер ғалым мамандық таңдауда кісінің жеке қасиеттері мен кейбір
Кәсіби бағдарды басқарудың функциялары. Бұл мектеп оқушыларының кәсіби бағдарлама
Кәсіби бағдардың негізгі басқару функцияларына мыналар жатады: жоспарлау, ұйымдастыру,
Кәсіби бағдар жұмысының жоспарларын орындау сәтіндегі талап пен қалыптан
Кәсіби бағдарды басқарудың бағдарламасы мақсатты әдістің тиімділігі, содан мақсатты
Бұдан басқа әдіс – талдау. Бұл әдіс арқылы берілген
Педогогикалық психологиялық әдісі оқушылардың кәсіптік өзін-өзі анықтау мен қалыптастыруға
Кәсіби бағдар жұмысының нәтижесі-бұл оқушыларды қалыптасқан кәсіби таңдаудың болуы,
Бірінші кезең-жеке адамға қоғамдық ұйымдастыру, әлеуметтік жағдайдың әсерімен болатын
Екінші кезең - өмірдегі өз орнын таңдау және өз
Үшінші кезең - бұл өмірлік құндылықтарды жеке адамның жүзеге
Мамандық таңдауға ықпал ететін күштер нәтижесі сонда ғана тиімді
Оқушының мамандық таңдауы табысты аяқталу үшін оған кәсіби қажетті
Мамандық таңдау процесіне кәсіби сана-сезім көп әсер етеді. Жеке
Сана-сезімнің нақты формасы - өзін-өзі бағалау. Бұл әрекет ішкі
Жоғарғы мектеп жасындағылар үшін жетекші іс-әрекет дегеніміз – бұл
Оқушының хабар алуы, таңдаған мамандыққа оқып үйрену үшін оқу
Кәсіптік таңдауда оқушының қоғамдық маңызы зор мемлекетке керекті мамандықты
Кәсіби қызығушылық бойынша мамндық таңдауы;
Белгілі бір кәсіпке арнайы қабілеттердің бар болуы (жаратылыстану ғылымдарына,
Таңдаған мамандық бойынша еңбек тәжірибесі (үйірме, факультативтік пәндер тобына
Кәсіптік ойынға қатысуы
Кәсіптің икемділіктің нақты дәрежесі.
Денсаулық жағдайы, дәрігердің көрсетуінше кәсіпке жарамдылық./23/
Оқушылардың кәсіпті таңдауы әр сатысы арқылы көрінеді. Осы себепті
Осы салаға мыналар жатады: таңдаған мамандықтың, аймақтың, елдің кәсіби
А.Кочерева оқушыларды кәсіптік ерекшеліктермен таныстыру кезінде мынадай негізгі схеманы
Сұрақтардың алтыншы тобын дайындық құрайды. Оған жалпы және арнаулы
Эстон социологы М.Титма жастардың мамандық таңдау барысында кездесетін таңдаудың
Бірінші кезең жасөспірім сегізінші сыныпты аяқтаған соң туындайды. Бұл
Екінші таңдау оқиғасы – орта мектепті аяқтаған соң болады.
Үшінші кезең - мамандықты анықтау болып табылады (мамандық өте
Төртінші кезең - арнаулы маманды таңдау.
Бесінші – нақты жұмыс орнын таңдау.
Профессор И.Кон мамандық таңдаудың төрт кезеңін көрсетеді:
Әртүрлі мамандықтағы адамдарды бейнелейтін балалар ойыны.
Бұл өтпелі кезеңде балалар арманнан туындайтын керемет мамандықтарды бейнелейтін
Бүкіл өтпелі кезең мен бозбалалық кездің бір бөлігін қамтиды.
Нақты мамандық таңдау жүзеге асады. Бұл кезең екі бөлімнен
Социологтардың зерттеулері бойынша, бірінші болып білім деңгейі анықталады (жоғарғы
Жоғарыда көрсеткеніміздей, қазіргі замандағы техникалық прогресс жағдайында мамандық саны
1.4. КӘСІБИ БАҒДАР БЕРУ ЖҮЙЕСІНДЕ ОҚУШЫЛАРДЫҢ ТҰЛҒАЛЫҚ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІН ЕСКЕРУ.
Кәсіби бағдар беру жүйесінде әлеуметтік және психологиялық факторлардың ықпалы
Сондықтан да кәсіби бағдар жүйесінің психологиялық негізі ішкі алғышарттардың
Сонымен қатар, кәсіби айқындаудың өзі сол әрекетті бағыттайтын, күштейтін,
Мектептегі кәсіби бағдар беру жүйесінің жеке тұлғалық маңызы алғышарттарының
Екінші топқа мамандық таңдау процесін жандандыратын және кәсіби бағытталудағы
Кәсіби айқындалуға қажеттіліктің тууы – жастық шақ үшін дамудың
Кәсіби айқындалуға қажеттіліктің ерекшелігі оның сол қажеттілік затын “табудан
Басқа сөзбен айтқанда, қажеттілік пен оның затының арасында аралық
Н.Д.Хмель класификациясына сәйкес, іс-әрекеттің негізгі бес түрін негізге алуға
Бұларды субьекті мен іс-әрекет обьектісінің мүмкін байланыстарының түрі, қоршаған
Кәсіби еңбекте өз күштерін жұмсай алатын саланы таңдауға байланысты,
Сонымен қатар теориялық-практикалық тұрғыдан оқушы оларды қалай түсінетіні де
Мамандық таңдаудың мотивтеріне әсер ете отырып оқушы жастардың кәсіби
Мамандық таңдаудың мотивациясын зерттеуге көптеген еңбектер арнаған (С.П.Крягжде, Т.В.Кудрявцев,
Мамандықты саналы түрде таңдау немесе саналы кәсіби айқандалу күрделі
Көп жағдайда мамандық мазмұнының ерекшеліктерін оған өз бойындағы тұлғалық
Жоғары сынып оқушыларының кәсіби айқындалу мотивациясының өзгеру динамикасын құрастыру
Оқушылардың кәсіби айқындалуына әсер ететін негізгі себептер-қызығулар, бейімділіктер және
Сонымен, мектеп түлектерінің кәсіби айқындалуы кәсіби бағыттылық негізінде де,
Демек, мамандық таңдау мотиві болған кезде де,кәсіби айқындаудың табыстылығы
Осы орайда кәсіби айқындалу мектеп түлектерінің мамандық таңдауға даярлығын
Біріншіден, мамандық, кәсіп таңдау, оны анықтау адамның еңбек ету
Екіншіден, көптеген орта мектеп түлектері мамандықты кездейсоқ түрде, өз
Сонымен, жоғарғы сынып оқушыларындағы мамандық таңдау – кәсіби айқындалудың
Кәсіби бағдардың эмоциялық еріктік компоненті, ең алдымен, мамандыққа деген
Кәсіби бағдардың танымдық компоненті іс-әрекет объектісіне бағыттылық, өзінің болашақ
Мамандық таңдау барысында жүргізілетін жұмыстардың табыстылығы жеке адамның тұлғалық
Мұндай маңызды қасиет сапалары қатарына қабілет, мінез, темперамент, жоғарғы
Кәсіп таңдауда қабілеттіліктің мәні ерекше. Қабілеттің іс-әрекеттері мен
Қабілеттіліктер әрқашан іс-әрекеттердің белгілі бір түрімен байланысты, олар тек
Қабілеттіліктер дамиды және өзгереді. Олар іс-әрекетте көрініс беріп қана
Адам өмірінің белгілі бір кезеңдерінде қандай да бір қабілетті
Іс-әрекеттердің жеңістілігі көп жағдайда бір ғана қабілет түріне емес,
Осындай бір талпыныстың нәтижесі мына классификациядан көруге болады:
қабілеттіліктер
физиологиялық
жеке арнаулы
Физикалық қабілеттіліктерге күш, реакция жылдамдығы, төзімділік, икемділік жатады.
Кәсіптік жарамдылық тұрғысынан бұл қабілеттіліктер өте көп мағынаға ие.
Басқа адамдарды өз энергиясымен әсер ету, оларды белсендіру қабілеті;
Әрбір адамға өз ерекшеліктерін қолдана білу қабілеттілігі;
Басқа адамдар психикасыны” дұрыс түсіну қабілеттілігі;
Істегі жетіспеушілікті көрсете білу немесе сыншылық.
Психологиялық факт немесе басқа адамдардың психикалық ерекшеліктеріне сай және
Интеллектуалдық дамуының жоғары деңгейі;
Творчествалық және орындаушылық бастама;
Қызметкерлерден талап ете білу;
Ұйымдастырушылық жұмысқа бейімділік;
Практикалық ақыл немесе өз білімінің практикалық өмірде тез әрі
Өзін-өзі билеушілік, тәуелсіздік;
Бақылағыштық;
Жолдастық сезім;
Өзін-өзі ұстай білу , сабырлық ;
Жігерлілік;
Жеке активтілік;
Жұмысқа қабілеттілік;
Өзіндік ұймдастырушылық қабіліеттілігі және концентрация;
Психикалық жалпы қабілеттер жалды даму деңгейі туралы жоғары оқуға
Тілдің түсіну қабіліеттілігі. Сөз мағынасын түсіну тілдік байланыстар тілідк
Тілдің жатық болу қабілеті, қажетті сезімді таба білу;
Сынау қабілеті, осыны математикалық қабілетпен шатастырмау керек;
Логикалық ойлау және пайымдау қабілеттілігі. Алғышарттары негізгі қорытындылау жасайды;
Қабылдау қабілеті материалды тез ара қабылдауда көрінеді;
Ке”істікті ойлау немес көлемдік ара қатынасты түсіне білу қабілеті;
Есте сақтап қалу қабілеті. Естің көлемін, тұрақтылығын білдіру;
Кәсіп таңдағанда тұлға қабілеттерінің сапасына ерекше назар аудару керек.
Адамның қай салада тамаша нәтижеге жететін жұмысының жетісті болуы
Тұрақты және негізгі психикалық ерекшеліктердің жекелеген комбинациясы (қиылысулы) мінез
Темпераменттің сангвиникалық типі энергиялы және жұмысқа үлкен қабілеті бар.
Холерик адамдармен қарым-қатынасқа түсе отырып күгелек және өлікпе мінез
Флегматик байсалды өзін-өзі ұстай біледі,ал қажымайтын және тырысушы жұмысшы.
Меланхолик сыртқы тітіркенулерге өте сезімтал келеді қатты уайымшыл болғандықтан
Интровентті немесе интроверттенген адам өз ойымен тереңге кеткен тұлға,
Экстровертті немесе экстроверттенген адам өте үйірсек, көшпіл. Адамдар қоғамын
Адамның мінезі өмір жағдайларының әсерінен жасалған мінеқұлық нормаларын білдіреді.
Егер кәсіп таңдауға мінездер ролінің маңызы туралы айтатын болсақ,
Кәсіпті таңдауға ынталану. Ынта тұлғаның белгілі бір объектілігі немесе
Ынта- адамның активті қатынасы және бұл оның іс-әрекетке дем
Г.Шуница кеңес психологияның көзқарасын қорытындылай отырып, а) қоршаған әлемнің
Ынта бейімділікке және сәйкес қабілеттіліктерге ауысқан кезде тек есепке
Жоғарыда айтылғандарды қорытындылайтын болсақ, жасөспірімнің өзінің ерекшеліктері көп қырлы
Мұғалімдер мен ата-аналарда осы сапалардың қалай көрінетінін бақылауға мүмкіндіктер
Кәсіптік кеңес орталығында баланың психикалық ерекшеліктерін дәл анықтауға көмектесетін
Мектеп пен отбасының тығыз байланысы баланы жақсы көмектесетін екі
Қазіргі таңдағы оқушы түлектердің мамандық таңдау мотивациялары қанағаттанарлық деңгейде
Көптеген жоғарғы сынып оқушыларының кәсіби ниеттерінің тұрақсыз, өзгермелі болуы
Жоғарғы сынып оқушыларындағы кәсіби бағдар беріктілігі мамандық туралы түсініктерімен
ІІ. ЭКСПЕРИМЕНТТІК ЗЕРТТЕУ БӨЛІМІ.
2.1. Эксперименттік зерттеудің мақсаты, болжамы, міндеттері.
Зерттеу мақсаты–жоғарғы сынып оқушыларына кәсіби бағдар
беру жүйесіндегі олардың жеке адамдық-
психологиялық ерекшеліктерін зерттеу.
Зерттеу болжамы - жоғарғы сынып оқушыларының кәсіби
құндылық бағдар жүйесі мен мамандық
таңдауы арасында өзара тығыз байланыс бар.
Зерттеу объектісі-104 мектептің жоғарғы сынып оқушылары.
Жалпы саны–94 оқушы (36 ұл, 58 қыз).
Зерттеу пәні – мектептегі жоғарғы сынып оқушыларына кәсіптік
бағдар беру процесінің ерекшеліктері.
Зерттеу әдістемелері –Е.А.Климовтың ДДО-әдістемесі, Қызығулар картасы, М.Рокичтің құндылық бағдар
Зерттеу мерзімі – 15 қаңтар, 20 наурыз, 2003 жыл.
Зерттеу міндеттері:
Зерттеу әдістемелері арқылы оқушыларға зерттеу жүргізу;
Әр оқушының индивидуалды мәліметтерін өңдеу;
Математикалық, статистика әдістері арқылы оқушылардың топтық мәліметтерін өңдеу;
Зерттеу болжамын дәлелдеу (Ч.Спирмен).
Зерттеу нәтижелеріне сапалық психологиялық талдау жасау.
2.2. ЗЕРТТЕУ ӘДІСТЕМЕЛЕРІНІҢ СИПАТТАМАСЫ
1. ДДО-әдістемесіне сипаттама.
Бұл әдістеме Е.А.Климовтың мамандық типтерінің классификациясы негізінде жасалынып түрлі
Әдістеменің қысқаша мазмұны: зерттелуші әрбір берілген 20 жұп іс-әрекет
Нұсқау: берілген жұмыстардың өзіңіз қалаған түрін таңдап алыңыз›
Әдістеменің жалпы парағы әрбір бес бағанадағы “+” белгісін санауға
Бағана бойынша анықталуға тиіс мамандық типтеріні” сипаттамасы:
“Адам-табиғат” - табиғат, өсімдік, жануарлар әлемімен байланысты мамандықтардың барлығы
“Адам-техника” - барлық техникалық мамандықтар.
“Адам-адам” - әлеуметке, адамға байланысты мамандықтар.
“Адам - белгілер жүйесі” - сандық, әріптік, белгілік жүйеге
“Адам – көркемдік бейне” - барлық творчестволық мамандықтар.
2. Қызығулар картасы әдістемесі.
Әдістеме кәсіби бағдар беру тәжірибесінде кеңінен қолданылады. Әдістеме жеткіншектермен
Нұсқау: “Сізде оқуыңызды жалғастыруға немесе қызықты жұмысқа тұруға мүмкіндік
Егер біз ұсынған сұрақтар ішінде өзіңізге өте қатты ұнайтын
Барлық пункттерді жіберместен толық жауап беріңіз. Түсінбеген сұрақтарыңыз болса,
Осылайша “+” немесе “-” белгісіндегі 24 түрлі әс-әрекет түріне
Математика.
Химия.
Астрономия.
Биология.
Медицина.
Ауыл шаруашылығы.
Орман шаруашылығы
Физиология
Журналистика
Тарих
Өнер
Геология
География
Әлеуметтік жұмыс
Құқық
Транспорт
Педагогика
Жұмыскер
Қызмет көрсету
Құрылыс
Жеңіл өнеркәсіп
Техника
Электротехника
М.Рокичтің “құндылық бағдар” әдістемесі.
Құндылық бағдар жүйесін анықтау мақсатында жүргізілетін әдістемелердің ішінде М.Рокичтің
Терминалды - қандай да бір нәтижелік мақсатты ұмтылуға лайықты
Инструменталды – кез-келген ситуацияда тұлғаның қасиеті немесе әрекет бейнелері
Бұл бөлулер дәстүрлі құндылық-мақсат және құндылық құрал бөлуіне сәйкес
Нұсқау: “Қазір Сіздерге құндылықтар белгіленген 18 карточка ұсынылады. Сіздің
2.3. ЭКСПЕРИМЕНТТІК ЗЕРТТЕУ БАРЫСЫ
1-кесте. Жоғарғы сынып оқушыларының ДДО әдістемесі бойынша топтық көрсеткіштері.
11 "а" сыныбы 11"ә"сыныбы 11"б"сыныбы 11"в"сыныбы
Аты-жөні Аты-жөні Аты-жөні Аты-жөні
1. Ә.М. Адам-А Т.Ч. А-А А.Т. А-таб А.Ә. А-бел
2. Ә.Ә. А-Тех С.С. А-А А.А. А-Таб А.А. А-Таб
3. Ә.Г. А-А М.Ш А-А Б.А. А-БЖ Б.Г. А-А
4. Б.Л. А-А Б.Р. А-А Б.Т. А-А Е.А. А-А
5. Б.Р. А-А М.Ғ. А-А Б.Н. А-КБ Ж.М. А-Таб
6. Е.К. А-Тех Б.Ф. А-А Д.Ш. А-А К.Б. А-КБ
7. Е.Э А-Таб Қ.Э. А-Тех Ж.Ж. А-Тех Қ.Д. А-КБ
8. Ж.А. А-Таб А.Ж. А-БЖ Е.М. А-А Қ.А. А-А
9. И.М. А-А Ж.Г. А-А Е.Л. А-Тех М.Д. А-Таб
10 Қ.С. А-А Ж.Ж. А-А И.С. А-Таб М.А. А-А
11 М.Э. А-Таб З.С. А-А К.Л. А-Таб М.М. А-Б
12 Ә.Л. А-Тех К.А. А-Таб Қ.А. А-А М.Э. А-А
13 Ж.Э. А-Таб Т.А. А-А Қ.Н. А-А Н.М. А-А
14 С.Р. А-А К.М. А-А К.Д. А-Тех Н.С. А-КБ
15 С.Е. А-А Л.Ж. А-Таб М.Ш. А-Б О.Г. А-А
16 С.А. А-А Ж.Л. А-Таб Н.А. А-Тех Т.А. А-А
17 Т.Ж. А-А Ж.А. А-А Ө.А. А-Таб Т.А. А-Б
18 Т.А. А-А С.А. А-Б Р.А. А-Таб Т.Н. А-Тех
19 У.Э. А-Таб Ж.Ш А-А С.Ж. А-Таб Т.С. А-Таб
20 У.Э. А-А Б.Қ. А-А С.Д. А-А
21 Ч.Г. А-б.ж Қ.Қ. А-Тех Т.Н. А-А
22 Ж.А. А-К.б У.А. А-Б Т.О. А-Таб
23 П.Қ. А-А М.С. А-К.Б. Т.М. А-Тех
24 Н.А. А-К.б
Ү.М. А-КБ
25 Н.Е. А-Тех
Х.Н. А-Таб
26 М.Г. А-б.ж
( 26
23
25
20
ДДО әдістемесі арқылы жүргізілген зерттеулерге қатысқан жоғарғы сынып оқушыларының
"Адам-адам" - 44,6(; "Адам-табиғат" - 22,6(; "Адам-техника" - 12,7(;
2-кесте. Қызығулар картасы әдістемесінің топтық көрсеткіштері (айқын көрінетін
10-а сыныбы 10-ә сыныбы 10-б сыныбы 10-в сыныбы
1. Ә.М. Журналист, педагог Т.Ч. Педагогика А.Т. География, сурет
2. Ә.Ә. Техника, электротех. С.С. Журналистика А.А. Химия,
3. Ә.Г. Биология, медицина М.Ш Биолог, химия Б.А. Тарих,
4. Б.Л. За”гер, әлеуметтік жұмыс Б.Р. Медицина Б.Т. Медицина,
5. Б.Р. Журналист, әдебиет М.Ғ. Филология Б.Н. қызметкөрсету Ж.М
6. Е.К. Электротех. Б.Ф. Химия, биолог Д.Ш Сурет өнері
7. Е.Э Геология, география Қ.Э. Транспорт Ж.Ж. Геолог, географ.
8. Ж.А. әлеуметтік жұмыс А.Ж. Журналистика Е.М. әлеуметтік
9. И.М. Тарих, за” Ж.Г. Право, тарих Е.Л. Педагогика
10 Қ.С. Медицина, биология Ж.Ж. Медицина И.С. Транс-порт М.А.
11 М.Э. Геология З.С. Физика, химия К.Л. қызмет көрсету
12 Ә.Л. Геология, сахна К.А. Геология Қ.А. Химия,
13 Ж.Э. Биология, геология Т.А. Журналистика Қ.Н. Медик,
14 С.Р. Медицина, сурет К.М. Педагог, тарих К.Д. Филология
15 С.Е. Тарих, шет тілі Л.Ж. Геолог, географ. М.Ш.
16 С.А. әлеуметтік қызмет, педагогика Ж.Л. Геолог. Н.А. Электротранспорт
17 Т.Ж. Математика Ж.А. Тарих, филолог Ө.А. Биолог, құрылыс
18 Т.А. Тарих, сахна С.А. әлеумет жұмыс Р.А. Геолог,
19 У.Э. Геология, биология Ж.Ш әлеуметжұмыс С.Ж География Т.С.
20 У.Э. Медицина, биология Б.Қ. Тарих, өнер С.Д.
21 Ч.Г. Техника, транспорт Қ.Қ. Транспорт Т.Н. География, өнер
22 Ж.А. әдебиет, тарих, техника У.А. Электротранспорт Т.О. Биология,
23 П.Қ. Журналист, педагог М.С. Медицина, биолог Т.М
24 Н.А. әдебиет, тарих
Ү.М Право, қоғамдық қызмет
25 Н.Е. Транспорт, техника
Х.Н. Трансп. электро-техника
26 М.Г. қызмет көрсету
Зерттеудің келесі кезеңінде анкета жүргізіліп, жоғарғы сынып оқушыларының болашақ
3-кесте. Жоғарғы сынып оқушыларының таңдаған мамандығы мен жоғарғы оқу
Аты-жөні Таңдаған мамандығы Таңдаған ЖОО
1. А.Т. Суретші, мүсінші АлМУ, худ. граф
2. А.А. Журналист ҚазҰУ
3. Б.А. Дәрігер Мед. институт
4. Б.Т. Заңгер ҚазҰУ
5. Б.Н. Мұнайшы ҚазҰТУ
6. Б.Р. Дәрігер Мед. институт
7. Д.Ш. Педагог, әлеум. жұмыс АлМУ
8. Ж.Ж. Дәрігер Мед. иснтитут
9. Е.Л. Мұнайшы ҚазҰТУ
10 Е.М. Мұнайшы ҚазҰТУ
11 И.С. Экономист ҚазҰУ
12 К.Л. Аудармашы Шет тілдер университеті
13 Қ.А. Инженер ҚазҰТУ
14 Қ.Н. Инженер ҚазҰТУ
15 Қ.Д. Экономист ҚазҰУ
16 М.Ш. Биолог ҚазҰУ
17 Н.А. Эконномист АГУ
18 Ө.А. Дәрігер Мед. институт
19 Р.А. Инженер ҚазҰТУ
20 С.Ш. Филолог ҚазҰУ
21 Т.Н. Педагог ҚазҰУ
22 Т.О. Информатика ҚазҰУ
23 Т.М. Аудармашы Шет тілдер унив-ті
24 Ч.М. Мұнайшы ҚазҰТУ
25 Х.Н. Заңгер ҚазҰУ
Зерттеу жүргізілген басқа үш сыныптың да мәліметтері осындай жолмен
М.Рокичтің құндылық бағыт әдістемесі жүргізілді. Барлық сынып оқушыларына болашақ
4-кесте. 11 сынып оқушыларының таңдаған мамандықтарының сипаттамасы (( есебімен).
№ Мамандық атаулары % R
1. Мұнайшы 17 10
2. За”гер 12 8,5
3. Филолог 12 8,5
4. Педагог 11 7
5. Дәрігер 10 6
6. Инженер 9 5
7. Экономист 8 3,5
8. Программист 8 3,5
9. Журналист 7 2
10. Әлеуметтік қызмет 6 1
(
55
5-кесте. М.Рокичтің "Құндылық бағдар" әдісі арқылы алынған
11-сынып оқушыларының кәсіби құндылық бағдарларының сипаттамасы (( есебімен).
№ Құндылықтар жүйесі % R
1. Дәулет тұрмыс 20 10
2. Әлеуметтік бедел 16 9
3. Кәсіби қабілеттілік 10,9 8
4. Мамандықтың қоғамдық маңыздылығы 10,8 7
5. Кәсіби өсу мүмкіндігі 8,2 5,5
6. Шығармашылық 8,2 5,5
7. Озық техника жабдықтары 7 4
8. Еңбектің бағалануы 6,5 3
9. Денсаулық 6,4 2
10. Қарым-қатынас іскерлігі 6 1
(
55
Мәліметтерді сандық өңдеу жұмысының келесі кезеңінде эксперименттік зерттеу болжамын
Н0 – жоғары сынып оқушыларының кәсіби құндылық бағдар
жүйесімен мамандық түрін таңдау арасында ешқандай
байланыс жоқ.
Н1 - жоғары сынып оқушыларының кәсіби құндылық бағдар
жүйесімен мамандық түрін таңдау арасында өзара тығыз,
оң байланыс бар.
Зерттеу болжамын дәлелдеу үшін, яғни тұлғалық көрсеткіштер арасындағы байланыс
6-кесте. Әдістемелер көрсеткіштері арасындағы өзара байланыс дәрежесін анықтау.
№ Құндылықтар жүйесі R Мамандықтар жүйесі
1. Дәулет тұрмыс 9 Мұнайшы 10 -1 1
2. Әлеуметтік бедел 10 За” қызметкері 8,5
3. Мамандықтың қоғамдық маңыздылығы 7 Инженер 5 2
4. Кәсіби қабілеттілік 8 Тіл маманы 8,5 -0,5 0,25
5. Қарым-қатынас іскерлігі 1 Әлеуметтік жұмыс 1 0 0
6. Денсаулық 2 Программист 3,5 -1,5 2,25
7. Еңбектің бағалануы 4 Педагог 7 -3 9
8. Озық техника жабдықтары 3 Экономст 3,5 -0,5
9. Кәсіби өсу мүмкіндігі 5,5 Дәрігер 6 -1,5 2,25
10. Шығармашылық 5,5 Журналист 2 3,5
(
55 55
33,5
а) Спирменнің рангілік корреляция коэффициенті формуласымен есептейміз.
6 * ( (d2)
rs ( 1 - --------------- = 1 - ------------------
n * (n2 - 1)
ә) Таблица бойынша rs критикалық мәнін анықтаймыз (В.Урбах)
0,64 (р(0,05)
rs ={0,79(р(0,01) rsэмп (
яғни, Но теріске шығарылып, Н1 қабылданды.
Жауап: Жоғары сынып оқушыларының кәсіби құндылық бағдар жүйесі мен
2.4. ЗЕРТТЕУ МӘЛІМЕТТЕРІНІҢ САПАЛЫҚ ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ ТАЛДАУЫ
Кәсіптік бағдар беру жұмысын зерттеу жоспар мен бағдарламаға сәйкес
Оқушылардың таңдалынатын іс-әрекет мазмұны мен объектінің сипаты туралы ешбір
Бұл мәліметтерді шешудің теориялық негізі – мектеп пен ЖОО-ң
Осы мақсатта зерттеу жүргізіліп отырған 104-ші мектептің ҚазҰУ, АлМУ,
Осы эксперимент нәтижелеріндегі мектеп бітірушілерін 90 пайызы осы аталмыш
Мұндай факторлар ретінде мұғалімдер мен сынып жетекшілері, психологпен әңгімелесі,
Барлық зерттеу барысында біз оқушылардың кәсіби айқындамаларына негізгі екі
Мамандықтардың тартымдылығын зерттеу оқушылардың нақты мамандықтарды таңдау жиеліктеріне байланысты
Жалпы алғанда, мектеп бітірушілердің көбісі мамандық таңдауда қызығулар болуы
Оқушының болашақ кәсіпті таңдауына өзара тығыз байланысты екі фактор
Біздің ойымызша, жоғарыда айтылған мектеп пен ЖОО арасындағы тығыз
ҚОРЫТЫНДЫ
Қоғамның кәсіби бағыттылықты қалыптастыруға деген тапсырысы мен мектептегі кәсіптік
Осыған байланысты педагогикалық процесте оқушыларға кәіптік бағдар беру мен
Қазақ мектептеріндегі кәсіптік бағдар беру жұмысының ойдағыдай іске асырылмауы
Бұл бағыттағы еңбектердің ішінде 1973 жылы аударылған А.Е.Голомшток редакциясында
Қазіргі білім берудің үздіксіз жүйесі жағдайларына байланысты білім берудің
Қорыта келгенде, оқушыларды мамандықты дұрыс таңдауға кәсіби бағдарлау үшін
Сонымен қатар, оқушылардың кәсіби бағыттылығын қалыптастыруда мектеп пен ЖОО
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Ашихмина Л.П. Педагогические условия повышения
эффективности профориентации школьников: аспекты
управления. Томск, 1990
Мерлин В.С. Очерки психологии личности. Пермь,1959
Леонтьев В.Г., Жмыриков А.И. Адаптация человека к новой
деятельности как условие формирования профессиональной
направленности. // Сборник научных трудов. Новосибирск, 1982
Ломов Б.Ф. К проблеме деятельности в психологии.
// Психологический журнал. 1981, №5
Рубинштейн С.Л. Основы обшей психологии. В 2-томах. М., 1989
Божович Л.И. Психологический анализ условий формирования и
строения гормонической личности. М., 1981
Йовайша Л.А. Проблема профориентации школьников. М., 1983
Сейтешов А.П. Пути профессионального становления учащейся
молодежи. М., 1988
Шавир П.А. Психология профессионального самоопределения в
ранней юности. Тюмень, 1980
Демиденко В.К. Мотивы выбора профессии школьниками.
// Советская педагогика, 1989, № 6.
Булгакова Н.Ф. Подготовка школьников к профессиональному
самоопределению в процессе их учебной и трудовой деятельности.
/Автореферат канд. диссертации. М., 1984
Аль-Фараби. Социально-этические трактаты. Алма-Ата, 1973
Аймауытов Ж. Бес томдық шығармалар жинағы. 4-том. Алматы,
1998
Кудрявцев Т.В., Шегурова В.Ю. Психологический анализ
динамики профессионального самоопределения личности.
/Вопросы психологии, 1983, №Ң
Кон И.С. Психология ранней юности. М., 1989
Кухарчук А.М., Ценциппер А.Б., Профессиональное
самоопределение учащихся. Минск, 1976
Нұрғалиева Г.К. Психолого-педагогические основы ценностного
ориентирования личности. Док.диссертация Наук. Алма-Ата, 1993
Захаров Н.Н. Профориентация школьников. М., 1988
Қадыров С. Кәсіби шы”далу ке”естігі. / Қазақ мектебі. 1985
Фукуяма С. Теоретические основы профориентации. М., 1989
Профконсультационная работа со старшеклассниками. Под ред.
Б.А. Федоршина. Киев, 1980
Нечаев Н.Н. Психолого-педагогические основы формирования
профессиональной деятельности. М., 1988
Садыков Б.Ж. Совершенствование профориентации учащихся в
условиях взаимодействия школ, УПК и производства.
/Автореферат канд. диссертации. Алма-Ата, 1983
Психолог-педагогические проблемы профессионального
обучения./ Под ред. Гальперина П.Я. М., 1983
Укке Ю.В. О психологических основах профориентации. М.,
1989
Орлов А.В. Склонность и профессия. М., 1981
Абдукаримов Х. Преемственность школы и вуза в ориентации
учащихся и студентов на педагогические профессии.
Автореферат канд. диссертации. М., 1984.
Аймауытұлы Ж. Псиқалогия. Алматы, 1995
Алтынсарин Ы. Таза бұлақ. Алматы, 1988
Ананьев Б.Г. Избранные психологические труды. В 2-х т. М.,
Баширова Ж.Р. Оқушылардың өнімді еңбегі және кәсіптік бағдар.
Алматы, 1986
Булгакова Н.Ф. Изучение познавательных и профессиональных
интересов школьников в целях профориентации. М., 1992
Вайсбург А.А. Школьники выбирают рабочие профессии. М.,
1983.
Годник С.М. Процесс преемственности высшей и средней школы.
Воронеж, 1981.
Гайжан Н.Ф. Теория и практика профконсультации. М., 1991.
Голомшток А.Е. Выбор профессии и воспитание личности
школьника. Концепция профориентации. М., 1979.
Гинзбург М.Р. Жизненные планы как проявление личностного
самоопределения старшеклассников. М., 1987.
Гизотулин Ш.З. профориентация старших школьников. Уфа, 1985.
Друзина Н.В. Особенности ориентации школьников на
профессию учителя в целостном педагогическом процессе.
/Автореферат канд. диссертации. Алма-Ата, 1991.
Каган М.С. Человеческая деятельность. М., 1974
Караман А.С. Формироние профессиональной направленности
старшекласснков в процессе производительного труда. М., 1985
Климов Е.А. Основы производства. Выбор профессии. М., 1987
Климов Е.А. Психолого-педагогические проблемы
профконсультации. М., 1983
Ковалев А.Г. Мотивы поведения и деятельность. М., 1988
Копоминский Я.Л. Человек: профессия. М., 1986
Крутецкий В.А. Психология обучения и воспитания школьников.
М., 1976
Леонтьев А.Н. Деятельность. Сознание. Личность. М., 1977
Мажитова Л.Х. Қазақ мектептерінде кәсіптік бағдар беру. Алматы.,
1994
Мектеп және мамандық таңдау. Алматы., 1973
Михайлов В.И. Психологические проблемы изучения
профессионального жизненного пути в целях профориентации.
Ярославль, 1986
Озганбаева Р.О. Профориентация учащихся общеобразовательных
школ в условиях рыночных отношений. Автореферат канд.
диссертации. А., 1995
Павлотенков Е.И. Формирование мотивов выбора профессии.
Киев, 1980
Переведенцев В.И. Человек выбирает профессию. М., 1980
Пермяк Е.А. Кем быть? Путешествие по профессиям. М., 1976
Платонов К.К. Структура и развитие личности. М., 1986
Перетятько Л.Г. Профессиональное призвание личности.
/Автореферат канд. диссертации. М., 1991
Решетова З.А. Психологические основы профессионального
Сейтешов А.П. Пути формирования личности будущего молодого работника. М.,
Скаткин М.Н., Костяшкин Э.Г. Трудовое воспитание и
профориентация школьников. М., 1984
Ткачева Н.Ю. Профессиональная направленность как
личностное новообразование юношеского возраста. М., 1983
Түрікпенұлы Ж. Кәсіптік бағдар. Алматы, 1995
Чистякова С.Н. Основы профориентации школьников. М., 1983
Чистякова С.Н., Захарова Н.Н. Профориентация школьников.
М., 1987
Чебышева В.В. Психологические проблемы профориентации
школьников./Вопросы психологии, 1971, №1
Шадриков В.Д. Проблемы систомогенеза профессиональной
деятельности. М., 1982
Ярошенко В.В. Школа и профессиональное самоопределение
учащихся. Киев, 1983.
2